У Магілёве з’явілася вуліца ў гонар гісторыка Мікалая Сташкевіча. Чым можа тлумачыцца рашэнне?

Нядаўна мясцовыя ўлады прынялі рашэнне пра падаўжэнне праспекта 17 верасня (адкрыты ў Магілёве летась) і з’яўленне новай вуліцы імя Мікалая Сташкевіча. Чым вядомы гэты чалавек? Мікалай Сташкевіч (1938 - 2011) доўгі час працаваў у Інстытуце гісторыі партыі пры ЦК КПБ, у 1999 - 2005 гадах выконваў абавязкі дырэктара Інстытута гісторыі НАН.

Калегі характарызавалі яго як «прыхільніка савецкай цывілізацыі» і гісторыка, які «цвёрда стаяў на савецкіх пазіцыях». Вядома, што Сташкевіч крытыкаваў Беларускую Народную Рэспубліку.

Але чаму пра ідэолага цяпер узгадалі? Сташкевіч быў навуковым кіраўніком у Ігара Мазалюка і Вадзіма Гігіна. Апошні рэгулярна ўзгадваў пра свайго настаўніка пасля яго смерці. Нагадаем, што цяпер Гігін – гендырэктар Нацыянальнай бібліятэкі. Ён – уплывовы прапагандыст і з’яўляецца прыхільнікам ідэалогіі заходнерусізму, згодна якому беларусы — не асобны народ, а адгалінаванне рускага этнаса.

У Нацыянальным гістарычным музеі працуе выстава «Песня — душа народа», прысвечаная гісторыі капэлы Рыгора Шырмы

11 верасня у гістарычным музеі адкрылася выстава «Песня — душа народа», падрыхтаванага архівам-музеем літаратуры і мастацтва і архівам кінафотафонадакументаў.

Назву выставе далі словы «Песня – гэта душа народа, яго жывая гісторыя», якія належаць харавому дырыжору, кампазітару, педагогу, фалькларысту-музыказнаўцу Рыгору Шырме, заснавальніку акадэмічнай харавой капэлы Рыгор Шырма. Праект прымеркаваны да 85-годдзя капэлы.

На працягу ўсяго жыцця Шырма займаўся даследаваннем фальклору. Ён з'яўляецца аўтарам запісаў, гарманізацый, музычнага афармлення і публікацыі больш за 5000 беларускіх народных песень, артыкулаў і даследаванняў па пытаннях беларускага мастацтва, фальклору, харавым выкананні. Чытаць на сайце або без VPN.

Нейрасеткі робяць цуды з гістарычнай спадчынай Беларусі ШМАТ ФОТА

Новая мадэль Gemini ад Google здольная вяртаць даўно страчаныя помнікі архітэктуры і гістарычныя цэнтры гарадоў Беларусі ў іх першапачатковым выглядзе і робіць гэта фантастычна нават на аснове вельмі дрэнных фота і старадаўніх малюнкаў. 

https://nashaniva.com/376707

Без VPN — https://bit.ly/nashaniva#/376707

Выйшла з друку новая кніга Беларускага Інстытута ў Празе

Надоечы пабачыла свет кніга „Instituce v exilu. Sto let od příchodu exilové vlády Běloruské lidové republiky do Prahy“, падрыхтаваная па выніках міжнароднага сімпозіума 2023 года.
У выданні сабраныя не толькі артыкулы даследчыкаў, але і матэрыялы з выставы, прысвечанай стагоддзю прыходу ў Прагу ўраду Беларускай Народнай Рэспублікі ў выгнанні.

Кніга будзе цікавая тым, хто хоча лепш зразумець:
- як фармаваліся міграцыйныя працэсы пасля Першай сусветнай вайны;
- якую ролю адыгрывалі беларускія эмігранцкія асяродкі ў міжваеннай Еўропе;
- як дзейнічала Рада БНР у эміграцыі і якія дакументы з яе гісторыі нядаўна знойдзены ў Славянскай бібліятэцы;
- чаму ў чэшскай мове замацавалася назва Bělorusko замест Belorus;
- шмат іншых цікавых фактаў з гісторыі беларускай палітычнай і інтэлектуальнай эміграцыі.

