#finished

Den Braun – “Raqamli qal’a”

Google, Telegram, iCloud, Face ID, chatGPT… Biz har kuni shu atamalar bilan yashayapmiz, lekin ularning ortida kim va qaysi niyatda turgani haqida ko‘p ham o‘ylamaymiz.

Men uchun Den Braun shu savolni birinchilardan boʻlib jiddiy shaklda qo‘ygan yozuvchi. Uning ilk romani “Raqamli qal’a”ni oʻqib, oʻzingizni ulkan internet algoritmlari ichida yashayotgan kichik nuqta kabi ko‘ra boshlaysiz.

Roman voqealari AQSh Milliy xavfsizlik agentligi atrofida kechadi. Asosiy qahramon Syuzan Fletcher kriptografiya bo‘yicha mutaxassis. U Transxabar nomli qudratli mashina yordamida dunyodagi har qanday kodni yecha oladigan tizim ustida ishlaydi.

Ammo yaponiyalik dasturchi Enzay Tankado mustahkam virus ya'ni “Raqamli qal’a”ni yaratadi. Uni esa hech bir tizim, hatto Transxabar ham yecha olmaydi.

Tankado bu kodni inson erkinligini himoya qilish uchun yaratadi. Agentlik esa xavfsizlik uchun nazorat zarur deb hisoblaydi. Shu ikki qarama-qarshi fikr butun roman konfliktining asosini tashkil etadi.

Bundan tashqari kitobdagi qisqa va hayajonli boblar keyingisiga oson oʻtib ketishingizga sabab boʻladi, qarabsizki katta hajmli kitobni yarimlatib qoʻygan boʻlasiz.

🫥Bu kitobga sariq adabiyot deb baho beradiganlar koʻp, kriptografiya boʻyicha mutaxassislar ham asl algoritmlar boshqacha ishlaydi, kitobda bu tomonlar reallikdan uzoq deb tanqid qilishgan. Voqealar ortidan quvib, qahramonlar chuqurroq ochib berilmagan degan e’tirozlar ham haqli.

Ammo men uchun, “Raqamli qal’a” baribir yaxshi kitob boʻlib qoladi. Braun bu asarni o‘z davridan 20-30 yillarga ilgarilab yozgan. Bugun biz shunchalik “onlayn”mizki, har daqiqa u ogohlantirganidek raqamli kuzatuv ostidamiz.

Sizningcha, barcha akkauntlarimiz, shaxsiy yozishmalarimiz kuzatuvda va nazoratda turishi bizni himoya qiladimi yoki erkinligimizni yoʻqqa chiqaradimi?

Biz o‘z sirlarimizni soya ortidagi “kim”ga ishonyapmiz? Hukumatgami, algoritmgami, “Accept all cookies” tugmasigami?

➡️@qora_yigit