⭕️در دوره پهلوی پروژه‌های متعددی برای افزایش پوشش راداری در نواحی مختلف کشور با خرید رادارهای کشف و رهگیری از آمریکا انجام گرفت.

⭕️در سال 1344 تلاش شد تا تحت پروژه Peace ruby برای افزایش پوشش راداری در نواحی جنوب و آسمان خلیج فارس، رادارهای AN/FPS-100 خریداری و در نواحی جنوبی کشور نصب شود. همچنین تحت پروژه‌های IBEX و Peace crown نیز به‌منظور نصب تجهیزات راداری و جاسوسی در نواحی شمال و شمال غرب، تعدادی تجهیزات الکترونیکی و راداری وارد کشور شد.

⭕️باتوجه به وضعیت جغرافیایی کشور، تلاش برای تکمیل پوشش راداری از گذشته یک معضل بوده است. در سال 1354 باتوجه به ضعف کشور در برابر پرنده‌های جاسوسی شوروی و ضعف شبکه راداری در پوشش آسمان، جنگنده F-14A تامکت وارد کشور شد. در آن برهه حتی صحبت‌هایی با مستشاران و پرسنل نظامی آمریکا درباره نصب رادار AN/AWG-9 و موشک AIM-54 فینیکس مورد استفاده در جنگنده F-14 بر روی هواپیمای P-3F اوریون توسط ایران با آمریکا انجام می‌گیرد که درنهایت این موضوع بی‌نتیجه می‌ماند.

⭕️در سال 1355 هواپیمای هشدار زودهنگام و کنترل هوابرد E-3 سنتری بر پایه بوئینگ-707 دردست توسعه قرار گرفت؛ پرنده‌ای که در همان سال‌ها با اینکه توجه ایران را برای خریداری حداقل 7 فروند جلب کرده بود اما به‌علت فناوری‌های پیشرفته به‌کار رفته در این هواپیما در آن برهه درکنار قانون کنترل صادرات اسلحه (با هدف جلوگیری از رقابت تسلیحاتی)، به محل اختلاف دولت آمریکا (به‌عنوان موافق فروش) و کنگره آمریکا (به‌عنوان مخالف فروش) بدل شد و با وقوع انقلاب نیز برنامه فروش این پرنده به ایران به‌طور کامل کنار گذاشته شد.

⭕️علت بیان موارد فوق این است تا نشان داده شود معضل عوارض جغرافیایی و مشکلات ناشی از کوهستانی بودن ایران از گذشته  وجود داشته و این مشکل گریبان‌گیر سیستم‌های راداری و پدافندی زمین‌پایه ایران بوده است.

2/7

⭕️@Projectmeshkat

⭕️جهت تشریح بهتر مشکلات عوارض زمین در عملکرد سیستم‌های راداری و پدافندی زمین‌پایه، عملکرد دو رادار 64N6E2 تومبستون و رادار کشف و شناسایی کاستا-E2/کاوش شبیه‌سازی شده است.

⭕️در این شبیه‌سازی محل استقرار رادار 64N6E2 در پایگاه هشتم شکاری اصفهان و سایت پدافندی کهريزک تهران و محل استقرار رادار کاستا-E2 در تأسیسات موشکی شاهرود درنظر گرفته شده که براساس تصاویر ماهواره‌ای، منطبق بر شرایط واقعی است.

⭕️رادار کشف و رهگیر 64N6E2 در سطح گردان در سامانه پدافندی S-300PMU--2 به‌عنوان رادار هشدار زودهنگام مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رادار با برد اعلامی حداقل 300 کیلومتر علیه هواگردها و برد حداقل 1000 کیلومتر علیه پرتابه‌های بالستیک، با مدت زمان استقرار کوتاه می‌تواند پوشش راداری 360 درجه‌ای فراهم کند.

⭕️رادار کاستا-E2 نیز با برد حدود 150 کیلومتر به‌عنوان رادار کشف و رهگیری اهداف هوایی مختلف شامل جنگنده، بالگرد و اهداف پروازی ارتفاع پایین شامل پهپاد و موشک‌های کروز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

⭕️در شبیه‌سازی که برای یک هدف در ارتفاع کوتاه تا متوسط (تا سقف 25 هزارپا) انجام شده، نکته مهمی برای اشاره وجود دارد: پدیده سایه رادار (Radar shadow)!