Кніга ўжо даступная для набыцця на сайце Славянскай бібліятэкі: Замовіць тут

Якія планы ў таварыства Мядзінскага па ўсталяванню ў Беларусі новых помнікаў. Частка 1

У апошнія месяцы з публікацый Расійскага ваенна-гістарычнага таварыства (РВГТ) стала вядома пра яго вялікія планы наконт Беларусі. Як высветлілася, працягвае дзейнічаць створаная ў 2023 годзе па ініцыятыве Пуціна і Лукашэнкі «сумесная расійска-беларуская камісія па гісторыі», якую ўзначальваюць Уладзімір Мядзінскі, памочнік Пуціна і кіраўнік РВГТ, і Дзмітрый Круты, кіраўнік Адміністрацыі Лукашэнкі.

З ведама сумеснай камісіі РВГТ заяўляе пра праектаванне шэрага помнікаў у Беларусі. З публікацый таварыства вядома, што сярод іх помнікі:

▪️Канстанціну Ракасоўскаму ў Гомелі (камандаваў Гомельска-Рэчыцкай аперацыяй у 1943 годзе, нарадзіўся ў Целяханах Івацэвіцкага раёна) – помнік яму плануюць усталяваць ужо 26 лістапада гэтага года (на ілюстрацыі);

▪️Якаву Смушкевічу ў Віцебску (генерал-лейтэнант авіяцыі, расстраляны як «вораг народа» ў 1941 годзе, служыў у Віцебску з перапынкамі ў 1927 - 1936 гг.);

Працяг ніжэй

Якія планы ў таварыства Мядзінскага па ўсталяванню ў Беларусі новых помнікаў. Частка 2

Пачатак вышэй

▪️Івану Паскевічу ў Гомелі (расійскі фельдмаршал, удзельнічаў ва «ўціхамірванні» паўстання 1830 - 1831, валодаў палацам у Гомелі);

▪️Навуму Эйцінгону ў Магілёве (савецкі разведчык, распрацоўшчык аперацыі па ліквідацыі Льва Троцкага, нарадзіўся ў Шклове);

▪️Данілу Казакевічу ў Мінску (савецкі военачальнік, нарадзіўся ў вёсцы Радзеўцэ Маладзечанскага раёна);

▪️Алене Мазанік, Надзеі Траян і Марыі Осіпавай у Мінску (удзельніцы аперацыі па знішчэнню генеральнага камісара Беларусі Вільгельма Кубэ).

Дадамо, што старшыню Расійскага ваенна-гістарычнага таварыства Уладзіміра Мядзінскага многія лічаць ілжэгісторыкам. З заяваў памочніка Пуціна вядома, што ён лічыць рускіх і беларусаў адзіным народам і выступае за неабходнасць «збалансавання» ў выкладанні гісторыі ў Расіі і Беларусі. Два гады таму Мядзінскі вітаў усталяванне ў Калінінградзе помніка Міхаілу Мураўёву, вядомаму ў Беларусі па мянушцы «Вешальнік».

17 верасня сёння афіцыйна падаецца як «Дзень народнага адзінства». Але гэтая дата ў беларускай гісторыі неадназначная — для часткі грамадства яна асацыюецца з трагічнымі наступствамі савецкага ўварвання 1939 года.
Рэкамендуем відэа, у якім абмяркоўваецца, што насамрэч адбылося 17 верасня і як па-рознаму можна ўспрымаць гэтую падзею: як акт гістарычнай справядлівасці або як пачатак новага падзелу і рэпрэсій.

