🕊️ داستان ما با #خانه_اندیشمندان_علوم_انسانی
روایتی از یک حرکت چهارده ساله در چهارده دقیقه

®️ تهیه‌کننده:
دبیرخانه انجمن حقوق‌شناسی

نهم شهریور چهارصد و چهار


🔺 لطفا بازنشر بفرمایید 🔺

#انجمن_حقوق_شناسی
@iranianlls

✅ انتشار رایگان فصل اول درس‌گفتارهای توسعه دکتر محسن رنانی

🔹 آنچه آغازگر حرکت یک جامعه به سوی نردبان توسعه است، و آنچه انرژی لازم برای بالا رفتن از پله‌های این نردبان سخت را فراهم می‌کند، چیزی جز «فهم مشترک» و «مطالبه مشترک» مردم از توسعه نیست. همه چیز از «خواستن» آغاز می‌شود و محال است مردم، هدفی مشترک را بخواهند و به آن دست نیابند و محال است هیچ حکومتی هرچند قدرتمند، انرژی کافی برای مقابله با خواست مشترک مردم را داشته باشد.

🔹چندی پیش در پویش فکری توسعه «درس‌گفتارهای توسعه» منتشر شد که مجموعه‌ ویدئویی بدیع و ساختارمندی است، که قصد دارد مفهوم توسعه را برای همه توسعه‌خواهان ایرانی تبیین نماید. اینک با همراهی و همیاری حامیان، انتشار کامل محتوای این درس‌گفتارها به صورت رایگان خواهد بود.

🔹 امیدواریم درس‌گفتارهای توسعه کمک ‌کند تا با فهم دقیق‌تر مفهوم، گذشته و آینده توسعه، مسیر بهتر و کارآمد‌تری برای توسعه‌خواهی در ایران طراحی کنیم و در این مسیر گام برداریم.

✅ فیلم جلسات درس‌گفتارهای محسن رنانی به صورت هفتگی به طور رایگان منتشر خواهد شد. برای دسترسی یکجا به نسخه صوتی یا تصویری همه قسمت‌ها و همچنین حمایت از تولید محصولات اینچنینی در آینده می‌توانید آن را از فروشگاه پویش فکری توسعه نیز خریداری کنید:

🎬 فصل اول درس‌گفتارهای توسعه محسن رنانی

🎬 فصل دوم درس‌گفتارهای توسعه محسن رنانی

@pooyeshfekri

🎙 درس‌گفتارهای توسعه با محسن رنانی

1️⃣ فصل اول

1️⃣ قسمت اول: در جستجوی توسعه از سواحل آفریقا

📺 تماشا در آپارات

▶️ تماشا در یوتیوب

⬇️ دسترسی به مجموعه کامل ده قسمتی فصل اول درس‌گفتارهای توسعه محسن رنانی

@pooyeshfekri

🟠 پس از اقتدارگرایی: عدالت انتقالی و ثبات دموکراتیک

✍️ داود نجفی

@pooyeshfekri

🔸در دنیای معاصر، بسیاری از کشورهای در حال گذار از اقتدارگرایی به دموکراسی با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، قرار گرفتن این کشورها در دوراهی انتخاب میان عدالت و مصلحت سیاسی است.

🔸این کشورها، که پس از سال‌ها سرکوب و نقض حقوق بشر تلاش دارند دموکراسی‌های پایدار ایجاد کنند، ناگزیرند با میراث‌های اقتدارگرایانه خود مواجه شوند.

🔸یکی از مسائل اساسی در این فرآیند، نحوه رسیدگی به عملکرد نخبگان رژیم پیشین و ایجاد نظام سیاسی پاسخگو است که بتواند هم عدالت را برقرار کند و هم از بازگشت به اقتدارگرایی جلوگیری نماید.

🔸در این راستا، مفهوم «عدالت انتقالی» به‌عنوان مجموعه‌ای از سازوکارهای حقوقی و اجتماعی مطرح می‌شود که هدف آن رسیدگی به اقدامات نخبگان پیشین است.

🔸عدالت انتقالی با بهره‌گیری از ابزارهایی مانند تصفیه سیاسی، کمیسیون‌های حقیقت‌یاب و پاکسازی‌ها، در پی برقراری توازن میان مواجهه با گذشته و ساختن آینده‌ای دموکراتیک است. با این حال، پرسش‌های اساسی در این زمینه همچنان باقی است:

🔸آیا باید گذشته را فراموش کرد یا آن را با شفافیت مورد بررسی قرار داد؟ چگونه می‌توان همزمان عدالت و دموکراسی را برقرار کرد؟ پاسخ به این پرسش‌ها، مسیر آینده دموکراسی در کشورهای گذار را تعیین می‌کند.

🔸اجرای عدالت انتقالی نه پایان اقتدارگرایی بلکه آغاز توسعه دموکراتیک است. نحوه مواجهه یک جامعه با گذشته اقتدارگرایانه خود، رفتار سیاست‌مداران جدید، ورود نخبگان تازه به عرصه سیاست و تصمیمات سیاستی را شکل می‌دهد.

🔸مطالعات نشان می‌دهد میزان تأثیرگذاری عدالت انتقالی بر ثبات دموکراتیک به عواملی مانند نهادینه‌سازی رژیم پیشین، توزیع قدرت اقتصادی-اجتماعی گذشته، تخصصی بودن بوروکراسی و فعالیت شبکه‌های اقتدارگرای پیشین بستگی دارد. اجرای عدالت بدون توجه به این عوامل نه تنها به ثبات منجر نمی‌شود، بلکه ممکن است بازگشت اقتدارگرایی را تسریع کند.

