💢 طنطاوی جوهری و پیدایش رویکردهای جدید در جهان اسلام

✍️ نویسنده مهمان: دکتر مجید دانشگر

عمدتا شیخ طنطاوی جوهری را به عنوان یکی از پایه‌گذاران اصلی تفسیر مدرن در جهان اسلام می‌شناسند. او بعد از نگارش آثار متعدد در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، ادبی و فقهی، و همزمان با دوران بازنشستگی، یکی از عظیم‌ترین آثارش با عنوان "الجواهر في تفسير القرآن الکريم المشتمل علی عجائب بدائع المکوّنات وغرائب الآيات الباهرات" را در بین سال‌های 1922 تا 1935 منتشر ساخت. او تا حد زیادی تحت تاثیر نوشته‌های غربیان در حوزه علم و دین، ویژگی‌های منحصر به‌فرد طبیعت، جامعه و آموزش بود. علاوه بر اینکه با دانشمند بریتانیایی John Lubbock در تماس بود و تعداد زیادی از تفاسیرش براساس یافته‌های وی بود، به ترجمه آثار فیلسوف آلمانی ایمانوئل کانت نیز پرداخت. ترجمه او از Über Pädagogik اثر کانت چندبار در مصر منتشر شد. همچنین، او بر این باور بود که باید مسلمانان به تاریخ و فلسفه خویش در سده‌های گذشته رجوع کنند، و بدین دلیل بخش‌هایی از تفاسیر و مقالات خود را به اهمیت "الفلسفه العربیة" اختصاص داد. او از اولین مسلمانان حامی محیط زیست و گیاه‌خواری بود و چندین بار علیه شکار بی‌رویه حیوانات به‌ویژه پرندگان و بی‌توجهی به گیاه‌خواری لب به سخن گشود. از دید او، اینکه مسلمانان در مقابله با بیماری واگیردار "وبا" بازمانده‌اند، ریشه در "ناآشنایی" آنها با خُلق و خوی طبیعت دارد، موضوعی که به نظر او در اروپا به‌طور جدی مورد توجه قرار می‌گرفت. بدین جهت، کتابی با عنوان "جمال العالم" را تحت تاثیر آثار Lubbock از جمله "The Beauties of Nature and the Wonders of the World We Live In" منتشر ساخت.

چندی پیش فیلم کوتاه صامتی از وی بدست آمد که مورد توجه گروهی از مصریان قرار گرفت. این فیلم پیوند شیخ طنطاوی با طبیعت را به‌تصویر می‌کشد. از نظر او "شناخت طبیعت برابر است با شناخت آفریدگار آن، موضوعی که می‌تواند تمام انسانها را با یکدیگر متحد سازد". او تلاش بسیار نمود تا اهمیت "طبیعت و سیاست" را با دولتمردان زمان خودش از جمله رضاشاه در ایران، حسین بن علی در مکه و امام یحیی در یمن به اشتراک بگذارد.

لینک فیلم:
https://www.youtube.com/watch?v=RjD7OsyCkg4&feature=youtu.be

دو مدخل در دانشنامه قرآن بریل (لایدن) و دانشنامه اسلام دانشگاه آکسفورد براساس کتاب انگلیسی با عنوان "طنطاوی جوهری و قرآن: تفسیر و دغدغه‌های اجتماعی در قرن بیستم" (انتشارات راتلج در سالهای 2017 و 2019) به طور رایگان در خدمت علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.

https://www.routledge.com/Tantawi-Jawhari-and-the-Quran-Tafsir-and-Social-Concerns-in-the-Twentieth/Daneshgar/p/book/9781138052529

🆔 @khanishha

انجمن ایرانی مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی برگزار می‌نماید.