⭕️پدیده سایه زمانی رخ می‌دهد که به‌علت وجود عوارض زمینی، رادار امکان پوشش کامل یک محدوده را نداشته باشد. با انتشار امواج رادار و بازگشت امواج بازتاب شده از عوارض زمینی به گیرنده‌ رادار، اپراتور رادار در نمایشگر رادار نواحی تاریکی را مشاهده خواهد کرد؛ نواحی سیاه رنگی که به‌علت عوارض زمینی ایجاد شده است. با افزایش فاصله رادار از عوارض زمینی، پدیده سایه افزایش می‌یابد، چراکه پرتوی رادار مایل و مایل‌تر شده و به این ترتیب اثر سایه عوارض زمین افزایش می‌یابد.

⭕️پدید سایه یکی از دلایلی است که سبب شده تا برخی از سیستم‌های راداری بر روی دکل نصب شوند تا علاوه‌بر کاهش اثر انحنای زمین در بردهای بالا، بر آثاری که از عوارض زمین ناشی می‌شود غلبه کنند؛ راه‌حلی که با افزایش ارتفاع عوارض زمینی و محدودیت ارتفاع دکل‌های مورد استفاده درنهایت در عمل فایده چندانی نخواهد داشت!

3/7
⭕️@Projectmeshkat

⭕️این پدیده باعث می‌شود تا یک رادار که طبق مشخصات فنی درج شده در کاتالوگ، توان کشف و رهگیری اهداف تا برد فرضی 300 کیلومتر را دارد، در برخی نواحی و در حداکثر برد کشف خود و به‌خصوص در ارتفاعات پایین اصطلاحا کور شود؛ مسئله‌ای که اگر در شرایط نبرد واقعی جنگال شدید دشمن نیز به آن اضافه شود می‌تواند عمل‌کرد شبکه پدافند کشور را نه با یک مشکل بلکه با بحران جدی مواجه کند!

⭕️عوارض زمینی که برای سیستم‌های راداری با ایجاد پدیده سایه به معضل تبدیل می‌شود، برای جنگنده‌های متخاصم و تسلیحات هواپرتاب می‌تواند به یک فرصت مناسب برای حملات تهاجمی بدل شده و برای موشک‌های کروز که در ارتفاع پایین (ارتفاع کمتر از 100 متر!) پرواز می‌کنند، به‌عنوان یک پوشش در برابر سیستم‌های راداری عمل کند.

⭕️جنگنده مهاجم می‌تواند با استفاده از عوارض زمینی + جنگال + سرکوب پدافند، یک مسیر مناسب برای حمله به عمق برای خود ایجاد کرده و خود را به محدوده‌های مناسب برای پرتاب تسلیحات هواپرتاب برساند؛ در نقطه مناسب تسلیحات خود را پرتاب کند و درنهایت خود را از کریدوری که باز کرده، خارج کند؛ موضوعی که پیش از این نیز مورد اشاره قرار گرفته بود (لینک).

⭕️گاهاً در برخی تحلیل‌ها، سخنان و... بیان می‌شود درصورت ورود سامانه پدافندی S-400 و یا سامانه‌های پدافندی زمین‌پایه چینی به کشور، می‌توان به عمل‌کرد بهتری در مقابله با اهداف هوایی دست یافت اما حقیقت این است که در شرایط واقعی این‌طور نخواهد بود، چراکه مشکلات عوارض زمینی همچنان پابرجاست!

⭕️اگرچه سامانه S-400 و نسخه‌های مشابه چینی در بخش سیستم راداری و موشکی بر روی کاغذ نسبت به S-300 بهبود قابل توجه‌ای پیدا کرده‌اند اما لازم به‌ذکر است که یک سیستم پدافندی پیش از رسیدن به مرحله درگیری و مقابله با اهداف، باید آنها را به‌درستی کشف و رهگیری کند؛ فرایندی که با وجود عوارض زمینی در بردهای بالا و ارتفاعات پایین با مشکل مواجه خواهد شد و به این ترتیب حتی سامانه S-400 و هر رادار با هر توانی نیز می‌تواند در امر مقابله با اهداف هوایی با سرنوشتی مشابه سامانه S-300 مواجه شود!

⭕️بنابراین اگر گمان می‌کنید با ورود سامانه‌های پدافندی S-400 و HQ-16 و HQ-22 و... قرار است تا تحول بی‌سابقه و درخشانی در عملکرد پدافند کشور رخ دهد، بهتر است دیدگاه خود را اندکی اصلاح کرده و منطقی نگاه کنید! چراکه پدافند زمین‌پایه درکنار عوارض زمینی و حملات حجیم و وسیع دشمن حتی اگر عمل‌کرد 100% نیز داشته باشد درنهایت با خطر اوت‌نامبر شدن مواجه خواهد شد (ضمن اینکه همچنان خطر سرکوب پدافند از طریق کماندوهای مجهز به اسپایک نیز وجود دارد!).

