مرگ مدرسه عمومی

کتاب در سال ۲۰۲۳ منتشر شده و پژوهشی است تاریخی دربارۀ حرکتی که محافظه‌کاران علیه آموزش عمومی و تضعیف اعتماد به این مدارس پیش بردند. فیتزپتریک که در سال ۲۰۱۶ برای پژوهشی دربارۀ افت عملکرد و تبعیض در مدارس ابتدایی فلوریدا برندۀ جایزۀ پولیتزر شده، در این کتاب به بررسی ریشه‌های تاریخی و سیاسی حق «انتخاب مدرسه» در آمریکا پرداخته است. او با شواهد بسیار نشان می‌دهد که چگونه پیوند اقتصاددانان لیبرتارین و کشیش‌های محافظه‌کار، انتخاب مدرسه از طریق کوپنی‌سازی را به ابزاری برای دورزدن قانون لغو جداسازی نژادی در مدارس تبدیل کرد. جنبش «انتخاب مدرسه» در ابتدا برای مقاومت در برابر ادغام نژادی در مدارس جنوب آمریکا شکل گرفت، اما به‌تدریج به ابزاری سیاسی و ایدئولوژیک برای زیر سؤال بردن آموزش عمومی تبدیل شد. هر چند دادگاه‌ها در برخی ایالت‌ها این برنامه را به‌دلیل نژادپرستانه‌بودن لغو کردند، اما آموزش عمومی وارد منازعات سیاسی بین احزاب آمریکا شد. از دهۀ ۱۹۹۰ دموکرات‌ها ایدۀ مدارس چارتری را به‌عنوان بدیل کوپنی‌سازی مطرح کردند، اما این ایده نیز عملکرد متفاوتی نداشت و حتی موجب تعطیلی برخی مدارس عمومی شد.
@omidi_reza

مدرسه مُرد، زنده باد مدرسه

کتاب «علیه مدرسه» در سال ۲۰۲۵ منتشر شده و فراتر از مسئلۀ مدرسه، دربارۀ جهان پرمخاطرۀ امروز است و نقشی که مدرسه در تداوم آن دارد. نویسندگان توضیح می‌دهند که مدرسه چگونه تبدیل به نهادی شده که به‌جای «اخلاق زندگی»، «اخلاق انقراض» را پرورش می‌دهد؛ اخلاقی مبتنی بر رابطۀ با خود به‌عنوان امری فردگرایانه و در رقابت با دیگران، و رابطۀ جاهلانه با محیط زیست. درحالی‌که اخلاق زندگی مبتنی است بر شناخت وابستگی متقابل، مسائل مشترک، آشتی بین حق و خیر، و ارزش تنوع و مدارا.
از این منظر امروزه مدرسه و معلم در یک بحران سیاسی و معرفت‌شناختی گرفتار شده‌اند. مدرسه به فناوری تولید سوژه‌های فردی انبوه تبدیل شده است. مدرسه نهاد بی‌مکان و بی‌زمان و بی‌زمینه نیست، ما آن را به چنین نهادی تبدیل کرده‌ایم؛ به یک بلوک بی‌محتوا که نابرابری‌ها را تأیید می‌کند و تفاوت‌ها را دسته‌بندی.
برای گذر از چنین وضعیتی باید از اصلاحات فانتزی و سرهم‌بندی‌کردن‌های بی‌ارزش دوری کرد. باید به دنبال بازآفرینی مدرسه و حتی فراتر از مدرسه رفت، و این مسئله را نمی‌توان با همان ذهن‌هایی حل کرد که آن را ایجاد کرده‌اند.
@omidi_reza

همی گوز بر گنبد افشانده‌ای

حکیم ابوالقاسم فردوسی هم مانند برخی شاعران دیگر، کار بیهوده کردن را «گوز بر گنبد افشاندن» می‌خوانَد. شکل معرَّبِ گوز، همان جوز است به معنی گردو.
تجربه‌ی تبدیل برخی پای‌بندی‌ها و وظایف اخلاقی و مذهبی به ساختار اداری – حتی اگر قصد خیر در میان باشد – افزون بر بزرگ شدنِ ساختار اداری کشور، اتلاف منابع و بودجه برای کارهای بی‌اثر است.

روح‌اللّه مؤمن‌نسب، نامی که پیش‌تر نیز گفته‌های عجیبش اسباب نگرانیِ گروهی و اسباب سرگرمیِ گروهی دیگر را فراهم می‌کرد، از تشکیل «اتاقِ وضعیتِ عفاف و حجاب» با حضورِ ۸۰ هزار آمر به معروف در تهران خبر داده است.
او که پیش‌تر در کارِ مبارزه با فیلترشکن‌فروش‌ها بود، اکنون دبیرِ ستادِ امر به معروف و نهی از منکرِ استانِ تهران است.

او گفته است این اتاق با مشارکتِ دستگاه‌های فرهنگی و اجرایی تشکیل خواهد شد و از عمومِ مردم برای عضویت در قرارگاهِ ناظرانِ مردمی دعوت کرده است.

