یک کاربرد متفاوت «با»!

۱) حرف اضافۀ «با» برای پیوند و به معنای «وَ» نیز به‌کار می‌رود. ازاین‌رو آن را حرف ربط یا پیوند نیز می‌نامند (مانند «تا» که هم حرف اضافه است و هم حرف ربط):
- فرق است میان آن‌که یارش در بر/ با [= «و»] آن‌که دو چشمِ انتظارش بر در (سعدی، گلستان)
- «فرق است بین تراژدی با [= «و»] درام بدفرجام.» (عبدالحسین زرین‌کوب، نه شرقی، نه غربی، انسانی، ص ۳۷۳)
پس اگر فی‌المثل عبارت «من با خواهرم» نهاد جمله‌ای باشد، می‌توانیم فعل آن را جمع هم بیاوریم:
«[من] با خواهرم زیر درخت‌های انار هاج‌وواج ایستاده‌ بودیم.» (زویا پیرزاد، چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم، ص ۱۳۵)

۲) برخی از دستوریان و ویراستاران کاربرد اخیر را نادرست می‌دانند، درصورتی‌که کاملاً درست و پذیرفتنی است و کمابیش هزار سال است که در فارسی به‌کار می‌رود (توضیح آ‌ن‌که، در شواهد زیر، حرف «با» دو گروه اسمیِ قبل و بعد از خود را به هم عطف کرده و بنابراین فعل جمله جمع آمده‌است):
قرن ۴: «موسی با همۀ بنی‌اسرائیل برفتند.» (ترجمۀ تفسیر طبری، ج ۲، ص ۳۹۱)
قرن ۵: «موسی با بنی‌اسرائیل از دریا بگذشتند.» (تفسیر سورآبادی، ج ۱، ص ۷۶)
قرن ۶: «گلنار با خواهرش، قمرملک، در پس پرده رفتند.» (سمک عیار، ج ۱، ص ۲۳)
قرن ۶: «علی با برادرش، حسن، از طبرستان به ری آمدند.» (مُجمَل‌التواریخ، ص ۳۰۲)
قرن ۷: «من با پدر به درِ خانۀ متوکل بودیم.» (نزهة‌الکرام، ج ۲، ص ۸۱۸)
قرن ۸: «بُراق [...] با برادرش [...] در خدمت خوارزم‌شاه مرتبه بلند کردند.» (تاریخ گزیده، ص ۵۲۸)
قرن ۹: «ملک کلکال با مادرش در شهر آمدند.» (فیروزشاه‌نامه، ص ۳۲۹)
قرن ۱۰: «خان با پدرم [...] همیشه هم‌حجره بودند و هم‌خانه.» (تاریخ رشیدی، ص ۱۵۰)
قرن ۱۰: «مولانا جلال‌الدین [...] با فرزند خود، مولانا کمال‌الدین، به جانب شهر روان شدند.» (روضات‌الجنان، ج ۲، ص ۱۷)
قرن ۱۱: «یونس‌ خان با برادرش [...] به شرف کورنش همایون مشرّف شدند.» (تاریخ عالم‌آرای عباسی، ج ۱، ص ۱۷۲)
قرن ۱۳: «حسن‌ خان [...] با برادرش، یوسف‌ خان، در سلک طلبۀ نجف معمم شده، مجاورت اختیار کرده‌اند.» (ناصرالدین‌شاه، سفرنامۀ عتبات، ص ۱۳۴)
قرن ۱۴: «من با مادرم در خدمت مهدعلیا ملتزم رکاب بودیم.» (خاطرات اعتمادالسلطنه، ص ۵۵۶)
قرن ۱۴: «من هم با پدرم به قدس شریف خواهیم رفت.» (سفرنامۀ امین‌الدوله، ص ۱۰۲)
معاصر: «تیمسار با زنش از یک کاباره آمدند بیرون.» (رضا براهنی، رازهای سرزمین من، ج ۱، ص ۲۷۹)
معاصر: «وقتی تو به امیر احتشامی چاقو زدی، من با پدرم در همان نزدیکی‌ها بودیم.» (علی‌اشرف درویشیان، سال‌های ابری، ج ۳، ص ۱۲۰۸)
معاصر: «دسته‌جمعی می‌رفتیم رحمت‌آباد. [...] تو با پسرها می‌رفتید کوه و "من و مادرت" گوشت‌های چرخ‌کرده را به سیخ "می‌زدیم".» (جعفر مدرس‌صادقی، آن‌طرف خیابان، ص ۹۵)
#دستورزبان #ویرایش_زبانی
۱۴۰‌۲/۰‌‌۴‌/‌۱‌‌‌۹
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

الزاماً: به‌اجبار، به‌ضرورت، به‌ناچار
لزوماً: برحسب لزوم، فقط، همیشه

✅ بنویسیم:
پایین بودنِ تیراژِ کتاب‌ لزوماً عیب نیست.
⛔ ننویسیم:
پایین بودنِ تیراژِ کتاب‌ *الزاماً عیب نیست.

