‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ ‍ کلنل پسیان در خراسان
و تکرار سوگ‌نامه‌ی سهراب!

آخرین اثر برادرم استاد دکتر یوسف متولی حقیقی یعنی کتاب «همراه با کلنل محمدتقی خان پسیان و جنبش او در خراسان» را که ویرایشی تازه از این کتاب است و اخیرا از سوی نشر برید مشهد منتشر شده‌است،  ضمن چند شب خواندم و البته چندین بار گریستم، چرا که نه تنها سرگذشت سوگبار یک قهرمان ملی است، بلکه آیینه‌ی زلالی از تکرارهای تلخ تاریخ ایرانزمین است.
باری، نمی‌خواهم و نیازی نیست به جزئیات کتاب بپردازم چرا که میل دارم شما خواننده‌ی عزیز این یادداشت، خود کتاب را بخوانید و تلخی شراب‌وار این داستان و سرگذشت غم‌نوشت پسیان را به‌عنوان نخستین خلبان ایرانی و یکی از جوانترین فرماندهان تاریخ میهن، با همه‌ی وجود حس کنید. اما....
یک نکته‌ی کلی و مهم در این کتاب یافتم و آن؛ شباهت شگفت سرنوشت پسیان و سهراب شاهنامه است.
جالب این‌که؛ پسیان، چنان شاهنامه را دوست می‌داشت که بارها به ترجمه و‌ خوانش آن اقدام کرد و این تعلق خاطر موجب شد تا خود عملا به سهراب ثانی و شهید مظلوم شاهنامه‌ی معاصر بدل شود.
خلاصه بگویم که؛ مستند به مندرجات کتاب؛ پسیان، یکی از خاندانهای کرد ایرانی است که در پی تحولات تاریخی، در قفقاز و ارمنستان ساکن شدند و پس از عهدنامه‌ی ترکمانچای ناچار به تبریز آمدند و آنجا ماندند.... و این کرد‌زاده‌ی ایرانی متولد تبریز، در این شهر زبان ترکی و سالها بعد چند زبان اروپایی آموخت و چنان در غبار زمان و زبان گم شد که همچون سهراب، در نهایت طی جنگی ناخواسته با ایرانیان همنژاد و کردهای همخون خراسانی، به‌شکلی غریبانه و مظلومانه به شهادت رسید؛ حکایت غم‌انگیزی که بارها برای کردها تکرار شده تا آنها را در جامه و جمعی ناشناس، به مسلخ هم بفرستد و به قربانی یکدیگر بدل کند!
باقی ماجرا را بهتر است خود در کتاب بخوانید که خواندنش برای هر ایرانی آگاه و میهن‌پرستی ضروری است. کتابی که به تعبیر فردوسی؛
یکی داستان است پر آب چشم....
به سرور‌ و برادرم دکتر یوسف متولی حقیقی برای نشر این کتاب و این پژوهش جامع و جالب تبریک می‌گویم و برایشان، تندرستی و سربلندی‌ و شادکامی مدام، آرزومندم.

ارادتمند؛ علیرضا سپاهی لایین

https://www.tg-me.com/maname49

ژ دووریا تە


واخ کو ژ دوو تە رندێ، دلێ من نالەنالە
دەم ل من سار و تاری ژین ل من تال تالە
نەساخ و چاڤ ب‌هێستر بەندا تە دا مە لێ یار
ئەمرێ من کورت دلێ من ژ دووریا تە کالە

هەلبەست و‌ دەنگ؛
#ئەلی_هەیدەری

@Kaniyadil

📖 آنچه در مرخ می توانید بخوانید:
🔹پرونده ویژه با محوریت یک عمر تلاش و فعالیت های کلیم الله توحدی
🔹️گفتگو با دکتر حمید حسنعلی پور
🔹 معرفی رمان زیباترین سردار و مجموعه شعر ئاییش
🔹 یادداشت های دکتر اسماعیل حسین‌پور و دکتر جواد رضایی
🔹 یادبودی از استاد سهراب محمدی
🔹 آموزش دستور زبان کردی
🔹 مجموعه اشعار کردی

مرخ را می توانید از باجه های مطبوعاتی و کتابفروشی های معتبر در شهرهای تهران، کرج، مشهد، چناران، قوچان، درگز، شیروان، بجنورد، اسفراین و آشخانه تهیه نمایید.

