🔺اصلاحات مالیاتی ساسانیان🔺


✍در دولت ساسانی، اصلاحات گسترده مالیاتی و ساختاری، باعث تشکیل دستگاه بسیار کارآمدتری برای اخذ مالیات زمین (خراگ) و مالیات شخصی (گزیت) شد و امکان برنامه‌ریزی بهتر دولت را برای تشکیل لشکریان دائمی به‌وجود آورد.

🔹تقسیمات اداری کشور برای کارآمد کردن تجهیزات دفاعی و اخذ مالیات، پیش‌زمینه‌ای برای به‌وجود آمدن طبقات جدیدی از اشراف اداری و نظامی مانند «آزاتان» شد که درواقع بنیه اصلی سپاه ساسانی را تشکیل می‌دادند.


🔹دستگاه مالیاتی و اداری همچنین امکان رشد سرمایه‌های محلی و گسترش نظام کشاورزی تولیدی را به‌وجود آورد که در ضمن آن، طبقه زمین دار «دهقان» امکان رشد سرمایه را یافت و توانست ستون‌های رشد کلی اقتصاد شاهنشاهی ساسانی را پایه‌گذاری کند.

🔹در منطقه آسورستان، همین رشد اقتصادی بود که لزوم ارتباط بین مناطق بین‌النهرین و شام (سوریه) را به‌وجود آورد که تا حدی، مشوق اصلی ساسانی در دنباله‌گیری سیاست‌های گسترش طلبانه‌شان در شام بود.

(پ.ن: تصویر از هوش مصنوعی)

📚منبع
📙کتاب "رویدادنامه سریانی موسوم به رویدادنامه خوزستان"
🖊ترجمه خداداد رضاخانی و سجاد امیری باوندپور
📄ص۲۵


🌹@HistoriumClub🌹

✨چو شاه اردشیر و چو شاپور او
چو بهرام و نوشیروان نکو

چو پرویز هرمز چو پورش قباد
چو خسرو که پرویز نامش نهاد

چنین نامداران گردنکشان
که دادم يكايك از ایشان نشان

همه مرده از روزگار دراز
شد از گفت من نامشان زنده باز💥


🔥فردوسی🔥


🌹@HistoriumClub🌹

💠برگزاری مراسم عاشورا در دوره سلجوقی💠



🔴حضور پررنگ کارگزاران شیعی در حکومت سلجوقیان، سبب اهتمام آنان تعظیم و ترویج شعائر شیعی گردید منابع از احترام امرای سلجوقی به ائمه اطهار خبر میدهند و گزارشهایی از توجه ترکان به برگزاری مراسم عاشورا شده است.


🟠شیعیان که همواره روز عاشورای حسینی را به عنوان یاد بود شهادت و مظلومیت امام حسین گرامی داشته اند، در این دوران که از آزادی های نسبی برخوردار شدند به اقامه عزاداری می پرداختند تا به این وسیله آرمانها و عقاید خویش را آشکار سازند.


🟢مراسم عزاداری در شهرهای شیعه نشین چنان رواج یافت که حتی بزرگان شافعی و حنفی نیز در آن روز، در منقبت امام حسین به خطابه میپرداختند و مراسم و عزاداری تقریباً در بیشتر قلمرو سلجوقی به ویژه بغداد برپا میشد.



📚منبع


📗کارگزاران شیعه امامیه در دستگاه حکومتی سلجوقیان، حمیدرضا مطهری وصدر الله اسماعیل‌ زاده ، ۱۳۹۴، ص ۴۰


🌹@HistoriumClub🌹

💠 آل بویه و تشیع امامیه💠




🔴در اینکه بیشتر دیلمیان به ویژه آل بویه دوستدار اهل بيت و عموماً پیرو مذهب شیعه بودند حرفی نیست سخن در این است که آیا شیعه اثنی عشری بودند یا پیرو مذاهب دیگر شیعه ، آنچه تقریباً مسلم میباشد اینست که پادشاهان بزرگ آل بویه از قبیل عماد الدوله ، معز الدوله ، رکن الدوله، عضدالدوله شیعه جعفری بوده اند.این مطلب از سخنان علمای بزرگ شیعه که معاصر آنان بوده اند و از گفته علمای زمان های بعد بخوبی معلوم میگردد. قبل از دیالمه شیعیان بغداد تحت فشار بودند با وجود این مرتب گرد یکدیگر بر میامدند و چون خلیفه آگاه میشد دستور دستگیری آنان را میداد.