🔸کتاب «پس از اقتدارگرایی: عدالت انتقالی و ثبات دموکراتیک» اثر مونیکا نالپا، استاد علوم سیاسی دانشگاه شیکاگو، یکی از منابع برجسته در حوزه مطالعات گذار از اقتدارگرایی به دموکراسی است.

🔸این کتاب، منتشرشده در سال ۲۰۲۲ و برنده جایزه کتاب برتر انجمن اقتصاد نهادی و سازمانی در سال ۲۰۲۴، تأثیر مکانیزم‌های عدالت انتقالی بر کیفیت و پایداری دموکراسی را با داده‌های گسترده بررسی می‌کند.

🔸نالپا به‌طور ویژه بر دو نوع مکانیزم اصلی تأکید دارد:

▫️مکانیزم‌های شفافیت: مانند کمیسیون‌های حقیقت‌یاب و تصفیه سیاسی، که با افشای همکاری نخبگان پیشین، پاسخگویی و کاهش فساد در نهادهای جدید را افزایش می‌دهند.

▫️پاکسازی‌ها: شامل پاکسازی محدود یا گسترده نخبگان پیشین، که می‌تواند وفاداری به حکومت جدید را افزایش دهد، اما ممکن است تخصص و کارآمدی نهادهای دولتی را کاهش دهد.

🔸با بررسی شش کشور نمونه شامل بولیوی، لهستان، تونس، کره جنوبی، آفریقای جنوبی و اسپانیا، نالپا نشان می‌دهد که مکانیزم‌های شفافیت اثرات بلندمدت مثبت‌تری بر کیفیت دموکراسی دارند.

🔸این ابزارها با کاهش آسیب‌پذیری سیاست‌مداران نسبت به فشارها و باج‌خواهی‌های سیاسی، امکان شکل‌گیری نمایندگی پاسخگو و وفادار را فراهم می‌کنند.

🔸در مقابل، پاکسازی‌ها باید با احتیاط اعمال شوند، زیرا هرچند ممکن است ثبات کوتاه‌مدت ایجاد کنند، اما ریسک کاهش ظرفیت مدیریتی و تخصصی نهادهای دولتی را نیز به همراه دارند.

🔸در نهایت، کتاب «پس از اقتدارگرایی» به پرسش‌های بنیادین زمانه ما پاسخ می‌دهد. پاسخ‌های نالپا ترکیبی از بینش نظری، تحلیل دقیق و مثال‌های واقعی است که خواننده را به تأمل و یادگیری عمیق دعوت می‌کند.

🔸این کتاب می‌تواند به‌عنوان یک نقشه راه علمی و تحلیلی برای درک چالش‌های گذار از اقتدارگرایی به دموکراسی عمل کند و حتی اگر به‌طور مستقیم راه‌حل نهایی ارائه ندهد، گامی هرچند کوچک در مسیر تقویت نهادهای نوپا و تثبیت دموکراسی به‌شمار می‌آید.

🔸از این رو، برای آینده دموکراسی در ایران، آگاهی از محتوای این کتاب ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای همه علاقه‌مندان و کنشگران این حوزه است.

📔 برای تهیه کتاب «پس از اقتدارگرایی» کلیک کنید.

🎙 درس‌گفتارهای توسعه با محسن رنانی

1️⃣ فصل اول

2️⃣ قسمت دوم: از اسارت تا رهایی از انرژی

📺 تماشا در آپارات

▶️ تماشا در یوتیوب

⬇️ دسترسی به مجموعه کامل ده قسمتی فصل اول درس‌گفتارهای توسعه محسن رنانی

@pooyeshfekri

✅ فعالیت ها و درس آموخته های پویش فکری توسعه

🔹 امسال هشتمین سال فعالیت پویش فکری توسعه است که نیمی از آن طی شده است. در طول این مسیر به جز اشاره‌های گذرا در سخنرانی‌ها و یا در گزارش‌های سالیانه، هیچگاه گزارشی از کل مسیری که پویش در طول این هشت سال طی کرده است، ارائه نکردیم و هیچگاه مروری بر کلیه فعالیت‌ها و محتواهای تولید شده در پویش فکری توسعه نداشتیم.

🔹 همواره به جای گزارش و یا تبلیغ بیشتر، سعی داشتیم تا تنها با درس گرفتن از این مسیر راه آینده این مجموعه را اصلاح کنیم. به گونه‌ای که هم پایدار بماند و هم بتواند موثر‌ترین فعالیت‌ها را در برنامه سالیانه خود تنظیم کند و گام‌های موثری برای توسعه ایران بردارد.

🔹 سال گذشته در میان اهالی کتاب و کتابخوانی در شهر نجف‌آباد برای مرور مسیر پویش فکری توسعه و بیان درس‌هایی که ازین مسیر گرفتیم، دعوت شدیم. که بخش پرسش‌ و پاسخ آن به دلیل سوالات صادقانه، صریح و آگاهانه‌ای که طرح می‌شد، بسیار جذاب‌ و صمیمانه دنبال شد.

🔹 اینبار هم در جمعی دیگر از اهالی کتاب و کتابخوانی که «توسعه» را به عنوان موضوع مطالعاتی خود انتخاب کرده‌اند، بنا داریم تا اولا مروری مختصر بر فعالیت‌های انجام شده در طول هفت سال و نیم گذشته داشته باشیم و هم درس‌آموخته‌های خود از طی این مسیر را ارائه دهیم.

