Себертатарлар турында ниләр беләсез?

"Төбәлмә" нәрсә ул? Себер ханлыгының иң күренекле ханбикәсе кем?

Әйдә.Online проекты бу хакта кызыклы квиз әзерләде.

Ничә сорауга җавап бирә алырсыз икән?


➡️ https://www.azatliq.org/a/33554260.html
(тес VPN белән эшли)

"Фольклордан үсеп чыгарга вакыт"

Чит илдә яшәүче татар мөһаҗирләре тарафыннан оештырылган Татар шурасының беренче чарасында Австралиядән галим Марат Галләм фикере:

— Бүгенге көндә читтәге татар диаспорасы берничә мөһим сынау алдында торып кала. Беренчедән, татарларны әле дә еш кына "фольклор, сувенир халкы" итеп кенә кабул итәләр. Безне Сабантуй һәм аш-су белән генә бәйлиләр. Икенчедән, көнбатыш илләрендә татарларны еш кына урыслар белән бутыйлар, бу исә милләтнең танытырга авырлаштыра. Моннан тыш, мәдәни проектлар өчен ресурслар җитми, хәтта латин графикасындагы татар әлифбасын булдырмау проблемы һаман да хәл ителмәде.

Татар халкы үзенең глобаль үзаңын формалаштырырга тиеш. Фольклордан үсеп чыгарга вакыт,"сабантуй милләте"ннән — җитдилек, ирек һәм ихтыяр милләтенә әверелергә кирәк. Татарлар өчен дөнья буйлап үзара элемтәләрне ныгыту, таныла башлау һәм дөнья буйоап татар шурасы кебек структураларны үстерү мөһим.

Максатыбыз ачык: телне, мәдәниятне һәм үз-үзеңә ихтирамны саклый белгән зирәк, бердәм һәм актив милләт булу, — диде ул.

👉Башкаларның фикеләрнең безнең мәкаләдә укыгыз.

Татар шурасы турында аерым мәкалә алдагы көннәрдә чыгачак.

Полиция кырымтатар хокук яклаучысы Лутфие Зудиевага "канунны бозуларга юл куймау" турында кисәтү тапшырган

18 октябрьдә Русия оккупацияләгән Кырымда журналист, кырымтатар хокук яклаучысы Лутфие Зудиева йортына полиция хезмәткәрләре килгән. Зудиева "Кырым теләктәшлеге" проектына сөйләвенчә, алар аңа "канунны бозуларга юл куймаска" дигән кисәтү тапшырган.

Ике полиция хезмәткәре Русия эчке эшләр министрлыгының "Җанкөй" бүлегеннән килгән. Зудиева үзенә карата кисәтү чыгарылу белән риза булмавын һәм "канунны бозарга" җыенмавын әйткән.

Кырымтатар хокук яклаучысы әлеге документның ни сәбәпле тапшырылуын сораган, әмма полиция хезмәткәрләре "белмибез, ә бары безгә кушылган эшне үтибез" дип әйткән.

Документта Зудиеваны "Экстремистик эшчәнлеккә" һәм җыеннар, митинглар, йөрешләр, пикетларга юл куймау турында кисәтү турында әйтелгән.

▪️Зудиева кырымтатар хокуклары бозылуы турында даими сөйләүче журналист. Быел май аенда Русия юстиция министрлыгы аны ят агент буларак тамгалады.

@azatliqradiosi

🇺🇸🇷🇺🇺🇦WP: Путин Трамп белән сөйләшү вакытында Украинаның Донецки өлкәсенннән баш тартуын таләп иткән

Русия президенты Владимир Путин АКШ президенты Доналд Трамп белән телефоннан сөйләшү вакытында сугышны туктату шарты буларак Киевның Донецки өлкәсеннән тулысынча баш тартуын таләп иткән. Бу хакта ике югары түрәгә сылтама белән The Washington Post яза.

Басма чыганаклары белдерүенчә, Путин Донецки өлкәсен тулысынча контрольга алу шарты белән Запорожье һәм Херсон өлкәләренең басып алынган өлешеннән баш тартырга әзер булуын әйткән.

WP искәртүенчә, Мәскәүнең августта Анкориджедагы очрашу вакытында яңгыраткан таләпләре белән чагыштырганда хәзергесе бераз кимегән. Чыганаклар сүзләренчә, АК Йортның кайбер түрәләре моны алга китеш буларак бәяләгән.

