▫️این نشست حضوری است. اگر امکان شرکت کردن ندارید، لطفاً نام‌نویسی نکنید.

▫️فرایند نام‌نویسی را تا پایان و تا زدن دکمۀ ارسال و دریافت پیامک دوم انجام دهید، وگرنه نام‌نویسی کامل نخواهد شد.

با گذشت فقط ٢۴ ساعت، ظرفیت تکمیل شد و ٢٨٠ نفر نام‌نویسی کردند.
از استقبالتان سپاسگزاریم.
‌
اگر در این نشستِ حضوری نام‌نویسی کرده‌اید و سپس متوجه شدید که نمی‌توانید آن روز تشریف بیاورید، حتماً زودتر به یکی از ما بگویید تا جا باز کنیم برای گرامیانی که می‌خواهند و می‌توانند بیایند.

با قدردانی از همراهی‌تان
گروه «ویرایش‌پژوهان»

«نقد و بررسی بخش ریشه‌شناسی فرهنگ بزرگ سخن»، فرهاد قربان‌زاده، مجلهٔ فرهنگ‌نویسی، شمارهٔ ٩، اردیبهشت ۱۳۹۴.

فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

دربارۀ واژۀ نرد و تخته‌نرد
نرد صورت کوتاه‌شدۀ nēw-ardaxšēr است (MacKenzie 1971, p. 59؛ کارنامهٔ اردشیر بابکان، ص ۱۵) که بعدها به‌صورت nardašīr و سرانجام به‌صورت نَرد درآمده.
نردشیر (جوالیقی ۱۹۹۰، ص ۶۰۵؛ Nyberg 1974, p. 138) و نرد وارد عربی (جوالیقی ۱۹۹۰، ص ۶۰۵) شده‌است.
واژهٔ Ardaxšēr همان «اردشیر»، پادشاه ساسانی، است. مؤلف شهاب‌الاخبار (ص ۲۲۴) گوید: «این قمار را برای آن نردشیر گویند که اردشیر جمع کرد». واژهٔ nēw به معنی «دلیر» است (Nyberg 1974, p. 138). نیو به فارسی نو هم رسیده‌است: «نیو: مرد دلیر و مردانه بود. فردوسی گفت: چو طوس و چو گودرز و گشواد و گیو / چو گرگین و فرهاد و بهرامِ نیو» (اسدی ۱۳۱۹، ص ۴۱۲). با وجود این، در فرهنگ صحاح‌الفرس به‌نادرست آمده‌است: «گویند واضع آن بزرجمهر است» (محمدبن هندوشاه نخجوانی ۱۳۴۱، ذیل نرد).
تخته‌نرد نیز دراصل تختِ نرد (معین ۱۳۹۱، ذیل تخت نرد) بوده‌است: «در تخت نرد خاکی اسیر مششدرم / زین مهرهٔ دورنگ کز این تخت نرد خاست» (خاقانی، دیوان، ص ۷۴۸)، ولی در دو سه قرن اخیر، با تغییر جای تکیه، هکسره گرفته و به‌صورت تخته‌نرد نوشته شده‌است (تذکر احمدرضا قائم‌مقامی) و اشکالی هم ندارد.
با توجه به آنچه گفته شد، اگر در کتابی تصحیح‌شده از متنی کهن املای تخته‌نرد مشاهده شود، می‌توان حدس زد که یا حاصل دست‌برد مصحح در متن است یا حاصل دست‌بردِ کاتبانِ نسخه‌های متأخر.

منابع:
اسدی (۱۳۱۹)، لغت فرس، به کوشش عباس اقبال، تهران، مجلس.
جوالیقی، ابی‌منصور (۱۹۹۰)، المعرّب، به کوشش ف. عبدالرحیم، دمشق.
محمدبن هندوشاه نخجوانی (۱۳۴۱)، صحاح‌الفرس، به کوشش علی طاعتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
معین، محمد (۱۳۹۱)، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر.
MacKenzie, David N. (1971), A Concise Pahlavi Dictionary, Oxford University Press.
Nyberg, H. S. (1974), A Manual of Pahlavi II, Wiesbaden, Otto Harrassowitz.