🔹 فعالیت‌هایی که از مطالعات عمیق فلسفی و روش‌شناختی آغاز شد، با مطالعه نظریه‌های توسعه داخلی و خارجی ادامه یافت، و پس از تاسیس رصدخانه توسعه و رصد تحولات شاخص‌های توسعه در ایران و جهان، با تولید محصولات توسعه‌ای مانند رادیو توسعه، کافه توسعه، پادکست‌های رصدخانه توسعه، درسگفتارهای توسعه، کودکان شاد، کتاب‌های صوتی و سایر محصولات چند رسانه‌ای ادامه یافت.

🔹 اینکه «این مسیر به کجا می‌رود» و یا به بیان بهتر «این پویش ما را با خود به کجا می‌برد»، رازیست که در دل تحولات آینده ایران نهفته است و ما نیز از آن بی اطلاعیم. اما امید داریم که آینده ایران، با گام‌های موثر برای توسعه‌ همراه باشد و همه ما اول با افزایش آگاهی و سپس با روشن ساختن فانوسی کوچک در فضای مه‌آلود و سرشار از نااطمینانی، مسیر توسعه ایران را روشن کنیم.

🔹 اطلاعیه جلسه مجازی ارائه فعالیت‌ها و درس آموخته‌های پویش فکری توسعه در جمع اهالی کتاب و کتابخوانی به همراه لینک اتصال به جلسه در ادامه تقدیم می‌شود.

https://www.tg-me.com/PooyeshFekri/1411

جلسه شصت‌وچهارم (۶۴) توسعه:

آشنایی با فعالیت‌های
«پویش فکری توسعه»
                  
به روایت «مرتضی درخشان»،
مدیر پویش فکری توسعه

⏰ زمان برگزاری: سه‌شنبه ۲۵ شهریور ۱۴۰۴
                          معادل ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۵
                           ساعت ۱۸:۳۰ تا ۲۰
                           به وقت ایران

🏛 مکان‌برگزاری: گوگل‌میت فراگیری👇
https://meet.google.com/huz-ahcn-dpc

@pooyeshfekri
@ArchiveOfLiberalism
.

🎙 درس‌گفتارهای توسعه با محسن رنانی

1️⃣ فصل اول

3️⃣ قسمت سوم: توسعه به مثابه تکامل تاریخی الگوی انرژی

📺 تماشا در آپارات

▶️ تماشا در یوتیوب

⬇️ دسترسی به مجموعه کامل ده قسمتی فصل اول درس‌گفتارهای توسعه محسن رنانی

@pooyeshfekri

✅  آشنایی با فعالیت‌های «پویش فکری توسعه»
                  
🎙به روایت «مرتضی درخشان»، مدیر پویش فکری توسعه و با مدیریت فریدون پرهام و شهرام اتفاق

@pooyeshfekri
@ArchiveOfLiberalism

💭 رؤیای ایرانی

✍️ هومن علوی
پژوهشگر

@pooyeshfekri

▫️برخی از تحولات بزرگ و تأثیرگذار تاریخ بشر با رؤیا عجین شده‌اند؛ نظیر حلقه‌ی بنزن، جدول مندلیف، ماشین خیاطی و رمان فرانکشتاین.

▫️رؤیاها بنیان شکل‌گیری انگیزه، معنا و جهت در زندگی فردی و اجتماعی‌اند. رؤیاها سازوکارهایی روانی – اجتماعی‌اند که می‌توانند به نیرویی واقعی برای تحول فردی و جمعی بدل شوند.

▫️بر اساس دیدگاه یونگ، برخی رؤیاها به‌عنوان نمادهایی از «ناخودآگاه جمعی» عمل می‌کنند که انسان را به درک عمیق‌تری از خویشتن و جامعه می‌رسانند.

▫️در سطح فردی، آرزوها/رؤیاها مسیر زندگی را جهت می‌دهند و انگیزه‌ی مقاومت در برابر موانع و محدودیت‌ها را فراهم می‌کنند. در سطح اجتماعی، قصه‌ها/رؤیاها به‌صورت «کلان‌روایت‌ها» عمل می‌کنند؛ روایت‌هایی که می‌توانند انسجام اجتماعی بیافرینند، افق آینده را ترسیم کنند و انرژی جمعی را به‌سوی اهداف مشترک هدایت نمایند.

▫️ایران امروز، بیش از هر زمان دیگری نیازمند صورت‌بندی یک قصه/رؤیای ملی است. رؤیایی که بتواند در برابر ناامیدی‌ها و بی‌اعتمادی‌های انباشته، نیرویی تازه برای بازآفرینی امید اجتماعی فراهم آورد. رؤیای ملی که پلی باشد میان گذشته‌ی پرشکوه یا اسطوره‌ای، تلاطم‌ها و زخم‌های اکنون و آینده‌ای که ساخته خواهد شد.

▫️با شکل‌گیری روایت مشترک، جامعه می‌تواند از دام ناامیدی و تله‌ی درآمد متوسط عبور کند، اعتماد اجتماعی را احیا کند و نیروی جمعی خود را به‌سوی ساختن فردایی روشن و مشترک بسیج نماید. اما فرصت ایران کوتاه و روبه‌پایان است؛ زیرا پنجره‌ی تاریخی «منابع» تحقق رؤیای ملی هر روز محدودتر می‌شود.

🔵 سوزان بویل؛ روایت یک رؤیای فردی

▫️در بهار سال ۲۰۰۹، برنامه‌ی تلویزیونی Britain’s Got Talent شاهد رخدادی بود که به‌سرعت فراتر از یک مسابقه‌ی سرگرمی رفت و به یکی از نمادهای فرهنگی در قرن بیست‌ویکم بدل شد.