🟠 از جمله در سال ۳۱۳ به خلیفه گزارش دادند که شیعیان در مسجد براثاکه مخصوص شیعیان و مركز اجتماعات آنان بود جمع میشوند فرمان داد ایشان را دستگیر و مسجد را با خاک یکسان کردند.چند سال بعد یعنی در سال ۳۲۸ یکی از امرا بنام بحكم دستور تجدید بنای آن مسجد را داد.آل بویه از آغاز روی کار آمدن خود در ترویج و تقویت مذهب شیعه و شعارهای آن کوشش میکردند ولی باید دانست که آنان در حالیکه خود پیرو مذهب شیعه بودند و به آن مذهب سخت علاقه داشتند روابطشان با اهل تسنن نیز خوب بود


🟢و هیچگاه اتفاق نیفتاد که از لحاظ مذهبی با آنان مخالفتی کرده باشند.حتی اگر گاهی پیش آمدی موجب رنجش اهل تسنن میشد زود در جبران آن و رفع سوء تفاهم میکوشیدند.چنانکه معزالدوله در موردی این کار را کرد ، آنطور که از فحوای کتب تاریخ فهمیده میشود.در نزاع هایی که آن زمان گاهی میان سنی و شیعه مخصوصاً در روزهای عاشورا رخ میداد پادشاهان آل بویه گذشته از اینکه خود هیچگونه مداخله نداشتند با شدت هر چه تمامتر هم جلو نزاع و اختلاف را میگرفتند.


🔵بطور کلی از هر امری که ممکن بود موجب جدائی میان سنی و شیعه شود جلوگیری میکردند.از جمله عضدالدوله چون قصه خوانها را موجب بروز اختلاف میان شیعه و سنی تشخیص داد بسختی ایشان را از قصه گوئی منع کرد و بنا بنوشته مسکویه در تجارب الامم ، با اقدامات عضدالدوله ، دشمنی ها و ناراحتیها که قبلا میان اهل تسنن و شیعه وجود داشت ، مرتفع شد و هر دو فرقه با هم در مساجد و زیارتگاهها حضور می یافتند.



📚منبع


📕شاهنشاهی عضدالدوله دیلمی، علی اصغر فقیهی، ۱۳۴۷، ص ۱۱۵ و ۱۱۶


🌹@Historiumclub🌹

🔺ایرانیان، نخستین پیروان و رهبران مسیحیت🔺


✍ادیک باغداساریان، در ترجمه کتاب «تاریخ ارمنیان» که توسط موسی خورنی، ملقب به "پدر تاریخ ارمنی" در سده پنجم میلادی به نگارش درآمده، فهرستی از نام‌ رهبران مسیحی ارمنستان به عنوان نخستین سرزمینی که این دین را در جهان، دین رسمی سرزمین خود برگزید در این کتاب ارائه می‌کند که در آن برخی از ایرانیان با پسوند "پارتو" (پارتی/اشکانی) حضور دارند.


✝این دین در سرزمین ارمنستان، در حدود سال‌های ۳۰۰ الی ۳۲۵ میلادی، در زمان پادشاهی تیرداد سوم (شاه اشکانی ارمنستان)، و توسط گریگور روشنگر (رهبر مسیحی که فرزند آناک از نسل خاندان سورن بود)، به عنوان دین رسمی مردمان ارمن برگزیده شد.