✅ بنویسیم:
ترمز اضطراری خودرو لزوماً مطمئن نیست.
⛔ ننویسیم:
ترمز اضطراری خودرو *الزاماً مطمئن نیست.

✅ بنویسیم:
آنچه قرارداد را به‌وجود می‌آورد لزوماً امضا نیست، بلکه قصد انشا است.
⛔ ننویسیم:
آنچه قرارداد را به‌وجود می‌آورد *الزاماً امضا نیست، بلکه قصد انشا است.
#واژه‌شناسی #ویرایش_زبانی
۱۴۰‌۲/۰‌‌۴‌/‌۲‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

ویراسته:
چه دنیای بی‌رحمی! تو می‌خوای مواد غذاییِ تو یخچال‌و از سرما نجات بدی، ولی بهت انگ پرخوری می‌زنن.

یادآوری:
هر فارسی‌زبانی اولین «تو» را /‌to/ و دومی را /‌t‌u‌/ می‌خواند، چون بافت زبانی کاملاً ابهام‌زداست. پس در گفتاری‌نویسی ننویسیم «توو» و نگران نباشیم.

این را هم ببینید:
www.tg-me.com/Matnook_com/2789
#املا_رسم‌الخط #گفتاری‌نویسی
۱۴۰‌۲/۰‌‌۴‌/‌۲‌‌۶‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

«دانه» واحد شمارش اشیا هم هست:
رسمی: یک دانه سیب؛
شکسته: یه دونه سیب.
از نظر دستوری، «یک دانه» (یا «یه دونه») عدد + واحدواژه است و بنابراین همیشه بافاصله نوشته می‌شود. ولی اگر با نیم‌فاصله بنویسیم، به صفت تبدیل می‌شود و به‌ معنای «تک، بی‌نظیر، و یکی‌یکدانه» است: گوهر یک‌دانه (= «گوهر بی‌نظیر»).
و به قول قدیمی‌ها، پسرِ یه‌دونه یا خُله یا دیوونه!
#فاصله‌گذاری
۱‌۴۰‌۰/‌۰۱‌/۲‌۸‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

غزلی زیبا از سیمین بهبهانی
به‌مناسبت ۲۸ تیرماه، زادروز وی

گفتی که می‌بوسم تو را، گفتم تمنا می‌کنم
گفتی اگر بیند کسی، گفتم که حاشا می‌کنم

گفتی ز بخت بد اگر ناگه رقیب آید ز در
گفتم که با افسون‌گری او را ز سر وامی‌کنم

گفتی که تلخی‌های مِی، گر ناگوار افتد مرا
گفتم که با نوش لبم آن را گوارا می‌کنم

گفتی چه می‌بینی بگو، در چشم چون آیینه‌ام
گفتم که من خود را در او عریان تماشا می‌کنم

گفتی که از بی‌طاقتی دل قصد یغما می‌کند
گفتم که با یغماگران باری مدارا می‌کنم

گفتی که پیوند تو را با نقد هستی می‌خرم
گفتم که ارزان‌تر از این من با تو سودا می‌کنم

گفتی اگر از کوی خود روزی تو را گویم برو
گفتم که صد سال دگر امروزوفردا می‌کنم

گفتی اگر از پای خود زنجیر عشقت وا کنم
گفتم ز تو دیوانه‌تر دانی که پیدا می‌کنم

این را هم ببینید:👇
www.tg-me.com/Matnook_com/2915
#منهای_ویرایش #ادبیات
۱۴۰‌۲/۰‌‌۴‌/‌۲‌‌‌۸‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

وقتی می‌نویسیم «ویراستار: مصطفی ملکیان»، یعنی مصطفی ملکیان ویراستار است یا ویراستار مصطفی ملکیان است. ولی وقتی بنویسیم «ویراسته: مصطفی ملکیان»، یعنی مصطفی ملکیان ویراسته است یا ویراسته مصطفی ملکیان است! بنابراین اینجا دونقطه اضافی و نادرست است و تنها در صورتی درست است که به‌جای «ویراسته» بنویسیم «ویراستار». در نتیجه،
یا ویراستۀ مصطفی ملکیان (بی دونقطه)؛
یا ویراستار: مصطفی ملکیان (با دونقطه).

