से.नि. कर्मचाऱ्यांना मानधनावर घेण्याबाबत 10.6..pdf
😡😡😡😡😡😡

🌍 Remote Sensing (दूरसंवेदन) – संपूर्ण माहिती 🚀

1. Remote Sensing म्हणजे काय? 🛰️

Remote Sensing म्हणजे पृथ्वीवरील किंवा इतर कोणत्याही वस्तूंची त्यांच्याशी थेट संपर्क न साधता माहिती गोळा करण्याची प्रक्रिया. हे मुख्यतः उपग्रह (satellites), विमाने (aircrafts), ड्रोन (UAVs) आणि इतर सेन्सर उपकरणांवर आधारित असते.

2. Remote Sensing चे प्रकार

🟢 (A) सक्रिय (Active) Remote Sensing
✅ स्वतःचा ऊर्जा स्रोत असतो.
✅ ऊर्जा किरण (microwave, radar waves) सोडून त्याचा परावर्तित सिग्नल मोजला जातो.
🔹 उदाहरणे: RADAR (📡), LiDAR (🔦).

🔵 (B) निष्क्रिय (Passive) Remote Sensing
✅ सूर्यप्रकाश किंवा नैसर्गिक ऊर्जा स्रोतावर अवलंबून असतो.
✅ उष्णता, प्रकाश किंवा इतर इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक किरणांचे निरीक्षण केले जाते.
🔹 उदाहरणे: Optical sensors, Thermal sensors, Infrared imaging.

3. Remote Sensing मधील प्रमुख घटक

🛰️ सेंसर (Sensors): डेटा गोळा करणारी उपकरणे (Active/Passive).
🚀 प्लॅटफॉर्म्स (Platforms): जिथे हे सेंसर बसवले जातात (Satellite, Drone, Aircraft).
💻 डेटा प्रक्रिया (Data Processing): संकलित माहितीचे विश्लेषण करण्यासाठी सॉफ्टवेअर.
📊 डेटा इंटरप्रिटेशन (Data Interpretation): प्रतिमा व माहितीचे विश्लेषण व उपयोग.

4. Remote Sensing चा स्पेक्ट्रम (Spectrum) आणि बँड्स (Bands)

🌈 Visible (दृश्य प्रकाश): लाल, निळा, हिरवा रंग (RGB).
🔴 Infrared (IR): वनस्पती आरोग्य मापन, उष्णता निरीक्षण.
📡 Microwave: ढगांच्या पलीकडील निरीक्षण (Radar Imagery).
🔥 Thermal Imaging: उष्णता मापन (उदा. जंगलातील आगी, भूपृष्ठाचे तापमान).

5. Remote Sensing चे उपयोग (Applications)

🌱 (A) पर्यावरण व हवामानशास्त्र (Environment & Meteorology)
🌍 हवामान बदल निरीक्षण
🌊 समुद्रपातळी वाढ व ग्लेशियर वितळणे निरीक्षण
⛈️ दुष्काळ, पूर, चक्रीवादळ यांचा अंदाज

🌾 (B) शेती व अन्नसुरक्षा (Agriculture & Food Security)
🌱 पीक निरीक्षण
🌍 मृदा आर्द्रता व सुपीकता परीक्षण
📉 अन्नधान्य उत्पादनाचा अंदाज

🏙️ (C) शहरे व नागरी विकास (Urban Planning & Infrastructure)
🚦 वाहतूक व्यवस्थापन व नियोजन
🏭 प्रदूषण निरीक्षण व नियंत्रण
📐 बांधकामे आणि भूमापन

⚠️ (D) आपत्ती व्यवस्थापन (Disaster Management)
🌋 ज्वालामुखी स्फोट निरीक्षण
🌊 पूर, भूकंप व्यवस्थापन
🔥 वने व जंगल आगी नियंत्रण

🛡️ (E) संरक्षण व गुप्तचर माहिती (Defense & Intelligence)
🛰️ सीमावर्ती हालचाली निरीक्षण
🔍 शत्रूच्या हालचालींवर नजर ठेवणे
📡 सॅटेलाइट आधारित संचार यंत्रणा

6. Remote Sensing मध्ये वापरले जाणारे प्रमुख उपग्रह

🇮🇳 भारतीय उपग्रह (ISRO)
🛰 Cartosat Series: उच्च रिझोल्यूशन इमेजिंग.
📡 RISAT (Radar Imaging Satellite): रडार आधारित इमेजिंग.
🌊 Oceansat: समुद्र निरीक्षण.
🌾 Resourcesat: नैसर्गिक संसाधने व पर्यावरण निरीक्षण.
🌦️ INSAT: हवामान अंदाज आणि दळणवळण.