Церашковіч: «Рукамі тых, хто нас катаваў, мы аб’ядналіся на адной палітычнай прасторы»

17 верасня Лукашэнка павіншаваў беларусаў з так званым «Днём народнага адзінства». Гэтае свята ўлады абвясцілі ў 2021 годзе як дзяржаўнае, але «сшыць» расколатае грамадства з яго дапамогай відавочна не атрымліваецца.

А дэкан гістфака БДУ Аляксандр Каханоўскі сцвярджае, што 17 верасня «адзначалася многія гады», потым адышло крыху ў бок, але было «адноўлена тымі людзьмі, хто змагаўся за ўз’яданне Заходняй Беларусі з БССР».

Колькі ў гэтых словах маніпуляцыі, а што праўда? На гэтае пытанне адказаў гісторык Павел Церашковіч. А таксама ён распавёў, чаму ж насамрэч не спрацоўвае ідэя ўкараніць у Беларусі «Дзень народнага адзінства».

Чытайце на сайце

Без VPN

Беларусы Коўна збіраюць грошы на памятную шыльду Беларускаму асобнаму батальёну ў Літоўскім войску. Адкрыць яе плануецца 23 лістапада — на будынку, дзе ў 1920–1921 кватэравала падраздзяленне.

"Батальён праславіўся ў баях супраць бальшавікоў, — расказваюць ініцыятары акцыі. — Яго ваяры атрымалі афіцыйную падзяку ад прэзідэнта Літвы Антанаса Сметоны. 51 жаўнер быў адзначаны найвышэйшай узнагародай Літвы — Крыжом Віціса".

Як падтрымаць гэтую ініцыятыву? Глядзіце тут (Facebook) ці тут (адмысловы сайт).

«Яны ўжо ніколі не вярталіся». Беларусы стварылі мультфільм пра палескую шляхту, якая вымушана выехала ў Польшчу

Беларусы стварылі анімацыйны фільм «Казкі старога Палесся» — пра гомельскую шляхту, якая пасля рэвалюцыі эмігравала ў Польшчу. Адшукаць гістарычныя крыніцы на радзіме было складана, таму аўтары карысталіся лістамі і ўспамінамі, якія захаваліся ў польскіх архівах. Рэжысёрка праекта Марыя Булавінская расказала @mostmediaio, як ствараліся «Казкі».

https://nashaniva.com/377331

Без VPN — https://bit.ly/nashaniva#/377331

19 верасня 1991 года Вярхоўны Савет прыняў новую назву дзяржавы — Рэспубліка Беларусь, а таксама зацвердзіў нацыянальныя і гістарычныя сімвалы ў якасці дзяржаўнай сімволікі — гістарычны герб Пагоня і нацыянальны бел-чырвона-белы сцяг.

Гісторык Цімафей Акудовіч - сябра нашага Інстытута - у стрыме Еўрарадыё разважае пра тое, як улада інтэрпрэтуе 17 верасня 1939 года і чаму гэты дзень падаецца як “свята адзінства”. Абмяркоўваюцца наступствы савецкага “аб’яднання”, пытанне, ці існавала б Беларусь без 1939 года, а таксама сімволіка 1991-га — прызнанне "Пагоні" і бел-чырвона-белага сцяга.

Пад Гродна перапахавалі воінаў Першай сусветнай. Пра лёс астанкаў нямецкіх салдат не паведамляецца

Некалькі тыдняў таму паблізу аграгарадка Рацічы ў Гродзенскім раёне ўрачыста перапахавалі астанкі 25 салдат і афіцэраў расійскай арміі. На брацкай магіле, заснаванай у 2010 годзе, пазначана: «Воинам Российской императорской армии, погибшей в годы Первой Мировой войны».

Астанкі выявілі вайскоўцы 52-га асобнага пошукавага батальёна каля вёскі Абуховічы. Пры гэтым, як паведамляецца ў рэпартажы АНТ, «знайшлі астанкі зусім выпадкова ў ходзе зусім іншай пошукавай аперацыі», «спецыялісты эксгумавалі пахаванні нямецкіх салдат, а наткнуліся на не абазначаную магілу».

