💠العلو والفوقية لله تعالی-3

✍️نویسنده: شیخ محمد صالح بن أحمد الغرسی
🖊مترجم: برهان الدين محمدي عفا الله عنه

💡شرح مسئله و توضیح آن.

📌در این‌جا از سه جهت به مسئله می‌پردازیم:

👈1-ابتدا از جهت تحقیق، پس مسئله را بررسی و تحقیق می‌کنیم؛

👈2-سپس از جهت حکم وهم و تخیّل در آن سخن می‌گوییم؛

👈3-و در پایان از جهت عرف درباره آن گفتگو خواهیم کرد.

💡1-تحقیق مسئله.

✅️می‌گویم: علامه زین‌الدین الکرَمی الحنبلى (ت1033هـ) در کتاب خود «أقاويل الثقات» سخن قائلان به جهت و علوّ را به شیوه‌ای نیکو شرح داده که با مذهب نفی‌کنندگان آن دو از اهل سنت مخالفتی ندارد، و چنین گفت:

✔️الْقَائِل بالجهة فَإِن الْقَائِل بالجهة يَقُول إِن الْجِهَات تَنْقَطِع بِانْقِطَاع الْعَالم وتنتهي بإنتهاء آخر جُزْء من الْكَوْن وَالْإِشَارَة إِلَى فَوق تقع على أَعلَى جُزْء من الْكَوْن حَقِيقَة كَمَا مرقَالُوا وَمِمَّا يُحَقّق هَذَا أَن الْكَوْن الْكُلِّي لَا فِي جِهَة لِأَن الْجِهَة عبارَة عَن الْمَكَان والكون الْكُلِّي لَا فِي مَكَان فَلَمَّا عدمت الْأَمَاكِن من جوانبه لم يقل إِنَّه يَمِين وَلَا يسَار وَلَا قُدَّام وَلَا وَرَاء وَلَا فَوق وَلَا تَحت وَقَالُوا إِن مَا عدا الْكَوْن الْكُلِّي وَمَا خلا الذَّات الْقَدِيمَة لَيْسَ بِشَيْء وَلَا يشار إِلَيْهِ وَلَا يعرف بخلاء وَلَا ملاء وَانْفَرَدَ الْكَوْن الْكُلِّي بِوَصْف التحت لِأَن الله تَعَالَى وصف نَفسه بالعلو وتمدح بِهِ
📌وَقَالُوا إِنَّه سُبْحَانَهُ أوجد الأكوان فِي مَحل وحيز وَهُوَ سُبْحَانَهُ فِي قدمه منزه عَن الْمحل والحيز فيستحيل شرعا وعقلا عِنْد حُدُوث الْعَالم أَن يحل فِيهِ أَو يخْتَلط بِهِ لِأَن الْقَدِيم لَا يحل فِي الْحَادِث وَلَيْسَ هُوَ محلا للحوادث فَلَزِمَ أَن يكون بَائِنا عَنهُ وَإِذا كَانَ بَائِنا عَنهُ فيستحيل أَن يكون الْعَالم فِي جِهَة الفوق والرب فِي جِهَة التحت بل هُوَ فَوْقه بالفوقية اللائقة بِهِ الَّتِي لَا تكيف وَلَا تمثل بل تعلم من حَيْثُ الْجُمْلَة والثبوت لَا من حَيْثُ التَّمْثِيل والتكييف فيوصف الرب بالفوقية كَمَا يَلِيق بجلاله وعظمته وَلَا يفهم مِنْهَا مَا يفهم من صِفَات المخلوقين
وَقَالُوا إِن الدَّلِيل الْقَاطِع دلّ على وجود البارئ وثبوته ذاتا بِحَقِيقَة الْإِثْبَات وَأَنه لَا يصلح أَن يماس المخلوقين أَو تماسه الْمَخْلُوقَات حَتَّى إِن الْخصم يسلم أَنه تَعَالَى لَا يماس الْخلق

