#finished

Aleksandr Dyuma – “Graf Monte-Kristo” (birinchi kitob)

"Graf Monte-Kristo"ning birinchi kitobi "If qal’asining mahbusi", "Sinbod – dengiz sayyohi", "Toksikologiya" deb nomlangan 3 qismga bo‘linadi. Hamda shu 3 qism ichida 57 ta bob joy olgan.

📌Yozuvchi Aleksandr Dyuma politsiya qaydnomalarida g‘ayrioddiy jinoyat tarixiga duch keladi. Va buni o‘zining istedodi va mohorati bilan birlashitirb ajoyib roman holiga keltiradi. Shunga asoslanib asarni qisman hayotiy voqelikdan iborat deyish mumkin. Bu roman qashshoq xalq vakili bo‘lgan Edmon Dantes hayotini hikoya qiladi.

Birinchi kitobning birinchi qismi "If qal’asining mahbusi"da Dantesga qilingan tuxmatning katta siyosiy alangaga qo‘shilib yonishi, shu sababli ashaddiy siyosiy jinoyatchilar saqlanadigan atrofi degiz bilan o‘ralgan If qal’asiga qamalishu birinchi qismning asosiy voqealar rivoji hisoblanadi. Muallif shunchaki qizg‘in voqealar bilan cheklanib qolmaydi. Sevgi, do‘stlik, ota va o‘g‘il tuyg‘ulari, bundan tashaqari inson ongidagi xasad, ko‘rolmaslik inson taqdiriga qanday ta’sir etishi mumkinligini ham ochib beradi.

Birinchi kitobning ikkinchi qismi "Sinbod – dengiz sayyohi" deb nomlanadi. 19 yoshida qamalgan Edmon Dantes 33 yoshga kirganida qamoqdan qochishga erishadi. 14 yillik azob-uqubat, og‘ir sharoit uning ko‘rinishini eng yaqinlari ham taniy olmaydigan shaklga kiritib qo‘yadi. Shu va xavfsizlik sababidan o‘zini hammaga Sinbod – dengiz sayyohi deb tanishtiradi. Muallif bu qism orqali inson o‘z hayotini, qiyofasini, niyatini yashirib, o‘tmishini ortda qoldirib, yangi sahifadan boshlay olishi mumkinligini ko‘rsatib beradi.

Birinchi kitobning 3-qismiga “Toksikologiya” nomi berilgan. Mohiyatni chuqurroq anglashingiz uchun bu so‘z nimani anglatishini bilib olishingiz kerak. Toksikologiya zaharlash san’ati demakdir. Toksiologiya bu yerda faqat jismoniy zaharlash emas, balki ruhiy, ma’naviy zaharlanish ramzi sifatida ishlatiladi.

Mana shu qismga kelib asar o‘zining qizg‘inlik cho‘qqisiga chiqadi. Edmon Dantes "Graf Monte-Kristo" nomini oladi. Endi u nafaqat boy va qudratli balki jamiyatda obro‘-e’tiborga ega insonga aylanadi. O‘zining 14 yillik azob-uqubatlari uchun kim aybdorligini, hazon bo‘lgan yoshlik uchun kimlar tovon to‘lashi kerakligini aniqlagan Graf Monte-Kristo ularni har tomonlama zaharlashga, asta-sekun ularni halohat tomon yetaklab boraveradi. Ana shu jarayondan qasos lazzatini tuyadi.

Bu qismda yana bir muhim jihat ro‘y beradi. Asarning bungacha bo‘lgan ko‘plab boblaridagi qaysidir mavhum voqealar, mahvum kishilarning asliyati boshqa rakursdan ko‘rsatiladi. Biririnchi qismdagi chalkashliklar yechila boshlaydi. Shu joyida badiiy adabiyotning ahamiyatini, inson ongidagi tasavvur chegaralarini qanchalik kengaytirib yuborishini, boshqa aniq fanlar bu xususiyatga ega emasligini aniq-tiniq his qilasiz. Yozuvchining, Aleksandr Dyumaning ijodiy darajasini bor bo‘y-basti bilan ko‘rgandek bo‘lasiz.