🌍 जागतिक उपग्रह (International)

🛰 Landsat (NASA/USGS, USA): पृथ्वी निरीक्षणाचा सर्वात जुना उपग्रह.
🌍 Sentinel (ESA, Europe): वातावरण व पर्यावरण निरीक्षण.
📷 SPOT (France): उच्च रिझोल्यूशन इमेजिंग.
🔥 Terra & Aqua (NASA): हवामानशास्त्र व पर्यावरण मॉनिटरिंग.

7. Remote Sensing आणि GIS (Geographic Information System)

📍 GIS म्हणजे भौगोलिक माहिती प्रणाली, जी Remote Sensing मधून मिळालेल्या डेटाचे साठवण व विश्लेषण करते.
✅ उपयोग:
🗺️ नकाशे तयार करणे
🏞️ जमिनीचा वापर विश्लेषण
🚗 वाहतूक मार्ग नियोजन

8. भविष्यातील ट्रेंड आणि संशोधन

🤖 AI आणि मशीन लर्निंग: डेटा प्रोसेसिंग आणि विश्लेषण सुधारण्यासाठी.
📡 हायपरस्पेक्ट्रल इमेजिंग: अधिक अचूक डेटा मिळवण्यासाठी विस्तृत स्पेक्ट्रममध्ये निरीक्षण.
🛰 CubeSats: लहान उपग्रह तंत्रज्ञान स्वस्त व कार्यक्षम बनत आहे.
☁️ Cloud Computing: डेटा प्रक्रिया व संग्रहण जलद व व्यापक होणार.


To be continued......
https://www.tg-me.com/scienceprecall

🔴Part 2

🌍 Remote Sensing चे प्रकार (Types of Remote Sensing) 🛰️

1️⃣ सक्रिय (Active) Remote Sensing 🚀

🔹 Active Remote Sensing म्हणजे काय?
✅ स्वतःचा ऊर्जा स्रोत (Light, Microwave, Laser) वापरतो.
✅ ऊर्जा टार्गेटवर सोडली जाते आणि परावर्तित किंवा पसरलेला सिग्नल सेन्सरद्वारे टिपला जातो.
✅ रात्री आणि ढगाळ हवामानात देखील कार्यक्षम असतो.

🔍 प्रमुख उदाहरणे:

📡 1. RADAR (Radio Detection and Ranging)
➡️ रेडिओ तरंगलहरींचा वापर करून पृथ्वीचे निरीक्षण केले जाते.
✔ वापर: हवामान अंदाज ⛈️, सैन्य 🪖, भूगर्भीय सर्वेक्षण 🌎.

🔦 2. LiDAR (Light Detection and Ranging)
➡️ लेसर बीम वापरून पृथ्वीच्या पृष्ठभागाची माहिती गोळा करतो.
✔ वापर: जंगलांचे घनत्व मोजणे 🌳, भू-संपत्ती मापन 📏, 3D नकाशे तयार करणे 🗺️.

🌊 3. SONAR (Sound Navigation and Ranging)
➡️ ध्वनी लहरी वापरून समुद्राच्या तळाचा अभ्यास केला जातो.
✔ वापर: पाण्याखालील वस्तू 🔍, समुद्र तळ मापन 🌊, पाण्याखालील भूभाग निरीक्षण 🐠.

2️⃣ निष्क्रिय (Passive) Remote Sensing 🌞

🔹 Passive Remote Sensing म्हणजे काय?
✅ स्वतःचा ऊर्जा स्रोत नसतो, परंतु सूर्यप्रकाश किंवा नैसर्गिक ऊर्जा वापरतो.
✅ परावर्तित किंवा उत्सर्जित झालेल्या किरणांचे निरीक्षण केले जाते.

🔍 प्रमुख उदाहरणे:

📸 1. Optical Remote Sensing (दृश्य प्रकाश आधारित)
➡️ सूर्यप्रकाशातून परावर्तित झालेली दृश्य किरणे वापरून निरीक्षण केले जाते.
✔ वापर: शेती निरीक्षण 🌾, पर्यावरण अभ्यास 🌍, जमिनीचा प्रकार मापन 🏜️.

