♻️ سه‌گانه‌های نگارش

🔻 متن اصلی
در هفته‌های اول ۱۸۸۸ گزارش‌های استخبارات از منابع با اعتماد ادعا می‌کردند که مقامات روسی اسحاق خان را دیده‌اند.

🔹 نظر ویراستار
منظور نویسنده این است که مقامات روسی با اسحاق‌ خان دیدار کرده‌اند. این «دیده‌اند» به جای «دیدار کرده‌اند» در افغانستان به خصوص رایج است. مثلاً می‌گویند «باید فلانی را ببینیم» یعنی با او ملاقات کنیم. ولی این یک متن تاریخی است و نباید ابهام‌ داشته باشد. باید صریح و واضح باشد. من خودم که ویراستار متن بودم در ابتدا متوجه نشدم که منظور از «دیده‌اند» ملاقات است.

✅ حاصل ویرایش
در هفته‌های اول ۱۸۸۸ گزارش‌های استخبارات از منابع با اعتماد ادعا می‌کردند که مقامات روسی با اسحاق خان دیدار کرده‌اند.

#آموزشی_کاظمی
#نگارش
@asarkazemi

♻️ سه‌گانه‌های نگارش

🔻 متن اصلی
بدبختانه یکی از عواملی که در اوایل مانع اقدامات یا اقدامات مؤثر علیه امیر بود، این بود که برتانیه نمی‌خواست این واقعیت تلخ را بپذیرد که بهترین متحد و مدافع مرزهای هند آنها، زمامداری وحشت بی‌سابقه را در افغانستان آغاز نموده است.

🔹 نظر ویراستار
نوعی از درازنویسی که بسیار رخ می‌دهد، این است که شخص کلماتی مثل «عامل»، «توانستن» و... را به جمله می‌افزاید بدون این که لازم باشد. مثلاً می‌گوید «او بالاخره موفق شد که کار پیدا کند». خوب می‌شد گفت «او کار پیدا کرد». مگر این که سیاق عبارت طوری باشد که «موفقیت» در آن برجسته باشد و ضروری.
حالا در اینجا هم این «عوامل» لازم نیست. لازم بگوییم که این قضیه عامل ایجاد فلان مانع بود. می‌شود گفت که این قضیه مانع فلان چیز شد.

✅ حاصل ویرایش
یکی از موانع اقدامات یا اقدامات مؤثر علیه امیر، این بود که بدبختانه برتانیه نمی‌خواست این واقعیت تلخ را بپذیرد که بهترین متحد و مدافع مرزهای هند آن‌ها، زمامداری وحشت بی‌سابقه‌ای را در افغانستان آغاز آغاز کرده است.

#آموزشی_کاظمی
#نگارش
@asarkazemi

♻️ سه‌گانه‌های نگارش

🔻 متن اصلی
اقدامات یک‌جانبهٔ این مأموران سبب خشم اهالی گردید و در نیمه‌شب مأموران امیر و محافظان آنها، از سوی میزبانانشان به قتل رسیدند.

🔹 نظر ویراستار
عبارت را می‌شود ساده ساخت و به زبان گفتار نزدیک کرد. فعل‌ها می‌تواند فعل معلوم باشد و عبارت‌هایی مثل «از سوی» در این صورت حذف می‌شوند.

✅ حاصل ویرایش
اقدامات یک‌جانبهٔ این مأموران سبب خشم اهالی شد و آنان در نیمه‌شب، مأموران و محافظانشان را کشتند.

#آموزشی_کاظمی
#نگارش
@asarkazemi

✳️ جدولی برای تعیین فاصلهٔ سطر متن

🔻 انتخاب فاصلهٔ سطر مناسب در کیفیت صفحه‌آرایی بسیار مؤثر است و تعیین آن هم همیشه یکی از سؤالات دوستان صفحه‌آراست.
هم‌چنین در بسیاری از کارهایی که من دیده‌ام، فاصله سطر به خوبی انتخاب نشده است.

🔻 در این فایل پی‌دی‌اف یک قاعدهٔ ساده برای تعیین فاصلهٔ سطر متن بیان شده است و در صفحهٔ دوم آن، این قاعده به صورت یک جدول ارائه شده است.

🔻 اگر بخواهید می‌توانید مطابق آن قاعده فاصله سطر را تعیین کنید و اگر بخواهید، می‌توانید از عددهای آمادهٔ جدول استفاده کنید.

🔻 با این جدول دیگر هیچ نگرانی برای تعیین فاصلهٔ سطر متن نداریم. آن را استفاده کنید و رستگار شوید.

