🔥چهارشنبه‌سوری!

💥«سور» به‌ معنی «جشن، شادی، مهمانی، و رنگ سرخ» است و در «سورچرانی»، «ختنه‌سوران»، و «سور دادن» نیز کمابیش همین معانی را دارد. در ایران قدیم، جشن‌ها معمولاً از شب با آتش‌بازی و آتش‌افروزی آغاز می‌شده و در سپیده‌دم به آب‌پاشی ختم می‌گردیده‌ و، بر پایۀ متنی کهن، یکی از این جشن‌های آخر سال «شب‌سوری» نام داشته‌است. ایرانیان از دیرباز شب چهارشنبۀ‌ آخر سال را با آتش‌افروزی جشن می‌گرفتند تا اهریمنِ تاریکیِ شب و شومیِ چهارشنبه را با پرتو سرخ آتش از بین ببرند. عبارت «زردی من از تو، سرخی تو از من» به همین باور اشاره دارد.

💥از دیگر رسم‌های چهارشنبه‌سوری:
- پلشت‌زدایی (خانه‌تکانی و نو کردن اثاث خانه)؛
- آتش‌افروزی (برای طلسم‌زدایی و شتاب بخشیدن به بازگشت خورشید و گرما در بهار به‌همراه پایکوبی)؛
- تفأل زدن (شعرخوانی و فال‌گوش‌نشینیِ دختران و زنان بر سر راه‌ها و پشت درِ خانه‌ها)؛
- کوز‌ه‌شکنی (برای دور کردن بلاهای سال و بازگشت تندرستی و شادی)؛
- بلاگردانی و برکت‌زایی (با پختن آش ابودَردا، کوکوی هفت‌سبزی، دود کردن اسفند، قاشق‌زنی، و ...).
#واژه‌شناسی
۱‌۳‌۹۷/‌۱۲/‌۲۸
سید محمد بصام
@Matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

الزاماً: به‌اجبار، به‌ضرورت، به‌ناچار
لزوماً: برحسب لزوم، فقط، همیشه

✅ بنویسیم:
پایین بودنِ تیراژِ کتاب‌ لزوماً عیب نیست.
⛔ ننویسیم:
پایین بودنِ تیراژِ کتاب‌ *الزاماً عیب نیست.

✅ بنویسیم:
ترمز اضطراری خودرو لزوماً مطمئن نیست.
⛔ ننویسیم:
ترمز اضطراری خودرو *الزاماً مطمئن نیست.

✅ بنویسیم:
آنچه قرارداد را به‌وجود می‌آورد لزوماً امضا نیست، بلکه قصد انشا است.
⛔ ننویسیم:
آنچه قرارداد را به‌وجود می‌آورد *الزاماً امضا نیست، بلکه قصد انشا است.
#واژه‌شناسی #ویرایش_زبانی
۱۴۰‌۲/۰‌‌۴‌/‌۲‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺فهیمه پوریا، نویسندۀ ۴ رمان چاپ‌شده و از ویراستاران مؤسسه

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

👆 جست‌وجوی سریع و موضوعی در کانال

۳ شیوه برای تغییر «عدمِ» عربی در جمله
#ویرایش_زبانی
‌۱۴‌‌۰‌‌۲/۱‌۲/‌‌۲۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

بخشی از دورۀ جامع ویرایش مؤسسۀ متنوک (مدرس: سید محمد بصام)

دو نکته دربارۀ «کسرۀ خفیف» که شاید ندانید!
واژه‌های کسره‌خفیف‌دار چه ویژگی‌هایی دارند و چگونه فاصله‌گذاری می‌شوند؟
#دستورزبان #فاصله‌گذاری
‌۱‌۴۰‌۰‌/‌‌۱‌‌۱‌/‌‌۱‌‌۱‌‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺ویدا چراغیان، نویسندۀ ۷ رمان چاپ‌شده، ویراستار

🎞ویدئو سایر شرکت‌کنندگان:
@Matnook_01
🔰کانال مؤسسه در تلگرام:
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

جدول فاصله‌گذاری فعل‌های فارسی
یک بار برای همیشه فاصله‌گذاری تمام فعل‌های فارسی را یاد بگیرید و همه را درست فاصله‌گذاری کنید.
#فاصله‌گذاری
۱‌۴۰‌۲‌/۰‌‌‌۹/‌۱‌۹‌
سید محمد بصام
@Matnook_com

۵ درس کاربردی برای اهل قلم!