📭📦 جهت خرید اینترنتی به آیدی تلگرام یا آیدی اینستاگرام مرخ پیام دهید یا با شماره ۰۹۹۲۷۸۷۴۳۲۲ تماس بگیرید.


📚 با خرید دو شماره هزینه پست به عهده نشریه خواهد بود.
۱۲۰ صفحه /  ۱۰۰ هزار تومان

@kovaramerxe

📰 نسخه رایگان و الکترونیکی سپهر چناران - شماره 193

📱 @sepehr_chenaran

چیک و‌ چاڤ...

ئەلێ‌ چیکێن کو روونشتی ل ژوورن!
ل مە ب‌چاڤ و چاڤێن وە ب‌نوورن!
دەما نێن چاڤێ وە ڤا هێسترێن مە...
دزانن کو ل چاڤێ مە چ هوورن؟

#دوکتور_سادق_فەرهادی

@Kaniyadil

دلروبا

ده‌نگ; #رێوان_سەمیر

هەلبەستڤان; #جەفەرقولی

@Palikan_welate_me

ب مانەیا وەشاندنا کۆڤار
و زەبت‌کرنا کوورتەفیلما “مەرخ”ێ

سا؛ ھوسێین فیرۆزە


کو، ھاتی سەر قەرارا خوە
کو، نەوەستیایی
ژ ھەڤالێن نەزان و
نەیارێن زانا
ئەرێ، من ب چاڤێ خوە دیت
دنیا بوو دو پار
دەما کو تە
رووھێ خوە ژ بۆ مەرخان
ل چیایێن بلندێ گولیلێ
دچاند...

#شیرکووھ_پەھلەوانی
@Kaniyadil

Ez, tu me

Ez bi salan li te digerim;
Di pelên darê de
Çemê gurr
Li ser strana çivîka li quncikê banî
Li ser lêgerîna kewek di nîvika geliyê de
Li ser hîrehîra hespê
Nikila teyr û bazan
Û li ser xwe, çi ku bûm.
Ez vejîna xwe me
Tenasoxa xwe
Di hembêza te de
Û bi qasî 'min' ek
Li ser mezinahîya çavên te.
Riha min
Di te de mir
Min tu anî dinyayê
Û ser te kenîyam û gîrîyam
Ez tu me
bi qasî te
Li ser perçeyek ji xwe

#Mecîd_Rehwerd

ئەز، تو مە

ئەز ب سالان ل تە دگەرم؛
د پەلێن دارێ دە
چەمێ گوڕ
ل سەر سترانا چڤیکا ل قونجکێ بانی
ل سەر لێگەرینا کەوەک د نیڤکا گەلیێ دە
ل سەر ھیرەھیرا ھەسپێ
نکلا تەیر و بازان
و ل سەر خوە، چ کو بووم.
ئەز ڤەژینا خوە مە
تەناسۆخا خوە
د ھەمبێزا تە دە
و ب قاسی 'من' ئەک
ل سەر مەزناھیا چاڤێن تە.
رھا من
د تە دە مر
من تو ئانی دنیایێ
و سەر تە کەنیام و گیریام
ئەز تو مە
ب قاسی تە
ل سەر پەرچەیەک ژ خوە...

#مەجید_رەھوەرد

@Kaniyadil

دوستان عزیز و یاران همکانی

درود برشما؛
احترامٱ ساعت ۲۱ روز چهارشنبه‌ی این هفته، مورخه ۱۶ خرداد ۱۴۰۳ در کلاب‌هاوس کانیادل چشم به راهتان خواهیم بود.

✍ انجمن فرهنگی ادبی کانیادل

hey - you should join us Wednesday at 21:00 GMT+04:30 for "کوردێن خۆراسانێ؛ هەنگ و هەلبەست...
Kurdên xorasanê; heng û ". https://www.clubhouse.com/invite/3dLugjGEvN0plKjELwz4oA0re8gOSOYDEdN:O19GqNiExlmTZFEfd327oSiZ85lXDqF65_PP3oaBSn8

ما، دیر رسیده بودیم!

