Diktatura, erkin saylov, gender tenglik va patriarxalizm

"Diktator Aladdin" degan satirik kinoni ko'pchilik ko'rgan bo'lsa kerak. Ko'rmaganlarga ko'rish jiddiy tavsiya. Yaqin Sharq mamlakatlari, shuningdek, bizgayam o'xshab ketadigan mamlakatlar jiddiy satira qilinadi. Film yakunida Aladdin Amerikaga borib, konstitutsiya qabul qilish, demokratik saylov o'tkazishga va'da berib keladi. Qizig'i, saylovda faqat bitta odamga - Aladdinning o'ziga 98,9 odam ovoz beradi. Mana sizga demokratik konstitutsiya va erkin saylov!

Bu misolni nega keltirdim? Bugun bir ko'rsatuv bo'ldi. Ilmda gender tenglikni ta'minlash haqida. Qizig'i, ba'zi olima opalarimiz ilm qilayotgan ayollarning erlari, otalari va qaynotalarini rag'batlantirish kerak dedi - ayollarni qo'llab-quvvatlab, ilm qilishga yo'l va ruxsat bergani uchun! Opalarni ayblamoqchimasman, faqat bizda gender va patriarxal streotip haqida tushuncha kamligini e'tirof etmoqchiman! Ayollar qulmidiki, ilm qilishga ruxsat berdi deb unga tegishli erkaklarga tashakkurnoma yuborsak?! Masalan, bir olim erkakning ayoliga shunday rag'bat yo tashakkurnoma yuborish - "eringizni ilm qilishga qo'yibsiz" deb, aql ishimi, tasavvuringizga sig'adimi?!
Bu menga nimani eslatyapti, bilasizlarmi, o'sha diktator kinosining oxirgi epizodlarini - "99 foizlik" erkin, demokratik saylovlarni! Gender tenglik nima ekanini hali ko'pchilik tushinib yetganmas, kechirasizlaru, qizingiz, keliningiz, xotiningizning ishlashiga, o'qishiga ruxsat beribsizki, mana, gender tenglikka erishyapmiz deyish - patriarxalizmni yanada mustahkamlashdir! Aslo buning gender tenglikka aloqasi yo'q. Xuddi 99 foizlik diktator natijasiga hal bo'lgan "saylov"ning saylovga aloqasi bo'lmagan kabi. Bu aksincha patriarxalizm kuchayishiga yana bir muhim turtki! Gender streotiplarini yo'qqa chiqaruvchi haqiqiy gender tenglik o'z-o'zidan patriarxalizmga zarbadir, aslo unga tashakkurnoma yuborish emas!

Ijodkorlar hayotda hech kim odamlar.

"Hoshiya" podkastidan.

Podkastni bu manzilda ko'rishingiz mumkin:
https://youtu.be/4cCsiKQ5maA?si=FgeovJznMySUvf_E

"Aks" turkumining 3 ta nasriy to'plami 10 kun ichida deyarli 800 tadan sotilibdi. Bu nimadan dalolat - nasr ko'p o'qiladimi yo kitoblarni shunchalik kutishganmikan😋
Mualliflarni tabriklaymiz, kelasi 10 kunda yana shuncha sotilsa, qayta nashr bo'larkan😱
Umuman oganda zo'r natija! Bizziki chiqaman deguncha, do'stlarimiz gonorarni bosib turisharkan savdodan tushgan, shunisiga kuydim😄

«ЙИЛ ТАНЛОВИ»

«Йилнинг энг фаол ва номдор ёш ижодкори»
 
Жасорат, журъат, илҳом бу ҳаммага ҳам насиб қилавермайди. Тўғри сўзни айта олиш, халқ дардини қоғозга тушириш, сўз қудратини ҳис қилиш бугунги замон ўзбек ёш ижодкорларининг ижодида кўриниб турибди.  

Сиз ана шундай ёш ижодкорларининг қайси бирини кўпроқ кузатасиз. Уларнинг қайси бирини «2024 йилнинг энг фаол ва номдор ёш ижодкори» дея оласиз? 

Жамоатчилик қайси ёш ижодкорларни кўпроқ эътироф этади. Кузатамиз.

(Танлов ҳақида батафсил)


➡️ ОВОЗ БЕРИНГ ВА ФИКР БИЛДИРИНГ ⬅️

Loyiq deb bilganlarizga ovoz beringlar!

Tarixning oltin davridan olingan bilimlar bugungi kunni qanday o‘zgartirishi mumkin?