💢هفدهمین نشست دانش‌افزایی💢

💢تحول گفتمان تفسیری درباره یگانگی نوع بشر در قرآن

🔹ارائه دهنده: دکتر سید محمدهادی گرامی

🔹دبیر نشست: دکتر شیرین رجب‌زاده

⏰زمان: سه‌شنبه ٢٠ تیر ١۴٠٢
⏰ساعت ١٨:٣٠

🔺لینک حضور مجازی
https://meet.google.com/uur-bmsx-cep

🍃🍂🍃
🌐سایت انجمن
https://isqs.ir/

🌐تلگرام
https://www.tg-me.com/motaleate_islami_zanan

🌐اینستاگرام
https://instagram.com/motaleaate_islami_zanan?utm_medium=copy_link

🌐آپارات
https://aparat.com/motaleate_islami_zanan

🔹دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی کشور با همکاری پژوهشکده مطالعات قرآنی و معاونت کاربردی‌سازی پژوهشگاه علوم انسانی برگزار می‌نماید:

💢اولین نشست تخصصی کاربردی سازی مطالعات قرآنی- روایی در سیاستگذاری فرهنگی💢

◼️کاربست روایات مدارج ایمان در سیاست‌گذاری و حکمرانی فرهنگی◼️

*سخنرانان
✅دکتر احمد پاکتچی
✅دکتر حمید پارسانیا
✅دکتر سید مجید امامی
✅دکتر سید محمد هادی گرامی
✅دبیر نشست: محمد نصراوی

🔸مکان: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی-سالن حکمت

🔸زمان: ۲۶ تیرماه _ ۱۳:۳۰ الی ۱۵

👈لینک مجازی: https://b2n.ir/q33720
👈حضور برای عموم آزاد است.

🆔 https://www.tg-me.com/Khanishha

🔻سه‌شنبه (۱۸ ژوئیه ۲۰۲۳ / ۲۷ تیر ۱۴۰۲) موسسه مطالعات اسماعیلی، یادبودِ پرفسور «ویلفرد مادلونگ» (۲۰۲۳-۱۹۳۰) را برگزار خواهد کرد.
در این رویداد، ضمن ادای احترام به آن اسلام‌پژوه آلمانی، سهم او در مطالعات اسلامی به طور کلی و مطالعات اسماعیلیه به طور ویژه ارج نهاده خواهد شد.
پژوهشگران از سراسر جهان، چه به صورت حضوری و چه به صورت آنلاین، در مورد میراث علمی پروفسور مادلونگ بحث خواهند کرد.

برای آگاهی از پنل‌های سخنرانی، به لینک پیوست مراجعه کنید.

💢فیلم هفدهمین نشست دانش‌افزایی:
تحول گفتمان تفسیری درباره یگانگی نوع بشر در قرآن

🔹ارائه دهنده: دکتر سید محمدهادی گرامی

🔹دبیر نشست: دکتر شیرین رجب‌زاده

⏰زمان: سه‌شنبه ٢٠ تیر ١۴٠٢
⏰ساعت ١٨:٣٠

🔺لینک فیلم نشست در آپارات:

👉https://www.aparat.com/v/dHOCB

🆔 https://www.tg-me.com/Khanishha

#تازه‌های_نشر

💢توصیف آکادمیای بین الملل علوم انسانی

✍️سیدمحمدهادی گرامی، پیمان اسحاقی، پیمان حسنی

🔰کانون اندیشه جوان، دی 1400

🔹در دنیای امروز فعالیت‌های آکادمیک در حوزه علوم انسانی با گروه‌های قدرت و منافع جمعی، ارتباط مستقیمی برقرار کرده است. این‌ها همه فضایی برای تبادل آراء فراهم آورده تا افکار و اندیشه‌ها بتوانند از مکانی به مکانی دیگر و از شخصی به شخصی دیگر منتقل شوند. از آنجا که این ظرفیت عظیم با اعمال محدودیت‌های مختلف نیز از کار نخواهد افتاد، لذا کشورهای مختلف و گفتمان‌های فکری متفاوت، چاره‌ای جز مشارکت فعّال و نقش‌آفرینی گسترده در این عرصه ندارند. با این وجود باید گفت که تاکنون از این ظرفیت در کشورمان ـ به مثابه دیپلماسی علمیِ علوم انسانی ـ کمتر بهره‌برداری شده است.