یادآوری:
بهتر بود بر روی جلد نوشته می‌شد «ویراستار فارسی: مصطفی ملکیان».

این را هم ببینید: یک دونقطهٔ غلط!
#نشانه‌گذاری
‌۱۴‌۰۰‌‌/‌‌۰۳‌/‌۲‌۲‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺مهدیه کوهی‌کار، نویسنده و منتقد ادبی، از ویراستاران مؤسسه

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

#فارسی_چه_بدی_داشت_که_یک_بار_نگفتی!

⛔ ننویسیم: بنر (banner)
✅ بنویسیم: بَرنما*
★ نوعی آگهی که معمولاً به‌صورت مستطیلِ ثابتی در جاهای معینی از صفحهٔ وب نمایان می‌شود.

⛔ ننویسیم: بنر (banner)
✅ بنویسیم: برنوشته*
★ پارچه‌ای بلند که بر آن نوشته‌ای درج شده‌است و آن را از دو سو به‌دست می‌گیرند یا در جایی نصب می‌کنند.

⛔ ننویسیم: بیلبورد (billboard)
✅ بنویسیم: آگهی‌نما

⛔ ننویسیم: پلاکارد (placard)
✅ بنویسیم: شعارنوشته*
★ آگهی یا پوستر یا علامتی که در راهپیمایی‌ها حمل یا برای اعلان عمومی نصب می‌کنند.

⛔ ننویسیم: پلاکارد (placard)
✅ بنویسیم: نقش‌آگهی*
★ آگهی بزرگی به ابعاد بزرگ‌تر از A3 یا به اندازهٔ حدوداً ۲ × ۱ یا ۲ × ۳ متر که بر سردر سینما نصب، و تصویر بازیگران اصلی و نام فیلم و نام دست‏اندرکاران و بازیگران مهم فیلم بر آن نوشته شود.

⛔ ننویسیم: تیزر (teaser)
✅ بنویسیم: آگهی تلویزیونی
#واژه‌شناسی
۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/‌‌۰۱
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

ناویراسته:
در واقع می‌توان در عصر حاضر عنوان کرد که بخش قابل توجهی از افکار عمومی متأثر از رسانه و آنچه «دهکده جهانی در عصر اطلاعات» خوانده می‌شود، است. (۲۸ واژه)

ویراسته:
می‌توان گفت امروزه بیشترِ افکار عمومی از رسانه و، به‌اصطلاح، «دهکدۀ جهانی در عصر اطلاعات» تأثیر می‌پذیرد. (۱۷ واژه)

یادآوری:
دو اشکال اصلی جملۀ ناویراسته «درازنویسی» و «پیچیده‌نویسی» است.

این را هم ببینید: جمله‌های «دیریاب» و «زودیاب».
#تمرین_ویرایش #ویرایش_زبانی
۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/‌‌۰۱
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

یکی از انواع جمله‌های پیرو «جملۀ پیرو نقل‌قولی» است. این جمله معمولاً مفعول فعل «گفتن» است و تنها در صورتی در گیومه می‌آید که نقل‌قول مستقیم باشد. بنابراین نباید «بیا به مردم چشمم دمی نشین» و «من به خانۀ مردم نمی‌روم» در گیومه بیاید، زیرا نقل‌قول مستقیم نیستند (این گفت‌وگوها ساخته‌وپرداختۀ ذهن شاعر است، نه نقل‌قول مستقیم). دونقطه‌ها نیز اضافی و نادرست‌اند:
گفتم بیا به مردم چشمم دمی نشین
گفتا که من به خانۀ مردم نمی‌روم
چه‌بسا برخی بگویند این شیوۀ ماست که چنین عمل کنیم. این سخن البته نادرست و مغالطه‌آمیز است، زیرا نمی‌توانیم به بهانۀ شیوه‌نامۀ ابداعی خود یا دیگران هر روشی را توجیه کنیم و به‌کار ببریم.