😊Qadimgi musulmon mutafakkirlarining ilmiy-intellektual meroslarini tadqiq qilib, o‘tmishdan ilhom va saboq olish — kelajakni shakllantirishning kaliti.

Siz ham bu yo‘lda bizga  – UFQ kanaliga qo‘shiling:

UFQ — tarixni birgalikda kashf qilamiz
https://www.tg-me.com/ufq_horizon

"Shaxsiy xona" yil kitobi bo'ldi o'ziyam. Trendlardan biri. Meni ajablantirgani - nega shu mavzudagi va hatto undan ham ta'sirliroq "Ko'rinmas ayollar" kitobi soyada qolib ketdi? Muammo marketingdami yo kitob g'oyasini to'g'ri yetkaza olmaslikdamikan?

Sizlarga bir sirni ochaman, yaqin kelajakda Marianna Kampning zamonaviy o'zbek ayoli qiyofasi va muammosi haqida The New Woman in Uzbekistan: Islam, Modernity, and Unveiling Under Communism kitobi tarjima qilinarkan.

Feministik adabiyotlar har tugul kechikib bo'lsa ham tarjima qilinyapti. Menga qolsa, birincha galda Ma'rufa To'xtaxo'jayevaning islom, kommunizm va modernity o'rtasida qolgan ayollarimiz haqidagi kitobi zudlik bilan tarjima qilinishi kerak. Keyin Aziza Shonazarovaning yurtimizda o'tgan diniy lider ayollar, Almira Tabayevaning mustaqil O'zbekistonning dekolonial muammolari (jumladan, dekolonial feminizm) haqidagi tadqiqotlarini tarjima qilib, odamlarimizga tanishtirish lozim.

Bu yo'lda Nemolchi (SukutSaqlama) loyihasi xayrli ish boshlagan. Feministik adabiyot namunalarini tarjima va tahlil qiluvchi Bookclub ochildi. Oyida 2 marta muhokama o'tkaziladi.

Sizlarga ochmoqchi bo'lgan 2-sirim esa - shu Kitobklubining kordinatori menman. Demak, 20-yanvarda klubimizning birinchi muhokamasi o'tadi. Tekin, faqat avvaldan yoziling. Va oy oxirida "Ko'rinmas ayollar" kitobi bo'yicha yig'ilamiz. Hozirdan o'qib borsangiz, vaqtida ulgurasiz.

Fevral oyi uchun shunaqa salmoqdor maqolalarni o'giryapmizki, o'qib "vah" deysiz! Ko'zim ochildi, shu paytgacha qayerda edim, deysiz! Nainki ayollar, balki qarshi jinsdagilar ham. Chunki bular bizning qadriyatlarimiz, tariximiz va yashash tarzimizning tamal tushinchalarini elakdan o'tkazib, saragini sarakka, puchagini puchakka ayirgan olimlar ishlari!

Ro'yxatdan o'tib qo'yishni unutmang! Yigirmasida kutamiz.

Go'yoki hammasi yaxshi. Hamma tomondan majburiyatlarga amal qilasan. Tartibga ko'nasan. Hayotingdagi hamma narsa xuddi izga tushgandek. Hech muammo yo'q. Ammo ko'ngil to'lmaydi, ko'ngil! Shuni nimasi yaxshi go'yo barqaror hayot, lekin bir tinga qimmat?! Nega shunaqa yashash tarzini olqishlashadi va hammani bo'yin egishga majbur qilishadi? Bugun ichim bunaqa "yaxshi bo'lishlardan" yana bir marta dodladi!

Eng yaxshisi - Nitsheancha yashash! Nitshe nima deyotganini bilgan!

Аёллар китоб клуби очилибди, дўстлар! Ойда икки марта йиғилиб, Тилланисо бошчилигида маълум асар бўйича муҳокама ўтказиларкан. Илк муҳокама учун Шахсий хона асари танланган.

Эртага, душанба куни соат 18:30 да бўлиб ўтади. Қатнашиш учун рўйхатдан ўтиш лозим, сўнг қўнғироқ қилиб муҳокама манзилини сизга маълум қилишади.

Рўйхатдан ўтиш: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSeA6dhD-H7c8XixEIYuDYf4BHVniMMVUG7SKAJhi4aOnLw8ZA/viewform?usp=header

O'zimga shogird olmoqchiman.

