«هکسره» چیست؟

اگر در خط به‌جای کسره «ـه/ ه» بنویسیم یا به‌جای «ـه/ ه» کسره بگذاریم، غلط است. به این غلط‌کاری «هکسره» می‌گوییم. برای نمونه، «ویژه‌نامۀ *نوجوانانه اربعین» غلط است، چون «نوجوانان» به «اربعین» اضافه شده‌است و «ـه» نمی‌خواهد. پس هرگاه واژه‌ای را به واژۀ دیگری اضافه کردیم، چیزی به پایان واژۀ اول (یا همان مضاف) اضافه نمی‌کنیم. همچنین در سه جا باید به‌جای صدای e، که کاربردی گفتاری و غیررسمی دارد، «ه» بنویسیم و اگر ننویسیم یا به‌جای آن کسره بگذاریم، غلط است (ستاره‌دارها غلط‌اند):
- در پایانِ سو‌م‌شخصِ مفردِ حال و گذشتۀ التزامی: ببینه، نه *ببینِ؛ رفته باشه، نه رفته *باشِ.
- در پایانِ مُسند به‌جای فعل ربطی «است»: این کتابه، نه این *کتابِ.
- در پایانِ اسم برای معرفه کردن آن: بازم دختره اومد (یعنی آن دختری که برای مخاطب آشناست)، نه بازم *دخترِ اومد.
#املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

نکتۀ سوم:
در مجموعه‌فرهنگ‌های سخن، به‌اشتباه واژۀ «پیشخان» در هر دو معنا آمده (۱. ورودی سرپوشیدۀ ساختمان و ۲. میز یا فضایی که از پشت آن به مشتری کالا یا خدمتی عرضه می‌شود) و «پیشخوان» نیز به «پیشخان» ارجاع داده شده‌است؛ درصورتی‌که هریک باید در مدخل جداگانه‌ای بیایند، زیرا دو واژه با معنا و کاربرد متفاوت‌اند.
همچنین فرهنگستان زبان و ادب فارسی «پیشخان» را برای عبارت‌های front office و front desk تصویب کرده‌است که معادل درست آن «پیشخوان» است.
#املا_رسم‌الخط #واژه‌شناسی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

✍️نکاتی در این کارگاه آموختم که به هیچ وجه حتی در دانشگاه هم آموزش داده نشد!

🔰سجاد کاشی‌پور، از مشهد، کارشناسی زبان و ادبیات فارسی، از ویرایش‌آموزان کارگاه‌های متنوک
📣نظرات و نتایج شما: 👇
@Matnook_01

هرچه پول درآورد، کتاب خرید.
پدر پرسید: دنبال چه می‌گردی؟
گفت: خودم...
(عباس معروفی)

نکته: همیشه پس از جمله‌های پیرو قیدی ویرگول می‌گذاریم، مانند جملهٔ اول.
#ادبیات #نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

۷ کاربرد کلیدی و مهم نقطه‌ویرگول که باید بدانید! 👇
https://www.instagram.com/reel/C_V91n2tK5w/?igsh=MWJ3czl1cXhzZzVqcw==
#نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com

تمرین گفتاری‌نویسی

ویراسته: قدیما یه بچه که یه‌هو از در می‌دوید بیرون، یه دمپایی هم پشت‌ِسرش پرت می‌شد بیرون.

دو نکتۀ مهم:
۱) «یه‌هو» صورت گفتاری «یک‌هو» است. املای *یهو نادرست است.
این دو فرسته را ببینید:
- فاصله‌گذاری ۲۴ واژۀ پرکاربرد در گفتاری‌نویسی؛
- فاصله‌گذاری ۳۳۵ واژۀ «یک»دار.

۲) «پشت سر» یعنی «پشت صورت و بالای گردن»: پشت سرم زخم شده. «پشتِ‌سر» یعنی «فضای پشت انسان که دیده نمی‌شود»: از پشت‌ِسر خنجر زد.
این دو فرسته را ببینید:
- کسرۀ خفیف در فاصله‌گذاری؛
- فاصله‌گذاری ۴۸ واژۀ «پشت»دار.
#تمرین_ویرایش #گفتاری‌نویسی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

سه نکته دربارۀ «تاکنون»

۱) واژۀ «تاکنون»، به معنی «هنوز»، قید است و بی‌فاصله نوشته می‌شود.
۲) ساخت «از ... تا کنون» کاملاً بافاصله نوشته می‌شود: از دیروز تا کنون (/ تا حالا/ تا امروز/ تا الآن) چیزی نخورده‌ام.
۳) «تاکنون» با ماضی ساده به‌کار نمی‌رود.
نادرست: تاکنون با کشتی سفر نکردم.
درست: تاکنون با کشتی سفر نکرده‌ام/ نکرده بودم/ می‌کردم.
#فاصله‌گذاری #دستورزبان
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

و گفت: هر‌که سخن مردمان پیش تو آرد سخن تو پیش دیگران برد؛ او را نه لایق صحبت باشد.
(عطار نیشابوری)

سه نکته:
۱) پس از نهاد، حتی اگر جمله باشد، ویرگول نمی‌گذاریم.
۲) میان دو جمله‌ای که دومی با اولی معنا می‌یابد نقطه‌ویرگول می‌گذاریم.
۳) صحبت: همنشینی؛ نشست‌وبرخاست.
#ادبیات #نشانه‌گذاری #واژه‌شناسی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