Што зрабілі з астанкамі немцаў? Не паведамляецца. Мяркуючы па адкрытых крыніцах, апошні публічны выпадак перапахавання нямецкіх салдат Першай сусветнай адбыўся ў 2018-м у вёсцы Навасёлкі Бярозаўскага раёна – гэта былі астанкі 55 чалавек. Усяго ў Беларусі каля ста сумесных магілак, дзе пахаваныя салдаты з нямецкай, аўстра-венгерскай і расійскай армій.

🎥Дысідэнты ў БССР — новы выпуск відэа-праекта «Прававыя летапісы»

Ці была ў пасляваенным БССР дэмакратычная апазыцыя? Як савецкая ўлада з ёй змагалася? А можа і не было нікога, і ніяк не змагалася, бо пасля Сталіна ўсё стала спакойна і больш-менш дэмакратычна?.. Пра гэта — у новым выпуску відэа-праекта «Прававыя летапісы» пра савецкія рэпрэсіі над беларусамі.

Кім былі дысыдэнты ў БССР у 1950-80-х гадах. Хто гэта? Якія тактыкі супраціву яны абіралі ды — як складаліся іхныя лёсы?

Адказы знойдзем у новым выпуску «Прававых летапісаў», дзе распавядаецца, у якім прававым полі жылі беларусы і беларускі ў розныя часы.

https://youtu.be/Ars90umhQqQ

Новая памятная дошка лекару – на гэты раз у Полацку

Месяц таму на тэрыторыі Полацкай гарадской бальніцы №1 адбылося адкрыццё мемарыяльнай дошкі ў гонар Івана Храімянкова, які ўзначальваў Полацкую чыгуначную бальніцу з 1961 па 1985 гады. Ураджэнец Смаленшчыны шмат гадоў працаваў у якасці хірурга.

Гэта чарговая памятная дошка лекару ў Беларусі. У 2020-м на Касцюковіцкай раённай бальніцы з’явілася дошка ў гонар заслужанага ўрача, першага міністра аховы здароўя Беларусі Васіля Казакова. У 2022-м на Рэспубліканскім НПЦ неўралогіі і нейрахірургіі ўстанавілі дошку ў гонар акадэміка, нейрахірурга Арнольда Смеяновіча. У 2023-м на будынку Брэсцкай дзіцячай абласной бальніцы з'явілася дошка ў гонар Людмілы Пастаялкі, заслужанага ўрача Беларусі, міністаркі ў 2002 - 2005 гадах.

Акрамя таго, у апошнія гады з’явіліся помнікі ваенным медыкам: у мемарыяльным комплексе «Азарычы» на Гомельшчыне і на тэрыторыі 1134-га ваеннага клінічнага медыцынскага цэнтра ў Гродна.

Лукашэнку прапанавалі стварыць на месцы канцлагера «Бяроза-Картузская» музей «нацыянальнага маштабу». Што там ужо зроблена?

На нядаўняй сустрэчы ідэолагаў дэпутат Марзалюк прапанаваў стварыць музей «нацыянальнага маштабу» пра перыяд «польскай акупацыі». І мемарыял, аналагічны «Хатыні», на месцы «адной з вёсак, знішчаных пад выглядам умацавання польскасці». Прапагандыст Гігін дадаў: ёсць грамадскі запыт на стварэнне музея. Лукашэнка адказаў, што «трэба падумаць», бо ён «не хоча даць нейкую нагоду (Польшчы для абвастрэння сітуацыі – заўв.)».

Але і без гэтага ў Бярозе фактычна ўжо дзейнічае музей. У 2021-м на фоне антызаходняй рыторыкі на месцы канцлагера рэканструявалі абеліск і адкрылі часовую экспазіцыю. У 2022-м экспазіцыя займела статус пастаяннай (на здымку). У трох залях – карцар, камеры, фатаграфіі і ўспаміны вязняў.