🔥 2. Thermal Remote Sensing (उष्णता आधारित निरीक्षण)
➡️ वस्तू किंवा पृष्ठभागाकडून उत्सर्जित उष्णतेच्या किरणांचे निरीक्षण.
✔ वापर: ज्वालामुखी निरीक्षण 🌋, जंगलातील आगी शोधणे 🔥, पाणी तापमान निरीक्षण 🌡️.

🌿 3. Infrared Remote Sensing (इन्फ्रारेड किरणे आधारित)
➡️ अवरक्त (Infrared) किरणांचे निरीक्षण करून वनस्पती आरोग्य आणि ओलावा मोजला जातो.
✔ वापर: कृषी संशोधन 🌾, पर्यावरण मॉनिटरिंग 🌍, हवामान अंदाज ⛅.

📶 4. Microwave Remote Sensing (सूक्ष्मतरंगलहरी आधारित निरीक्षण)
➡️ पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरून परावर्तित झालेल्या Microwave लहरी सेन्सरद्वारे टिपल्या जातात.
✔ वापर: वातावरण निरीक्षण 🌪️, समुद्र पातळी निरीक्षण 🌊, वादळे शोधणे 🌀.

3️⃣ इतर Remote Sensing प्रकार (Secondary Classifications) 🛰️

A. Spatial Remote Sensing (अंतरिक्ष आधारित निरीक्षण) 🚀

🛰️ 1. Satellite Remote Sensing (उपग्रह आधारित)
➡️ पृथ्वीच्या निरीक्षणासाठी उपग्रह वापरले जातात.
✔ उदाहरणे:
ISRO चे Cartosat 🌏
NASA चे Landsat 🛰️
ESA चे Sentinel 🌍

✈️ 2. Aerial Remote Sensing (विमान आधारित)
➡️ विमानांवरील कॅमेरे आणि सेन्सर वापरून निरीक्षण केले जाते.

🚁 3. Drone Remote Sensing (UAV-based)
➡️ ड्रोनच्या मदतीने प्रत्यक्ष निरीक्षण.
✔ वापर: जमिनीचा सर्वेक्षण 📏, शेती निरीक्षण 🌾, नागरी नियोजन 🏙️.

B. Multi-Spectral & Hyper-Spectral Remote Sensing 🎨

🌈 1. Multispectral Imaging (बहुवर्णीय प्रतिमा)
➡️ 3-10 बँडमध्ये डेटा संकलन.
✔ वापर: वनस्पती आरोग्य निरीक्षण 🌿, भूगर्भीय संशोधन ⛏️.

🎭 2. Hyperspectral Imaging (अत्याधुनिक वर्णीय प्रतिमा)
➡️ 100+ बँडमध्ये डेटा संकलन.
✔ वापर: खनिज शोध ⛏️, प्रदूषण निरीक्षण 🌫️, हवामान अभ्यास ⛅.

C. Geophysical Remote Sensing (भू-भौतिकीय निरीक्षण)

⚖️ 1. Gravimetric Remote Sensing
➡️ गुरुत्वाकर्षण बदल मोजणे.
✔ वापर: भूगर्भीय संशोधन 🌍.

🧭 2. Magnetic Remote Sensing
➡️ भूचुंबकीय क्षेत्र निरीक्षण.
✔ वापर: खनिज संशोधन ⛏️, पृथ्वीच्या चुंबकीय क्षेत्राचा अभ्यास 🌎.

To be continued......
https://www.tg-me.com/scienceprecall

🔴Part 3

🌍 Remote Sensing मधील प्रमुख घटक (Key Components of Remote Sensing) 🛰️

1️⃣ सेंसर (Sensors) 📡

🔹 सेंसर म्हणजे काय?
✅ सेंसर म्हणजे ती उपकरणे जी पृथ्वीवरील विविध घटकांबद्दल माहिती गोळा करतात.
✅ सेंसर Active किंवा Passive प्रकारचे असू शकतात.
✅ त्यांचा उपयोग भिन्न प्रकारच्या ऊर्जा लहरी टिपण्यासाठी केला जातो.