#فارسی_چه_بدی_داشت_که_یک_بار_نگفتی!

partner
یار، معشوق، معشوقه، شریک عاطفی

date
دیدار، قرار (مصوّب فرهنگستان)

دیدار یار غایب دانی چه ذوق دارد؟
ابری که در بیابان بر تشنه‌ای ببارد!
(سعدی)
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

شعر آن چیزی است که روی می‌دهد وقتی هیچ چیز دیگری نمی‌تواند روی دهد.
(چارلز بوکوفسکی)

نکته: جمله‌ای که با «وقتی (که)»، «هنگامی که»، «همین‌که»، یا آنچه بر زمان دلالت می‌کند آغاز شود جملۀ پیرو قیدیِ زمانی است که قبل یا بعد از آن نیز یک جملۀ پایه می‌آید. اگر جملۀ پیرو قیدیِ زمانی (مانند جملۀ بالا) بعد از جملۀ پایه بیاید، قبل از آن هیچ نشانه‌ای نمی‌گذاریم.
#دستورزبان #نشانه‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

🔺علی امامی‌فر، دانشجوی ارشد حقوق، از ویراستاران مؤسسه

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

دیدار با دکتر جلال خالقی مطلق (مصحح شاهنامه) در هامبورگ آلمان (سال ۲۰۲۱) به‌مناسبت ۲۰ شهریورماه زادروز ایشان به کوشش زهرا مجیدی‌نژاد از سوی «بنیاد فردوسی شاخۀ توس» (bonyadferdowsitous.ir)
#ادبیات
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

علی دهباشی، «گفتگو با دکتر جلال خالقی مطلق»، ماهنامۀ کِلک، مجموعۀ آبان و آذر و دی ۱۳۷۴، شماره‌های ۶۸ تا ۷۰، ص ۲۴۰ تا ۲۶۰
در این گفت‌وگوی شنیدنی، جلال خالقی مطلق از تهران قدیم و خاطرات کودکی خود می‌گوید تا آشنایی با شاهنامه و مراحل تصحیح آن:
نامش آفاق بود و در چشم من شباهت زیادی به فرخ‌لقا داشت، کمی باریک‌اندام‌تر از فرخ‌لقا. گاهی که من زودتر به خانه‌شان می‌رفتم و زنان دیگر هنوز نیامده بودند، اغلب جلوی آینه گیسوان مشکی بلند خود را شانه می‌زد و [...] ترانۀ غم‌انگیزی را زمزمه می‌کرد. گاهی نیز به گوشۀ چشم، نگاهی به من می‌انداخت و لبخندی می‌زد. و این لحظات، نخستین دَق‌ّالباب‌های عشق بر دریچۀ قلب کوچک من بود...
#ادبیات
سید محمد بصام
@Matnook_com

«یی» یا «ی‌ای»؟

«-ی» نکره در پیوند با واژه‌های پایان‌یافته به همخوان y به‌صورت پیوسته («...یی/ ...ـیی») نوشته می‌شود.
درست: خط‌مشیی، رأیی، سعیی
نادرست: خط‌مشی‌ای، رأی‌ای، سعی‌ای

یادآوری: در ویراست جدید دستور خطّ فارسی فرهنگستان، به این نکتۀ رسم‌الخطی تصریح نشده‌است.
#املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

شکسته‌نویسی «را»
در گفت‌وگوهای داستان با دو قاعده!
#گفتاری‌نویسی #املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

صبح بی تو رنگ بعدازظهر یک آدینه دارد
بی تو حتی مهربانی حالتی از کینه دارد

بی تو می‌گویند تعطیل است کار عشق‌بازی
عشق اما کِی خبر از شنبه و آدینه دارد
(قیصر امین‌پور)

نکته: «بی»، مانند «با» و «از» و «در»، حرف اضافه است و با واژهٔ بعدش بافاصله نوشته می‌شود.
این را هم ببینید: فاصله‌گذاری ۴۵۶ واژۀ «بی»دار.
#فاصله‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

🗣 Engelbert Humperdinck
🎵 Where Do I Begin?

به بهانۀ ۲۴ سپتامبر، روز نقطه‌گذاری

«نقطه‌گذاری» (punctuation)، به یک اعتبار، به معنای «به‌کار بردن علامت‌های قراردادی در متن برای خواندن درست و فهم دقیق آن» است، مانند ویرگول و علامت پرسش.
سابقۀ این علامت‌ها در خط فارسی به بیش از دو قرن نمی‌رسد و برگرفته از نظام نقطه‌گذاری فرانسوی و انگلیسی است.
این علامت‌های قراردادی را معمولاً «نشانه‌های / علائم سجاوندی» می‌نامند (سجاوندی از دانشمندان ایرانی در قرن ششم بوده که اولین بار علائم وقف را برای قرآن ابداع کرده‌است. ازاین‌رو ویرگول و مانند آن را نیز علائم سجاوندی نامیده‌اند). ولی از آنجا که هرکدام از این علائم یک نشانه‌اند و کاربرد خاص خود را دارند، بهتر است، در ویرایش و نگارش، به‌جای «علائم سجاوندی» یا «نقطه‌گذاری»، «نشانه‌گذاری» بگوییم.
هشتگ #نشانه‌گذاری را در این کانال جست‌وجو کنید و ده‌ها نکتۀ جدید و مفید نشانه‌گذاری بیاموزید.
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

آیا نوشتن دو فعل در پی هم نادرست است؟
#ویرایش_زبانی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com