ادامه متن 👇

@HistoriumClub

✝رهبران مسیحیت و کلیسای ارمنی از آغاز تا زمان زندگانی موسی خورنی:

الف: پیش از پذیرش رسمی مسیحیت

۱. تادئوس حواری (۶۶_۴۳ میلادی)
۲. بارتوغیمئوس حواری (۶۸_۶۰ میلادی)
۳. زاکاریا هایراپت (۷۲_۶۸ میلادی)
۴. آدرنرسه هایراپت (۹۲_۷۲ میلادی)
۵. موشه هایراپت (۱۲۳_۹۳ میلادی)
۶. شاهن هایراپت (۱۵۰_۱۲۱ میلادی)
۷. شاوارش هایراپت (۱۷۱_۱۵۱ میلادی)
۸.غوندیس هایراپت (۱۹۰_۱۷۲ میلادی)
۹. مهروژان هایراپت (؟۲۷۰_۲۴۰ میلادی)

ب: پس از پذیرش رسمی مسیحیت

۱. گریگور روشنگر (۳۲۵_۳۰۲ میلادی)
۲. آریستاکس پارتو (پارتی ۳۳۳_۳۲۵ میلادی)
۳. ورتانس پارتو (۳۴۱_۳۳۳ میلادی)
۴. هوسیک پارتو (۳۴۷_۳۴۱ میلادی)
۵. پارن آشتیشاتتسی (۳۵۲_۳۴۸ میلادی)
۶. نرسس پارتو (۳۷۳_۳۵۳ میلادی)
۷. شاهاک اول مانازگرتاتسی (۳۷۷_۳۷۳ میلادی)
۸. زاون اول مانازگرتاتسی (۳۸۱_۳۷۷ میلادی)
۹. آسپوراکس اول مانازگرتاتسی (۳۸۶_۳۸۱ میلادی)
۱۰. ساهاک اول پارتو (۴۳۶_۳۸۷ میلادی)
۱۱. هوسپ هوغوتسمتسی (۴۵۲_۴۳۷ میلادی)
۱۲. ملینه اول مانازگرتاتسی (۴۵۶_۴۵۲ میلادی)
۱۳. موسس اول مانازگرتاتسی (۴۶۱_۴۵۶ میلادی)
۱۴. گیود آراهزاتسی (۴۷۶_۴۶۱ میلادی)
۱۵. هوانس اول مانداگونی (۴۹۰_۴۷۸ میلادی)


📚تهیه شده توسط ادیک باغداساریان، منبع متن:
📘 کتاب «تاریخ ارمنیان»
🖋نوشته موسس خورناتسی (موسی خورنی) تاریخ‌نگار ارمنی سده پنجم میلادی
ترجمه ادیک باغداساریان، تهران ۱۳۸۰، نشر مولف.
📄ص ۳۲۱


@HistoriumClub

💠جایگاه زبان فارسی در خاندان آل بویه💠



🔴زبانی که شاهان آل بویه معمولا با آن سخن میگفتند فارسی بود حتی بعضی از پادشاهان این سلسله قبل از ورود به بغداد عربی نمیدانستند چنانکه معز الدوله وقتی وارد بغداد شد چون عربی نمیدانست مترجم گرفت. در مذاکراتی که میان او و علی بن عيسى وزير رد و بدل شد مترجم ابوجعفر صیمری بود. در دستگاه آل بویه همواره چند دبیر فارسی زبان وجود داشت که از جمله این دبیران شیرزاد است.


🟠همچنین سرکردگان سپاه و دیگر اطرافیان با پادشاه به فارسی سخن میگفتند مثلا اتباع معز الدوله با او فارسی حرف میزدند و یکی از قائدان عضدالدوله با او با فارسی تکلم نمود و نیز همانطور که قبلا گفته ایم دو دیلمی که مستکفی خلیفه عباسی را از تخت به زیر آوردند با صدای بلند به فارسی سخنانی میگفتند.وزیران آل بویه که اغلب ایرانی بودند طبعاً زبانشان فارسی بود حتى صاحب بن عباد برخلاف آنچه شایع است که با زبان فارسی مخالفت میورزید به زبان فارسی حرف میزد.


