📘 روایت همایون

✍️ روایت همایون کاتوزیان از مسئله توسعه در ایران

📚 تا به حال روایتهای نه نظریه پرداز از مسئله توسعه در ایران استخراج شده و کتابهای آن توسط پویش فکری توسعه تدوین و منتشر شده است. روایتهای:

1️⃣ دکتر محمود سریع القلم
2️⃣ دکتر مقصود فراستخواه
3️⃣ دکتر بایزید مردوخی
4️⃣ دکتر محمدرضا سرکار آرانی
5️⃣ استاد علی رضاقلی
6️⃣ استاد داریوش آشوری
7️⃣ دکتر فرهنگ رجایی
8️⃣ دکتر پرویز پیران
9️⃣ دکتر مسعود نیلی

✨ اینبار به عنوان دهمین مجلد از این مجموعه به بررسی نظریه‌های دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان از مسئله توسعه در ایران پرداخته‌ایم.

🔹 در این کتاب تلاش شده است تا نظریه های کاتوزیان در خصوص علل توسعه نیافتگی ایران به تفصیل بررسی شود. مطالعه این کتاب به ما نشان می‌دهد تنگناهای اصلی توسعه نیافتگی ایران چیست و چگونه می‌توان از این تنگناها گذر کرد.

🔹 کتاب حاوی بینش‌هایی در این خصوص است که آیا ایران در بزنگاه تاریخی فعلی، به سمت یک جامعه بلندمدت و مسیر اصلاحات در حرکت است یا برعکس به سمت یک جامعه کوتاه مدتِ مبتنی برتغییرات رادیکال تمایل دارد؟ با توجه به اینکه بخش‌هایی از کتاب به گفت‌وگو با کاتوزیان پرداخته است، حاوی آخرین دیدگاهای ایشان در خصوص مسائل توسعه در ایران است.

📝 این کتاب زیر نظر دکتر محسن رنانی و توسط دکتر عباس حاتمی (عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان) تدوین و آماده شده است.

🎬 روایت همایون به زودی توسط پویش فکری منتشر خواهد شد. 

🗓 اطلاع رسانی انتشار و مراسم رونمایی در کانال و در سایت پویش فکری توسعه صورت خواهد گرفت.

@pooyeshfekri

📢 پویش فکری توسعه، کتاب شرق، و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می‌کنند:

🎬 مراسم رونمایی از کتاب‌های روایت مسعود و روایت پرویز

📘 کتاب روایت مسعود نیلی از مسئله توسعه در ایران

🎙سخنرانان پنل اول:
مسعود نیلی
محسن رنانی
زهرا کریمی
مرتضی درخشان (نویسنده کتاب)

📕 کتاب روایت پرویز پیران از مسئله توسعه در ایران

🎙سخنرانان پنل دوم:
پرویز پیران
محمد بهشتی
مانی کلانی
وجیهه جلائیان (نویسنده کتاب)

🗓 زمان: سه شنبه، ششم خرداد ماه ۱۴۰۴، ساعت ۱۷ تا ۲۰

📍مکان: خیابان نجات الهی، جنب خیابان ورشو، خانه اندیشمندان علوم انسانی، سالن فردوسی

🟢 حضور برای عموم آزاد و بدون ثبت نام قبلی امکان پذیر است.

👥 رویداد فقط به صورت حضوری برگزار می‌شود.

@pooyeshfekri

🔊 #فایل_صوتی

🎙 سخنرانی دکتر محسن رنانی در مراسم رونمایی از کتاب روایت مسعود و روایت پرویز

🎬 صوت سخنرانی همه صاحب نظران در مراسم

📘 تهیه کتاب روایت مسعود

📕 تهیه کتاب روایت پرویز

@pooyeshfekri

🔊 #فایل_صوتی

🎙 سخنرانی دکتر مرتضی درخشان در مراسم رونمایی از کتاب روایت مسعود نیلی از مسئله توسعه در ایران

🎬 صوت سخنرانی همه صاحب نظران در مراسم

📘 تهیه کتاب روایت مسعود

@pooyeshfekri

🔊 #فایل_صوتی

🎙 سخنرانی دکتر زهرا کریمی در مراسم رونمایی از کتاب روایت مسعود نیلی از مسئله توسعه در ایران

🎬 صوت سخنرانی همه صاحب نظران در مراسم

📘 تهیه کتاب روایت مسعود

@pooyeshfekri

🔊 #فایل_صوتی

🎙 سخنرانی دکتر مسعود نیلی در مراسم رونمایی از کتاب روایت مسعود نیلی از مسئله توسعه در ایران