🔹 این اثر منحصر به فرد پس از ارائه تصویری کلی از آکادمیای بین‌المللی علوم انسانی در حوزه مسائل مربوط به ایران (مطالعات خاورمیانه، اسلام‌شناسی، ایران‌شناسی و … ) به بررسی چالش‌ها و ظرفیت‌های دیپلماسی ایران برای مشارکت فعال در این زمینه می‌پردازد.

🔰خرید در این لینک و دانلود صفحات آغازین کتاب در این لینک

🆔 https://www.tg-me.com/Khanishha

🔰غرب و آن دیگری

🔶از همان آغازی كه غرب كوشید هویتی مشخص برای خویش پردازش كند، تعریف شرق به مثابه «دیگری» ضرورت یافت.

🔷شرق آن «دیگری» بود كه غرب برای هویت یابی می بایست از آن فاصله بگیرد که آن مستلزم شناخت این «دیگری» است.


#غرب
#شرق
#شابک
#استعمار
#آن_دیگری
#اورینتالیزم
#امپریالیسم
#ادوارد_سعید
#پیمان_حسنی
#شرق_شناسی
#مقاله_تصویری
#پیمان_اسحاقی
#سید_محمد_هادی_گرامی
#توصیف_آکادمیای_بین_الملل_علوم_انسانی



📌@canoon_org

#مجله

🔹 مقاله: احیاگر میراثی از تشیع
🔹 به مناسبت ۵ آبان، سالروز رحلت استاد فقید، علی اکبر غفاری (ره)

🆔 @OstadPakatchi

#کارگاه الهیات سیاسی و اهمیت آن برای مطالعات اسلامی و ایرانی

👨🏼‍🏫👨🏼‍🏫مدرس: دکتر احمد بستانی
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی
متخصص اندیشه سیاسی در اسلام و فلسفۀ سیاسی تطبیقی

✅ در دو دهۀ اخیر توجه جدی پژوهشگران علوم انسانی به حوزۀ مطالعاتی نسبتاً جدیدی تحت عنوان الهیات سیاسی جلب شده است که در ایران کمتر شناخته شده است. معرفی و صورت بندی این نظریات کار آسانی نیست؛ حتی آشنایی اجمالی با این زمینۀ مطالعاتی، مستلزم تسلط بر حوزه‌هایی متفاوت در علوم انسانی است.

📚 آشنایی کلی با مباحث فلسفی و نظریه‌های اندیشه سیاسی برای شرکت در این کارگاه ضروری است.

🗓🕰 زمان برگزاری: شنبه 20، دوشنبه 22 و سه شنبه 23 آبان ماه 1402؛ ساعات 19 تا 21

🏃‍♂️🏃‍♀️نام‌نویسی زودهنگام تخفیف ویژه‌ای دارد.

✅جهت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط و محتوای کارگاه، سایر تخفیفات و نام‌نویسی به این 👈 لینک 🔗 مراجعه کنید.

❇️ اخبار آکادمی طومار اندیشه را در شبکه‌های اجتماعی زیر دنبال کنید⬇️⬇️

کانال تلگرام آکادمی طومار اندیشه:
@toumareacademy

و صفحه اینستاگرام آکادمی طومار اندیشه:
https://www.instagram.com/toumareacademy/

#دانلود_مقاله

💢 The History of the Ideas of “Absence” and “Presence” in the Khafīfīyya Order in Shiraz

✒️ S. M. Hadi Gerami
✒️ Mahboobeh Hami

🔰 The Quarterly Journal of Iranian Islamic Period History, Volume 14, Issue 35, Autumn 02/23, Pages 169-189