Nega?
Hozir jinsiy zo'ravonlik haqidagi maqolani tarjima qilib tugatish arafasidaman. Meni nima hayron qoldirdi, bilasizlarmi? Til! Zo'ravonlikni tasvirlashda tilning ahamiyati haqidagi postmodernistik rakurs. Jinsiy zo'ravonlik jabrdiydalarini "qurbon", "qurbon" deyish bilan biz ulardagi zaiflikni oshiramiz va ularga "sen kasalsan", "sen bechora eding" deyotgan bo'lamiz. Tilda nyuanslar judayam ko'p va muhim. Aslida bu hamdardlikdan ko'ra o'sha odamni yerga urish bo'lib qoladi ko'p hollarda.

Jamiyatimizda hozir urf bo'lgan psixologlar leksikiga e'tibor beryapsizlarmi? Ular "travma", "davolanish", "ruhiy sog'lomlikka erishish" kabi so'zlardan ko'p foydalanadi va o'z navbatida "sen ruhan nosog'lom" degan tamg'a yopishtiradi. Qizig'i, bu boshqa sohalarda - adabiyotda ham uchrab turadi. Anifning konfessional poeziyasi haqidagi maqolamda qisman buni yozgandim. She'rda o'z dardini aytgan, forig'langan degani o'sha shoirga nisbatan "kasal" yoki "nosog'lom" degan yashirin bir tamg"a urilishiga sabab bo'ladi. Bu esa o'sha she'riyat va shoirning jiddiyligini kamaytiradi.

Jinsiy zo'ravonlik bilan ham xuddi shu holat - hadeb "qurbon" leksikasidan foydalanish zaiflikka va o'nglanmaydigan holatga ishora qilib qo'yadi va o'z navbatida mavzuning siyosiy ahamiyatini berkitib, faqat shaxsiy tor doiraga qamaydi. Har qanday muammosini, dardini aytgan odam masalasini jamiyat faqat "ruhiy travma" yoki "shaxsiy azob" rakursidan ko"rishi muammoning ahamiyatini kamaytirib, o'z navbatida "qara, sen travmali odam ekansan" deya yashirin tarzda o'sha insonlarni kamsitishga sabab bo'ladi. Afsuski bu holat bizning jamiyatda o'zining cho'qqisiga yetgan holda kuzatilmoqda. To'g'rirog'i , tilimizda namoyon bo'ladi.

Eskilar haq aytishgan: filologiya fanlar onasi! Ongni o'zgartirishni tilni o'zgartirishdan boshlash kerak! Vaqtim ko'proq bo'lganida tilning mana shunday jamiyatga ta'sir qiluvchi poststruktral va postmodern talqinlarini ilmiy o'rganardim. Afsuski, boshqa katta ijodiy rejalarim bor. Shuning uchun mavzuga qiziqqanlarni shogirdlikka olaman. Phd degan ilmiy darajam bor, bemalol huquqiy jihatdan ustozlikka yarayman. Qolgan tomonlarini yo'l-yo'lakay kelishib ketamiz.

Bakalavr, magistr - farqi yo'q.

P.s: shogirdlar olarkanman😁

Abduvali Qutbiddin.

"Sen botib ketmagan go'zal nilufar"

Assalomu alaykum hurmatli kuzatuvchilar! Ilmiy tadqiqot mavzuim uchun so'rovnoma o'tkazishim zarur. 5 daqiqa vaqtingizni ayamay, ushbu anonim so'rovnomani to'ldirsangiz, nihoyatda katta ish bo'lardi. Oldindan tashakkur!

https://forms.gle/NvjK3swRpKoDzJiXA

Yangi maqolam:

POSTSTRUKTRAL TAHLILGA TORTILGAN "FRANSUZ BULDOGI"

Shahzod Shomansurov hikoyalari aniq va dominant, olamshumul maʼnoga daʼvo qilmasdan, til va mayda detallar orqali uslub va hikoya yaratayotgani uni haqiqiy zamonaviy adabiyot ijodkoriga xoslaydi. Strukturalizmga koʻra tilda va yashash tarzimizda dominant maʼno va belgilar ustuvor, Derrida buni rad etdi. Shahzod Shomansurovning hikoya qurishi ham buni inkor etadi. Bu yerda gap mazmun haqida emas, aksincha, asarlarning ichki strukturasi, shakliy tuzilishi haqida ketyapti.