🎬 صوت سخنرانی همه صاحب نظران در مراسم

📘 تهیه کتاب روایت مسعود

@pooyeshfekri

🔊 #فایل_صوتی

🎙 سخنرانی دکتر مانی کلانی در مراسم رونمایی از کتاب روایت پرویز پیران از مسئله توسعه در ایران

🎬 صوت سخنرانی همه صاحب نظران در مراسم

📕 تهیه کتاب روایت پرویز

@pooyeshfekri

🔊 #فایل_صوتی

🎙 سخنرانی مهندس محمد بهشتی در مراسم رونمایی از کتاب روایت پرویز پیران از مسئله توسعه در ایران

🎬 صوت سخنرانی همه صاحب نظران در مراسم

📕 تهیه کتاب روایت پرویز

@pooyeshfekri

🔊 #فایل_صوتی

🎙 سخنرانی دکتر پرویز پیران در مراسم رونمایی از کتاب روایت پرویز پیران از مسئله توسعه در ایران

🎬 صوت سخنرانی همه صاحب نظران در مراسم

📕 تهیه کتاب روایت پرویز

@pooyeshfekri

من خودم را گاهی در کسوت آن گنجشکی می‌بینم که چون جنگل آتش گرفته بود، با منقار کوچکش، جرعه جرعه از آبِ دریا می‌گرفت و به جنگل می‌پاشید. به او گفتند: جرعه‌ی آب تو در برابر این شعله‌ها چه کارایی دارد؟ او‌ گفت که: «به خودم می‌گویم من هم کاری انجام داده‌ام…». و من هم دلم را خوش می‌کنم که لااقل بی‌تفاوت نماندم…

ژاله آموزگار یگانه
دهم خرداد هزار و چهارصد و چهار
خانه اندیشمندان علوم انسانی

@pooyeshfekri

⚡️اطلاعیه پویش فکری توسعه

🔸 اخیراً مطلبی در رابطه با درج نام «دکتر موسی غنی‌نژاد» در سایت پویش، در فضای مجازی منتشر شده است، و برخی از مخاطبین عزیز سوالاتی طرح نمودند، که در این اطلاعیه توضیحاتی تقدیم می‌شود.

🔸 همانطور که مخاطبین پویش فکری توسعه اطلاع دارند، حدود 8 سال است که این مجموعه در حال تدوین روایت صاحب‌نظران از مسئله توسعه در ایران است، تا بتواند با تبیین و شناخت دقیق‌تر مسئله توسعه ایران و ریشه‌های آن، پیشنهادات بزرگان علم و دغدغه‌مندان توسعه را جمع‌آوری کند تا با یک گفت‌وگوی فراگیر مسیری هرچند سخت و دشوار برای توسعه ایران ترسیم شود. شاید بتوان گامی در این مسیر برداشت.

🔸 تیم‌هایی در پویش فکری توسعه مقالات، مصاحبه‌ها و کتاب‌های منتشر شده‌ صاحب‌نظران را مطالعه، خلاصه و کدگذاری می‌کنند و سپس تلاش می‌شود تا نظام فکری صاحب نظر در باب مسئله توسعه استخراج گردد و در صورت امکان به تایید خود صاحب‌نظر برسد.

🔸 در مسیر تدوین این کتاب‌ها بسیاری از صاحب‌نظران همراهی نموده و با مشارکت در جلسات گفت‌وگویی در تدوین کتاب روایت‌شان به ما کمک کردند. از جمله دکتر محمود سریع القلم، دکتر مقصود فراستخواه، دکتر بایزید مردوخی، دکتر محمدرضا سرکار آرانی، استاد داریوش آشوری، دکتر فرهنگ رجایی، دکتر پرویز پیران، دکتر مسعود نیلی و دکتر همایون کاتوزیان. که تا به حال کتاب‌های آنها نیز چاپ و منتشر شده است. از همه این اساتید و صاحب‌نظران برجسته که دغدغه‌مند توسعه ایران هستند، برای همراهی و زحمت‌هایشان سپاسگزاریم.

🔸 برخی دیگر از صاحب‌نظران مانند دکتر فرشاد مومنی، دکتر ناصر فکوهی، مهندس محمد بهشتی، دکتر رضا داوری اردکانی و تعدادی دیگر از صاحب‌نظران که در فهرست سایت پویش فکری توسعه آمده است، نیز کتاب روایتشان تدوین شده و گفت‌وگوهایی نیز با آنها انجام شده است که این کتاب‌ها در چند ماه آینده منتشر خواهد شد.