▫️سوزان بویل، زنی ۴۷ ساله از شهر کوچک بلک‌برن در اسکاتلند، در شرایطی روی صحنه آمد که ظاهر ساده، پوشش معمولی و فقدان آرایش حرفه‌ای‌اش مرسوم، بستر مناسبی برای شکل‌گیری قضاوت‌های زودهنگام فراهم کرده بود. واکنش نخستین تماشاگران و حتی داوران، به‌ویژه سایمون کاول، آشکارا پیش‌داورانه و منفی بود.

▫️هنگامی که بویل اعلام کرد قصد دارد قطعه‌ی I Dreamed a Dream اثر کلود میشل شونبرگ را اجرا کند، فضای سالن مملو از ناباوری و خنده‌های تمسخرآمیز شد.

▫️وقتی موزیک آغاز شد، همچنان برخی از تماشاگران و داوران نگاه‌هایی تمسخرآمیز با یکدیگر ردوبدل می‌کردند. اما درست در همان لحظه که بویل نفس عمیقی کشید و نخستین جمله‌ی آهنگ «There was a time when men were kind …» را با صدایی قدرتمند و بلورین اجرا کرد، سکوتی مطلق بر سالن حاکم شد.

▫️این نقطه‌ی عطف، نمونه‌ای روشن از آنچه در علوم اجتماعی با عنوان وارونگی انتظارات شناخته می‌شود، بود: حضار که تا چند ثانیه قبل با دیدگاهی تمسخرآمیز به او می‌نگریستند، به‌سرعت تحت‌تأثیر بار عاطفی و کیفیت موسیقایی اجرا قرار گرفتند.

▫️صدای سوزان بویل آکنده از تجربه‌های زیسته و عاطفه بود؛ گویی سال‌ها رنج، امید و آرزوهای بربادرفته در آن تجسم‌یافته بود. به همین دلیل، واکنش تماشاگران صرفاً تحسین فنی نبود، بلکه به تجربه‌ای جمعی و عاطفی بدل شد. برخی اشک ریختند، برخی دیگر با ناباوری به صحنه خیره ماندند، و در پایان، تشویق ایستاده‌ی همگانی سالن را در بر گرفت.

▫️نکته‌ی قابل‌توجه آن بود که رفتار بویل پس از پایان خواندن، ساده‌دلانه، غیرحرفه‌ای و نادرست بود؛ وی بدون آن‌که منتظر واکنش یا نظر داوران بماند، قصد داشت صحنه را ترک کند. رفتاری که نشانه‌ی صداقت و بی‌تکلفی و البته عدم آشنایی به روال برنامه بود و بُعد نمادین رخداد را برجسته‌تر ساخت.

▫️در اینجا، «سادگی رفتاری» نه به‌عنوان حاشیه‌ای کم‌اهمیت، بلکه به‌مثابه بخشی از پیام اصلی اجرا عمل کرد و نشان داد که استعداد می‌تواند بر محدودیت‌های ظاهری و پیش‌داوری‌های اجتماعی غلبه کند و یک رخداد عادی را به «رخدادی نمادین» بدل سازد.

▫️موفقیت‌های بعدی بویل نیز کم‌نظیر بود. نخستین آلبوم او با عنوان I Dreamed a Dream در سال ۲۰۰۹ به پرفروش‌ترین آلبوم بریتانیا تبدیل شد و تنها در هفته‌ی اول انتشار بیش از ۴۱۰ هزار نسخه فروش رفت؛ آماری که در آن زمان یک رکورد محسوب می‌شد.

▫️در سطح جهانی، این آلبوم با فروش بیش از ۹ میلیون نسخه، او را به صدر جدول‌های موسیقی در ایالات متحده و اروپا رساند. بویل طی سال‌های بعد چندین آلبوم دیگر منتشر کرد و نامش را به‌عنوان یکی از موفق‌ترین پدیده‌های موسیقی آماتور معاصر ثبت کرد.

▫️فراتر از داده‌های اقتصادی و موفقیت‌های تجاری، داستان سوزان بویل واجد پیامی عمیقاً اجتماعی و فرهنگی است. او نشان داد که شکوفایی می‌تواند زمانی رخ دهد که فرد...

📃 متن کامل یادداشت را اینجا بخوانید.

🎙 درس‌گفتارهای توسعه با محسن رنانی

1️⃣ فصل اول

4️⃣ قسمت چهارم: توسعه به مثابه کاهش نظام‌مند نااطمینانی

📺 تماشا در آپارات

▶️ تماشا در یوتیوب

⬇️ دسترسی به مجموعه کامل ده قسمتی فصل اول درس‌گفتارهای توسعه محسن رنانی

@pooyeshfekri

📌 روایت جواد منتشر شد؛

📙 روایت سید جواد طباطبایی از مسئله توسعه در ایران

✍️ نویسنده: عارف مسعودی - زیرنظر محسن رنانی

💰 قیمت: 270 هزار تومان

🔸 در پژوهش دامنه‌دار «گفت‌وگوهای توسعه» تلاش بر این است، تا بین صاحب‌نظران ایران که در حوزۀ توسعه اندیشیده‌اند، گفت‌و‌گوهایی در انداخته شود و در این مسیر، با تدوین روایت هر یک از آن‌ها از مسئلۀ توسعه، در جهت شکیل‌گیری گفتمان ملی توسعه در ایران گام برداریم. بر این اساس یازدهمین جلد از این مجموعه مربوط به نظریه‌های دکتر «سید جواد طباطبایی» است.