https://oyina.uz/uz/article/3414

Aynan strukturalizm tufayli bugungi kunda soʻzlarning qanday kelib chiqqani, toʻgʻrirogʻi, tovushlarning qanday taqliddan paydo boʻlib, maʼlum struktura – yaʼni belgiga aylangani koʻp tahlil qilinadi. Misol uchun, “S” tovushi ilonning harakatiga taqlidan paydo boʻlgan, undan esa soy soʻzi. Chunki oqayotgan suv toʻgʻri chiziq kabi emas, ilonizi boʻlib oqadi. “Y” esa maʼlum narsaning aksini ifoda etgan. Shunday ekan “soy” akslantirish xossasiga ega, ilon izi boʻlib oqadigan nimaningdir ramzi. Oʻz-oʻzidan u miyamizda ramz belgisiga aylanadi (soy soʻzi). Ammo kelib chiqishi, mavjud boʻlishiga koʻra qatʼiy strukturaga ega. Va ongimizga taʼsir oʻtkazuvchi ham aynan mana shu belgi orqasidagi strukturadir. (oyna, oy soʻzlari ham akslantirishni ifoda etadi, shu maʼnoda soyga juda yaqin.) Bundan kelib chiqadiki, olam bu – belgilar tizimi va u qatʼiy strukturaga ega. Masalan, Toshkent koʻchasiga ilingan “coca-cola” reklama banneri ham belgi. Uning ortida oddiy ishchi sinfining hordigʻi yotadi.
****


Derrida til va nutq – ong belgisi ekaniga qoʻshiladi, biroq, yozuv aynan ongdagi narsaligini inkor etadi. Yozuv orqali biz doim ham haqiqatni bayon etmaymiz yoki nutqda chiqadigan his, ohang, maʼnolilikni yozuv toʻliq qamrab olmaydi. “BOR” – shu soʻzning qanday va nima maʼno anglatayotganini nutqdagi buyruq yoki his-hayajon, darak kabi ohang belgilaydi. Yozuvda esa bu imkonsiz (tinish belgisi qoʻyilmasa). Yaʼni yozuvning oʻzi ongning yoki nutqning aynan inʼikosi, toʻppa-toʻgʻri maʼnosi yo haqiqati boʻlolmaydi. Keling, endi buni boshqa narsalarga – jamiyat strukturalariga nisbatan tatbiq etamiz.

*

 “Anora” filmi oʻzbek auditoriyasi oʻrtasida keng muhokamalarga sabab boʻldi. Film nima uchun mukofotlarga loyiq koʻrilgani koʻpchilik tushuna olmadi. Fikrimcha, uning eng katta mohiyati ongimizdagi haqiqatni parchalagani – dekonstruksiya qilganida. Amerika dunyodagi koʻplab uchinchi mamlakatlar aholisi uchun “sehrli diyor”, u yerda daraxtdan pul yogʻiladi, deb ishonadiganlar bor. Ammo film buning mutlaqo aksini koʻrsatadi. Amerikadagi ishchi sinf (iyerarxiyaning eng pastki qavatida turgan ayol) uchun hayot nihoyatda mashaqqatli, shafqatsiz raqobatga, kurashga toʻla. Agar kinoni zamonaviy ertak deb olsak, afsuski, bu safar syujet anʼanaviy xotima topmaydi. Ertakshunos Proppga koʻra, oq otli shahzodani kutuvchi qiz bosh qahramon boʻladigan barcha ertaklar murod-maqsadiga yetish bilan tugishi kerak – chunki anʼanaviy struktura va arxetipik tasavvur doim shunday boʻlib kelgan. “Oppogʻoy”, “Kuloyim”, “Sohibjamol va maxluq”, qisman “Zumrad va Qimmat” kabi. Anora ham mana shu universal strukturaga ishonardi. Korchalon yigitcha uni botqogʻidan qutqarishini orzu qildi. Bu uchun kurashdi, hatto. Yakunda esa teshik togʻora bilan qoldi. Demak, eng pastki qatlamda turgan “zolushka”ni endi biror erkak qutqarmaydi (bu yerda tafovut vujudga keladi) – bu shu paytgacha boʻlgan tasavvurlarimizni dekonstursiya qiladi, uning ustiga amerikancha orzu biz oʻylagandek jozibalimas, u faqat iyerarxiya tepasidagilargagina xizmat qiladigan ruhlantiruvchi omil ekan, xolos

Maqoladan parchalar

Yaxshi kurs ishi bo'libdi. Odatda, talabalar ustozlari aytgani uchun mavzu olib, umumiy o'rganishardi. Va ular aytgan gaplarni - tadqiqotni istalgan ijodkor ijodiga (garchi u mening yo aynan bir ijodkorning ijodiga bag'ishlangan bo'lsa ham) tadbiq qilsa bo'lardi. Bu ilmiy ishda esa muallifning mavzuga hassos munosabati shundoq sezilib turibdi.

Aks toʻplamining yana ikki kitobi tez orada sotuvga chiqadi!

aks: jamiyatga ko‘zgu

📚@bookuzbekistan — yangi kitoblar!