🖊ترجمه:قائل به «جهت» چنین می‌گوید: جهات با پایان یافتن عالم، پایان می‌یابند و در نهایت، به آخرین بخش از جهان ختم می‌شوند. و اشاره به «بالا» به‌صورت واقعی به بالاترین بخش از هستی تعلق می‌گیرد، چنان‌که پیش‌تر نیز گفته شد.
👈می‌گویند: آنچه این را تأیید می‌کند این است که کل عالم، یعنی «کون کلی»، در هیچ جهتی قرار ندارد؛ چرا که «جهت» در اصل به معنای مکان است، و کون کلی در مکانی نیست. پس چون مکان‌ها در اطراف آن نیستند، نمی‌توان درباره‌اش گفت که راست است یا چپ، جلو است یا پشت، بالا است یا پایین.
👈و نیز گفته‌اند: آنچه غیر از کون کلی و ذات قدیم (=خداوند) است، اساساً چیزی نیست، و نه می‌توان به آن اشاره کرد، و نه می‌توان آن را شناخت، چه به عنوان خلأ و چه به عنوان پُری، و کون کلی تنها با وصف «پایین» توصیف می‌شود، زیرا خداوند خود را با وصف «بلندی» (علوّ) ستوده و به آن فخر کرده است.
👈و گفته اند: خداوند سبحان، جهان‌ها را در محل و محدوده‌ای آفرید، در حالی‌که خودِ او در ازل، منزه از محل و مکان بوده است. بنابراین، از نظر شرع و عقل محال است که هنگام پیدایش عالم، او در آن حلول کند یا با آن آمیخته شود؛ زیرا موجود قدیم نمی‌تواند در حادث حلول کند و نه محل حوادث باشد. از این رو، لازم است که خداوند از عالم جدا و بائن از آن باشد.
👌و چون بائن از آن است، محال است که عالم در جهت بالا و پروردگار در جهت پایین باشد؛ بلکه او فوق آن است، با فوق بودنی که در شأن اوست، بدون اینکه کیفیت یا مثالی برای آن تصور شود؛ بلکه این فوق از حیث اجمال و اثبات شناخته می‌شود، نه از حیث تشبیه و چگونگی. پس خداوند با بالایی توصیف می‌شود که شایسته جلال و عظمت اوست، و از آن چیزی که در صفات مخلوقات فهمیده می‌شود، فهمیده نمی‌شود.
👈و گفته اند: دلیل قطعی دلالت دارد بر وجود باری تعالی و ثبوت او به‌عنوان ذاتی حقیقی، و اینکه شایسته نیست با مخلوقات تماس یا آمیزش داشته باشد، تا آنجا که حتی مخالف نیز می‌پذیرد که خداوند تعالی با خلق تماس ندارد.

📙أقاويل الثقات ط:مؤسسة الرسالة - بيروت ص93-94

✅️و این توجیهی که کرمی آن را به قائلان به جهت نسبت داده، توجیهی نیکو است که میان قول کسانی که به «جهت» قائل‌اند و کسانی که قائل به تنزه خداوند متعال از جهت‌اند، جمع می‌کند. با این توجیه، اختلاف و نزاعی که میان فرقه‌های اسلامی پدید آمده و به تفرقه، دشمنی و کینه انجامیده، برطرف می‌شود.

🌸قاضی عضدالدین ایجی نیز در کتاب خود "المواقف" به این وجه اشاره کرده است و گفته است؛

✔️ومنهم أي من القائلين بالجهة من قال ليس كونه في جهة ككون الأجسام في جهة.

🖊ترجمه:و از جمله آنان ـ یعنی از قائلان به جهت ـ کسانی هستند که گفته‌اند: «بودن خداوند در جهت، همانند بودن اجسام در جهت نیست.»

🌸 و سید شریف جرجانی نیز در شرح خود بر المواقف گفته است:
والمنازعة مع هذا القائل راجعة إلى اللفظ دون المعنى، والإطلاق اللفظي متوقف على ورود الشرع به

🖊ترجمه:اختلاف و منازعه با قائل این سخن‌ (قائل به فوقیت) مربوط به لفظ است نه به معنی، و اطلاق لفظی وابسته به وارد شدن آن در شرع است.