🔸 مفروض اصلی طباطبایی در بحث از توسعه، پدیدار شدن شرایط امکان تحولیست که ابتدا باید در نظام فکری و مبانی معرفتی ایرانیان ایجاد شود و همزمان با تمرکز بر تکنولوژی و حتی مقدم برآن، باید خرد تکنولوژیک که اساس تجدد است، نیز وجود داشته باشد. از نظر او تجدد و توسعه دو عنصر اصلی و اساسی در غرب است که یکی خرد دموکراتیک است و از ماکیاولی به بعد پدیدار می شود؛

📬 برای سفارش کتاب اینجا را کلیک کنید.

🎙 درس‌گفتارهای توسعه با محسن رنانی

1️⃣ فصل اول

5️⃣ قسمت پنجم: توسعه به مثابه تکامل همبستگی انسانی

📺 تماشا در آپارات

▶️ تماشا در یوتیوب

⬇️ دسترسی به مجموعه کامل ده قسمتی فصل اول درس‌گفتارهای توسعه محسن رنانی

@pooyeshfekri

✍️ بخشی از مقدمه دکتر محسن رنانی بر کتاب روایت سید جواد طباطبایی

@pooyeshfekri

🔸 طباطبایی را می‌توان «فیلسوف طبیعی ایرانی» نامید که همچون اقلیم طبیعی و اجتماعی ایران، زاده بحران یعنی تحولات شتابناک و آشوبناک است.

🔸 شاید او نخستین اندیشه‌ورزی باشد که هم توسعه ایران را فیلسوفانه نگریسته است و مساله امتناع تاریخی توسعه در ایران را به مساله ساختار اندیشگی ایرانیان گره زده است؛ و هم این نگاه را با قدرت ترویج کرده است و برای آن هزینه داده است؛ و هم خیلی آرام و در دوران حیاتش، اندیشه‌هایش در جامعه نخبگانی ایران رسوخ و نفوذ کرده است.

🔸 بی‌گمان با طباطبایی دریچه‌های تازه ای برای فهم مساله توسعه‌نیافتگی ایران به روی ما گشوده شده است و از این بابت باید سپاسگزار او باشیم و وامدار او خواهیم ماند.

🔸 طباطبایی متفکر بحران اندیش است و از منظر بحران اندیشی است که می‌توان او را تحلیل کرد. در بحران، راهکارهای مرسوم و سنتی پاسخ نمی دهد، مهار بحران کار انقلابی می‌طلبد؛ گویا طباطبایی ماموریت نانوشته‌ای برای ویرانگری اندیشه‌های رسوب گرفته سنتی بر دوش گرفته بود.

🔸 از جان مینارد کینز، به عنوان برجسته‌ترین اقتصاددان قرن بیستم، نقل است که گفته است: مگر نه آن که کلمات مظهر تهاجم علم علیه جهل‌اند، پس بگذار اندکی خشن باشند. و گویی طباطبایی این توصیه را به گوش گرفته است و بنابراین بی پردگی و گزندگی را آگاهانه به عنوان یک رویکرد یا گونه‌ای از اندیشه‌ورزی انتخاب کرده است.

🔸 به گمان من پرداختن به اندیشه‌های طباطبایی از ‌دو منظر در ایران امروز اهمیت دارد. نخست این‌که در شرایط امروز ایران، نسل نو در حال حرکت به سوی نوعی ملی‌گرایی افراطی است و اگر اندیشه‌های طباطبایی به خوبی تبیین و فهم نشود می‌تواند مورد سوء استفاده برخی جریانهای سیاسی افراطی قرار گیرد.

🔸 دوم این‌که در فرایند توسعه هر کشور، در دو مرحله، نیاز به حضور و نقش‌آفرینی جدی فیلسوفان است (نخست در مرحله شکل‌گیری نوسازی یا مدرنیزاسیون و سپس در مرحله شکل‌گیری نوگرایی یا مدرنیّت/مدرنیته).

🔸 در ایران معاصر، به علت پیدا شدن سروکله نفت در پگاه آشنایی‌مان با دنیای مدرن، ما مرحله اول را بدون همراهی فیلسوفان و با سردرگمی تمام طی کرده‌ایم و اکنون که در میانه مرحله دوم هستیم، و شتابان هم به پیش می‌رویم، بدون نقش‌آفرینی فیلسوفان می‌توانیم به خطاهای جدی گرفتار شویم.

🔸 در این چهاردهه، در‌حالی است که قاطبه اهل فلسفه ما مشغول مرور و بازخوانی نظریه‌های گذشتگان بوده‌اند، شاید طباطبایی را بتوان یگانه فیلسوفی دانست که آگاهانه و بی‌وقفه و با پذیرش هزینه‌های سنگین آن، تمام همت خود را صرف روشنگری فیلسوفانه در این مرحله کرده است.

🔸 مقاله «انقلاب ملی در انقلاب اسلامی» که واپسین تلاش فکری او پیش از مرگ است، نمونه بسیار خوبی از عمق و گستره اندیشه طباطبایی درباره مساله توسعه در ایران است. به گمان من این مقاله را می‌توان یک نوشته «نطفه‌زا» و «سرشار» برای اندیشه‌ورزی‌های آینده در زمینه توسعه ایران قرار داد.

📙 برای تهیه کتاب «روایت سید جواد طباطبایی از مسئله توسعه در ایران» کلیک کنید.