🟢او شعرهای فارسی زیادی از حفظ داشت و چند نفر از شعرای بزرگ او را به فارسی مدح گفته اند و در موقع لزوم کسانی را با شعر فارسی و عربی امتحان مینمود.صاحب با اطرافیان خود به فارسی سخن میگفت ، این امر را ابوحیان توحیدی در شرح نخستین برخورد خود با صاحب ذکر کرده است.موقعی كه عضدالدوله میخواست طبیبی از اطباء بغداد را برای معالجه صاحب بن عباد که به بیماری سختی مبتلا شده بود به ری بفرستد ابوعیسی طبیب را انتخاب کردند. یکی از مزایایی که برای او ذکر شد این بود که زبان فارسی را خوب میداند.


🔵به علاوه چند نفر از شعرای معروف فارسی همانطور که گفته شد قصائدی به فارسی در مدح صاحب گفته اند که نام و شعرشان در لباب الالباب آمده است.خود صاحب گفته بود صدهزار قصیده به عربی و فارسی در مدح من گفته شده است.


📚منبع


📕شاهنشاهی عضدالدوله دیلمی، علی اصغر فقیهی، ۱۳۴۷، ص ۲۱۱ تا ۲۱۳


🌹@Historiumclub🌹

💠زبان مردم ایران در دوره آل بویه و قرن چهارم هجری به استناد منابع جغرافیایی دست اول💠



🔴مسلم است که در زمان سلطنت آل بویه (در قرن چهارم و پنجم) و قبل از آن زبان فارسی با لهجه های گوناگون در ایران رایج بوده است.مؤلفان مسالك و ممالك به اين امر تصریح کرده اند. مقدسی در کتاب احسن التقاسيم و ابن حوقل در صورة الارض در موارد گوناگون رواج فارسی را در نواحی مختلف ایران حتی در نقاطی خارج از ایران ذکر کرده اند.


🟠از جمله مقدسی گوید: در هشت اقلیم ایران زبان فارسی رایج است و باز گوید در آذربایجان مردم به فارسی(مقصود پهلوی آذری) سخن میگویند و درباره لهجه مردم خراسان چنین گفته است زبان اهل نیشابور فصیح و روشن است آنان اول کلمات را کسره میدهند و یا زیاد میکنند مثلا میگویند بیگو بجای بگو و بیشو بجای بشو (یعنی برو)، اهل طوس و نسا لهجه شان بهتر است. سپس درباره يك يك شهرهای خراسان قدیم و طرز تکلم مردم هر ناحیه سخن میگوید.


🟢 در خصوص لهجه اهل قومس (دامغان) و گرگان چنین گوید که زبانشان بهم نزديك است، جلو كلمات ها زیاد میکنند. لهجه مازندرانیها نیز به همان نحو است جز اینکه تند حرف میزنند. در زبان مردم بخارا کلمات تکرار میشود. مثلا میگویند یکی مردی یکی درمی و دانستی را بی جهت درمیان سخن خود بکار میبرند. این زبان دری است که نامه های دربار پادشاهان را با آن مینوشته اند. اهل سمرقند تلفظ حرف کاف را بین تلفظ کاف و قاف ادا میکنند و میگویند بکرد کقم بگفتکقم.ابن حوقل گوید زبان مردم مکران و کرمان فارسی است. مردم قم به فارسی سخن میگویند.



📚منبع


📕شاهنشاهی عضدالدوله دیلمی، علی اصغر فقیهی، ۱۳۴۷، ص ۲۰۱ تا ۲۰۲


🌹@Historiumclub🌹

💠نظر متنبی شاعر معروف عرب درباره زبان و مردم ایالت فارس در دوره آل بویه💠



🔴متنبی در نخستین قصیده ای که در مدح عضدالدوله در فارس سروده است غریبی خود را به واسطه آشنا نبودن مردم فارس به زبان عربی و آشنا نبودن خود او به زبان فارسی آشکارا اظهار کرده و چنین گفته است.