از گستره‌ی یک‌دست سیاهِ آسمان، شب می‌بارید روی دره قرامان! تاریکی مثل انبوهِ تیره‌ای همه‌ی دره را پوشانده بود!‌ چشم‌ها؛ نه چشم، که هیچ چیز را نمی‌دیدند!
آسمانِ شب، تاریک‌ترین حالت خودش را داشت و حتی دریغ از کورسوی نور یک ستاره!
انگار همه ستارگان کهکشان راه شیری، قبل از غروب آفتاب آن روز مرده بودند!
تنها صدا می‌آمد؛ صدای ماده‌گرگی که شبیه ناله‌ی زنی تنها، کتک‌خورده  و زخمی می‌نمود!
ما اما فانوس به دست، تمام لالوهای دره قرامان از سربَند تا کانی‌گرم را در جستجوی ماده الاغ گمشده، پیموده بودیم!
تا بعد از نیمه‌های شب هم، صدای حزن‌آلود آن ماده‌گرگ، پیوسته در دره می‌پیچید و پژاوکش از کوه که‌مه‌رکۆشک روی ده منعکس می‌شد!
نور فانوسِ خسته تر از آن بود که بتواند در سیاهیِ متراکمِ شب نفوذ کند!
خسته و ناامید، به خانه برگشتیم و در بسترهامان ردیف به ردیف کنار هم، غمگین خوابیدیم...!
فردا که آفتاب برآمد، چوپان‌ها، لاشه‌ی متلاشی‌شده‌ی الاغ را در سه‌کنج پیچِ مقابل داشْ‌کِسان در زاوی‌ته‌نگ پیدا کرده بودند؛
از بدن تنومند و عضلانی‌اش؛ هیچ چیز باقی‌نمانده بود؛ تنها سرش چنان سالم و بی‌زخم مانده بود که انگار باقیِ تن را یک‌جا بلعیده باشند و سر را باقی گذاشته تا پیامِ روشنی برای باشندگان قبیله ارسال کنند!
با مهارت خاصی که تنها از قصابی ماهر ساخته است؛ سرِ الاغ را از تنش جدا کرده بودند!
ماده گرگها وقتی گرسنه اند؛ وحشی، بیرحم و قصی‌القلب‌اند!
مانند صاعقه به گله می‌زنند و تا بتوانند خفه می‌کنند و بعد به سرعت باد، لاشه‌ها را می‌ربایند و در پناه صخره‌ها و دره‌ها گم می‌شوند. همه این‌ها در کسری از ثانیه روی می‌دهد!
اما وقتی که شکارشان بی هیچ دفاعی و پناهی، در چنگالشان است و خطری هم متوجه‌شان نیست با ظرافت و تمیز می‌خورند؛
ماده الاغ را طوری خورده بودند که انگار تقسیم کار کرده، ابتدا قسمت‌های خوش‌خور را جدا کرده و برای ماده‌گرگ رییس فرستاده باشند و بعد باقی‌مانده لاشه را سرِ فرصت بلعیده و خونابه ها را هم لیسیده باشند؛ سرش را اما تمیز و سالم باقی گذاشته بودند.
گرگ‌ها مناسبات درون‌گروهی پیچیده‌ای دارند؛
پیچیده‌تر از روابط در اجتماعات انسانی!
همه چیز قاعده و قانون دارد، حتی بلعیدن شکار!
چشم‌های ماده الاغ طوری باز بود و برق می‌زد که انگار هنوز سر روی تن است؛ و دارد نگاه می‌کند ما را!
اما سر بود و خبری از تن نبود. به تمامی بلعیده شده بود و حتی آثار خون را آبِ روان رودخانه شسته و برده بود سمت باغهای انگور چِری!
حالا
مشخص شده بود ناله‌های ظاهراً دردناک ماده‌گرگِ دیشب؛ ارسال پیغام‌های کدگذاری‌شده‌ی پیچیده‌ای بوده که رییس گله برای شکار ماده الاغ مهربان و خردمند ما ارسال می‌کرده است.
آنگاه که ما هراسان و درمانده، اما هنوز امیدوار؛ در جستجوی ماده‌الاغ بودیم؛
ضیافت گرگ‌ها رو به پایان بوده است!
و زوزه‌های ماده‌گرگ اعلام رسمی مرگ‌ ماده‌الاغ ما بوده است!
ما اما دیر رسیده بودیم؛ خیلی دیر!
و در قبیله اگر دیر برسی، فاجعه حتمی است!
و بعد هر فاجعه‌ای، همه‌چیز درد می‌کند..!
با از دست رفتن یک الاغ در زیست قبیله‌ای؛
کودکان خسته از صحرا بازمی‌گردند!
بارها به مقصد نمی‌رسند!
زمین شخم زده نمی‌شود!
میوه‌های درختان را پرندگان می‌دزدند!
گندم‌های درو شده در مزرعه را باد با خود می‌برد!
سیستم حمل و نقل و اقتصاد قبیله مختل می‌شود!
ما دیر رسیده بودیم و همه چیز درد می‌کرد...