- دو نکتۀ نگارشی ـ ویرایشی
- جمله‌های «دیریاب» و «زودیاب»
- ساده‌نویسی چیست؟
- مثلث سه‌میم در ویرایش
- فرمول «کام» در نگارش و ویرایش
#ویرایش_زبانی
‌۱۴‌‌‌۰‌‌۳/۰‌۱/‌‌۰‌۱
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

خواننده: زنده‌یاد هایده
نوازنده: انوشیروان روحانی
ترانه: بیژن سمندر
#منهای_ویرایش
۱۴‌‌‌۰‌‌۳/۰‌۱/‌‌۰‌۱
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

سه‌نقطه در گفتاری‌نویسی

۱) برای نشان دادن لکنت زبان یا بریده‌بریده سخن گفتن (از دو طرف با نیم‌فاصله و کشیدگی دادن به حروف پیوسته):
- گُـ...گُـ...گفتم نَـ...نَـ...نترس!

۲) برای درنگ کردن در ادای واژه‌ها (بی‌فاصله از قبل):
- من... دیگه... بر... نمی‌گردم...! تو برو.

۳) برای نصفه‌نیمه گفتن واژه‌ها (بی‌فاصله از قبل):
- من از این موجود می‌تر...
دقیقاً پشت‌سرم ایستاده بود و بازتابش در شیشهٔ پیش‌ِرویم دیده می‌شد.

۴) هنگامی که کسی سخن دیگری را در گفت‌وگوها قطع می‌کند (بی‌فاصله از قبل):
افسانه با ناراحتی گفت: «من به همه می‌گم تو کی هستی و چی‌کاره‌ای! من به پلیس...»
بابک حرفش را قطع کرد: «تو بی‌خود می‌کنی! جرئت داری بگو، ببین چه بلایی سرت می‌آرم!»

۵) برای نشان دادن سخنان کسی که پشت تلفن است و شنیده نمی‌شود (از قبل با فاصلۀ جامد و از بعد با فاصلۀ معمولی):
- بله. ... علیک سلام. ... به تو چه؟ ... به خودم مربوطه. .‌‌.. تو که همه‌جا زیر نظرته. ... چی؟ ... زنگ بزن پایین. ... مسخره!

۶) در گفت‌وگوی تلفنی، وقتی طرف مقابل سکوت کرده یا مشکلی در ارتباط وجود دارد (بی‌فاصله از قبل):
- الو... الو... صدات نمی‌آد!

یادآوری:
در این موارد، سه‌نقطه نمی‌گذاریم:
۱) برای نشان دادن خشم و مانند آن یا درنگِ کاملِ بعد از هر واژه‌، پس از هرکدام فقط یک نقطه می‌گذاریم:
- دارم به‌ت می‌گم من. اصلاً. حالم. خوب. نیست. بفهم! برو پی کارِت!

۲)‌ برای نشان دادن کشیدگی واکه‌های بلند، حرف مربوط به آن واکه را فقط سه بار ـ نه بیشتر ـ تکرار می‌کنیم:
درست: وااای، حمییید!
نادرست: وا...ی، حمیــــــــد!
#نشانه‌گذاری #فاصله‌گذاری
۱‌‌۴‌۰۰‌/‌۱‌۲‌‌/‌۱‌۹
سید محمد بصام/ فهیمه پوریا
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