📙شرح المواقف للجرجانی ج8 ص19

✅️خلاصه این توجیه این است که خداوند متعال داخل جهان نیست و با آن مخلوط و ترکیب نشده است، همان‌طور که جهان نیز در درون او نیست؛ زیرا خداوند جهان را در ذات خود نیافریده بلکه خارج از ذات خود آفریده است. همچنین پس از آفرینش جهان در آن حلول نکرده است، زیرا در غیر این صورت لازم می‌آمد که ترکیب، اختلاط، حلول، اتحاد و وجود حوادث بر خداوند بار شود که همه این امور به اتفاق همه منافی ذات خداوند است. بلکه خداوند متعال از جهان جدا و مستقل است، داخل آن نیست و در هیچ جهتی از آن نیست.
👈زیرا جهات با از بین رفتن جهان قطع می‌شوند و با پایان یافتن آخرین جزء آن خاتمه می‌یابند، بنابراین جهان که همان کل کائنات است، به طور کلی به داشتن راست، چپ، جلو، عقب، بالا یا پایین وصف نمی‌شود، همانطور که خداوند تعالی نیز به این صفات توصیف نمی‌شود؛ پس خداوند در هیچ جهتی از جهان نیست، همان‌طور که هیچ جهتی از خداوند برای خداوند نیست.
📌خداوند تعالی خود را به «علو» و «فوقیت» توصیف کرده و به این صفات تمجید شده است. ما این صفات را برای او تثبیت می‌کنیم، اما به عنوان صفاتی که شایسته‌ی ذات مقدس او هستند، صفاتی که قابل تشبیه و تکییف (تعیین قیاس) نیستند. بنابراین، علو و فوقیت خداوند را از نظر کلیت و وجود ثابت می‌دانیم، در حالی که تشبیه و تکییف آن‌ها را نفی می‌کنیم. بدین ترتیب، توصیف خداوند به علو و فوقیت به شکلی است که شایسته جلال و عظمت اوست، بدون اینکه معنای صفات مخلوقات از آن برداشت شود.

🌸امام ابن حجر العسقلانی(ت852ه) رحمه الله در فتح الباري می‌فرماید:

✔️وَلَا يَلْزَمُ مِنْ كَوْنِ جِهَتَيِ الْعُلُوِّ وَالسُّفْلِ مُحَالٌ عَلَى اللَّهِ أَنْ لَا يُوصَفَ بِالْعُلُوِّ لِأَنَّ وَصْفَهُ بِالْعُلُوِّ مِنْ جِهَةِ الْمَعْنَى وَالْمُسْتَحِيلُ كَوْنُ ذَلِكَ مِنْ جِهَةِ الْحِسِّ، وَلِذَلِكَ وَرَدَ فِي صِفَتِهِ الْعَالِي وَالْعَلِيُّ وَالْمُتَعَالِي، وَلَمْ يَرِدْ ضِدُّ ذَلِكَ

🖊ترجمه:لازم نمی‌آید از این‌که جهت‌های بالا و پایین بر خداوند محال است، این‌که خدا به «علو» توصیف نشود؛ زیرا توصیف خداوند به علو از جهت معناست، و آنچه محال است، علوّ حسی و مکانی است. به همین دلیل، در صفات خداوند آمده است: «العالي»، «العليّ» و «المتعالي»، و هیچ‌گاه صفت ضد آن برای خدا وارد نشده است.