🔍 सेंसरचे प्रकार:

📷 1. Optical Sensors

➡️ दृश्य प्रकाश (Visible light) व इन्फ्रारेड (Infrared) वापरून माहिती गोळा करतात.
✔ वापर: भूगोल मापन 🏔️, पर्यावरण निरीक्षण 🌿, शेती अभ्यास 🌾.

📡 2. Radar Sensors

➡️ सूक्ष्मतरंग (Microwave) वापरून माहिती गोळा करतात.
✔ वापर: ढगाळ हवामानात निरीक्षण ☁️, वनीकरण नियंत्रण 🌳, भूगर्भीय सर्वेक्षण 🌎.

🔦 3. LiDAR Sensors

➡️ लेसर किरणांचा वापर करून माहिती संकलन करतात.
✔ वापर: 3D मॅपिंग 🗺️, जंगल घनता निरीक्षण 🌲, शहरे नियोजन 🏙️.

2️⃣ प्लेटफॉर्म्स (Platforms) 🚀

🔹 प्लेटफॉर्म म्हणजे काय?
✅ सेन्सरला पृथ्वीवरून माहिती गोळा करण्यासाठी स्थानांतरित करणारी यंत्रणा.
✅ वेगवेगळ्या उंचीवर आणि माध्यमांवर अवलंबून विविध प्रकारचे प्लॅटफॉर्म वापरले जातात.

🔍 प्लेटफॉर्म्सचे प्रकार:

🛰 1. उपग्रह (Satellites)

➡️ पृथ्वीच्या कक्षेत फिरणारे उपग्रह.
✔ उदाहरणे: NASA चे Landsat 🌏, ISRO चे Cartosat 🛰️.

✈️ 2. विमान (Aircrafts) आणि ड्रोन (UAVs)

➡️ लो-एल्टीट्यूड निरीक्षणासाठी वापरले जातात.
✔ उदाहरणे: Aerial Surveying, Drone Mapping.

3️⃣ डेटा संकलन (Data Acquisition) 🎥

🔹 डेटा संकलन म्हणजे काय?
✅ पृथ्वीवरील विशिष्ट क्षेत्राची किंवा वातावरणाची माहिती गोळा करण्याची प्रक्रिया.
✅ डेटा भिन्न प्रकारच्या प्रतिमांमध्ये मिळतो.

🔍 डेटा संकलनाचे प्रकार:

⚫ 1. पॅनक्रोमॅटिक (Panchromatic)

➡️ फक्त काळ्या-पांढऱ्या (Black & White) प्रतिमा, पण अधिक तपशीलयुक्त.

🌈 2. Multispectral Imaging

➡️ विविध रंगांमध्ये (Red, Green, Blue, Infrared) डेटा गोळा करतो.

🎭 3. Hyperspectral Imaging

➡️ 100+ बँड्समध्ये विस्तृत डेटा संकलन.
✔ वापर: खनिज शोध ⛏️, प्रदूषण निरीक्षण 🌫️, कृषी संशोधन 🌾.

4️⃣ डेटा प्रक्रिया (Data Processing) 💻

🔹 डेटा प्रक्रिया म्हणजे काय?
✅ संकलित डेटा विश्लेषणासाठी योग्य बनवण्यासाठी केलेली प्रक्रिया.
✅ यात त्रुटी दुरुस्ती, प्रतिमा सुधारणे, आणि डेटा फिल्टर करणे समाविष्ट आहे.

🔍 प्रमुख सॉफ्टवेअर:

🖥 1. ENVI, ERDAS Imagine

➡️ Remote Sensing प्रतिमा आणि डेटा प्रोसेसिंगसाठी वापरले जाते.

🗺 2. ArcGIS

➡️ Remote Sensing डेटा मॅपिंगसाठी वापरले जाणारे प्रमुख GIS सॉफ्टवेअर.

5️⃣ डेटा इंटरप्रिटेशन (Data Interpretation) 🔍

🔹 डेटा इंटरप्रिटेशन म्हणजे काय?
✅ संकलित प्रतिमा आणि डेटाचे विश्लेषण करून त्याचा उपयोग करण्याची प्रक्रिया.
✅ विविध विश्लेषण पद्धती वापरून माहिती वर्गीकृत केली जाते.

🔍 उदाहरणे:

🌿 1. पिकांची आरोग्यता (Crop Health Analysis)

➡️ Multispectral आणि Infrared प्रतिमांमधून वनस्पतींच्या स्थितीचे मूल्यांकन.