🔹 Abstract: The Khafīfīyya Order is attributed to Ibn Khafīf, Sūfī of the fourth century AH (882/982) who lived and died in Shiraz. Absence (ghaybah) and Presence (ḥoḍūr) are basic ideas in the Ibn Khafīf's school and there is nothing left but brief statement of this attribution to Ibn Khafīf, the founder of the Khafīfīyya Order which has been briefly mentioned in the sources. Since no independent research has been done on Ibn Khafīf's social approaches, the main concern of this article is to examine the reason for the importance of the mentioned ideas in Ibn Khafīf's thought and how its meaning is inferred in this way. In this research, using Chandler's semiotic approach, the ideas of "absence/ presence" upon this method will be investigated. The results of this study show that IbThe Khafīfīyya Order is attributed to Ibn Khafīf, Sūfī of the fourth century AH (882/982) who lived in Shiraz. The concepts of Absence (ghaybah) and Presence (ḥoḍūr) are central ideas in Ibn Khafīf's school. However, the existing literature provides only a brief mention of this attribution to Ibn Khafīf, the founder of the Khafīfīyya Order. Given the lack of in-depth study on Ibn Khafīf's social approaches, this article seeks to elucidate the significance of mentioned ideas within Ibn Khafīf's intellectual framework and expound on the interpretation of their meanings. This research adopts Chandler's semiotic approach to delve into the ideas of "absence and presence" within context. The findings of this study reveal that Ibn Khafīf endeavored to show isolation and seclusion as different and sometimes even contradictory acts of abstinent (tark) from worldly matters.n Khafīf tried to show isolation and seclusion as different and even contradictory acts of abstinent (tark) from the world.

#تصوف
#عرفان
#ابن_خفیف
#شیراز
#خفیفیه
#غیبت
#حضور
#عزلت

🔰دانلود مقاله از این لینک:

👉 https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_17067.html

🆔 https://www.tg-me.com/Khanishha

💢یادداشت‌های کانال خوانش‌ها از ابتدا

1. به بهانه راه‌اندازی کانال «خوانش‌ها»: شوُرش امر مجازی علیه امر حقیقی

2. در میانه صفویان صوفی و صفویه فقاهتی: ملّاطاهر قمی و خوانشی رادیکال از تشیّع

3. از حجاب تا چندهمسری: در جستجوی پایانی برای جدال‌های بی‌پایان

4. واسازی کلیشه‌های ذهنی درباره گرایش‌های تفسیری باطنی و غالیانه در تشیّع متقدم

5. «مفسر قرآن» یا «پژوهشگر قرآنی»: گُنَه کرد در بلخ آهنگری؛ به شوشتر زدند گردن مسگری!

6. هشدار درباره «اثبات‌گرایی اسلامی» و فقدان خودآگاهی پارادایمی نسبت به آن

7. تهافت فیلسوفان قرآنی تاریخ: امر غیرعینی در زندان عینیّت‌گرایی اسلامی!

8. قاسم سلیمانی و مسأله هویت ایرانی

9. دروغ، تقیه و تشیع (1): درنگی فلسفی ـ اخلاقی

10. دروغ، تقیه و تشیع (2): رازپوشی و الهیات سیاسی شیعه

11. دروغ، تقیه و تشیع(3): آیا عَربده‌های‌ مرگ در دروازه‌های «طهران» نیز دروغ است؟

12. جنیان و کرونا: گذار از روایت‌ها به سوی فراروایت‌ها

13. جزم‌اندیشی و اثبات‌گرایی اسلامی

14. اشکال چهارگانه تاریخ انگاره در مطالعات قرآنی

15. جریان‌شناسی اجتماعی و پارادایم‌های مطالعه درباره تشیع نخستین

16. تاریخ اندیشه: کاستی مکتوبات فرقه‌شناختی و مزیت جریان‌شناسی اجتماعی

17. نژادپرستی و قرآن(1): سوره حجرات دستمایه غیریت‌سازی در جهان اسلام!

18. نژادپرستی و قرآن(2): سوره حجرات و غیریت‌سازی پان‌اسلامیستی!

19. تفسیر امام حسن عسکری(1): نقدی بر پژوهش‌های درون‌شیعی

20. تفسیر امام حسن عسکری(2): برجستگی کار باراشر و نکته‌ای نویافته درباره مفسر استرآبادی