۱۴۰۰/۱۱/۱۱
فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

نشست «فارسی گفتاری و شکسته‌نویسی» از ساعت ۱۵ در سالن بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار آغاز خواهد شد و میزبان شرکت‌کنندگان ارجمندی است که پیش‌تر برای حضور در این نشست ثبت‌نام کرده‌اند.

با تلاش گروه فنی، خوشبختانه امکان پخش زندۀ این نشست نیز فراهم شده‌است. می‌توانید برای مشاهدۀ زندۀ مراسم و سخنرانی‌ها به نشانی زیر مراجعه فرمایید:

aparat.com/VirayeshPazhuhan/live

گروه ویرایش‌پژوهان

تاریخچۀ پژوهش دربارۀ فارسی تهرانی
پرده‌نگارِ سخنرانی در نشست «فارسی گفتاری و شکسته‌نویسی»
۱۴۰۳/۰۹/۰۸
بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار

۱۴۰۳/۰۹/۰۹
▫️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

برخی کتاب‌های مفید دربارۀ دستور زبان فارسی

• دستور زبان فارسی معاصر: ژیلبر لازار، ترجمۀ مهستی بحرینی، انتشارات هرمس
• درسنامهٔ نحو زبان فارسی: مژگان همایونفر، انتشارات علمی
• فرهنگ توصیفی نحو: محمد راسخ مهند، انتشارات علمی
• فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی: علاءالدین طباطبایی، انتشارات فرهنگ معاصر
• نحو زبان فارسی (نگاهی نقشی-رده‌شناختی) : محمد راسخ مهند، انتشارات آگه
• اصول دستور زبان: ارسلان گلفام، انتشارات سمت
• دستور زبان فارسی: ويژۀ دوره‌های کاردانی و کارشناسی پیوسته و ناپیوستۀ آموزش زبان و ادبیات فارسی تربیت معلم، انتشارات مدرسه
• دستور زبان فارسی: واژگان و پیوندهای ساختی: مهدی مشکوة‌الدینی، انتشارات سمت
• دستور زبان فارسی بر پایه نظریه گشتاری: مهدی مشکوة‌الدینی،‌ انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد
• از واج تا جمله: فرهنگ زبان‌شناسی - دستوری: فاطمه مدرّسی، انتشارات چاپار
• دستور زبان فارسی (۱): تقی وحیدیان کامیار با همکاری غلامرضا عمرانی، انتشارات سمت
• صرف در زبان فارسی: حسین سامعی، انتشارات کتاب بهار
• دستور زبان فارسی گفتاری: تقی وحیدیان کامیار، انتشارات بین‌المللی الهدی
• دستور مختصر تاریخی زبان فارسی: خسرو فرشیدورد، انتشارات زوار
• دستور تاریخی زبان فارسی: پرویز ناتل خانلری، به کوشش عفت مستشارنیا، انتشارات توس
• دستور تاریخی زبان فارسی: محسن ابوالقاسمی، انتشارات سمت
• صرف: رویکردهای نظری و کاربرد آنها در تحلیل زبان فارسی: فائزه ارکان، تهمینه حیدرپور بیدگلی، انتشارات سمت
• دستور زبان ادبی معاصر فارسی: یوری آرنوویچ روبینچیک، برگردان از زبان روسی: مریم شفقی،‌ انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
• دستور زبان فارسی: فعل: حسن احمدی گیوی، انتشارات قطره
• فعل و گروه فعلی و تحول آن در زبان فارسی: خسرو فرشیدورد، انتشارات سروش
• ترکیب و اشتقاق در زبان فارسی:‌ خسرو فرشیدورد، به کوشش محمدرضا شعبانی، انتشارات زوار
• کلیدواژه‌های نحو و نظریه‌های نحوی: سيلويا لورگی، كلوديا پارودی، ترجمهٔ محبوبه نادری و ايفا شفائی، انتشارات نویسهٔ پارسی