با توجه به شرایط می‌توان پیش‌بینی کرد که این کار نیز از جنسِ «گوز بر گنبد افشاندن» باشد، اما متأسفانه برای این کارِ بیهوده کشور دچارِ هزینه‌های آشکار و پنهانِ بسیار می‌شود. در حالی که وضعیتِ اقتصادی نگران‌کننده است و کشور در شرایطی قرار دارد که مردم انتظار دارند اولویت‌های دیگری در اداره‌ی کشور مؤثر باشد، طرحِ چنین بحث‌هایی به نگرانی و عصبانیتِ مردم دامن می‌زند.
من شخصاً فکر نمی‌کنم چنین اتاقی تشکیل شود، اما تردیدی ندارم که چنین بحث‌هایی سوهان کشیدن بر روانِ خسته‌ی مردم است.

گزارشی از سفر به خوزستان

قصه‌های خونی‌وش


هر وقت که به خوزستان می‌روم، با حسرت و دریغ برمی‌گردم. سرزمینی چنین برخوردار و ژرف که هم تاریخ و هم طبیعت و هم منابع سرشار دارد و بیش‌ترین آثارِ ثبتِ جهانیِ ایران را در خود جای داده است و خاستگاهِ نخستین‌های بسیاری است، چرا باید هنگامی نامش در رسانه‌ها طرح شود که سخن از بلایا و مصائب است؟
چند سال پیش همین را با تعدادی از دوستانِ خوزستانی در میان گذاشتم. اغلب، ریشه‌های مسائل و مصائب را در تبعیض‌ها و ناکارآمدی‌ها و … می‌دانستند، امّا یکی‌شان گفت که در کنارِ همه‌ی این‌ها، خودمان هم کم گذاشته‌ایم و فقط وقتی درباره‌ی خوزستان نوشته‌ایم که مصیبتی بر سرمان نازل شده است؛ گویی بلد نیستیم یا عادت نداریم از زیبایی‌ها و داشته‌ها و ارزش‌های خوزستان بنویسیم، و همین عادتِ ما تصویری متفاوت از خوزستان می‌سازد. بعد بحث به گردشگری کشید و مقایسه با استان‌های دیگر، که چگونه تصویری جذاب از آن‌ها ساخته می‌شود.

ما دو هفته پیش سه‌ـ‌چهار روز خوزستان بودیم. دو روزش در غربِ اهواز، منطقه‌ی حمیدیه. هوا هنوز برای رفتن به اهواز گرم بود، امّا برای کاری که ما رفته بودیم، نیاز به گرما داشتیم.
جز سه‌ـ‌چهار ساعتی که به دعوتِ دوستِ عزیزی برای ناهار رفتیم اهواز و با ماشین گشتی دور و برِ کارون زدیم به یادِ نوجوانی و ایامِ قدیم، باقیِ شب‌ها و روزها را در روستاها و راه‌ها و دشت‌ها و بیابان‌ها و جنگل‌ها گذراندیم.
با راهنماییِ دوستِ گرامی‌ام مجید عبودی در روستای طویبه اقامت کردیم و شبِ اوّل همراهِ ایشان رفتیم به جنگلِ گمبوعه.
ما برای همراهی با فرزندمان رفته بودیم که قصدش پایش و عکاسی از خزندگان و عقرب‌های منطقه بود، امّا وقتی آن‌جا رسیدیم، دنیایی تازه بر ما گشوده شد.

جدا از زیباییِ شب و ستاره‌ها و ماه که در آسمان می‌درخشیدند و سحرانگیز بودند و لذتِ نوشیدنِ چایِ آتشی با خرمای ویژه‌ای که زحمتش را آقای عبودی و فرزندش کشیده بودند، وسطِ جنگل و رمل‌ها قطعه‌بتن‌های سیمانی دیدیم که روی هم انباشته بودند و مثلِ پرسشی راه به قصه‌ای می‌گشودند.
آن‌چه می‌دیدیم، باقی‌مانده‌ی آشپزخانه‌ی پادگانِ بزرگی بود که در جنگل‌های گمبوعه برپا شده بود.

این جنگل حکایت‌های عجیبی دارد. سالِ ۱۳۴۲ به‌خاطرِ پیشرویِ شن‌های روان که روستاها را می‌پوشاند، منطقه را مالش‌پاشی و سپس درخت‌کاری کرده بودند. طرف‌دارانِ محیط زیست با مالش‌پاشی مخالف‌اند، زیرا زیست‌گاه‌ها را نابود می‌کند.
سال‌ها پیش از جنگل‌کاری، در جنگِ جهانیِ اوّل، عشایرِ عرب به فتوایِ علمایِ نجف در این منطقه در برابرِ انگلیسی‌ها مقاومت کرده بودند و سال‌ها بعد در تجاوزِ صدام به ایران باز هم مقاومت در گمبوعه، عراقی‌ها را در اشغالِ اهواز ناکام گذاشته بود. مصطفی چمران در همین منطقه جنگیده بود و چادرهایِ رزمندگانِ ایرانی لابه‌لایِ همین درختان بود.
جنگلِ گمبوعه نه‌تنها زیست‌گاهِ گیاهان و جانورانِ متنوّع است، که زیست‌گاهِ قهرمانی و حماسه است.