این را هم ببینید: «مردمک چشم» حشو نیست!
#دستورزبان #نشانه‌گذاری
۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/‌‌۰‌۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

دربارۀ «اصطبل»

واژۀ عربی «اصطبل» برگرفته از واژۀ لاتینی stabulum (به معنای «توقفگاه، محوطه، طویله») است. واژه‌های انگلیسیِ stall و stable و آلمانیِ Stall و Stelle نیز برگرفته از همین واژۀ لاتینی‌اند. در فرهنگ‌های عربی، به عربی نبودن این واژه اشاره کرده‌اند (← الصحاح جوهری).
«اصطبل» سپس از عربی به فارسی راه یافته‌ و با املای «اسطبل» نیز نوشته شده‌است. با استناد به پیکره‌های زبانی فارسی، بسامد «اصطبل» بیشتر است. در فرهنگ روز سخن نیز «اصطبل» مدخل اصلی است و «اسطبل» به آن ارجاع داده شده‌است. بنابراین هر دو املا درست است، ولی «اصطبل» بر «اسطبل» ترجیح دارد.
از دیگر نام‌های اصطبل در فارسی: «آخور»، «باره‌بند» («باره» (در فارسی میانه، bārak) به معنای «اسب» بوده‌است)، «ستورخانه»، و «ستورگاه».
#واژه‌شناسی
۱‌‌۴‌‌۰۱‌/‌۰‌۶/‌‌۱‌‌‌۶‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

احمد صفّار مقدّم، «فاصله‌‌گذاری در خطّ فارسی»، نامۀ فرهنگستان ۴/۹، ص ۱۲۳-۱۳۷
#فاصله‌گذاری
۱‌‌۴‌‌۰۱‌/‌۰‌۶/‌‌۱‌‌‌‌۷
سید محمد بصام
@Matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

«چه ... (و) چه ...» نوعی پیوند است که برای هم‌پایه کردنِ دو یا چند گروه یا جمله‌ به‌کار می‌رود: هر کتابی، چه ترجمه باشد و چه تألیف، نیازمند ویرایش است. ولی «چه ... (و) *یا ...»، که معمولاً در ترجمه‌ها دیده می‌شود، غیرمعیار و نادرست است.

نمونۀ غیرمعیار:
مشروعیت می‌تواند از طریق تعهدات ایدئولوژیک به‌خوبی تأمین شود، چه دینی باشد و یا ناسیونالیسم سکولار. (از یک کتاب ترجمه‌ای)

نمونۀ معیار:
مشروعیت می‌تواند از طریق تعهدات ایدئولوژیک به‌خوبی تأمین شود، چه دینی باشد و چه ناسیونالیسم سکولار.

این را هم ببینید: سه نکته دربارۀ «چه ... چه ...».
#دستورزبان #ویرایش_زبانی
‌۱‌‌۴‌۰‌۱‌/‌‌۰‌۵/‌‌‌۳‌۰‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

✅ درست: چه فراقی!
⛔ نادرست: چه فراغی!

فراق: جدایی، دوری، هجران
فراغ: آسودگی، رهایی، فراغت
فراغِ‌بال: آسایش خاطر و خیال

📝 رایج‌ترین غلط‌های املایی
#املا_رسم‌الخط
۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/‌‌۰‌۶‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

⛔ ننویسیم: فارق از ...
✅ بنویسیم: فارغ از ...

فارغ: آسوده، خلاص، رهاشده
فارغ‌البال، فارغ‌التحصیل، فارغ‌الذهن
فارغ شدن: آسوده شدن، زایمان کردن

📝 رایج‌ترین غلط‌های املایی
#املا_رسم‌الخط
۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/۰‌۶‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

دو صفحه از یک کتاب، آن‌هم از یک نشر معروف!
رسم‌الخط باید در ویرایش صوری مطابق با شیوه‌نامۀ ناشر اصلاح و یک‌دست شود. یکی از کارهای نمونه‌خوان پس از ویرایشِ اثر اصلاح همین نایک‌دستی‌هاست.
حال، «چه کسی» درست است یا «چه‌کسی»؟ پاسخ اینجاست:👇
www.tg-me.com/Matnook_com/4221
#فاصله‌گذاری
۱۴۰‌۲/۰‌‌۵‌/۰‌‌۷‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺پریسا صبری، ارشد مطالعات روسیه، مترجم و پژوهشگر

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺ویدا چراغیان، نویسندۀ ۷ رمان چاپ‌شده، ویراستار

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com