21. اثبات‌گرایان اسلامی و اصالت‌گرایی در مطالعه دین

22. رواداران/پلورالیزم تاریخ‌گرا در ایران معاصر

23. کربلا، هویت فرقه‌ای و خُلقیات خاصّ شیعه

24. تفسیر عیسی النجار اثری ناشناخته از سنت مکتوبات باطنی

25. از «زن‌ستیزی» تا «بانو‌پرستی»: قرائتی نو از نگاه امامان شیعه به زنان

26. نقد دیدگاه منسوب به آقای شبیری درباره تاریخ‌نگاری احادیث در غرب

27. تشیع نخستین و تحریف قرآن (1): رویکردی تاریخ انگاره‌ای

28. تشیع نخستین و تحریف قرآن (2): دلالت‌های جریان‌شناختی و تطور تاریخی گونه‌ها

29. ملاحظاتی انتقادی درباره نشست تحلیل فهرستی آقای مددی: فرصت‌سوزی یا فرصت‌سازی

30. تحریرهای شیعی از قرآن و محیط جدلی اوایل سده دوم هجری

31. جامعه‌شناسی و اسلام‌شناسی: چرا حسن محدثی هنوز از اسلام‌پژوهی آکادمیک بی‌خبر است؟!

32. امامان شیعه و قرآن: در میانه رویکردهای افراطی و تفریطی خاورشناسان

33. ادعای متمایز امامان شیعه درباره قرآن چه بود؟

34. «ابژه ایران»: کدام «ایران‌پژوهان» به رستگاری آکادمیک نزدیک‌ترند؟

35. بازخوانی قرائتی راست‌کیشانه از عقیده برائت: رویکردی تاریخی - جامعه‌شناختی

36. اندر بی‌مایگی قرائت‌ خرافه‌ستیزانه از انگاره «نحوست صفر»

37. وفات استاد حسن زاده آملی و ستیزه‌های دیرین حیدری/ نعمتی: یادکردی از فیلسوف عدالت حکیمی

38. گسترش رویکردهای تاریخی ـ فرهنگی در مطالعات اسلامی و چالش‌های پیش رو(1)

39. به بهانه به زیر کشیدن فصل سقیفه‌ی برنامه سوره در آستانه فاطمیه

40. گسترش رویکردهای تاریخی ـ فرهنگی در مطالعات اسلامی و چالش‌های پیش رو(2)

41. تمایز اسلام‌پژوهی‌آکادمیک با رویکرد جامعه‌شناختی به اسلام

42. بازخوانی انگاره‌های اقتصادی اسلام: نقدی بر اسلام‌شناسی انقلابی شریعتی

43. یادداشت‌های حجاب(1): بررسی حجاب در صدر اسلام با رویکرد انسان‌شناسی تاریخی

44. یادداشت‌های حجاب(2): حجاب در جامعه طبقاتی صدر اسلام و مسأله آزار و اذیت زنان

45. یادداشت‌های حجاب(3): با مخالفان حجاب در صدر اسلام چگونه برخورد می‌شد؟

46. یادداشت‌های حجاب(4): چرا حجاب دستمایه‌ی کشمکش اجتماعی در جامعه‌ی معاصر شده است؟

47. مشکل خاورشناسان در مطالعۀ اندیشه‌های تفسیری نخستین شیعه

48. به یاد ویلفرد مادلونگ خاورشناس «همدل» و «زبردست»


🆔 https://www.tg-me.com/Khanishha

💢فیرحی در دام «روش‌زَدگی» و «تکلف روش‌شناختی»

✍️سیدمحمدهادی گرامی

⚠️توجه: این متن برش کوتاهی از پیش‌گفتار طولانی کتاب «قرآن، هرمنوتیک و باطن در تشیع نخستین» است که هنوز چاپ نشده است و به مناسبت سالگرد وفات دکتر داود فیرحی منتشر می‌شود.

[بخش اول]