🔸 البته بعضی از صاحب‌نظران معاصر ما، چشم از جهان فروبستند و ما دسترسی به ایشان نداشتیم تا در جلسات نهایی با آنها هماهنگ کنیم و گفت‌وگو را تکمیل کنیم، اما به دلیل اهمیت نظرات آنها در فضای علمی، کتاب روایت‌ ایشان از مسئله توسعه در ایران تدوین شد. مانند استاد علی رضاقلی که کتاب روایت ایشان چاپ شده است و دکتر سید جواد طباطبایی که کتاب روایت ایشان تدوین شده و در حال طی مراحل مجوز و انتشار است و به زودی منتشر خواهد شد.

🔸 در همین راستا صاحب‌نظران دیگری هستند که علاقمند‌یم روایت آنها از مسئله توسعه در ایران را استخراج کنیم. زیرا از نظر ما، نگاه و نظریه‌های ایشان راهگشای مسیر توسعه خواهد بود. یکی از این اساتید و صاحب‌نظران نیز «دکتر موسی غنی‌نژاد» هستند که نگاهی علمی و عمیق به مباحث توسعه اقتصادی دارند. دوستان ما در پویش فکری توسعه تلاش کردند تا با استفاده از مقالات و کتاب‌های ایشان، روایت دکتر ‌غنی‌نژاد را از مسئله توسعه در ایران استخراج کنند. بنابر این مانند دیگر اساتید نام ایشان در فهرست روایت‌‌هایی که در حال تدوین است، در سایت پویش درج شده بود.

🔸 در برخی از روایت‌ها، صاحب‌نظران امکان و فرصت همراهی و مشارکت در گفت‌وگوهای توسعه را داشته‌اند، و در برخی دیگر، اساتید یا در قید حیات نیستند و یا فرصت و امکان مشارکت ندارند. اما به دلیل اهمیت نظرات و جایگاه علمی ایشان، تدوین روایتشان متوقف نشده بود. روایت دکتر موسی ‌غنی‌نژاد نیز جزء کتاب‌هایی بود که در برنامه ما برای تدوین قرار داشت و با کسب موافقت خود ایشان، نسخه‌ای اولیه از کتاب نیز تهیه و توسط دبیر علمی بازخوانی و پیشنهادهای تکمیلی ارایه شد؛ اما به دلایلی که بر ما پوشیده است ایشان از ادامه همراهی پرهیز کردند و بقیه مراحل گفت‌وگو و نهایی‌سازی روایت متوقف شده است. اما نام ایشان از فهرست صاحب نظران توسعه حذف نشده بود به امید آن که بتواند ادامه یابد. زیرا ما همچنان معتقدیم تدوین روایت ایشان در دانش‌نامه توسعه ایران، به غنای این مجموعه می‌افزاید.

🔸 لازم به ذکر است پوستری با نام ایشان منتشر نشده است و تنها نام و تصویر ایشان در فهرست نظریه‌پردازان توسعه ایران در سایت درج شده بود، که نشان دهیم پویش فکری توسعه برنامه دارد تا کتابی در رابطه با نظرات ایشان درباره توسعه تدوین کند. گرچه معتقدیم درج نام و تصویر افراد در رسانه‌ها و حتی تدوین و انتشار دیدگاههای منتشر شده ی آنها به صورت مقاله یا کتاب، توسط شخص ثالث، نیازی به کسب اجازه از خود فرد ندارد، با این‌حال به احترام درخواست ایشان، نام این صاحب‌نظر از فهرست مربوطه در سایت حذف شد...

📃 متن کامل اطلاعیه را اینجا بخوانید.

@pooyeshfekri

📘 کتاب روایت «همایون» منتشر شد

📚دهمین روایت از مجموعه گفت‌و‌گو‌های توسعه

✍️ بخشی از مقدمه دکتر محسن رنانی بر کتاب روایت همایون کاتوزیان

@pooyeshfekri

🔹 بخش اعظم روشنفکران و نظریه‌پردازان ایرانی دهه‌های چهل، پنجاه و شصت شمسی، مسئله توسعه‌نیافتگی ایران را همواره در چارچوب سنت مارکسیستی (ماتریالیسم تاریخی) تحلیل و تبیین می‌کردند. کاتوزیان یکی از پیشگامانی است که این چارچوب را شکست و روش‌ تحلیلی تازه و تفسیری متفاوت از مسئله ارایه کرد.