🎙 درس‌گفتارهای توسعه با محسن رنانی

1️⃣ فصل اول

6️⃣ قسمت ششم: توسعه به مثابه تکامل آزادی

📺 تماشا در آپارات

▶️ تماشا در یوتیوب

⬇️ دسترسی به مجموعه کامل ده قسمتی فصل اول درس‌گفتارهای توسعه محسن رنانی

@pooyeshfekri

📗 روایت رضا

✍️ روایت رضا داوری اردکانی از مسئله توسعه در ایران

📚 تا به حال روایتهای یازده نظریه پرداز از مسئله توسعه در ایران استخراج شده و کتابهای آن توسط پویش فکری توسعه تدوین و منتشر شده است. روایتهای:

1- دکتر محمود سریع القلم
2- دکتر مقصود فراستخواه
3- دکتر بایزید مردوخی
4- دکتر محمدرضا سرکار آرانی
5- استاد علی رضاقلی
6- استاد داریوش آشوری
7- دکتر فرهنگ رجایی
8- دکتر پرویز پیران
9- دکتر مسعود نیلی
10- محمدعلی همایون کاتوزیان
11- سید جواد طباطبایی

✨ اینبار به عنوان دوازدهمین مجلد از این مجموعه به بررسی نظریه‌های دکتر رضا داوری اردکانی از مسئله توسعه در ایران پرداخته‌ایم.

🔹 دکتر رضا داوری از لزوم عبور از ارکان اندیشه رفاه طلب غربی که نهایتا در «توسعه‌» متجلی شده است، شروع کرد. اما سرانجام رضا داد به «ناچاری تلاش برای توسعه یافتن». او را می‌توان «فیلسوف آرامِ ناآرام» نام نهاد، که عمری در نقد مدرنیّت (مدرنیته) گفت‌ونوشت و سرانجام «راهِ چاره ناچار» را در مدرنیّت یافت.

🔹 رضا داوری اردکانی، توسعه و توسعه‌نیافتگی را از دریچه فلسفه بررسی کرده است. او در آثار مختلف خویش، به موشکافی مسئله توسعه پرداخته و وضعیت توسعه نیافتگی ایرانیان را تحلیل و تفسیر کرده است. در این روایت نیز بر همین مبنا در سه بخش، به پاربُن‌ها، معنا و برنامه‌ریزی توسعه و در بخش آخر به توسعه از منظر اندیشه داوری پرداخته‌ایم.

📝 این کتاب زیر نظر دکتر محسن رنانی و توسط دکتر محمدجواد صافیان و سید جمال سامع تدوین و آماده شده است.

🎬 روایت رضا به زودی توسط پویش فکری منتشر خواهد شد. 

🗓 اطلاع رسانی انتشار و مراسم رونمایی در کانال و در سایت پویش فکری توسعه صورت خواهد گرفت.

@pooyeshfekri

🎙 درس‌گفتارهای توسعه با محسن رنانی

1️⃣ فصل اول

7️⃣ قسمت هفتم: مبادله موتور محرکه تاریخ

📺 تماشا در آپارات

▶️ تماشا در یوتیوب

⬇️ دسترسی به مجموعه کامل ده قسمتی فصل اول درس‌گفتارهای توسعه محسن رنانی

@pooyeshfekri

🔰«روایت جواد» در گفت‌وگو با عارف مسعودی؛
سنت ایدئولوژیک‌شده، سد راه توسعه

🔸دو رکن توسعه در دنیای جدید: خرد تکنولوژیک و خرد دموکراتیک

🔸عارف مسعودی گفت:‌ در این کتاب ذکر کردیم که سنت در برزخ ایدئولوژی گیر کرد. ما به تعبیر پل ریکور یک سنت می‌توانیم داشته باشیم که مخزنی است که در درون آن تنش‌ها بین رسوب‌گذاری‌ها و نوآوری‌ها صورت می‌گیرد. این دیدی بود که تا قبل از ایدئولوژیک شدن به سنت وجود داشت. در مشروطه هم همین دید وجود داشت. اما از دوره‌ای به بعد این فضیلت از دست رفت زیرا سنت دچار ایدئولوژی شد و تبدیل به یک سنگ خارایی شد که نمی‌توان به آن نفوذ کرد و صرفاً باید آن را پذیرفت.

🔸بحث طباطبایی این است که من به عنوان یک اندیشمند سیاسی وظیفه خودم می‌دانم که اگر قرار است بحث از توسعه کنم، ابتدا به آن مبانی معرفتی توجه کنم. وگرنه اهل عمل که باید کار خودشان را انجام دهند. اما اینها در کنار هم یک جامعه را در مسیر توسعه قرار می‌دهد. یعنی اگر عقلانیت دموکراتیک نباشد، عقلانیت تکنولوژیک به جایی نمی‌رسد و از قضا تکنولوژی سرکنگبینی می‌شود که صفرا می‌افزاید!

🔸 در این کتاب ذکر کردیم که سنت در برزخ ایدئولوژی گیر کرد. ما به تعبیر پل ریکور یک سنت می‌توانیم داشته باشیم که مخزنی است که در درون آن تنش‌ها بین رسوب‌گذاری‌ها و نوآوری‌ها صورت می‌گیرد. این دیدی بود که تا قبل از ایدئولوژیک شدن به سنت وجود داشت. در مشروطه هم همین دید وجود داشت. به همین خاطر است که برخی از اهل شریعت ما کوشید برای مشروطه یک مبنا ایجاد کند، خواه موفق باشد یا خیر. به هر حال به این بحث ورود کرد. اما از دوره‌ای به بعد این فضیلت از دست رفت زیرا سنت دچار ایدئولوژی شد و تبدیل به یک سنگ خارایی شد که نمی‌توان به آن نفوذ کرد و صرفاً باید آن را پذیرفت. عصر طلایی که اساساً باید به آن بازگشت و دوران از دست‌رفته را احیا کرد. بازگشت به خویشتن و توهمات و داستان‌هایی که با غربزدگی جلال آل‌احمد به خوبی مطرح شد.