مغانى الشعب طيباً في المغاني
بمنزلة الربيع من الزمان

و لكن الفتى العربي فيها
غريب الوجه واليد واللسان

ملاعب جنة لو سار فيها
سلیمان لسار بترجمان


🟠میگوید سرزمین آباده نزديك شيراز همانند بهار است نسبت بفصول ديگر اما يك جوان عرب در آن مقصود خود متنبی است احساس غربت میکند.سپس متنبی غریب بودن خود را در میان ایرانیان در سه چیز ذکر میکند یکی در چهره که رنگ او گندمگون و تیره و ایرانیان سفید چهره اند دیگر در ملک و ثروت نداشتن برعکس مردم ثروتمند فارس دیگر در زبان زیرا وی عربی سخن میگوید و مردم ایران به فارسی. متنبی آنقدر خود را از زبان فارسی بیگانه دیده که در بیت سوم گفته است که اگر حضرت سلیمان با اینکه به همه زبانها دانا بود به اینجا بیاید محتاج به مترجم خواهد بود.


📚منبع

📕شاهنشاهی عضدالدوله دیلمی، علی اصغر فقیهی،۱۳۴۷،ص ۲۰۲ تا ۲۰۳

🌹@Historiumclub🌹

💠فارسی زبان دریانوردان و بازرگانان مسلمان در دوره آل بویه💠



✨در آن موقع زبان فارسی مهمترین زبانی بود که دریانوردان و بازرگانانی که به هند و آسیای شرقی سفر میکردند با آن سخن میگفتند. چون در آن روز بزرگترین بندری که بازرگانان دریانورد برای مسافرت به هند و خاور دور در آن لنگر میانداختند بندر سیراف که از بنادر بزرگ ایران در خلیج فارس محسوب میشد.


📚منبع

📗شاهنشاهی عضدالدوله دیلمی، علی اصغر فقیهی،۱۳۴۷،ص ۲۰۳

🌹@Historiumclub🌹

💠تأثیر زبان فارسی بر عربی از نگاه دانشمندان دوره آل بویه💠



🔴پاره ای از دانشمندان بزرگ در دوره آل بویه درباره زبان فارسی تعصب شدید به خرج می دادند ، آنان معتقد بودند که بسیاری از کلمه های معمول در زبان عربی ریشه فارسی دارد. از جمله آنان ابوبکر بن دريد مؤلف كتاب جمهرة اللغه است که از مهمترین کتب لغت عرب و از قدیمیترین آنها محسوب میشود.


🟠وی برای ده ها لغت مستعمل در زبان عربی ریشه فارسی پیدا کرده است دیگر حمزه اصفهانی است که تعصب او درباره زبان فارسی مشهور است و در کتابهای سنى ملوك الارض والانبيا و التنبيه على حروف المصحف مدعی شده است که عده ای از الفاظ معمول در زبان عربی ریشه فارسی دارد.او کتاب الخصائص و الموازنة بین‌العربیة و الفارسیة را بنام عضدالدوله شاهنشاه آل بویه تألیف کرده است.



📚منبع

📙شاهنشاهی عضدالدوله دیلمی، علی اصغر فقیهی،۱۳۴۷،ص ۲۰۳ و ۲۰۴

🌹@Historiumclub🌹

💠رواج زبان فارسی در مناطقی از عربستان در دوره آل بویه💠



✨زبان فارسی در آن زمان( قرن چهارم هجری) در پاره ای از نواحی شبه جزیره عربستان نیز رایج بود(۱) از جمله مقدسی گوید در ناحیه صحار مردم به فارسی سخن میگویند و ساکنان جده و عدن ایرانی هستند.(۲)



📚منبع

📗۱.شاهنشاهی عضدالدوله دیلمی، علی اصغر فقیهی،۱۳۴۷،ص ۲۰۴

📕۲.احسن التقاسيم فی معرفه الاقاليم، مقدسی، ۱۹۰۶، ص ۶۹

🌹@Historiumclub🌹

💠قنات(کاریز) هدیه ایران به جهان💠



🔴در روزگاری که پارسها بر آسیا فرمان می راندند به کسانی که آب را به زمینی که قبلاً بی آب بود هدایت می کردند، اجازه می دادند پنج نسل تمام از آن زمین استفاده کنند. مردم با تحمل هرگونه رنج و هزینه ی ممکن می کوشیدند تا با ساختن کانالهای زیرزمینی آب را از فاصله ی دور به زمین خود برسانند.کانال هایی که حتی امروزه هم استفاده کنندگان از آن نمیدانند که از کجا شروع می شوند.