درختان و پستی‌وبلندی‌هایش، رمل‌هایش و آن‌سوترش رودِ کرخه و نخلستان‌هایِ اطراف، دست‌به‌دستِ هم داده‌اند تا منطقه‌ای دیدنی و پُرخاطره بسازند.

ما رفته بودیم؛ رویِ بلندترینِ تپه، آن‌طرف مواظبِ عکّاس و پژوهش‌گرِ جوانمان بودیم. این‌طرف، سوختنِ شاخه‌های خشک را زیرِ کتری می‌دیدیم و بتن‌هایِ انباشته‌بر‌هم را. آسمان پُرستاره بود و نورِ ماه رویِ رمل‌ها می‌تابید و در دوردست، دور تا دورِ ما چراغ‌ها سوسو می‌زدند. ما چراغ‌هایِ روشنِ اهواز را از گستردگی‌اش و آتشی که از دکل‌هایِ نفتی شعله می‌کشید، شناختیم.

از آقایِ عبودی پرسیدم: گمبوعه چه معنایی دارد؟
گفت: یک جور گیاه است. نامِ فارسی‌اش خونی‌وش است.
فکر کردیم که چه قصه‌ها که در جای‌جایِ این سرزمین خاموش‌اند و منتظرِ ما تا به سخن درآیند!

https://www.sharghdaily.com/fa/tiny/news-1059580

ویلم فلور ایران‌شناس هلندی اسنادی اروپایی عرضه می‌کند که نشان می‌دهد هنگام برآمدن صفویان در ایران، اروپاییان به او چشم رهایی‌بخش او نگاه می‌کردند و شخصیتی اسطوره‌ای برایش قائل بودند. گفتگوی من را با ویلم فلور ببینید:
https://www.youtube.com/watch?v=ZUGzfIYtuTo

نابودی فلسطین نابودی زمین است
آندراس مالم
ترجمۀ فاطمه کریمخان
https://www.bashgaheadabiyat.com/product/nabudiye-felstin/

♦️علی اصغر سیدآبادی از ملاکِ ایرانی بودن سخن می‌گوید🔺

@joreah_journal

www.instagram.com/joreah_journal

دعوت به عروسی در خوارزم

در راه بخارایم. دیشب در خیوه بودم و ظهر عروسی دعوت بودم در اورگنج مرکز استان خوارزم و حالا با سه مسافر دیگر سوار تاکسی اشتراکی هستیم که با سرعت غریبی می‌راند و موبایل چک می‌کند.
عقب زنی سالخورده، دختر و پسری جوان نشسته‌اند و مرا که مهمانم جلو نشانده‌اند.
زن سالخورده خندان و بذله‌گو و به قول خودش شوخ است. با ترکی دست و پا شکسته گفتم: چند فرزند داری؟
گفت: پنج تا و خندید. گفت: دو تایشان رفته‌اند. گفتم: کجا؟
گفت: جایی که هرگز نمی‌شود برگشت.
باز هم خندید. آمدم چیزی بگویم، گفت: نه آمدنمان دست خودمان است، نه رفتنمان. همه چیز دست خداست. باید زندگی را به خنده سپری کنیم. بعد گفت: گوله گوله تا بخارا!
بین‌مان خوراکی تقسیم کرد. اسمش را پرسیدم. گفتند پخته‌دون. هم دونش فارسی است و هم پخته‌اش. گندمک و برنجک تف داده شده و ترکیب شده با خیلی کم عسل.
ویزای ازبکستان یک روز دیرتر آمد. روز جمعه دوست نویافته‌ام عبدالله آزربایف استاد زبان‌شناسی دانشگاه خوارزم با نویسندگان خوارزم دیدار گذاشته بود که نرسیدم. دانشگاه تعطیل بود و عروسی نوه‌ی یکی از استادان و نویسندگان خوارزم بود و همه آن‌جا بودند. از جمله خواننده معروف ازبکستان که چند ترانه فارسی را هم از روی آهنگ حفظ کرده و خوانده بود.
آهنگ را روی موبایلش پخش کرد. من شنیده بودم، اما نمی‌دانستم مال کیه؟ گفت: «باز آمده‌ام»را هم خوانده‌ام.
پس از صرف غذا عروسی با تلاوت کلام‌الله مجید و دعا برای عروس و داماد تمام شد. خیلی کوتاه بود.
این آقا که کنارم نشسته نویسنده و شاعر و خان‌زاده/ شاهزاده است. پدربزرگانش در دوره‌ی قاجار ما حاکم خانات مستقل خیوه بوده‌اند و اگر روسیه و شوروی نبود، چه بسا که او را نمی‌توانستیم ملاقات کنیم. کمی هم فارسی بلد بود.
کی فکرش می‌کرد که من در اورگنج به عروسی دعوت شوم. لباس پلوخوری همراه داشته باشم و پلو خوارزمی بخورم؟
چه حکایت‌ها دارد این دنیا!
باید فرصت کنم و از این سفر بعدتر بیش‌تر بنویسم.