🔻 به خصوص به دوستان مبتدی توصیه می‌کنم حتماً این قاعده و این جدول را به کار بندند.

#صفحه_آرایی
#فاصله_سطر
@asarkazemi

👆 بازنشر جدول تعیین فاصله سطر متن کتاب، با یک اصلاح مختصر.

🔻این جدول کار ما را برای تعیین فاصلهٔ سطر متن کتاب آسان می‌کند.
🔻من باری چند ماه قبل آن را در همین کانال منتشر کرده بودم. در ویرایش جدید، در بعضی عددهای آن مختصر اصلاحی صورت گرفته است و اینک نسخهٔ اصلاح‌شده را که مربوط به ۲ فروردین ۱۴۰۴ است تقدیم دوستان عزیز می‌کنم.

#صفحه_آرایی
#فاصله_سطر
@asarkazemi

♻️ سه‌گانه‌های نگارش

🔻 متن اصلی
اگر عبدالرحمان خان تزریق تجهیزات و کمک‌های مالی منظم و فراوان برتانیه را نمی‌داشت، هرگز نمی‌توانست برای بیشتر از دو دهه به حیث زمامدار افغانستان باقی بماند.

🔹 نظر ویراستار
عبارت دوپهلو است و دو معنی را می‌رساند.
۱. بدون این کمک‌ها، او فقط می‌توانست دو دهه زمامدار باشد نه بیشتر. یعنی زمامداری دو دهه، قطعی بود.
۲. بدون این کمک‌ها او نمی‌توانست زمامداری باشد که بیش از دو دهه حکومت کرد. در این حالت این «بیش از دو دهه» توصیفی است برای مدت زمامداری.
منظور از نویسنده، همین شکل دوم است. یعنی او نمی‌توانست مدتی طولانی حکومت کند.

✅ حاصل ویرایش
روشن است که اگر عبدالرحمان خان تزریق تجهیزات و کمک‌های مالی منظم و فراوان برتانیه را نمی‌داشت، هرگز نمی‌توانست دو دهه و بلکه بیشتر، زمامدار افغانستان باقی بماند.

🔻 از نتیجه خیلی راضی نیستم. شاید می‌شد به شکل بهتری هم بیان شود ولی همین مقدار به عقلم رسید.

#آموزشی_کاظمی
#نگارش
@asarkazemi

♻️ سه‌گانه‌های نگارش

🔻 متن اصلی
برای امضای پیمان، نادر با ازدواج با دختر ابوالفیض موافقت کرد و خواهر او به برادرزاده‌اش داده شد.

🔹 نظر ویراستار
وقتی در جملهٔ اول چند نام داریم، بهتر است در جملهٔ دوم از ضمیر استفاده نکنیم، مگر این که واضح باشد که ضمیر به چه کسی برمی‌گردد. به خصوص در متن تاریخی که دقت و صراحت کامل می‌طلبد چون مورد مورد استناد واقع می‌شود.
در اینجا مشخص نیست که خواهر چه کسی به برادرزادهٔ چه کسی داده شده است. ظاهراً به نظر می‌رسد که منظور خواهر نادر باشد که به برادرزادهٔ ابوالفیض داده شده است، در حالی که چنین نیست، در واقع خواهرِ آن دختر منظور است، یعنی دختر دوم ابوالفیض به برادرزادهٔ نادر داده شد. چیزی که نمی‌‌شد حتی حدس زد و من این را با توضیحات نویسنده دریافتم.
یک نکتهٔ دیگر را هم بگویم. به نظر می‌رسد این تعبیر که یک دختر به فلان پسر یا مرد داده شد، جالب نیست، چون نوعی داد و ستد را می‌رساند. این نوع بیان از ازدواج در قدیم مرسوم بود ولی اکنون می‌شود عبارت دیگری گذاشت.


✅ حاصل ویرایش
برای امضای پیمان، نادر با ازدواج با دختر ابوالفیض موافقت کرد و دختر دیگر ابوالفیض، به ازدواج برادرزادهٔ نادر درآمد

#آموزشی_کاظمی
#نگارش
@asarkazemi

✳️ در جستجو و جایگزینی محتاط باشیم

🔻 می‌خواستم عبارت «به قول» را به صورت «به‌قول» تبدیل کنم. شاید در چنین مواردی با اطمینان خاطر جایگزینی کلی بدهیم، چون حتی حدس هم نمی‌زنیم که ما یک «به قول» دیگر هم داشته باشیم که قرار نیست «به‌قول» شود.
بله اینجا ما عبارت «قول اردو» را داریم که در افغانستان یک واحد نظامی است، شبیه مثلاً «لشکر».