#خالوقۆچانی
#تجربه‌ی_زیسته

@Kaniyadil

♦️چرا در فضای مجازی
کوردی نمی‌نویسیم؟

▫️جلیل آهنگرنژاد

این طنز تلخ را بخوانیم:
امروزه کم نیستند افرادی که در طول عمرشان، شاید حتی جمله‌ای با اقوام و نزدیکانشان به زبان فارسی تکلم نکرده‌ باشند. اما وقتی به تلگرام، واتساپ، اینستا و یا هر پلتفورم دیگری مراجعه می‌کنند، به شکلی خنده‌دار! حتی از فارسی معیار می‌گذرند و همان لهجه‌ی تهرانی را برای ارتباط با برادر، خواهر، فامیل، هم‌آبادی و همشهری کورد خود برمی‌گزینند.
در این که شبکه‌های مجازی، فرصت‌های تازه‌ای را برای برقراری ارتباط بین افراد جامعه فراهم کرده‌اند، شکی وجود ندارد. اما این ارتباط در بین دوزبانه‌ها (بنا به تعاریف آموزشی سیستم‌ها)  دچار اختلال شدیدی شده‌است. آنهایی که زبان مادری‌شان متفاوت از زبان رسمی است، دچار دوگانگی و سپس بیگانگی با زبان مادری شده‌اند و این تیری است که هویت آنها را نشانه گرفته است...
بارزترین نشان بی‌هویتی، پشت کردن به زبان مادری است و این آغاز تهی‌شدگی انسانی است که بدون دانش کافی از دامن فرهنگ خود فراری می‌شود. این اتفاق تلخ، ناخواسته گریبان بسیاری را در شبکه‌های مجازی گرفته‌است.

چرا چنین شده‌ایم؟ براستی بخش عمده‌ای از دلایل به سیستمی برمی‌گردد که با وجود «قانون آموزش به زبان مادری»،  همه را قطعه‌های گوشت یکدست و متحدالشکل می‌خواهد و بیش از یک قرن است که در پی چنین یکسان‌سازی سیستماتیکی است.
بخش دیگرش به کوتاهی کنشگران فرهنگی_اجتماعی جامعه‌ی هدف مربوط است. در چنین شرایطی، با زایش هر امکان تکنولوژیک تازه، بایستی راهکارها و رویکردهای تازه‌ای ارائە کنند تا آسیب‌ها کمتر شوند.
آیا می‌دانید آموزش رسم‌الخط کوردی  برای همه در کمتر از یک ساعت قابل انجام است؟ کم نیستند آنانی که هر روزه ساعت‌ها در فضای مجازی می‌گردند. اگر ساعتی از آن گردش‌های سرگرم‌کننده‌ را به چنین آموزشی اختصاص دهند، می‌توانند ضمن بهره‌مندی از گنجینه‌های ناب مکتوب ادبیات کوردی، با هم‌زبانان خود نیز ارتباط شیرین‌تری بگیرند و به هویت زبانی خود پایبندتر بمانند.
در این میان، فعالان فرهنگ کوردی بویژه در استان‌های کرماشان و ایلام، وظیفه‌ی مهم‌تری دارند و بایستی نقشی انگیزاننده در چنین مسیری داشته‌باشند و بجای خودشیفتگی‌های احتمالی! در چنین دنیایی، با ترغیب مخاطبان به چنین وظیفه‌ی خطیری، غبارها را از هویت زبانی گویشوران بزدایند.
این جایگزین‌ها را هم می‌شود جدی گرفت: می‌توانیم بجای نوشتن به زبانی دیگر،  صدای‌مان را به همان زبان مادری که شناسنامه‌ی جمعی ماست، به اشتراک بگذاریم. همین صدا می‌تواند بسیار صمیمانه‌تر، تأثیرگذارتر و ماندگارتر باشد. پس با صدای‌مان می‌توانیم شور و شوق و مزه‌ی زبان مادری را به شیرینی به دیگر هم‌نوعان‌مان بچشانیم.
حتی اگر رسم الخط را هنوز نیاموخته‌ایم، تا زمان آموختن آن می‌توانیم به هر شکلی که با نوشتن سر و کار داریم، واژه‌ها، اصطلاحات و جملات کوردی را به مخاطبان‌مان برسانیم.