📙فتح الباري بشرح البخاري لابن حجر ط:المكتبة السلفية - مصر ج6 ص136

📌حاصل کلام آن است که: گروهی که «جهت» را از خداوند متعال نفی کرده‌اند، منظورشان این بوده که خداوند در جهتی خاص از جهان (مانند بالا، پایین، راست یا چپ) قرار ندارد. اما کسانی که برای خداوند «فوقیت» (برتری و بالایی) را اثبات کرده‌اند، منظورشان این نبوده که خداوند در جهتی خاص از جهان است، بلکه مرادشان این است که خداوند از عالم جداست، درون آن نیست، و «فوق» آن است؛ اما به گونه‌ای که شایسته عزت و جلال اوست، بدون اینکه این فوقیت قابل تشبیه یا کیفیت‌بردار باشد. این فوقیت از نوعی است که از جهت کلی و ثبوتی شناخته می‌شود، نه از جهت تشبیه و چگونگی، و نباید همانند ویژگی‌های مخلوقین درک شود.
🔻بنابراین، «فوقیت» و «جدایی از عالم» به این معنا، اموری هستند که گروه نخست نیز برای خداوند اثبات می‌کنند.

📌آنچه گروهی آن را از خداوند نفی می‌کنند، تنها «فوقیت» به معنای بودن در جهتی معین از جهان است، که این از ویژگی‌های مخلوقات می‌باشد. و این نوع از فوقیت را گروه دوم نیز برای خداوند اثبات نکرده‌اند، بلکه آن را از خداوند نفی کرده‌اند. بنابراین، نفی «جهت» از سوی گروه نخست و اثبات آن از سوی گروه دوم، هر دو ناظر به معنای واحدی نیستند. پس بر پایه این تحقیق، میان آن‌ها در حقیقت اختلافی وجود ندارد، بلکه اختلافشان صرفاً لفظی است.

👈در واقع، هر دو گروه همان چیزی را اثبات کرده‌اند که گروه دیگر نیز اثبات کرده، و همان چیزی را نفی کرده‌اند که گروه دیگر نیز نفی کرده است.

🌿ادامه دارد....ان شاءالله تعالی

#مراد_از_فوق‌_العرش_استقرار_نیست
#تشریح_لفظ_فوق_العرش_در_کلام_علماء
#الله_فوق_العرش_بائن_من_خلقه

🔻پیوند:
《1》📍《2》📍《3》📍《4》📍《5》

🌿مجموعه "راه هدایت" جایی برای دفاع از مذاهب أهل سنت و جماعت🌿

▫️️کانال تلگرام "راه هدایت"

https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf
┈┈•••❈﴿ مجموعه راه هدایت ﴾❈•••┈┈

💥الرَّدُّ الْوَافِي عَلَى عَقَائِدِ الْمُشَبِّهَةِ وَالْمُبْتَدِعَةِ فِي صِفَاتِ اللهِ البَارِی

✴️#بخش_اول

🌸نفی مکان و جهات شش‌گانه از باریتعالی در کلام علماءِ بزرگ جهان اسلام🌸

|1| 🌱تعریف مکان، جهت و حیز.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1401

|2|🌱امام ابوحنیفه (ت150ه) رحمه الله
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1406

|3|🌱امام أبي سلمه ماجشون (ت164ه) رحمه الله
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1411

|4|🌱امام شافعی (ت 204 هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1415

|5|🌱امام ابن کلاب (ت240ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1420

|6|🌱امام_احمد_بن_حنبل (ت241 هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1423

|7|🌱 امام محمد بن يزيد المبرد، أبو العباس (ت 285هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1428

|8|🌱امام المفسرين ابوجعفر طبری(ت310ه)رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1430

|9|🌱امام ابو اسحاق ابراهیم بن السری الزجاج (ت 311 هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1435

|10|🌱امام أبو عوانة يعقوب بن إسحاق الإسفراييني (ت 316 ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1442

|11|🌱امام أبي جعفر أحمد بن محمد الطحاوي (ت321 هـ) رحمه الله .
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1447

|12|🌱امام السنة #ابوالحسن_اشعری(ت324ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1454

|13|🌱امام أبي بكر محمد بن القاسم بن بشار الأنباري النحوي (ت328ه)
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1456

|14|🌱امام ابومنصور #ماتریدی (ت333ه)رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1460

|15|🌱ابن حبان بستی (ت354ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1468

|16|🌱امام ابوعبدالله احمد مزنی (ت354ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1470

|17|🌱ابوالقاسم سليمان الطبراني (ت 360ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1474