⬅️کتاب قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام نوشته داود فیرحی یکی از برجسته‌ترین پژوهش‌های حوزه اندیشه سیاسی اسلام در دوره معاصر است. فیرحی در کل کتاب به دنبال پاسخ به این پرسش بنادین است که: «ماهیت دانش سیاسی مسلمین که در دوره میانه تأسیس شده است، چیست؟». وی برای پاسخ به این پرسش، روش خاصی اتخاذ کرده‌ است که تلفیقی از سه جریان نظری در: تفکرات اسلامی، هرمنوتیک و برخی مفاهیم میشل فوکو است(ص17). الگویی از تحلیل گفتمانی که در این کتاب به‌کار رفته است، نصّ دینی را همواره در مرکز دایره‌ی فرهنگ سیاسی مسلمانان قرار می‌دهد و آن‌گاه با توجه به ساخت و روابط قدرت در جهان اسلام به تحلیل دانش سیاسی و سازوکارهای اقتداری آن در تمدن اسلامی اقدام می‌کند. گرچه نصوص دینی در جوامع اسلامی متن پایه و مولدی است که تمام یا بیشتر گونه‌های متون و اندیشه‌ی سیاسی را، که فرهنگ ما انباشته از آن‌ها است، زاده و پرداخته است. اما، چرا از بین امکان‌های مختلف تنها وجه اقتداری این نصوص به عقلانیت پایه‌ی تاریخ ما بدل شده است؟ چرا چنین است؟ این نظریه‌های اقتدارگرا از کجا آمده‌اند؟ چگونه تدوین شده‌اند؟ چگونه عمل کرده و می‌کنند؟ و چه نقش و سلطه‌ای در زندگی و اکنون ما دارند؟، پرسش‌هایی هستند که این کتاب در پی انداختن پرتوی بر برخی زوایای ناروشن است تا دایره‌ای از دوایر ممتد و پیچیده‌ی اقتدار در دانش سیاسی سنتی ما را بازنمایانند.

⬅️ فیرحی در این کتاب ادعا می‌کند که تمدن اسلامی و دانش دوره میانه عمدتا با دو رویکرد شرق‌شناسی و سنتی بررسی شده است در حالی که او تلاش می‌کند از موضعی فرادست و از بیرون با استفاده از گفتمان فوکویی آن را بررسی کند. او می‌گوید: «به نظر می‌رسد هر دو روش یادشده صبغه ایدئولوژیک دارند و برای ما که اکنون در موقعیت فرامعرفتی نسبت به دو دیدگاه سنتی و شرق‌شناسانه قرار داریم، این امکان فراهم شده است که از چشم‌اندازی بیرونِ آن دو، به ارزیابی نظام معرفتی آنها از دیدگاه تحلیل گفتار یا تحلیل گفتمانی بپردازیم»(ص38-49).

⬅️حتی اگر بتوان با شماری از دیدگاه‌ها و خروجی‌های کار فیرحی همدلی کرد، با این حال به نظر می‌رسد، چالش اصلی در پژوهش وی و کارهایی از این دست دلدادگی افراطی به روش‌شناسی‎های غیربومی و این تصور نادرست است که آنچه وی در پژوهشش به دست می‌دهد، بدون آن روش‌شناسی غیربومی و پیچیده دست‌نایافتنی است. آنچه را که در خصوص چالش وام‌گیری متکلفانه از روش‌شناسی‌های غربی بیان شد، در کار فیرحی می‌توان نشان داد. مشکل اصلی در کار فیرحی ـ حتی اگر خروجی‌های آن را درخشان بدانیم ـ تکلف روش‌شناختی است که در نهایت به انقطاع متن کتاب از مباحث روش‌شناختی آغازین آن منجر شده است.

⬅️هسته اصلی کار فیرحی براساس وام‌گیری از گفتمان فوکویی و خوانش‌هایی که از آن صورت گرفته است می‌باشد؛ وی در مبادی کتابش به تفصیل درباره مفاهیم اساسی گفتمان فوکویی براساس صورت‌بندی که لاکلا و موفه از آن ارائه داده‌اند، پرداخته است(ص55-56). با این حال، به نظر می‌رسد این بسط روش‌شناختی ـ بر فرض اینکه فیرحی قرائنی مقبول از آن ارائه کرده باشد ـ آنگونه که باید و شاید در متن پژوهش نمود ندارد؛ علاوه بر این در مواردی که این پیوند حداکثری است، به دلیل ابهامات پیش‌گفته، همچنان تردیدهایی در خصوص کاربست موفق روش‌شناسی وجود دارد. در مجموع به نظر می‌رسد هیچ سنجه‌ای ـ حتی تا حدی عینیت‌یافته‌ ـ برای بررسی توفیق فیرحی در کاربست مقوله روش وجود ندارد. چرا که همیشه مناقشه‌های جدی درباره قرائتی که فیرحی یا امثال وی از روش‌شناسی‌های غیر بومی ارائه می‌کنند به قوت خود باقی خواهد ماند و نمی‌توان هیچگاه به یک خوانش معیار از گفتمان‌های روش‌شناختی بسیار کیفی همچون فوکو ارائه داد. فارغ از این نکته بنیادین، در فرایند و متن پژوهش نیز عملا، یا در موارد زیادی پیوند وجود ندارد و در صورت وجود پیوند نیز چالش تطبیق درست روش‌شناسی و یا صرفا ایجاد ارتباط تصنعی به قوت خود باقی است.