حالا همزبان من!
در این کارزار جدی برای توجه به زبان مادری، با فعالان فرهنگ کوردی همراه شو و اولین جملاتت را به زبان کوردی شروع کن. این آغازی تازه برای حفظ هویت ماست.  «همراه شو ای عزیز / که‌این درد مشترک / هرگز جدا جدا، درمان نمی‌شود...»

♦️https://www.tg-me.com/ahangarnezhad

@kaniyadil

ب‌جارێ

هەزاران جان، ب قوربانا تە یارێ
کو جانی سا شەهیدێن رۆزگارێ...
بکەن ئێرۆ، گولا کەسک و زەر و سۆر؛
کو دەرمان کی هەزار دەردان، ب جارێ!

Bi carê

Hezaran can, bi qurbana te yarê
Ku canî, sa şehîdên rozigarê...
Biken îro, gula kesk û zer û sor
Ku derman kî hezar derdan, bi carê!

#سپاهی_لایین (کاوە زێدان)

https://www.tg-me.com/maname49

دوستان عزیز و یاران همکانی

درود برشما؛
احترامٱ ساعت ۲۱ روز چهارشنبه‌ی این هفته، مورخه ۱۶ خرداد ۱۴۰۳ در کلاب‌هاوس کانیادل چشم به راهتان خواهیم بود.

✍ انجمن فرهنگی ادبی کانیادل

hey - you should join us Wednesday at 21:00 GMT+04:30 for "کوردێن خۆراسانێ؛ هەنگ و هەلبەست...
Kurdên xorasanê; heng û ". https://www.clubhouse.com/invite/3dLugjGEvN0plKjELwz4oA0re8gOSOYDEdN:O19GqNiExlmTZFEfd327oSiZ85lXDqF65_PP3oaBSn8

همصدایی
در نشستی مجازی و فرامرزی

چهارمین نشست کانیادل در سال جاری، بنا بە دعوت شورای مرکزی این انجمن فرهنگی و ادبی، در کلاب کانیادل برگزار و شنیدن شعر کوردی از چهارگوشه‌ی جغرافیای کوردنشین جهان، اسباب شوق و شادی شد.
گزارشم را با تاکید بر این نکته خلاصه کنم که؛
نشست‌های حضوری انجمن، ماهی یک‌بار با اطلاع‌رسانی قبلی برگزار می‌شود، اما تقاضای دوستان اهل قلم دور از مشهد را مغتنم می‌شماریم و اکنون که خوشبختانه سایه‌ی فیلترینگ از سر کلاب‌هاوس کوتاه شده‌، برای مشارکت و شنیدن صدایتان در جلسات مجازی کانیادل، لحظه می‌شماریم.
منتظر گردهمایی آینده‌ باشید و عشق‌تان را به زبان مادری، عملا با هم‌صحبتی در این مجال مغتنم، نشان بدهید.
با سپاس از یکایک عزیزان حاضر در نشست، از کانون دانشگاهیان خراسان برای حمایت همیشگی و از برادرانم محمد حسین‌پور و مجید رهورد برای اجرای گرمشان، صمیمانه سپاسگزارم.
و کلامم تمام، با این چارینه، پیشکش بە همه‌ی شما کوردهای دانا؛

مالا کو؛ ژ شوونا کوشتنێ و شینێ
مە دەم هەبوویا، سەوا ب‌هەڤ را ژینێ...
باوەر بکە نامینه دەمەک سا شەر را
گەر، دل بدنی ئەڤینێ و زانینێ!

برادرتان؛ سپاهی لایین.

@kaniyadil