|18|🌱امام ابوبکر اسماعیلی (ت371ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1476

|19|🌱امام ابوبکر محمد بن العباس الخوارزمی (ت 383ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1480

|20|🌱امام أبو سلیمان الخطابي الشافعي(ت388ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1485

|21|🌱امام حلیمی اثری شافعی(ت402ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1490

|22|🌱امام ابن فورک اصبهانی (ت406ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1496

|23|🌱امام أبو اسحاق الثعلبی (ت427ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1505

|24|🌱امام عبد القاهر البغدادي (ت429هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1507

|25|🌱امام ابن بطال أبو الحسن علي بن خلف بن عبد الملك (ت 449هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1512

|26|🌱ابن حزم الأندلسي القرطبي الظاهري (ت456هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1516

|27|🌱أبو بكر البيهقي (ت458هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1521

|28|🌱أبو شكور محمد بن عبدالسعيد السالمي الحنفي (ت460هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1530

|29|🌱امام ابن عبدالبر الأندلسي (ت 463هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1532

|30|🌱 امام عبدالکریم القشیری الشافعي(ت 465ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1540

|31|🌱امام أبو الحسن علي بن أحمد بن محمد بن علي الواحدي، النيسابوري، الشافعي (ت468هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1542

|32|🌱امام أبو المظفر الأسفراييني (ت471هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1546

|33|🌱امام أبو اسحاق الشيرازي (ت476هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1549

|34|🌱إمام الحرمين عبد الملك بن عبد الله الجويني، الشافعي (ت478هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1551

|35|🌱امام أبو سعد عبد الرحمن بن مأمون بن علی النيسابوري المتولي الشافعي(ت478ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1553

|36|🌱امام شمس الأئمة السرخسي (ت 483هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1555

|37|🌱امام راغب الأصبهاني (ت502ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1557

|38|🌱محمد الغزالی الطوسی الشافعي (ت505 هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1559

|39|🌱امام أبو المعين ميمون بن محمد النسفی الحنفي (ت508ه) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1561

|40|🌱امام ابوالوفاء علی بن عقیل بغدادی حنبلی (ت513هـ) رحمه الله.
https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf/1563

🌿مجموعه "راه هدایت" جایی برای دفاع از مذاهب أهل سنت و جماعت 🌿

▫️️کانال تلگرام "راه هدایت"

https://www.tg-me.com/Muddaeen_Salaf

┈┈•••❈﴿ مجموعه راه هدایت ﴾❈•••┈┈

اشتراک کننده(۱۲)
مطیع الله الصامد

غریبیِ آینده

گاهی فکر می‌کنم آینده یک مسافرِ گمشده است که راهش را به کوچه‌های ما گم کرده...

چقدر غریب شده صبح‌هایی که صدای اذان یا تلاوت قرآن از پنجره‌ی خانه‌ها شنیده شود.

چقدر دور شده‌اند جوانانی که در گوشه‌ی مسجد قرآن را با شوق حفظ می‌کردند نه دنبال ترندها و فیلترها می‌دویدند.

چقدر عجیب است دیدن دختری که با حجاب کامل بی‌هراس از نگاه‌ها مسیر ایمان را انتخاب کرده.

چقدر ناشناس شده لبخند پسری با ریشی که سنت پیامبر را فریاد می‌زند.

آینده‌ات را نساز... اگر قرار است در آن صدای لااله‌الاالله صدای غریب شهر باشد!

آینده را نساز... اگر قرار است جوان‌ها در آن نماز را فراموش کنند و قرآن را نشناسند...

اما نه ما فرزندانِ این عصر خاکستری آینده را پس می‌گیریم
با ایمان‌مان با قلم‌مان با فریاد لااله‌الاالله‌مان.

آینده غریب نخواهد ماند...

قهرمانان را از دعا فراموش نکنید!
ما بر شما افتخار میکنیم🏳💪🏻 پیروزی به توکل الله تعالی از ماست💪🏻
عشاق الإستشهاد