🏔 2. भूगर्भीय मॅपिंग (Geological Mapping)

➡️ उपग्रह प्रतिमांद्वारे जमिनीची रचना आणि खनिज शोध ⛏️.

6️⃣ स्पेक्ट्रल सिग्नेचर्स (Spectral Signatures) 🎨

🔹 स्पेक्ट्रल सिग्नेचर म्हणजे काय?
✅ प्रत्येक वस्तू किंवा पृष्ठभाग विशिष्ट प्रकारच्या Electromagnetic Radiation ला परावर्तित किंवा शोषून घेते.
✅ या सिग्नेचरच्या आधारे वेगवेगळ्या वस्तूंचे वर्गीकरण केले जाते.

🔍 उदाहरणे:

📘 पाणी (Water) – उच्च निळ्या रंगातील स्पेक्ट्रम.
🌳 वनस्पती (Vegetation) – गडद हिरव्या रंगातील स्पेक्ट्रम.
🏜 माती आणि वाळू (Soil & Sand) – ब्राउन आणि रेड स्पेक्ट्रम.

7️⃣ नकाशे व चित्रे (Maps and Images) 🗺️

🔹 नकाशे आणि चित्रे म्हणजे काय?
✅ Remote Sensing च्या अंतिम उत्पादनांपैकी एक म्हणजे विविध स्वरूपातील नकाशे.
✅ हे नकाशे GIS वापरून तयार केले जातात.

🔍 उदाहरणे:

🏙 1. शहरी नियोजन (Urban Planning Maps)

➡️ शहरे विस्तार, वाहतूक मार्ग आणि बांधकामे नियोजन.

🌲 2. पर्यावरण नकाशे (Environmental Monitoring Maps)

➡️ प्रदूषण निरीक्षण, जंगलक्षेत्र आढावा.

To be continued......
https://www.tg-me.com/scienceprecall

🔥 ✅मुख्य मुद्दे थोडक्यात: 🔥

📡 Remote Sensing प्रणालीमध्ये 7 प्रमुख घटक असतात:
✅ 1. सेंसर – डेटा संकलनासाठी.
✅ 2. प्लेटफॉर्म्स – उपग्रह, ड्रोन, विमान.
✅ 3. डेटा संकलन – Multispectral, Hyperspectral.
✅ 4. डेटा प्रक्रिया – सॉफ्टवेअरद्वारे डेटाचे विश्लेषण.
✅ 5. डेटा इंटरप्रिटेशन – प्रतिमांचे विश्लेषण.
✅ 6. स्पेक्ट्रल सिग्नेचर्स – वस्तूंचे वर्गीकरण.
✅ 7. नकाशे व चित्रे – अंतिम परिणाम.

🌍 या घटकांच्या मदतीने पृथ्वीवरील विविध घटकांचे निरीक्षण, विश्लेषण आणि व्यवस्थापन करता येते. 🚀

To be continued......
https://www.tg-me.com/scienceprecall

जेव्हा मुलं मनापासून गोष्टी follow करतात, तेव्हा ती खुशी गगनात मावत नाही!

✍️ Smart Study चं खरं उदाहरण म्हणजे हेच!
🔍 Concept clear → Short Notes → Formula → Example solving
🎯 अशा पद्धतीनं अभ्यास केल्यास यश नक्कीच जवळ येतं!

🔥 आता तुमचाही अभ्यास असा smart बनवा –
Science PreCall बॅचसह तुमच्या तयारीला नवे पंख द्या!

📱 Sanchar Saathi — आर्थिक फसवणुकीसाठी आधुनिक उपाय:

लाँच/तारीख: 17 जानेवारी 2025 रोजीडिपार्टमेंट ऑफ टेलिकम्युनिकेशन्स (DoT) ने हे अ‍ॅप उपलब्ध करून दिले  .

मुख्य वैशिष्ट्य – Chakshu: हे फीचर वापरकर्त्यांना त्यांच्या फोन कॉल आणि SMS लॉगमधून संशयास्पद कॉल/एसएमएस थेट रिपोर्ट करण्याची सुविधा देते – ज्यात आर्थिक फसवणूकीचा संदर्भ असू शकतो  .

NVS 02 ( GSLV F-15 द्वारे उड्डाण)
NAVIC constellation चा भाग

29 jan 2025

श्रीहरिकोटा येथून 100 वे प्रक्षेपण