🔻حتی اگر حدس می‌زنیم که کلمه هیچ نظیر دیگری ندارد و می‌شود با اطمینان جستجو و جایگزینی کلی انجام داد، محتاط باشیم و آن را تک‌تک جایگزین کنیم. به خصوص اگر این کار را بعد از ویراستاری انجام می‌دهیم و پس از آن دیگر قرار نیست متن خوانده شود.

#آموزشی_کاظمی
نگارش
#جستجو_و_جایگزینی
@asarkazemi

✳️ از نکته‌های ویراستاری

🔻در ویراستاری، به خصوص در متن‌های تاریخی و جغرافیایی، باید به متن دل بدهیم و تصور کنیم که کسی هستیم که قرار است این متن را به تمام و کمال درک کند. تا قسمتی را به صورت کامل نفهمیده‌ایم، از آن عبور نکنیم.

🔻من در حال ویرایش یک کتاب تاریخی هستم. در جایی از «سلطان‌احمد خان» اسم برده شده است که او را می‌شناسم. برادرزادهٔ دوست‌محمد خان است و سال‌ها زمامدار هرات بوده است. (همان کسی که در جنگ علیه انگلیس‌ها و کشتن شاه شجاع هم نقش داشت و در اواخر عمر، دوست‌محمد خان با او درگیر شد.)

🔻بعد می‌بینم که در چند سطر بعد، اسم «احمد شاه» می‌آید که ظاهراً ربطی به این تاریخ و این موقعیت ندارد. و در چند سطر بعد می‌بینم که صحبت از «احمد خان» می‌شود.

🔻از این دو نام ساده نمی‌گذرم. ما که در اینجا «احمد شاه» نداشتیم. نکند نویسنده یا مترجم کتاب، کلمهٔ «سلطان» در اسم این شخص را به معنی «شاه» گرفته است، مثل «سلطان محمود غزنوی» و تصور کرده که اسم این شخص «احمد» است و «سلطان» هم لقب اوست. پس حاصل شده است «احمد شاه».


🔻حالا چه کار می‌کنم؟ اسم «احمد شاه» را اصلاح می‌کنم و «سلطان‌احمد» می‌سازم؟ نه. این هم اصولی نیست. ممکن است اشتباه کرده باشم. ممکن است واقعاً یک «احمد شاه» دیگر هم در آن زمان داشته‌ایم. پس این را یادداشت می‌زنم تا از مترجم یا مؤلف بپرسم.

🔻گاهی متن‌های دقیق و مهم تاریخی و جغرافیایی یا دانشنامه‌ای، به دو سه بار رفت و برگشت بین ویراستار و مترجم یا مؤلف نیاز دارد. باید به کار دل بدهیم، بی‌حوصله نشویم و روی تک تک اسامی و وقایع درنگ کنیم و ببینیم که با هم جور می‌آید یا نه.

🔻یک مثال دیگر. در جایی گفته شده است که مثلاً فلان فرمانده نیروهای خود را که شامل ده سرباز و سه توپ بود به فلان جا اعزام کرد (که در همین کتاب عملاً‌ آن را داشتم) از این قضیه ساده نمی‌گذریم. یک قشون با «ده سرباز» که نمی‌شود که تازه سه توپ هم همراه داشته باشند که هر توپ چندین نفر برای حمل آن نیاز داشته است. پس احتمالاً چیزی از متن افتاده است. شاید «ده هزار» بوده باشد. پس این را هم علامت می‌زنیم.

🔻و به این شیوه است که یک کتاب تاریخی مثلاً هشتصد صفحه‌ای طی ماه‌ها ویرایش می‌شود و البته هنوز هم مطمئن نیستی که همه چیز رضایتبخش است. بسیار موارد بعد از چاپ کتاب به وسیلهٔ دیگران گوشزد می‌شود و البته گاهی همه را هم به شانهٔ ویراستار بار می‌کنند. ولی خبر ندارند که این مورد، یکی از ده‌ها موردی است که از غربال ویراستار عبور کرده است.

#ویراستاری

✳️ نکته‌های نگارش

من دو بار این عبارت را خواندم و برایم قضیه مبهم بود.
«در واقع به نظر می‏‌رسد امر عبدالرحمان خان در دسمبر ۱۸۸۶ برای ملی‌‏ساختن شماری از وقفیه‌‏های زیارت علی، اسحاق خان را متقاعد ساخت تا کاری برای متوقف‌‏ساختن زیاده‌‏روی‏‌های امیر صورت بگیرد.»

