در فضیلت فراغت

۲- دی ام ان در سال ۲۰۰۱ در دانشگاه میزوری آمریکا کشف شد. آن سال دکتر مارکوس رایکول Marcus Raichle، که نورولوژیست و متخصص اف ام آر آی آن دانشگاه بود، چیز عجیبی در مغز دید. دید وقتی که دارد مغز بیماران را در دستگاه اف ام آر آی می‌بیند، حتی در لحظه‌هایی هم که بیمار دیگر هیچ کار خاصی انجام نمی‌دهد، باز هم قسمت‌هایی از مغزش مشغول فعالیت می‌شوند. و این قسمت‌ها جدا از آن قسمت‌هایی بودند که مثلا به کار قلب، تنفس و غیره مربوط می‌شوند. این را با همکارانش در میان گذاشت. همه‌شان اول فکر کردند این احتمالاُ یک‌جور خطای اف ام آر آی است. این بود که ظاهراً تا یک سال سعی کردند ببینند این «خطا» چطور ایجاد می‌شود! اما به جایی نرسیدند. هر بار هم روی هر بیماری که آزمایش کردند، نتیجه همان بود. می‌دیدند وقتی بیمار دارد کاری انجام می‌دهد، مثلاً حرف می‌زند، چیزی می‌خورد، دست یا پایش را حرکت می‌دهد، به‌محض اینکه آن کار را قطع می‌کند، آن قسمت‌های مرموز شروع به فعالیت می‌کنند. کم‌کم برایشان مسلم شد که پای خطای دستگاه در میان نیست. هر چه هست به کارهای خود مغز مربوط می‌شود. بنابراین باید مشخص می‌کردند این شبکه‌ها چه جور شبکه‌هایی بودند که وقتی شخص کاری را شروع می‌کرد خاموش می‌شدند، و وقتی کار را قطع می‌کرد فوراً روشن می‌شدند.

مغز دستگاهی است که خیلی انرژی مصرف می‌کند. وزنش فقط دو درصد وزن بدن است، اما بیست درصد انرژی‌ای که با غذا وارد بدن می‌شود در مغز مصرف می‌شود. بنابراین منطقی به نظر نمی‌آيد در حال استراحت هم بعضی قسمت‌های مغز «الکی» روشن باشند. این قسمت‌ها حتماُ کاری انجام می‌دهند که روشن می‌شوند. دکتر رایکول از همین جا شروع کرد تا ببیند این قسمت‌ها چه کاری ممکن است انجام دهند. اول با خودش گفت آیا اصلاً می‌شود نگذاشت این قسمت‌ها فعال شوند؟ از آنجا که وقتی مشغول کاری هستیم این قسمت‌ها خاموش هستند، طبیعی است که با کار مداوم و بی‌وقفه می‌شود نگذاشت فعال شوند. رایکول هم به همین جواب رسید. بعد از خودش پرسید بعد چه می‌شود؟ وقتی شخص برای مدتی نسبتاً طولانی یکسر خود را مشغول کار کند به‌طوری که نگذارد در طول آن مدت این قسمت‌ها فعال شوند، آن وقت چه اتفاقی برایش می‌افتد؟‌ یکی از جواب‌ها این است که مغز خسته می‌شود و مخصوصاً خلاقیت را از دست می‌دهد! اولین جوابی هم که به ذهن خود رایکول رسیده بود همین بود. در این صورت مغز خلاقیتش را از دست می‌دهد. و این جواب درستی بود. بعداً پژوهش‌ها نشان دادند این شبکه‌ها نقش مهمی در خلاقیت‌هایمان دارند. [ادامه دارد] عباس پژمان
@apjmn