شب «اَحیا» یا «اِحیا»؟

واژۀ عربی «اَحیاء» جمع «حَیّ» و به معنای «زندگان» است و «اِحیاء» به معنای «زنده کردن، جان‌بخشی، و برگزاری مراسم (مثلاً در شب قدر)». ازاین‌رو به هریک از شب‌های ۱۹، ۲۱، و ۲۳ ماه رمضان که در آن‌ عبادت و شب‌زنده‌داری می‌کنند، «شب اِحیا» می‌گویند و گاهی در فارسی آن را /شب اَحیا/ تلفظ می‌کنند.
در آواشناسی، طبق قاعدۀ «همگونی واکه‌ای (vowel harmony)»، گاهی واکۀ یک هجا از واکۀ هجای مجاورش تأثیر می‌پذیرد و به شکل آن درمی‌آید. برای مثال، «غذا» در عربی به کسر «غ» و بر وزن «ندا» است، ولی واکهٔ e در هجای آغازین آن از واکۀ â در هجای دومِ این واژه (= ذا) تأثیر پذیرفته و به واکۀ a بدل شده‌است و بنابراین در فارسی /غَذا/ تلفظ می‌شود. در واژۀ «اِحیا» نیز واکۀ e در هجای اول از واکۀ â در هجای دوم (= یا) تأثیر پذیرفته و به a بدل شده‌است و بنابراین /اَحیا/ تلفظ می‌شود. چند نمونۀ دیگر از تبدیل واکهٔ e به a در فارسی: اِثناعشر > اَثناعشر؛ بِساط > بَساط؛ خِزانه > خَزانه؛ سِهام > سَهام؛ غِربال > غَربال؛ مِلاط > مَلاط.
وام‌واژه‌ها معمولاً براساس نظام آواییِ زبانِ مقصد تلفظ می‌شوند و مانند سایر واژه‌ها در گذر زمان دستخوش تغییر می‌گردند. وقتی عموم اهل زبان واژه‌ای را به یک شیوه تلفظ کردند، آن را «تلفظ معیار» می‌نامیم و جز آن را «غیرمعیار». با استناد به فرهنگ آوایی فارسی (گیتی دیهیم)، تلفظ معیار و پربسامدِ «اِحیا»، به معنی «شب قدر»، /اَحیا/ است. در نتیجه، تلفظ «اِحیا» به‌صورت /اَحیا/ در فارسی درست است و اگر تلفظ «اِحیا» به‌صورت /اَحیا/ را نادرست بدانیم، باید تلفظ صدها واژۀ مشابهِ دیگر را نیز نادرست بدانیم.

یادآوری:
«احیاء» رسم‌الخطِ عربیِ این واژه است و در فارسی با املای «احیا» (بدون همزۀ پایانی) نوشته می‌شود، مانند «اعضا»، «املا»، «انبیا»، و «انشا» که همزۀ پایانی‌شان در فارسی نوشته نمی‌شود و درست است.
#زبان‌شناسی #املا_رسم‌الخط
۱‌۴۰‌۳‌/‌‌۰‌‌۱/‌‌‌۱‌۴‌
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

واژه‌بست «-ها»

۱) واژه‌بست نوعی تکواژ وابسته است که ۱) کاربرد مستقل ندارد و ۲) همیشه به یک واژه افزوده می‌شود و ۳) واژۀ جدیدی (= مشتق) نمی‌سازد و ۴) تکیۀ آوایی ندارد. کمابیش ده واژه‌بست در فارسی داریم که یکی از آن‌ها «-ها/ -ـا» است.

۲) واژه‌بست -ها/ -ـا کاربرد گفتاری و غیررسمی دارد و معمولاً برای تأکید، تحذیر، تهدید،‌ یا جز این‌ها به‌کار می‌رود.

۳) واژه‌بست -ها/ -ـا همواره با واژۀ پیش از خود با نیم‌فاصله نوشته می‌شود، چون فاقد تکیۀ آوایی است:
غیرشکسته: آمدی نسازی‌ها؛ به او گفتم‌ها؛ می‌بخشیدها
شکسته: اومدی نسازیا؛ بهش گفتما؛ می‌بخشیدا

۴) واژه‌بست -ها در حالت شکسته به‌صورت -ا/ -ـا نوشته می‌شود، مگر در واژه‌های پایان‌یافته به واکۀ e (= های بیان حرکت): باز دیرت می‌شه‌ها!

۵) نوشتن واژه‌بست -ها با املای «آ» و به‌صورت بافاصله نادرست است:
درست: عجب شانسی داریا.
نادرست: عجب شانسی داری آ.
#دستورزبان #گفتاری‌نویسی #فاصله‌گذاری
۱۴‌۰‌۳‌/۰‌‌۱/۱‌‌۹
سید محمد بصام
Matnook.com
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com