⭕️پی‌نوشت اول: تصویر مربوط به شبیه‌سازی رادار 64N6E2 در تهران که با توجه به وضعیت هدف شبیه‌سازی در ارتفاع متوسط، آثار مخرب عوارض زمینی در عمل‌کرد رادار به‌ویژه در کوه‌های شمال تهران (محدوده‌های تیره رنگ)، مشهود است.

⭕️پی‌نوشت دوم: با اضافه کردن کریدورهای احتمالی که پیش از این بررسی شده بود می‌توان دید عمده مسیر پرواز و محدوده‌های احتمالی پرتاب تسلیحات در نقاط کور راداری ناشی از عوارض زمینی نسبت به محدوده پدافند تهران صورت گرفته است.

⭕️پی‌نوشت سوم: لازم به یادآوری است که پدافند کشور شامل رینگ‌های متعددی است و موارد شبیه‌سازی شده صرفا جهت ارائه مثال برای توضیح مشکلات عوارض زمینی مطرح شده است.

4/7
⭕️@Projectmeshkat

⭕️درحال‌حاضر بهترین راه برای رفع مشکل شناسایی اهداف در بردهای بالا و ارتفاعات پایین، استفاده از پلتفرم‌های هواپایه است.

⭕️به‌عنوان اولین راه‌حل می‌توان نوسازی نیروی هوایی با استفاده از جنگنده‌های به‌روز را در اولویت قرار داد و با افزایش پروازهای CAP و برقراری لینک ارتباطی مابین جنگنده و سامانه‌های پدافندی زمین‌پایه ضمن کاهش بار کاری، خلاء موجود در شبکه پدافندی را از بین برد و مسیرهای کور راداری را مشابه آنچه که در جنگ هشت ساله انجام می‌شد، پر کرد. این راه اگرچه پرهزینه است و به تعداد بالای جنگنده‌های عملیاتی، حضور تانکرهای سوخت‌رسان برای افزایش مداومت پروازی و پشتیبانی فنی برای سرپانگه‌داشتن ناوگان هوایی نیاز دارد اما باتوجه به محدودیت زمانی کشور در تهیه تجهیزات، درحال‌حاضر تنها راه دردسترس و زودبازده است تا با ورود جنگنده‌های به‌روز به کشور، از دچار شدن دوباره آسمان کشور به سرنوشت جنگ 12 روزه جلوگیری شود!

⭕️لازم به‌ذکر است که نيروی هوایی از گذشته تاکنون از تاکتیک GCI (مخفف عبارت Ground Controlled Interception) برای رهگیری هوایی استفاده کرده و می‌کند. به‌عبارت ساده‌تر جنگنده پس از برخاست برای مأموریت رهگیری هوایی با استفاده از یک یا چند ایستگاه رادار زمینی یا مرکز کنترل زمینی که اطلاعات آن با استفاده از رادارهای زمین‌پایه تأمین می‌شود، به سمت هدف متخاصم هدایت می‌شود که امروزه عموما با عنوان کنترل شکاری شناخته می‌شود (مشابه مأموریتی که برعهده سایت راداری سوباشی و سایر سایت‌های راداری قرار داشته و دارد).

⭕️به این ترتیب علاوه‌بر شبکه پدافندی کشور، نیروی هوایی نیز به رادارهای زمین‌پایه و مراکز کنترل شکاری زمینی وابسته است و درصورتی که هر یک از اعضای این زنجیره به هر علت از چرخه عملیاتی خارج شود فرایند کشف، رهگیری و انهدام اهداف متخاصم توسط جنگنده‌های نیروی هوایی نیز با مشکل مواجه خواهد شد!

⭕️در این مرحله است که نیاز به رادارهای هواپایه و پس از آن هواپیماهای آواکس شدیدا احساس خواهد شد!

⭕️پی‌نوشت اول: تصویر اول مربوط به گرافی از مأموریت رهگیری پرنده متخاصم با استفاده از جنگنده‌های نیروی هوایی تحت هدایت رادار زمینی (GCI) و آواکس

⭕️پی‌نوشت دوم: تصویر دوم مربوط به شبیه‌سازی ایستگاه‌های زمینی نیمه خودکار (SAGE) که طی دهه 50 الی 60 میلادی در نقش شبکه یکپارچه پدافند هوایی وظیفه کنترل حریم هوایی آمریکا را به‌عهده داشت.