Адзначым, што па дадзеных даследніка Сяргея Кнырэвіча асноўнай група зняволеных у лагеры былі ўкраінскія нацыяналісты, а беларусы складалі 2-3% – прыблізна 150–200 чалавек за ўсе гады.

Апытанне: пасля 2022 года сярод студэнтаў БДУ стала менш абыякавых да беларускай мовы

У апошнім нумары Acta Albaruthenica, часопіса кафедры беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэта, выйшла даследаванне Веранікі Бандаровіч пра самаідэнтыфікацыю моладзі. Ананімнае анкетаванне праводзілася ў лютым 2023-га сярод студэнтаў геаграфічнага факультэта БДУ, а таксама студэнтаў ваеннага факультэта, якія разам наведвалі заняткі па беларускай мове.

Было апрацавана 85 анкет. На адно з пытанняў – «Ці важная беларуская мова ў навакольным жыцці?» – у параўнанні з вынікамі папярэдніх апытанняў вырасла колькасць адказаў «важная» (26 адказаў) і «вельмі важная» (33) – яны лідзіруюць з вялікім адрывам. Папярэднія два апытанні паводзіліся ў лютым-траўні і ў верасні 2022-га.

Сярод высноваў Веранікі Бандаровіч: «усведамляецца ўсё большае значэнне беларускай мовы як атрыбута асобнай дзяржавы», «па-ранейшаму самы папулярны адказ на пытанне пра лёс беларускай мовы «залежыць ад кожнага з нас».

На вайсковых могілках Варшавы 29 верасня перапахаюць парэшткі пісьменніка Сяргея Пясецкага, афіцэра разведкі, салдата Арміі Краёвай, шпіёна, кантрабандыста, аўтара культавага рамана «Каханак Вялікай Мядзведзіцы»

Сяргей Пясецкі нарадзіўся ў Беларусі і апісаў у сваіх творах польска-бальшавіцкую і вайну і жыццё кантрабандыстаў на польска-савецкім памежжы.

Пісьменнік памёр у 1964 годзе і быў пахаваны ў Вялікабрытаніі, на могілках Бора ў Гасцінгсе, на яго надмагільным камяні высечаная сузор'е Вялікай Мядзведзіцы, якім карысталіся кантрабандысты, пераходзячы савецка-польскую мяжу пад Ракавам. Інстытут нацыянальнай памяці, узгадніўшы з сям'ёй Пясецкага, узяў на сябе абавязацельства эксгумаваць парэшткі пісьменніка і даставіць іх у Варшаву. Чытаць на сайце або без VPN.

Чарговая памятная дошка ў гонар абаронцаў Брэсцкай крэпасці з расійскіх рэгіёнаў

Некалькі тыдняў таму на Гарнізонных могілках Брэста, на Алеі памяці, з удзелам расійскай дэлегацыі адкрылі памятную дошку абаронцам Брэсцкай крэпасці з ліку ўраджэнцаў Уладзімірскай вобласці РФ. Гэта ўжо 12-я дошка, размешчаная там.

Дзіўная традыцыя ўзнікла ў 2023 годзе, калі пасля звароту ўладаў Чачні і Інгушэціі на Гарнізонных могілках, размешчаных недалёка ад Брэсцкай крэпасці, адкрылі Алею памяці. З таго часу там з'явіліся памятныя дошкі ў гонар ураджэнцаў Санкт-Пецярбурга, Удмуртыі, Чачні, Інгушэціі, Пензенскай вобласці і іншых рэгіёнаў РФ. У чэрвені гэтага года на Алеі з'явіліся дошкі ў гонар ураджэнцаў Масквы і Казахстана.

З улікам цікавасці ўладаў расійскіх рэгіёнаў, якія распаўсюджваюць справаздачы аб сваім удзеле ў цырымоніях, і магчымасцяў па пашырэнні Алеі памяці (на здымку) можна меркаваць, што адкрыццё памятных дошак там працягнецца.