🟠هنر سیستم آبیاری زیر زمینی (قنات) از ایران به همه ی مناطق خشک آسیا و شمال آفریقا راه یافت قنات از راه تونس و مراکش به اسپانیا رفت و از آنجا همانگونه که کارل ترول در سال ۱۹۵۴ میلادی ثابت کرد حتی سر از مکزیک درآورد. هنر کهریزسازی در این است که آبهای زیرزمینی دامنه ی کوه از زیر زمین خارج شده و آب با استفاده از شیب طبیعی به سطح زمین آورده شود.


📚منبع

📘 داریوش و ایرانیان، تاریخ فرهنگ و تمدن هخامنشیان، والتر هینتس، ترجمه پرویز رجبی، ۱۳۸۷، ص ۵۱


🌹@Historiumclub🌹

🔺ادامه متن سخنرانی پیش از نبرد فرمانده رومی خطاب به سربازان در نکوهش دین و عدالت و فرهنگ ایرانیان:


🔻«رومی‌ها عدالت را به‌عنوان متحد خود بکار گرفته‌اند زیرا همواره به دنبال صلح بوده‌اند. مادها عدالت را در تقابل با خود بکار گرفته‌اند زیرا آنها تقریبا همیشه از صلح بیزارند و جنگ‌طلبی را مانند خدایی فرخنده گرامی می‌دارند.


🔻دین ما دین دروغین نیست و خدایان دروغین را به‌عنوان رهبر قرار نداده‌ایم؛ ما خدایی نداریم که تازیانه بخورد، زیرا اسبی را برای پرستش انتخاب نمی‌کنیم.


🔻ما به خدایی که به خاکستر تبدیل می‌شود که اکنون شعله‌ور است اما به‌زودی حتی قابل مشاهده نیست سجده نمی‌کنیم. دود و سوخت دین را تشکیل نمی‌دهند؛ اما محو شدن آنها باطل بودن‌شان را ثابت می‌کند.


🔻بربرها در زمان موفقیت شادمانی می‌کنند اما موفقیت عادت ندارد وقتی در محراب بی‌عدالتی بالا می‌رود، پایدار باقی بماند.


🔻بی‌عدالتی اغلب موفقیت‌آمیز است اما به‌سوی نابودی نیز سوق داده می‌شود. براین اساس بسوی جنگ پیش‌ بروید، چنانکه شایسته القاب شماست».


📚منبع:
📕The History of Theophylact Simocatta
📝Translated from Greek by Michael and Mary Whitby, (Oxford 1986).
Page 93


🔺 @HistoriumClub 🔺

💠به چه علت شعر و ادب فارسی به مانند شرق ایران ( قلمرو سامانیان ) در غرب و مرکز ایران (قلمرو آل بویه) رواج نداشت؟( بخش یکم)💠



🔴 شعر و نثر فارسی تا سده ۴ و ۵ ه.ق در غرب ایران رواج نیافته بود و در سده های ۴ و ۵ ه.ق در مرکز و شمال غرب و جنوب ایران نه زبان فارسی دری بلکه زبانهای اصلی شاخۀ غربی دورۀ نو جاری و گسترده بودند. در شمال و شمال غرب ادامه پارتی پهلوی اشکانی و دیگر زبانهای میانۀ غربی شمالی(گرگانی، مازنی گیلکی تاتی تالشی) در جنوب و جنوب غربی ادامه فارسی میانه (پهلوی ساسانی) و دیگر زبانهای میانه غربی جنوبی (لری ،بشاگردی ،لاری ،گمزاری) و در غرب (کردی، لری و گورانی) گویشهای گوناگون این زبان ها امروز نیز در این مناطق جاری هستند.