#فیرحی #هادی_گرامی #تاریخ_اندیشه #اندیشه_سیاسی #روش‌زدگی #تکلف_روش‌شناختی

[ادامه در بخش دوم]👇

🆔 https://www.tg-me.com/Khanishha

💢فیرحی در دام «روش‌زَدگی» و «تکلف روش‌شناختی»

✍️سیدمحمدهادی گرامی

⚠️توجه: این متن برش کوتاهی از پیش‌گفتار طولانی کتاب «قرآن، هرمنوتیک و باطن در تشیع نخستین» است که هنوز چاپ نشده است و به مناسبت سالگرد وفات دکتر داود فیرحی منتشر می‌شود.

[بخش دوم]

⬅️نمونه بارز این وضعیت در کتاب آقای فیرحی فصل چهارم کتاب وی با موضوع «خلافت قریش: خلافت مدینه و بحران جانشینی» است(ص145). در عین اینکه این فصل بسیار جذاب و دربرگیرنده تحلیل‌های بسیار نو سیاسی و فرهنگی در بستر تاریخی و اجتماعی صدر اسلام است، اما دارای انقطاع کامل روش‌شناختی با مباحث مطرح شده در ابتدای کتاب است. طُرفه اینکه به تجربه ثابت شده پژوهشگران زبردستی که در دام تکلف روش‌شناختی گرفتار آمده‌اند همواره در بخش‌هایی از متن خود که مجبور بوده‌اند یا خواسته‌اند از این تکلف روش‌شناختی بِرَهند درخشان‌ترین بخش‌های کار علمی خود در آن کتاب یا بخش‌هایی از آن کتاب را خلق کرده‌اند. از این جهت کار آقای فیرحی در این فصل مستثنا از این قاعده نیست، کما اینکه در کارهای برخی پژوهشگران دیگر همچون عبدالمجید مبلغی ـ همانطور که خواهد آمد ـ نیز همینگونه است. انقطاع مباحث روش‌شناختی مقدماتی از متن و یا اساسا سوءتفاهم در درک آنها، مسأله‌ای نیست که صرفا توسط نگارنده طرح شده باشد، بلکه حتی پژوهشگرانی که بر این کتاب مرور یا نقدی نوشته‌اند، به جد درباره آن هشدار و تذکر داده‌اند(نک: سیدصادق حقیقت و احمد بستانی، «نقد قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام»)