5/7
⭕️@Projectmeshkat

⭕️در وهله دوم به‌عنوان یک راه‌حل میان یا بلند مدت (بسته به میزان بودجه و همت مقامات مربوطه!)، می‌توان توسعه رادارهای هواپایه بر پایه پهپاد یا پلتفرم‌های سنگین‌تر با سرنشین را در دستورکار قرار داد.

⭕️باتوجه به امکانات فنی کشور، نبود پلتفرم داخلی مناسب برای توسعه رادار هواپایه داخلی و ناهموار بودن مسیر توسعه هواپیماهای آواکس که به قابلیت شبکه محوری مابین سامانه‌های زمین‌پایه با هواپایه و نرم‌افزارهای مناسب برای استفاده عملیاتی نیاز دارد (که فاصله زیادی تا رسیدن به آن داریم)، می‌توان با الگوی کره شمالی از پرنده‌های موجود در کشور شامل پرنده‌های ترابری ایلوشین IL-76 به‌عنوان پرنده پایه برای تبدیل آن به یک رادار هواپایه استفاده کرد و به مرور زمان و با توسعه امکانات جنگ شبکه محور با خرید خارجی (چین یا روسیه) در کنار توسعه داخلی، به حیطه پرنده‌های هشدار زودهنگام و کنترل هوابرد نیز ورود کرد‌.

⭕️انتخاب ارزان‌تر در این بخش استفاده از پلتفرم‌های بدون سرنشین است تا با نصب و حمل رادارهای کشف و رهگیری و با اشتراک‌گذاری اطلاعات خود، به یک پرنده حامل رادار هواپایه سبک تبدیل شوند؛ این گزینه اگرچه ارزان و رسیدن به آن ساده‌تر است اما واضحاً محصول نهایی بازدهی و عملکردی درحد یک پرنده سنگین را نخواهد داشت؛ چراکه پهپادها توان حمل محموله محدودی دارند و این مسئله حمل سیستم‌های راداری قدرت‌مند در پهپادها را با مشکل مواجه می‌کند؛ همچنین به‌علت توان مصرفی عمدتا بالای رادارها لازم است تا راداری با توان مصرفی کمتر توسعه داد تا امکان به‌کارگیری آن در پهپادها فراهم شود.

⭕️پی‌نوشت اول: تصویر اول مربوط به پهپاد MQ-9B که براساس آخرین اخبار منتشر شده قرار است تا به‌صورت مشترک توسط شرکت ساب (لینک) و جنرال اتمیکس (لینک) به یک پرنده آواکس سبک ارتفاع متوسط به‌عنوان مکملی برای پرنده آواکس گلوبال‌آی تبدیل شود (لینک). این پهپاد در نقش آواکس دو رادار در قالب غلاف در زیر بال و یک مجموعه تولید برق در زیر شکم حمل خواهد کرد (در شرایطی که وزن محموله بیش از 2.1 تن نشود).

⭕️پی‌نوشت دوم: هواپیمای آواکس نیروی هوایی کره شمالی که برپایه هواپیمای ترابری IL-76 به آواکس تغییر کاربری پیدا کرده است.

6/7
⭕️@Projectmeshkat

⭕️آثار جنگ بر پیکر نهاجا؛ نیاز به آغاز تحول یا تداوم نمایش؟

⭕️حدود شش ساعت پس از آغاز حمله هوایی رژیم صهیونیستی به ایران در بامداد 23 خرداد، گستردگی حملات هوایی به پایگاه‌های دوم شکاری شهید فکوری تبریز و سوم شکاری شهید نوژه همدان رسید؛ پایگاه‌هایی که ناوگان موجود در آن برای گشت هوایی در نواحی غرب و شمال غرب کشور مورد استفاده قرار می‌گرفت و با هدف قرار گرفتن شیلترها، مسیرهای دسترسی به باند و باند پروازی، درنهایت هر دو پایگاه به‌طور کامل از مدار عملیاتی خارج شدند.

⭕️براساس تصاویر ماهواره‌ای دردسترس از پایگاه سوم شکاری همدان، می‌توان مشاهده کرد که از 20 شیلتر + 2 شیلتر آلرت که برای نگهداری جنگنده‌های F-4E اسکادران-32 شکاری و RF-4E اسکادران-31 شناسایی این پایگاه مورد استفاده قرار می‌گرفت، حداقل 11 شیلتر با استفاده از بمب‌های سنگرشکن (GBU-31 / GBU-39B / SPICE-1000) مورد هدف قرار گرفتند که آثار سوختگی درون شیلترها نشان می‌دهد موجودی درون شیلترها را نیز باید از دست رفته فرض کرد.