🔹 نظریه‌ها و مفاهیمی که او در قالب اصطلاح‌هایی همچون جامعه کم‌آب، جامعه پراکنده، استبداد ایرانی، ساختار طبقاتی، دولت بی‌طبقه، تضاد دولت و ملت، جامعه کوتاه‌مدت و نهایتاً چرخه استبداد ارایه کرده است، برای فهم سازوکار توسعه‌نیافتگی ایران بسیار الهام‌بخش و راهگشا بوده است.

🔹 پس از کاتوزیان بود که عصر نو و نسل تازه‌ای از نظریه‌پردازی غیرمارکسیستی و غیرکلیشه‌ای برای تبیین مسئله توسعه‌نیافتگی ایران پدیدار شد. بر این اساس تلاش فکری کاتوزیان در زمینه تبیین مسئله توسعه‌نیافتگی ایران را باید تلاشی پیش‌کسوتانه و افق‌گشایانه ارزیابی کرد.

🔹 او در چارچوب الگوی نظری استبداد ایرانی؛ عقب‌ماندگی جامعه ایران را در مقایسه با پیشرفت جامعه اروپا تحلیل می‌کند و آن را معلول تعامل دو ساخت سیاسی و اجتماعی می‌داند. درواقع در چارچوب تحلیلی کاتوزیان، نظریه استبداد ایرانی بر ساخت سیاسی و نظریه جامعه کوتاه‌مدت بر ساخت اجتماعی متمرکز است.

🔹 کاتوزیان در چارچوب نظریه استبداد ایرانی و با ارایه شواهد تاریخی، مسئله عقب‌ماندگی ایران را در سه دوره تاریخی ایران باستان، قدیم و جدید تحلیل می‌کند؛ گرچه تمرکز و تأکید او بر تحلیل تحولات دوره انقلاب مشروطیت تا پایان دوره پهلوی است.

🔹 بی‌گمان جامعه دانشگاهی و روشنفکری ایران، پیشرفت‌های فکری سه دهه اخیر خود را در تبیین مسئله توسعه‌‌نیافتگی ایران، تا حدود زیادی مدیون اندیشه‌های افق‌گشایانه کاتوزیان است و از این بابت باید از او سپاسگزار باشیم.

📘 برای تهیه کتاب روایت همایون کلیک کنید.

🔶 پوزش‌خواهم، چون توسعه‌خواهم!

✍️ محسن رنانی

🔹 این نوشتار درباره متن و حواشی سخنان «دو و نیم دقیقه‌ای» من در مراسم رونمایی از کتابهای «روایت توسعه» است و دو بخش دارد:

✅ یک: توضیح و پوزش‌خواهی درباره آنچه گفته‌ام؛

✅ دو: سپاس‌گزاری از نقدها و زنهاردهی درباره برخی روندهای جامعه ما.

🔹 آنان‌که فقط می‌خواهند علت (نه دلیل) آن سخنان و منبع آن را بدانند، فقط بخش اول را بخوانند. آنان‌که حوصله‌ بیشتری دارند و درباره نوع واکنش‌ها و معنای اجتماعی آنها حساس‌شده‌اند، بخش‌دوم را هم بخوانند.

🟠 بخش‌اول: توضیح و پوزش‌خواهی

🔹 افراد به‌همان ‌میزانی ‌که سخن‌شان در جامعه بیشتر دیده و شنیده می‌شود، بیشتر باید در سخن‌گفتن دقت کنند و از هیجان در سخن بپرهیزند. این همان اصلی است که متاسفانه من رعایت نکردم. در آن نشست اصولا قرار نبود من تحلیل کنم، بلکه قرار بود به‌عنوان دبیرعلمی روایت‌های توسعه، خیلی کوتاه و در چند دقیقه، درباره روند استخراج آن روایت‌ها گزارشی به جمع ارایه‌کنم. اما در توضیح دشواری کار و نیز ضرورت نگاه بلندمدت، هم به فهم توسعه و هم به فرایند توسعه، مثالی آوردم تا بگویم توسعه دارای ابعاد بسیار زیادی است که برخی از آن ابعاد ممکن است بسیار زمان‌بر و بین‌نسلی باشد. مسئله تاثیر تحولات فرهنگی بر ضخامت کورتکس مغزی را هم فقط به عنوان نمونه اشاره کردم و چون فرصت نبود عبور کردم. روشن است که کسی که در همان صحبت کوتاه دارد تاکید می‌کند که توسعه ابعاد بی‌شمار دارد، از آوردن آن مثال قصدش این نیست که بگوید ضخامت کورتکس‌ مغزی یگانه عامل توسعه‌یافتگی است.