۱۴۰۳/۰۹/۱۱
▫️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

صفحه‌های «از ویرایش» در فضای مجازی:
اینستاگرام
توییتر
تردز

۱۴۰۳/۰۹/۱۹
▫️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

▫️آغاز دوره: نیمۀ نخست دی ١۴۰٣، جمعه‌ها، ساعت ١۴:۰۰
▫️شرکت‌کنندگان در کارگاهْ عضو کانالی تلگرامی می‌شوند و در آنجا جزوه‌ها و فیلم‌های همۀ جلسه‌ها بارگذاری می‌شود. زمان دسترسی به این جزوه‌ها و فیلم‌ها نامحدود است.
▫️ جلسۀ ۱: رسم‌الخط و املا ١
جلسۀ ۲: نخست: رسم‌الخط و املا ٢
جلسۀ ۳: نشانه‌گذاری
جلسۀ ۴: ویرایش رایانه‌ای
جلسۀ ۵: ویرایش زبانی ١
جلسۀ ۶: ویرایش زبانی ٢
جلسۀ ۷: درست و غلط در زبان ١
جلسۀ ۸: درست و غلط در زبان ٢
جلسۀ ۹: درست و غلط در زبان ٣
جلسۀ ۱۰: واژه‌پژوهی ١
جلسۀ ۱۱: واژه‌پژوهی ٢
جلسۀ ۱۲: مرجع‌شناسی (فرهنگ‌های فارسی)
جلسۀ ۱۳: درآمدی بر صرف
جلسۀ ۱۴: درآمدی بر نحو ١
جلسۀ ۱۵: درآمدی بر نحو ٢
توضیح: جلسۀ ١ تا ٣ در قالب فیلم ضبط‌شده ارائه می‌شود.
▫️عضویت در گروه تلگرامی برای پاسخ به پرسش‌ها.
▫️اشتراک یک‌سالهٔ وبگاه واژه‌یاب.
▫️اگر پرداخت هزینۀ کارگاه برایتان دشوار است، در خصوصی اطلاع دهید.
▫️شهریۀ کارگاه: ‏٨۰۰،۰۰۰ تومان (هشتصدهزار تومان).
▫️شمارۀ کارت: 6104337384300636
بانک ملت، به نام فرهاد قربان‌زاده (پس از واریز، روگرفتِ رسید بانکی را در خصوصی بفرستید.)

▫️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

گردانندگان وبگاه واژه‌یاب به کسانی که در این کارگاه شرکت کنند اشتراک یک‌سالهٔ این وبگاه را هدیه می‌دهند.

▫️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

دربارۀ واژۀ هلیم / حلیم
هلیم غذایی است رقیق که از گوشت تهیه می‌شود. این واژه را با املای حلیم نیز می‌نویسند. در این یادداشت کوشیده‌ایم که دریابیم کدام‌یک از دو املای هلیم و حلیم کهن‌تر و اصیل‌تر است. برای این کار به منابع پیشین نگریسته‌ایم و درستی و نادرستی دیدگاه‌های درج‌شده در آن‌ها را سنجیده‌ایم. همچنین به کاربردهای این واژه در متن‌های کهن اشاره کرده‌ایم و سیر تحول این واژه و ریشۀ آن را به‌دست داده‌ایم.

دنبالۀ مطلب را از اینجا بخوانید.

۱۴۰۲/۰۱/۱۸
▫️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

فارسی گفتاری و شکسته‌نویسی

نخستین نشست گروه «ویرایش‌پژوهان»
به میزبانی بنیاد موقوفات افشار
پنجشنبه ۸ آذر ۱۴‌۰۳ ساعت ۱۵:۳۰ تا ۱۸
۲۱۰ شرکت‌کنندهٔ حضوری
۱۹۰ بازدیدکنندهٔ پخش‌زنده
ــــــــــــــــــــ
پیشکش می‌کنیم به شما هم‌قطاران:

۱. فیلم‌های نشست
‌فهرست
aparat.com/playlist/12294157
گذری یک‌دقیقه‌ای
aparat.com/v/dxw330n
سخن دبیران، نازنین خلیلی‌پور و حسین جاوید
aparat.com/v/uue8l5o
تاریخچهٔ پژوهش دربارهٔ...، فرهاد قربان‌زاده
aparat.com/v/cfa6p6n
آواشناسی و نحو زبان گفتاری، بهروز صفرزاده
aparat.com/v/jeb876n
هفت دلیل مخالفت...، محمدمهدی باقری
aparat.com/v/nedz601
نسبت دو دستور خط...، علی ملیح
aparat.com/v/yeixqgd
دستور خط زبان گفتاری، هومن عباسپور
aparat.com/v/app41h0
با سپاس از «زودویدیو» zoodvideo.ir

۲. عکس‌های نشست
امیر سبحانی b2n.ir/vp1axs
باران بازودار b2n.ir/vp1axb

۳. صوت‌های نشست
هم به‌تفکیک، هم یکجا b2n.ir/vp1sots

۴. پرده‌نگارهای نشست
به‌تفکیک هر سخنرانی b2n.ir/vp1sot

۵. گزارش متنی نشست
چکیدهٔ سخنان virayeshpazhuhan.ir/1

۶. نظرسنجی نشست
پس از دیدن فیلم‌ها b2n.ir/nvp1

١۴٠٣/٠٩/٢۴
▫️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh

فهرست فرسته‌های کانال «همانندیاب»

در کانال همانندیاب، همراه با احترام و بدون هیچ‌گونه داوری، فرسته‌های تلگرامی مشابه در زمینهٔ ویرایش را منتشر می‌کنیم. فرستۀ قدیمی‌تر را در ابتدا می‌آوریم. از طریق فرسته‌های این کانال می‌توان فهمید چه کسی اولین بار دربارۀ مطلبی سخن گفته‌است. فهرست این فرسته‌ها در زیر آمده‌است:

آنچه که: قدیمی‌تر (اینجا و اینجا و اینجا)، جدیدتر؛
آندرلاین و آندرسکور: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
اخلاق علمی: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
اصل یکدستی: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
اگرچه ...، ولی ...: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
املا و رسم‌الخط: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
ایرانیک / ایتالیک نکردن نام کتاب‌های مقدس: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
اینستاگرام، تلگرام، واتساپ: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
بازخورد، واکنش، فیدبک: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
بچه: پیام و فرستهٔ قدیمی‌تر (اینجا و اینجا)، جدیدتر؛
پاچه‌خاری: قدیمی‌تر (اینجا و اینجا)، جدیدتر؛
پیشخان / پیشخوان: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
پیش غازی و معلق‌بازی: قدیمی‌تر (اینجا و اینجا)، جدیدتر؛
تافتان / تافتون: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
تشدیدها و حرکت‌های زائد: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
تمرین ویرایش: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
تولِرانس: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
جداره: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
چند واژۀ مصوّب فرهنگستان: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
چوب‌الف: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
چیزکیک: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
دو بار آمدن یک حرف اضافه: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
دونقطۀ نادرست: قدیمی‌تر، دو فرستهٔ جدیدتر (اینجا و اینجا)؛
رباعی رودکی: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
رسم‌الخط فعل‌های گذشتۀ نقلی: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
روزنامه: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
زائو، روروئک، خوئک: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
ساختگی: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
ساخت مجهول: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
ساخت معکوس (ارتش، خودکفایی، edit): قدیمی‌تر، جدیدتر؛
سانتریفوژ: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
سخنی از محمدتقی بهار: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
سه طنز زبانی: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
سهلِ ممتنع: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
سهیلا و نیکا و پسوندهای فارسی میانهٔ āy- و āg-: قدیمی‌تر (اینجا و اینجا)، جدیدتر؛

این فهرست ادامه دارد (اینجا).