ibna.ir/x6CDM

@ibna_official

✅ توسعه‌یافتگی از مغز غارنشینی تا خودکنترلیِ ثروت‌ساز

✍️ هومن علوی
پژوهشگر اقتصاد توسعه

🔹 خودکنترلی به‌عنوان یکی از بنیادی‌ترین توانایی‌های شناختی انسان، نقشی اثربخش در مسیر تکامل فردی و اجتماعی دارد. این توانایی شامل مهار تکانه‌ها، کنترل هیجان‌ها و تنظیم واکنش در شرایط اروتیک یا موقعیت‌های برانگیخته‌ی هیجانی است؛ جایی که انسان میان میل آنی و انتخاب آگاهانه تعادل برقرار می‌کند.

🔹 هنگامی که محرک‌های هیجانی، حسی یا جنسی فعال می‌شوند، قشر پیش‌پیشانی مغز وظیفه دارد این انرژی را مهار کرده و به رفتار آگاهانه تبدیل کند. توانایی کنترل در چنین موقعیت‌هایی نشانگر رشد فردی و بلوغ روانی است و عامل حفظ تمرکز، احترام متقابل و تصمیم‌گیری اخلاقی محسوب می‌شود. در جهانی که «توجه» کمیاب‌ترین منبع است، هدایت خردمندانه‌ی آن، کیفیت زندگی، خلاقیت و ارتباطات انسانی را ارتقا می‌دهد.

🔹 مبنای عصب‌شناختی این فرایند در تعادل میان دو سامانه‌ی مغزی نهفته است: مغز غارنشینی که ریشه در ساختارهای زیرقشری دارد و مسئول واکنش‌های سریع و بقاگرایانه است، و قشر پیش‌پیشانی که مرکز تفکر، تصمیم‌گیری و کنترل رفتار آگاهانه است.

🔹 خودکنترلی از لحظه‌ای آغاز می‌شود که میان محرک و پاسخ، تأملی آگاهانه شکل می‌گیرد؛ وقفه‌ای کوتاه اما حیاتی که به مغز فرصت می‌دهد به‌جای واکنش، انتخاب کند. «تمرکز بر تنفس»، «حضور ذهن» و «بازبرچسب‌گذاری شناختی» از جمله تمرین‌هایی هستند که سامانه‌های کنترل شناختی مغز را تقویت می‌کنند.

🔹 خودکنترلی نه‌تنها یک مهارت فردی، بلکه شاخصی از بلوغ تمدنی و ارتقای توسعه‌یافتگی جوامع است. ساختارهای فرهنگی، آموزشی و حقوقی در جامعه نقش قشر پیش‌پیشانی جمعی را ایفا می‌کنند؛ یعنی نهادهایی که هیجان‌های جمعی را مهار و انرژی شناختی مردم را به سوی خلاقیت، نوآوری و تولید ارزش هدایت می‌کنند.

🔹 جامعه‌ای که بتواند مغز غارنشینی شهروندانش را از واکنش‌های آنی، خشم زودگذر، تحریک‌های رسانه‌ای یا شرایط مخرب اروتیک باز دارد و توجه آنان را به سوی معنا، اندیشه و هدف‌های بلندمدت سوق دهد، در حقیقت ساختار ثروت‌سازی اجتماعی را بنیان نهاده است.

🔹 خودکنترلی زمینه‌ساز افزایش کیفیت تعاملات انسانی، مذاکرات و اجرای قراردادها است. در روابط فردی و شغلی، توانایی حفظ آرامش و تمرکز موجب تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر، ایجاد اعتماد متقابل و شکل‌گیری همکاری‌های پایدار می‌شود.

🔹 این مهارت در سطح کلان، موتور محرک ثروت‌آفرینی و رشد اقتصادی است؛ زیرا جوامعی که شهروندان آن قادر به کنترل هیجان، تمرکز بر اهداف بلندمدت و مدیریت توجه هستند، ظرفیت بالاتری برای خلق ارزش، نوآوری و توسعه دارند.

🔹 در این چشم‌انداز، توسعه‌یافتگی زمانی ارتقا می‌یابد که انسان بر ذهن خویش چیره شود، میان میل و معنا توازن برقرار کند و مسیر آگاهی را از هیجان تا خرد بپیماید.

🔹 در چنین رویکردی، خودکنترلی جلوه‌ای از بلوغ شناختی و پایبندی اخلاقی است و ثروت‌سازی، برآیند سامان‌یافتگی ذهن، اخلاق و معناست؛ فرایندی که زمینه‌ی تعالی انسانی را فراهم می‌سازد.

📃 برای مطالعه متن کامل یادداشت کلیک کنید.

📗 روایت رضا منتشر شد

✍️ بخشی از مقدمه محسن رنانی بر روایت رضا داوری اردکانی

@pooyeshfekri

🔸 داوری درباره اندیشه‌های دکتر رضا داوری و راهی که پیموده است کار دشواری است. او از لزوم عبور از ارکان اندیشه رفاه طلب غربی که نهایتا در «توسعه‌» متجلی شده است، شروع کرد.

🔸 اما سرانجام رضا داد به «ناچاری تلاش برای توسعه یافتن». او را می‌توان «فیلسوف آرامِ ناآرام» نام نهاد، که عمری در نقد مدرنیّت (مدرنیته) گفت‌ونوشت و سرانجام «راهِ چاره ناچار» را در مدرنیّت یافت.