🔹 ازاین‌گذشته سابقه من به عنوان کسی که در سی‌سال گذشته مروج «نظریه نهادگرایی» بوده‌ است، نشان می‌دهد که نقش فرهنگ، الگوهای رفتاری و نهادها را در شکل‌گیری توسعه، تعیین‌کننده‌تر از هر چیزی می‌دانم. به‌همین‌ترتیب به‌عنوان معلمی که در زمینه عقلانیت، مقاله و کتاب و پایان‌نامه دارم، در جاهای متعدد بیان کرده‌ام که توسعه حاصل عقلانیت است نه هوش ژنتیک و عقلانیت نیز بر بسترهای اجتماعی و فرهنگی شکل می‌گیرد؛ و از قضا تاکید کرده‌ام که جامعه‌ای ممکن است هوش ژنتیک بالا داشته باشد اما عقلانیتش پایین باشد و برعکس.

🔹 فراتر از این، سالهاست که بر نقش سرمایه ‌اجتماعی در سطح کلان و «مهارت هم‌شنوی» (دیالوگ) در سطح خُرد، به‌عنوان پیش‌شرط‌های توسعه تاکید داشته‌ام و با تمرکز بر ضرورت سرمایه‌گذاری بر مهارت‌های اجتماعی در دوران کودکی، به روش‌های هوش‌محور، حافظه‌محور و رقابت‌محور آموزش و‌ پرورش تاخته‌ام.

🔹 بنابراین روشن است که چنین فردی یک‌شبه خواب‌نما نمی‌شود و معتقد نمی‌شود که عامل اصلی توسعه ضخامت کورتکس مغزی است.

🔹 اما آنچه درباره ضخامت کورتکس مغزی اروپائیان گفته‌ام تماماً برگرفته از نوشته‌های محققی است به نام جوزف هنریش (Joseph Henrich) که استاد زیست‌شناسی تکاملی دانشگاه هاروارد ‌است و در اقتصاد و روانشناسی هم دستی دارد. او در سالهای اخیر تحقیقات گسترده‌ای درباره رابطه تحولات فرهنگی و اجتماعی با مسائل زیستی و تکاملی انسانی دارد. از قضا بهترین منبع او در این زمینه، که تقریبا جمع‌بندی مطالعات او در این زمینه را ارائه می‌کند، کتابی است که به فارسی هم ترجمه شده است و می‌تواند برای فهم فرایندهای پنهان توسعه، بسیار روشنگر باشد (کتاب انسان کژگونه، نوشته ژورف هنریچ، ترجمه محسن عسگری جهقی، انتشارات نیماژ، ۱۴۰۱).

🔹 و البته نکته‌ای که باید تاکید کنم این است که هنریش در مورد تغییرات کورتکس مغزی اروپائیان، در کنار عواملی مثل ازدواج فامیلی و چندهمسری، بیش‌از‌همه بر تاثیر فراگیرشدن سوادآموزی و آموزش همگانی در اروپا از پانصدسال پیش (همزمان با شروع نهضت اصلاحات دینی) تاکید می‌کند. درواقع این آن نکته‌ای است من غفلت کردم و در سخنانم به آن اشاره نکردم و به اشتباه تاکیدم را بر مساله ‌چندهمسری و ازدواج فامیلی نهادم.

🔹 و البته خود هنریش در جاهای متعددی تاکید می‌کند که: آنچه من می‌‌گویم (یعنی رابطه تحولات فرهنگی با تغییرات زیست‌شناختی و عصب‌شناختی اروپائیان و نهایتا رابطه این تغییرات با توسعه) به‌عنوان قاعده‌ای برای همه جوامع یا کشورها قابل تعمیم نیست و من فقط دارم درباره تحولاتی که در اروپا رخ داد و اروپا را به این نقطه رساند توضیح می‌دهم؛ این بدین معنی نیست که همه کشورها باید مسیر اروپا را طی‌کنند. در واقع هنریش معتقد است تحولات اروپا فرایندی خارج از وضع طبیعی بشر بوده است و این تحولات، انسان غربی را به موجودی غریب تبدیل کرده است. به‌همین دلیل هم نام کتابش را «عجیب‌ترین آدم‌های دنیا» گذاشته است:

(The WEIRDest People in the World)

🔹 که مترجم خوش‌ذوق هم آن را به «انسان‌کژگونه» ترجمه کرده است.

🔹 و اکنون من (محسن رنانی) بر خود لازم می‌دانم...

📃 مطالعه متن کامل یادداشت

🔻 دریافت فایل PDF یادداشت

@pooyeshfekri