شارژ شدن: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
شلنگ / شیلنگ: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
شوک، جوک، هول: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
طنز و طعنه در تاریخ بیهقی: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
طوفان: قدیمی‌تر (اینجا و اینجا)، جدیدتر؛
فارسی و پارس: قدیمی‌تر (اینجا و اینجا)، جدیدتر؛
فرودگاه: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
قانون تغییر معناییِ گرِشام: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
قیاس: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
کاروان: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
کاندید / کاندیدا: قدیمی‌تر، جدیدتر (انجمن ویراستاری ایران بعدها این فرسته را به‌کل تغییر داد)؛
کله‌خر: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
کمپین: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
گرده‌برداری: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
ماکان: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
مترجم بی‌دقت: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
مثلث سه‌میم در ویرایش: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
محمد زُهَری و تاریخچهٔ معیارهای درست و غلط در زبان: قدیمی‌تر (اینجا و اینجا)، جدیدتر؛
مشمع و مشما: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
مطالعه: قدیمی‌تر (اینجا و اینجا)، جدیدتر؛
معیار همسانی: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
ملتفت: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
منابع غلط ننویسیم: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
نشانه‌گذاری منادا در وسط جمله: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
نوفه (noise): قدیمی‌تر، جدیدتر؛
واژه‌های «الـ»دار: ایاب‌وذهاب ← رفت‌وآمد/ رفت‌وبرگشت؛ حق‌الزحمه ← دستمزد؛ حوادث غیرمترقبه ← پیشامدهای ناگهانی؛ دایرة‌المعارف ← دانش‌نامه؛ سایرِ ← دیگر؛ سریع‌السیر ← تندرو؛ صعب‌العلاج ← سخت‌درمان؛ عکس‌العمل ← واکنش؛ علی‌الخصوص ← به‌ویژه؛ فارغ‌التحصیل ← دانش‌آموخته؛ فوق‌الذکر ← پیش‌گفته/ یادشده؛ فی‌المثل ← برای نمونه؛ قدیم‌الایام ← دیرباز/ گذشته‌های دور؛ قرون وسطیٰ ← سده‌های میانه؛ کثیرالانتشار ← پرشمارگان؛ کشف‌الآیات ← آیه‌یاب؛ کشف‌الابیات ← بیت‌یاب؛ کمافی‌السابق ← مانند گذشته/ همچنان؛ لاینفک ← جدانشدنی/ جدایی‌ناپذیر؛ لوازم‌التحریر ← نوشت‌افزار؛ محترقه ← آتش‌زا؛ محیرالعقول ← شگفت‌انگیز؛ مع‌الاسف ← با افسوس/ با دریغ؛ من‌حیث‌المجموع ← روی‌هم‌رفته؛ و امثالهم ← و مانند آن‌ها/ این‌ها: قدیمی‌تر (از اینجا به بعد)، جدیدتر؛
واکسن زدن / واکسن دریافت کردن: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
هزارواژه‌های فرهنگستان: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
هکسره‌های کهن: قدیمی‌تر، جدیدتر؛
هماهنگی واکه‌ای: قدیمی‌تر، جدیدتر (اینجا و اینجا)؛
«یک» در معیار: قدیمی‌تر، جدیدتر.

چند کتاب فارسی که خواندن آن‌ها دایرۀ واژگانی را گسترش می‌دهد و نثر را بهبود می‌بخشد:
ـ اسرارالتوحید، به کوشش محمدرضا شفیعی کدکنی، آگاه.
ـ تاریخ سیستان (به‌ویژه بخش نخست)، به کوشش محمدتقی بهار.
ـ تاریخنامۀ طبری، به کوشش محمد روشن، سروش.
ـ ترجمۀ تفسیر طبری، به کوشش حبیب یغمایی، دانشگاه تهران.
ـ سفرنامۀ ناصرخسرو، به کوشش جعفر شعار, قطره (یا به کوشش محمد دبیرسیاقی، زوار).
ـ سیاست‌نامه، خواجه نظام‌الملک، به کوشش محمود عابدی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
ـ قابوسنامه، به کوشش غلامحسین یوسفی، علمی و فرهنگی.

۱۴۰۳/۱۰/۰۱
▫️فرهاد قربان‌زاده
@azvirayesh