Газет чыганаклары сөйләвенчә, җомга көнне узган очрашуда АКШ президентының махсус вәкиле Стив Уиткофф Донецки өлкәсен Мәскәүгә тапшыру мәсьәләсендә Украина вәкиллегенә басым ясаган.

Трамп белән Путин очрашуы 16 октябрьдә узды.

@azatliqradiosi

Хәерле иртә, хөрмәтле укучыларыбыз! 20 октябрь иртәсенә булган кайбер хәбәрләрне барлыйк:

🔸Русия Днепропетровски өлкәсендәге ДТЭК күмер базына һөҗүм иткән. Һөҗүм вакытында җир астында 192 эшче булган. Алар коткарылган дип хәбәр итә Украина басмалары.

🔸Һонгонгта йөк очкычы казасында ике кеше һәлак булган. Очкыч җиргә төшеп утыру вакытында туктый алмаган һәм юлдан чыгып диңгезгә төшкән. Юлда ул һава аланы хезмәте машинасын бәрдергән. Машинадагы кешеләр һәлак булган. Очкычтагы экипаж зыян күрмәгән.

🔸Мәскәүдә рекрутка чакырылыш вакытында тоткарлау очраклары арткан. "Идите лесом" проекты хәбәр итүенчә, дүрт кешене полиция вәкилләре метро станциясендә, тагын берсен станция юлында тоткарлаган. Әлеге яшьләр рекрутка барудан азат ителгән яки вакытлары кичектерлгән булса да, полиция вәкилләре аларны тотып армиягә җибәрү пунктына тапшырган. https://www.tg-me.com/iditelesom_help/6389

🔸Йәмәндә хөситләр БМОның бер оешмасына һөҗүм иткән һәм берничә дистә хезмәткәрне тотык итеп алган. Аларның бишесе Йәмән ватандашлары, тагын 15е чит ил ватандашлары дип хәбәр итә CNN. Моннан тыш кораллы төркем элемтә өчен бөтен телефоннарны, компьютерларны да алган.

🔸Уфаның Киров районы балалар мәйданчыгында батут тоткычлары өзелү сәбәпле, балалар егылып төшкән, бер 14 яшьлек егет хастаханәгә озатылган. Аның баш мие селкенгән, сөякләре сынган. Егеткә операция ясалган. Mkset телеграм каналы язуынча, әлеге хәлдән соң батутны тиз арада алып куйганнар.

@azatliqradiosi

Күптән түгел чит илдә оешкан Татар шурасы Мәскәүдәге Муса Җәлил исемендәге 1186 нчы мәктәпне саклап калу турында Мәскәү мэры Сергей Собянинга хат юллаган.

Бу хакта оешманың социаль челтәрләрендә хәбәр ителә. Алар аны ачык хат буларак та бастырган. Мөрәҗәгатьтә Мәскәүдәге бердәнбер татар мәктәбен ябу яки башка мәктәп белән кушу ихтималы борчылу тудыра диелә. Хатта әйтелгәнчә, Мәскәүдә татарлык белән бәйле белем оешмасының юкка чыгуы Русия Конституциясенә каршы килә.

"Әлеге мәктәп күп еллар дәвамында заманча белем бирү стандартларын һәм этномәдәни компонентны уңышлы берләштергән уникаль белем үзәге булып торды. Ул татар телен һәм мәдәниятен саклауга юнәлтелгән эшчәнлеге белән аерыла.

Татарлар – Русиядә сан буенча икенче урында торган милләт. Мәскәүдә дә татарлар төп халыкларының берсе. Татар халкы башкала тарихына, мәдәниятенә һәм икътисади үсешенә зур өлеш кертте. Татар халкының милли каһарманы исемен йөрткән һәм милли үзенчәлекне саклауга юнәлтелгән белем учагын бетерү – Русия Конституциясендә күрсәтелгән күпмилләтлелек, мәдәни тигезлек һәм үзара ихтирам принципларына каршы килә", дип языла ачык хатта.

Татар шурасы Мәскәү мэриясеннән 1186 нчы Муса Җәлил исемендәге мәктәпне мөстәкыйль белем бирү учреждениесе итеп саклап калырга, этнокультура юнәлешен сакларга таләбен куйган.

Тулырак 👉монда укыгыз.

@azatliqradiosi

Көн язмасы: Мөһаҗирлектә яңа татар оешмасы барлыкка килде. Татар шурасы артында кем тора?