🔸 درواقع باوجود انتظار اولیه‌ای که در انقلاب اسلامی برای قاطبه اندیشمندان کشور (از مسلمان تا مارکسیست و از فیزیکدان تا فیلسوف و جامعه‌شناس و روشنفکر) ایجاد شد، که با انقلاب اسلامی قرار است آدم دیگری ساخته و عالم دیگری برپا شود و قرار است ما راهی دیگرگون و کاملا متفاوت از آنچه جهان معاصر غربی تجربه کرده است را طی کنیم، فیلسوف ما (داوری) نیز مانند بسیاری دیگر، کم‌کم متوجه می‌شود که راهی جز راهی که جهان کنونی به نام توسعه برای ما گشوده است در برابر ما نیست.

🔸 و فعلا افق دیگری پدیدار نیست و ما باید آینده را نه براساس اوهام بلکه بر اساس این واقعیت‌ها بسازیم. چنین می‌شود که فیلسوف بزرگ «تجدید عهد دینی» پس از چند دهه به فیلسوف «توسعه‌اندیش»، تحول می‌یابد.

🔸 به نظر می‌رسد دکتر داوری خیلی سال پیش به تجدید نظر اساسی در ساختار اندیشگی خود در باب توسعه دست زده است، اما شاید حضور در ساختار، اجازه نداده بود خویشتن نوشده‌اش را فریاد بزند.

🔸 و اشکال کار همین‌جا بود که اصولا او اهل فریاد نبود. ای کاش اهل فریاد بود و خویشتن نو شده‌اش را خیلی زودتر فریاد زده بود؛ یعنی به همان اندازه تحول فهمش و به موقع، از تحول و توسعه و علم در جهان مدرن گفته بود.

🔸 بنابراین شاید اگر داوری، در مقام فلسفی مردِ مقبولِ نظام سیاسی، همین فهم را به موقع و مبسوط بر سر کوی‌و‌برزنِ ساختار حاکم فریاد کرده بود (یعنی آن موقع که شعار «جنبش نرم‌افزاری و تولید علم» و کرسی‌های نظریه‌پردازی به عنوان دستور کار نظام سیاسی به تب روز نظام دانشگاهی ما تبدیل شده بود و مسابقه برای تولید مقاله را به عنوان راهکاری برای «رشد علمی» جامی‌زدند) شاید نظام دانشگاهی ما این دوره بی‌باریِ مقاله‌زاییِ نمایشی را به آن شیوه سخیف تجربه نمی‌کرد.

🔸 و آنچه را امروز درباره فهمش از توسعه به زبان آورده است، اگر همان زمان که در مسیر فهم آنها حرکت می‌کرد، نه با خود که با جامعه خود و با ساختار مقبول خود زمزمه می‌کرد، شاید راه طی‌شده رنگ‌و‌بوی دیگری می‌داشت.

🔸 چرا که من معتقد نیستم آنچه داوری اکنون می‌گوید را «اکنون فهمیده باشد». مطمئنم که سرعت تحول فهم او خیلی بیش از سرعت تجربه‌های او و سرعت تحولات پیرامون او بوده است.

🔸 با همه این‌ها انصاف باید داد که این فیلسوف انقلابی (دکتر رضا داوری) آن اندازه فروتنی و حقیقت‌جویی دارد که وقتی متوجه خطای خود شد یا وقتی اندیشه‌ مخملین انقلابی‌اش در برخورد با صخره سخت واقعیت دیگرگون شد، پیرانه‌سر، به صراحت و به صدای بلند اعلام کند و بگوید:

🔸 «تصور می‌شد که ما نیازی به غرب و علم آن‌ها نداریم؛ فکر می‌کردیم که ما وارد راه دیگری می‌شویم؛ شاید این توهمی بوده است و حق نداشتیم این کار را بکنیم.

🔸 زیرا اگر می‌اندیشیدیم که چگونه تجدّد شروع شده و چه مقدّماتی - هنری، فرهنگی، علمی و فلسفی - داشته است، آنگاه متوجه می‌شدیم آنچه می‌خواهیم، باید مقدماتی داشته باشد و این مقدمات با یک سال و دو سال و پنج سال فراهم نمی‌شود. تجربه نشان داد که تاریخ حساب‌و‌کتاب دارد و بدون فراهم‌شدن مقدمات، نمی‌توان به توسعه رسید.» (برگرفته از همین کتاب).

🔸 بسیار خرسندم که این توفیق حاصل شد که در فرایند استخراج «روایت‌ رضا» در کنار تیم تحقیق باشم و آموختنی‌های فراوانی بیاموزم.

🔸 در به انجام رسیدن این‌کار، پیش از همه، از دکتر رضا داوری، فیلسوف نامدار و ارجمند ایرانی سپاسگزارم که در ۸۵ سالگی همچون یک معلم صبور و دوستدارِ دانش (فیلو-سوفیا) در جلسات متعدد سه‌چهار ساعته گفت‌وگوهای توسعه با گروه پرتعداد این پژوهش، نشست و شنید و توضیح داد و بحث کرد و با صبوری پاسخ داد. در جریان این نشست‌ها واقعاً حس کردم دکتر داوری از نفْسِ گفت‌وگو برای فهمیدن، لذت می‌برد و انرژی می‌گیرد.

📗 برای مطالعه متن کامل مقدمه و تهیه کتاب «روایت رضا داوری اردکانی از مسئله توسعه در ایران» کلیک کنید.