#فیرحی #هادی_گرامی #تاریخ_اندیشه #اندیشه_سیاسی #روش‌زدگی #تکلف_روش‌شناختی

🆔 https://www.tg-me.com/Khanishha

🔻پیرامون رساله‌ی «تواتر القرآن» اثر شیخ حر عاملی (۲)
✍مصطفی قناعتگر

🔹️در سال ۱۳۸۷ شمسی، چاپ جدید کتاب «تواتر القرآن» اثر شیخ حر عاملی رحمه الله عرضه شد. این نسخه چاپی که بر اساس مقابله‌ی سه نسخه‌ی خطی از کتاب تنظیم شده، توانسته تا افتادگی‌های برخی نسخ را پوشش دهد و نواقص چاپ قبلی را کامل نماید.
آنچه در این چاپِ کامل روشن‌تر گردید، دو نکته است:
۱. تاکید شیخ حر بر ضعف سندی بسیاری از روایات که ادعا شده بر تحریف قرآن دلالت دارند.
۲. تصریح وی بر عدم اثبات وحتی بطلان «تحریف به نقیصه» علاوه بر بطلان «تحریف به زیاده».
در چاپ قدیمی‌تر که در سال ۱۳۸۴ به تحقیق و تصحیح قابل تقدیر سید محمد هادی گرامی تهیه شده، شاهد برخی افتادگی‌ها از عبارات شیخ حر هستیم که موضع آن توسط محقق ارجمند مشخص گردیده. این چاپ بر اساس دو نسخه‌ی خطی ناقص است که در آن زمان یافت شده بود. اما در چاپ جدید و پس از یافت نسخه‌ی خطی کامل، افتادگی‌ها جبران شد و متن رساله بدون سقط به همت برخی از محققین ارجمند عرضه گردید.
عباراتی از شیخ در چاپ جدیدتر می‌خوانیم که اعتبارسنجی سندی و نیز مخالفت با تحریف به نقیصه را در نگاه او بسیار پررنگ جلوه می‌دهد.
شیخ در مقام پاسخ از روایاتی که می‌گویند هرچه در امت‌های پیشین اتفاق افتاده در امت اسلامی نیز رخ خواهد داد، سند آن‌ها را در کتب روایی شیعه «ضعیف» و در کتب روایی عامه «ضعیف‌تر» می‌داند (ص۱۱۱). وی دوباره حکم به ضعف سند این روایات می‌دهد (ص۱۱۲). او برای الغاء احادیثی که دانشمند معاصر وی شیخ محمد مؤمن سبزواری برای اثبات تحریف قرآن آورده، گاه می‌گوید بیشتر بلکه تمام آن روایات ضعیف السند هستند و گاه می‌گوید تمام آن روایات دارای معارض اقوی هستند. در نتیجه چه بر اساس مکتب اصولی و چه اخباری، تحریف ثابت نمی‌شود (ص۱۱۶). شیخ حر می‌نویسد روایات یادشده، حداکثر دال بر سقوط بعضی از قرآن است؛ اما به هیچ وجه زیاده و تغییر را نمی‌رساند. او سپس استدراک می‌کند که حتی سقوط و نقصان نیز اثبات نمی‌شود؛ زیرا صریحِ روایات نیست (ص۱۱۷). دوباره به ضعف سندی اخبار توجه می‌دهد (ص۱۱۷). از طرفه‌های عبارت شیخ آنجاست که می‌گوید هیچ روایتی نص در زیاده و تغییر در قرآن نیست و تماما قابل حمل بر دیگرمعانی هستند (ص۱۲۰). از جاهایی که تحریف به نقیصه را باز انکار می‎کند، استناد به روایتی از روضه کافی است که بیان می‌کند عامه حروف قرآن را حفظ و حدود (تفسیر و تاویل) آن را تضییع کردند که به روشنی تحریف به زیاده و نقیصه را رد می‌کند (ص۱۲۰). نویسنده‌ی تواتر القرآن، دو روایت از کتاب الحجه‌ی الکافی را هم ضعیف السند و هم دارای معانی محتمل دیگر غیر از تغییر و تحریف برمی‌شمارد (ص۱۲۲و۱۲۳). باز هم از طرفه‌های کلمات شیخ آنجاست که تفسیر علی بن ابراهیم قمی و الاحتجاج طبرسی را دو کتاب غیر قابل اعتماد به هنگام نقل روایات موهم تحریف قلمداد می‌کند (ص۱۲۳).

🔹️پی‌نوشت:
۱. عنوان اخباری و اصولی، رهزن است. منهج دانشمندان را باید از دل کتبشان بیرون کشید؛ نه از روی عناوینشان.
۲. شیخ حر این رساله را در سن ۵۳ سالگی نگاشته (از جهت پختگی).
۳. پیش‌تر در نوشته‌ای و بر اساس چاپ قدیمی‌تر، نکاتی را پیرامون رساله بیان کرده بودم (یادداشت آقای گرامی نیز خواندنی است).
۴. متن رساله با چاپ جدید.
@tavanerejal