⭕️با مشاهده وضعیت در پایگاه دوم شکاری تبریز در تصاویر ماهواره‌ای منتشر شده، شرایط این پایگاه نیز جالب به‌نظر نمی‌رسد. از 20 شیلتر + 2 شیلتر آلرت این پایگاه که برای نگهداری جنگنده‌های Mig-29A/UB اسکادران-23 و جنگنده‌های F-5E/F تایگر/صاعقه اسکادران-21 و 22 مورد استفاده قرار می‌گیرد، 10 الی 12 شیلتر با ترکیبی از بمب‌های سنگرشکن و مهمات سبک پرتاب شده توسط پهپادهای هرمس-900 و هرون هدف قرار گرفتند که در سه مورد آثار سوختگی در آنها مشهود است.

⭕️علاوه‌بر این موارد باید پایگاه‌های یکم شکاری-ترابری شهید لشکری تهران (انهدام مستند دو F-14A انبار قطعه در 26 خرداد)، چهارم شکاری شهید وحدتی دزفول (انهدام مستند حداقل یک فروند F-5E در 31 خرداد)، هشتم شکاری شهید بابایی اصفهان (انهدام مستند سه فروند F-14A در 31 خرداد) و چهاردهم شکاری شهید حبیبی مشهد (انهدام مستند یک هواپیمای سوخت‌رسان KC-707 در 25 خرداد) را نیز به لیست فوق اضافه کرد.

⭕️در این شرایط که نهاجا پس از گذراندن 12 روز جنگ سنگین که به حملات پیاپی به پایگاه‌های این نیرو و از دست دادن بخشی از توان عملیاتی آن انجامید (10 الی 30 فروند هواگرد تخمین زده می‌شود) باید به بازیابی توان و نوسازی تجهیزات خود بپردازد، فرماندهی آن از هجوم به دسته‌های پنج فروندی جنگنده‌های دشمن مصاحبه کرده و فرمانده پایگاه سوم شکاری همدان نیز از قهرمان سنگین وزن مردان آهنین کشور تقدیر و تشکر به‌عمل می‌آورد، گویی فرماندهان ارشد نهاجا در یک دنیای موازی درحال گذران زندگی روزمره خود هستند و گاهی ضمن قبول زحمت به جهان حقیقی قدم رنجه می‌کنند و تصاویر پرواز پهپادهای هرمس و هرون بر فراز پایگاه‌های تبریز و اصفهان را از خاطر برده‌اند!

⭕️لازم است تا از فرمانده نیروی هوایی و سایر فرماندهان ارشد ستادی و میانی نهاجا سوال شود که آیا با وظیفه اصلی خود برای فرماندهی و مدیریت نیروی تحت امر خود آشنایی دارند یا صرفا به‌علت علاقه به فعالیت‌های فرهنگی، ورزشی و عقیدتی-سیاسی به نیروی هوایی ارتش ملحق شده‌اند؟

⭕️در وضعیت کنونی نقشه راه کاملا مشخص است و نیاز به توضیحات موشکافانه ندارد. کشور به فرماندهان، مدیران و نیروهای فعال، متفکر و مسئولیت‌پذیر جهت نوسازی تجهیزات و رفع مشکلات نیاز دارد. بنابراین اگر ذره‌ای احساس می‌کنید در راستای توسعه و ارتقای توان ارگانی که راهبری آن به شما محول شده کارایی ندارید و یا کهولت سن باعث کاهش بازدهی شما و ارگان تحت امرتان شده است، بر خود و مردم شریف ایران منت گذاشته و به‌صورت شرافت‌مندانه صندلی مدیریت و فرماندهی را برای حضور افراد لایق‌تر ترک کنید!

⭕️پی‌نوشت: تصویر اول مربوط به نقاط هدف قرار گرفته از پایگاه سوم شکاری همدان، تصویر دوم مربوط به نقاط هدف قرار گرفته از پایگاه دوم شکاری تبریز و تصویر سوم نمایی از وضعیت دایورت جنگنده‌های عملیاتی نهاجا به سایر پایگاه‌ها و تعداد جنگنده‌های از دست رفته براساس اطلاعات غیررسمی و تأییدنشده مربوط به مجله airforce monthly

⭕️@Projectmeshkat