قضیه این بود که من آن «امر عبدالرحمان» را به اشتباه، «امیر عبدالرحمان» می‌‌خواندم و می‌دیدم عبارت معنی نمی‌دهد. «امیر عبدالرحمان اسحاق خان را متقاعد ساخت تا کاری برای متوقف‌ساختن زیاده‌روی‌های امری صورت بگیرد»؟ یعنی چه؟

چرا من این کلمه را اینجا «امیر» می‌خواندم؟ چون در این متن، معمولاً کلمهٔ «امیر» در مورد او بسیار به کار رفته است و چشم من بر حسب عادت، آن را «امیر عبدالرحمان» می‌خواند.

می‌خواهم به این نکتهٔ ظریف اشاره کنم که گاهی کلمات ممکن است در هم‌نشینی با همدیگر، خواننده را به خطا بیندازند و در چنین مواردی می‌شود کلمه را تغییر داد. مثلاً می‌شد نوشت «فرمان عبدالرحمان خان...»

من از این قبیل موارد در متن‌هایی که ویرایش کرده‌ام، بسیار دیده‌ام. باز شاید مثال‌هایی دیگر هم نقل کنم. به هر حال نکته‌ای است که شاید کمتر به آن توجه شده است.

#نگارش
@asarkazemi

✳️ پایگاه فرهنگ املایی «ویراستاران»

🔻من به‌تازگی از این فرهنگ املایی برخط بسیار استفاده می‌کنم. پیش از این از کتاب فرهنگ املایی خط فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی استفاده می‌کردم که البته آن هم بسیار سودمند بود. ولی شاید کتاب در دسترس همه نباشد و این پایگاه، همیشه در دسترس است.

🔻 پیشنهاد می‌کنم دوستان ویراستار در صورت دسترسی به اینترنت، این صفحه را داشته باشند و کلمه‌ای را که در مورد شکل نوشتنش ابهام دارند، از اینجا بیابند.

https://emla.virastaran.net/

✳️ ویل للمجستین*

🔻در جستجو و جایگزینی محتاط باشیم

🔻 شخص خواسته است که «اش» ضمیر را به کلمه نزدیک سازد و جستجو و جایگزینی کلی داده است، غافل از این که ورد، کلاه «آ» را نادیده می‌گیرد و «هم آش هست» را به «هم‌اش هست» تبدیل می‌کند.

*. مجستین: کسانی که جستجو و جایگزینی را با بی‌باکی انجام می‌دهند و همانا که آنان از زیانکاران‌اند.

#آموزشی_کاظمی
#ویرایش
#جستجو_و_جایگزینی
@asarkazemi

✳️ شریک ساختن

🔻در این سال‌ها کاربرد «شریک ساختن» به معنی به اشتراک گذاشتن یا حتی بیان کردن، بسیار مرسوم شده است و این از غلط‌های رایج روزگار ماست.

🔻شریک یعنی کسی که در امری با ما همدست یا سهیم است. معنی آن در قدیم هم همین بوده است. با این معنی، «شریک شدن» یعنی این که دو نفر در کاری با هم مشارکت یا همدستی می‌کنند. مثلاً شریک شدن در یک معامله یا تجارت یا تولید.

🔻پس شریک ساختن در مورد شخصی که در کاری یا چیزی با ما سهیم می‌شود یا مشارکت می‌کند، درست است. مثل این که بگوییم «در آن لحظات، انگار شریک تنهایی‌اش می‌شدم.» یا
«مرا شریک غم‌هایت بدان.»

🔻اما در مورد چیزی که به مشارکت گذاشته می‌شود یاارائه می‌شود، نمی‌شود گفت آن چیز را شریک ساختیم، بلکه باید بگوییم تقسیم کردیم یا قسمت کردیم، یا بیان کردیم.

🔻پس به جای «دوست نداشتم غصه‌هایم را با کسی شریک کنم.» می‌شود گفت «دوست نداشتم کسی را با غصه‌هایم شریک کنم.»

🔻یا به جای «پیشنهادهایم را با آنان شریک کردم.» می‌توانیم بنویسیم «پیشنهادهایم را به آنان بیان کردم» یا «پیشنهادهایم را به آنان مطرح کردم.»