🟠هر چند از سده ۵ ه.ق به این سو به آرامی زیر اثر زبان و ادب فارسی قرار گرفتند در سده های نخستین اسلامی در شمال و غرب ایران اثر بسیار کمی از نگارش به فارسی دری میتوان یافت در حالی که در همین سده ها زبانهای دیگر ایرانی به نگارش درآمدند و از آنها اسنادی نیز به جای مانده است از جمله گرگانی، طبری، دیلمی، کردی، گورانی و رازی.در نتیجه نخستین علت عدم توجه به زبان فارسی، نه از سر ایران ستیزی یا دشمنی با این زبان بلکه به علت نبود گویش در بومی و نا آشنایی یا کم آشنایی ادیبان و شاعران و تاریخ نویسان بوده است.


🟢 وجود فهلویات (شعرهایی بر وزن هجایی ایران باستان) از جمله ترانه های باباطاهر و روایات فراوان تاریخی و داستانی (ویس و رامین ، شروین دستبی) به نظم و نثر به زبان پارتی (پهلوی اشکانی) و گویش هایش در سده های نخستین اسلامی در نیمه غربی ایران گواهی بر این مدعا است.ابن اسفندیار از دو شاعر طبری در دربار عضدالدوله و شاعری اهل ری به نام بنداری رازی نام برده که به زبان بومی خود شعر می گفتند و مورد احترام امرای آل بویه بودند.



🌹@HistoriumClub🌹

💠به چه علت شعر و ادب فارسی به مانند شرق ایران ( قلمرو سامانیان ) در غرب و مرکز ایران قلمرو آل بویه رواج نداشت؟( بخش دوم)💠



🔴در منابع کهن آمده که عربها اهالی جبال را جدای از فارسها (پارسیگ) می شناختند و آنان را «پهلوج» می نامیدند که همان پهلوینگ /پارتیگ بوده؛ و این تفاوت بیشتر از دید زبانی بوده است. روشن است که گویشهایی از زبان های غرب ایران که «فهلوی/ فهلویات» نامیده میشدند در دربار بویهیان رواج داشته است و نه فارسی دری. دو عامل را برای رواج نداشتن ادب فارسی تا سده ۵ ه.ق در غرب ایران برشمرده است


🟠یکی انتشار نیافتن زبان و ادب فارسی دری در غرب و دیگری نپذیرفتن زبان درباری سامانیان از سوی بویهیان رقیب همچنین تداوم استفاده از خط و زبان فارسی میانه پهلوی ساسانی در استان فارس و پیرامون و نیز در نواحی شمال ،البرز، به ویژه بیشتر از سوی موبدان و دبیران زردشتی در بناها و سنگ مزارها و نیز بر روی سکه های عرب ساسانی، گواه دیگری بر علت کم اقبالی به زبان فارسی است.


🟢در برج های رادکان (کردکوی گلستان) و رسگت(نزدیک ساری) و لاجیم (سوادکوه) در طبرستان از آل باوند در سده ۵ ه.ق کتیبه های پهلوی در کنار کتیبه های کوفی عربی جای گرفته اند  و خبری از فارسی دری نیست. نبود فارسی دری در این بناها نه از ترس خلافت و چیرگی زبان عربی بوده و نه از سر ستیز با زبان فارسی و بی توجهی به هویت ایرانی؛ تنها علت ممکن و ساده گسترش نیافتن زبان فارسی دری در این مناطق و ناآشنایی حاکمان و مردم بوده است.


🔵 البته فرای علت زنده بودن خط و زبان پهلوی را پابرجا بودن دین زردشتی در این نواحی دانسته است. از سوی دیگر می توان گفت که در نیمه غربی و شمالی فلات ایران ادبیات غنی و دیر پای پارتی، ساسانی (پارسیگ)، چه شفاهی چه نوشتاری، چه در دربارها و چه در میان توده مردم آنچنان حضور پررنگی داشت که به سادگی اجازه ورود نفوذ و چیرگی زبان و ادبیات فارسی دری یا هر زبان دیگری از جمله عربی را نمی داد.


🌹@HistoriumClub🌹