Чит илдә Татар шурасы барлыкка килде. Алар мөһаҗирлектә антиколониаль сәясәт белән шөгыльләнәчәк. Оештыручылар аны хәрәкәт дип атый һәм беренче чиратта татар хокуклары өчен көрәшәчәк дип белдерә.

Татар шурасын оештыручысы - сәясәт белгече, җәмәгать эшлеклесе, берничә ел дәвамында мөһаҗирлектә яшәүче Руслан Айсин. Азатлык Радиосына ул үзен Татар шурасының рәисе дә, әйдәманы да түгел ди. "Татар шурасында рәис юк, барысы да бертигез хокукта, һәр кеше үз эш юнәлешен билгеләде, шул юл белән эшләячәк. Татар шурасында инде дистәдән артык кеше бар. Без зур хәрәкәткә әверелү максатын куйдык", диде ул.

Татар шурасының социаль челтәрләрдә актив эш башлады. Алар һәр платформада да - Телеграм, YouTube, TikTok, Instagramда бар диярлек. Һәр җирдә стримнар, кыска видеолар, аңлатма текстлар чыга. Шушы көннәрдә, мисал өчен, Татар Шурасы Европа шурасы парламент ассамблеясына (ПАСЕ) милли азчылыкка урыннар бирү турында аңлатма хат, Мәскәүдәге татар мәктәбен саклап калу турында мөрәҗәгать чыгарды.

Азатлык Руслан Айсиннан Татар шурасы ничек оешканы, якын һәм ерак киләчәктә нинди максатлар куелуы, мөһаҗирлектәге башка татар оешмалары белән каршылыкка керү турында, активистларга басым булу ихтималы турында сорашты.

"Инициатив төркем җыелды, барысы да татарлар. Алар төрле дәүләтләрдә яши: Европа илләре, Австралия, Канада, Төркия, Сүрия. Аралаштык, мактасларны барладык. Оешма кирәк, аны теркибез дип килештек. Ул Европада теркәләчәк, шулай уңайлырак дип килештек.

Татарларның хокуларын яклау мөһим. Бүгенге көндә халыкара мәйданда татарларны яклап сүз әйтерлек тә, аларның мәнфәгатьләрен якларлык та, реаль ярдәм күрсәтерлек бер генә оешма да калмады. Оешмалар шактый, әмма күпчелек сәясәттән уттан кебек курка. Мин аларны тәнкыйтьләмим, әмма карагыз, дөнья үзгәрде, элеккеге кебек Сабантуйларга җыелып берни булмагандай куанып йөрү дә килешми. Кемдер әйтергә, сөйләргә, аңлатырга тиеш", ди Айсин.

Тулырак👉 монда укыгыз.

@azatliqradiosi

❗️Ереванда тумышы белән Чечнядан булган һәм өйдәге көч кулланылу аркасында Русиядән китәргә мәҗбүр булган Айшат Баймурадова үле килеш табылган.

Бу хакта Әрмәнстан полициясе хәбәр итә.

Элегрәк Баймурадованың югалуы турында хәбәр ителгән иде. Хокук яклаучылар аны урлап Чечняга кайтарган булулары ихтимал дип әйтте.

"19 октябрьдә Эчке эшләр министрлыгының полиция идарәсенә Еревандагы Демирчян урамында арендага алынган фатирларның берсендә бер хатын-кыз мәете табылуы турында хәбәр килде. Полиция хезмәткәрләре төркеме әлеге урынга китте. Фатирда 17 октябрьдә эзсез югалган 23 яшьлек Айшат Баймурадованың үле гәүдәсе табылды", диелә полция хәбәрендә. Хәзер тикшерү эше башланган, үлем сәбәпләре әлегә билгеле түгел.

Баймурадовага Чечнядан качарга Төньяк Кавказ хатын-кызларына ярдәм итүче хокук яклау оешмасы булышкан. Ереванда аның югалуы турында 17 октябрьдә активист Даниил Чебыкин хәбәр итте. Аның сүзләренчә, кыз 15 октябрьдә кич йөрергә чыгып киткәннән соң өйгә кайтмаган һәм телефонга җавап бирмәгән. Чебыкин аны көчләп туган ягына кайтарган булулары ихтимал дип фаразлады, чөнки мондый хәлләр элек Европада, Грузиядә һәм Русия төбәкләрендә булды. Хәзер менә Ереванда да шундый хәл", дип язды активист.

@azatliqradiosi