🔻در پایان یک قاعده را بگویم. هر جا که می‌خواهید کلمهٔ «شریک» به کار برید، ببینید که اگر به جای آن «همدست» یا «سهیم» بیاوریم، درست است یا نه. در همان نمونه‌های بالا، آیا می‌شود گفت «پیشنهادهایم را با آنان همدست کردم» یا «غصه‌هایم را با کسی سهیم کردم»؟

#آموزشی_کاظمی
#نگارش
@asarkazemi

✳️ و اینک لحظات آماده‌سازی نهاییِ آخرین قسمت از فیلم‌های «اصول و قواعد صفحه‌آرایی کتاب»
🔻 این کار در آبان ۱۴۰۲ شروع شد و به دلیل مشغله‌های بسیاری که در این یک دو سال اخیر داشتم، مدت‌ها به وقفه برخورد کرد.
🔻 قرار است که این مجموعه به اضافهٔ مجموعهٔ «صفحه‌آرایی کتاب در این‌دیزاین» که قبلاً منتشر شده است، یک خودآموز کامل صفحه‌آرایی کتاب باشد و هر مجموعه، بخشی از این امر را عهده‌دار شود. به گونه‌ای که شخصی که ذوق و استعداد صفحه‌آرایی دارد، بتواند با این دو مجموعه به یک صفحه‌آرای حرفه‌ای بدل شود.

🔻 امیدوارم که در روزهای آینده بتوانم این مجموعه را در سایت خودم عرضه کنم.

@asarkazemi

♻️ سه‌گانه‌های نگارش

🔻 متن اصلی
او به احتمال، یکی از نویسندگان رسائل آن جریان فکری به شمار می‌رود.

🔹 نظر ویراستار
در حال ویرایش متنی هستم که در آن به وفور از «به شمار می‌رود» استفاده شده است. باید در نظر داشته باشیم که «به شمار می‌رود» وقتی است که چیزی قطعیت و صراحت نداشته باشد و در اذهان دیگران مطرح باشد.
حالا در این عبارت، این عدم قطعیت را همان «به احتمال» به ما القا می‌کند. پس «به شمار می‌رود» لازم نیست. باید بگوییم «است»
به شمار می‌رود برای وقتی است که آن «به احتمال» را نداشته باشیم.

✅ حاصل ویرایش
۱. او به احتمال، یکی از نویسندگان رسائل آن جریان فکری است.
۲. او یکی از نویسندگان رسائل آن جریان فکری به شمار می‌رود.

#آموزشی_کاظمی
#نگارش
@asarkazemi

موارد دیگری از «به شمار می‌رود» در آن متن، در حالی که خیلی از این موارد قطعی است و نیازی به «به شمار می‌رود» ندارد. مثلاً این مورد که عبارت «درواقع» دارد و حاکی از قطعیت آن است.
🔻 طرح «علم عمران» ابن‌خلدون در واقع نوعی معرفتِ جامعه‌‌شناسانه به شمار می‌رود.
اینجا می‌شد بگوید «است»

🔻از نظرِ ابن‌خلدون، عمران از ویژگی‌های انسانی به شمار می‌رود.
همین که می‌گوییم «از نظر» همان نسبیت را القا می‌کند و نیازی نیست که باز «به شمار می‌رود» بیاوریم. یعنی یا باید گفت «ابن خلدون عمران را از ویژگی‌های انسانی به شمار می‌آورد» و یا باید گفت «از نظر ابن خلدون، عمران از ویژگی‌های انسانی است.»

✳️ چنانچه / چنان‌که

فرقی است بین این دو کلمه. اولی به معنی «درصورتی‌که» یا «اگر» است و دومی به معنی «آن‌گونه‌که». بسیار، بسیار دیده‌ام که «چنانچه» را به جای «چنان‌که به کار برده‌اند.
🔸 هر جا خواستید بدانید که «چنانچه» اینجا درست به کار رفته است یا نه، معادل آن یعنی «در‌صورتی‌که» را به جایش بگذارید و ببینید که درست معنی می‌دهد یا نه.

🔹 این چند مورد نادرست از کاربرد چنانچه. در همه این موارد باید «چنان‌که» آورد.

🔻 ابن خلدون وقتی از «عمران» می‌گوید، مرادش پویش فرهنگِ یکجانشینی و «حضاره» به معنای مدنیت است، چنانچه گفته است: «اجتماع برای نوع انسان اجتناب ناپذیر و ضروری است».

🔻 ویژگی عمدهٔ آن را به قول دیدرو «تغییردادنِ شیوهٔ اندیشیدن» تشکیل می‌داد، چنانچه کانت شرح داده است: روشنگری خروج انسان از صغارتی است که خود بر خویش تحمیل کرده‌ است.

🔸 در ضمن این نکته را هم عرض بکنم که از نظر نگارش، «چنانچه» به صورت پیوسته توصیه می‌شود و «چنان‌که» با نیم‌فاصله. یعنی همین‌طور که من نوشته‌ام.

#نگارش
@asarkazemi