Asarnig hamma joyida, ayniqsa uchunchi qismida muallif voqea va jarayonlarni, kimsalarni oq va qora rangda ko‘rsatmaydi. Hayot ko‘proq rangdan iborat ekanini, bir inson bir vaqtda yomon, saxiy, chin oshiq, kimgadir mehribon ota yoki qattiqqo‘l boshliq kabi xususiyatlarni o‘zida tashiy bilishini ko‘rsatib beradi.

🖥

"Graf Monte-Kristo"

romanining ikkinchi kitobi ham 3 qismdan iborat. Bular

"Sharpalar", "Aybnoma", "Gunohni yuvish

"

deb nomlanadi. Ikkinchi kitob haqida ham yaqin kunlarda o‘z xulosalarimni sizlar bilan bo‘lishaman.

➡️@qora_yigit

#finished

Aleksandr Dyuma – “Graf Monte-Kristo” (ikkinchi kitob)

“Graf Monte-Kristo”ning ikkinchi kitobi “Sharpalar”, “Aybnoma” va “Gunohni yuvish” kabi 3 qisimdan iborat.

“Sharpalar” qismida muallif asta-sekin qasosning asl narxini ko‘rsatib boradi. Monte-Kristoning har bir zarbasi adolatlidek ko‘rinsa ham u olayotgan qasos begunohlar (masalan, Valentina, Mersedes) ruhiyatiga ham tegib oʻtganini koʻrgach, o‘ziga-oʻzi “Xudo o‘rnini egallashga urinmayapmanmi?” degan savolni bera boshlaydi.

“Sharpalar” qismidagi eng muhim voqelik Morserlar oilasining yakson qilinishidir. Bu Morser deganimiz Edmond Dantesning qamalishida bosh sababchilardan boʻlgan, Mersedesning oshigʻi Fernan edi. Monte-Kristo bilan birga qasos lazzatini his qilishingiz uchun Fernanning qanday yakson qilinganini aytib oʻtirmayman. Bu lazzat oʻzingizga qolgani yaxshi.

“Aybnoma” qismning bunday nomlanishi esa Edmond Dantes ya’ni Graf Monte-Kristoning uch dushmani Danglar, Vilfor va Morserlarning ustidan axloqiy aybnoma tuzilishi bilan bogʻliq.

Bu qismda Monte-Kristo qaysidir ma’noda prokurorga aylanadi. Endi u faqatgina fitna muallifi emas aybnomaga asos boʻladigan dalillarni yigʻuvchi, guvohlarni gunohkorlar bilan yuzma-yuz sahnaga olib chiquvchi rejissorga aylanadi. Bu qismdagi boblar tez-tez sahnasini almashtirib, triller ritmini beradi. Voqealar rivoji, jarayon va natijalar oʻpqoni oʻquvchini kitob ichiga tortib ketadi.

Aybdorlarni jazolash jarayoni begunohlarni ham azoblagach, Monte-Kristoning ichki tarozisi bir tomonda qasos, bir tomonda esa insoniy rahm va mas’uliyat oʻrtasida chayqala boshlaydi. Bu esa keyingi qism ya’ni “Gunohni yuvish”dagi hal qiluvchi sahnalarga oʻzak boʻlib xizmat qiladi.

Monte-Kristo o‘z yo‘lini “adolatni tiklash” deb bilsa-da, yakunda haddan oshib ketganini his etadi va kechirim orqali haqiqiy insoniylik oʻzaniga qaytadi. Aybdorlar yoki qonun yoki o‘z vijdoni hukmiga duchor etiladi.

Aleksandr Dyumaning shunday ulkan va muhtasham dunyo qurgan “Graf Monte-Kristo” asarining yakunida kelgan xulosam shuki adolat kechirim bilan to‘latilgandagina to‘liq va mukammal adolat bo‘ladi. Sizga ham Aleksandr Dyuma qurgan olamga sayohat qilishni tavsiya qilaman.

➡️@qora_yigit