‍ #پیدایش_شیعه (۱۹۸)
#عقد_اخوت (۶۶)

🔸 امیرالمؤمنین علیه‌السلام و مهم‌ترین بنای تاریخی افغانستان از قرن ششم هجری

‍ 🔶 کتیبۀ سلجوقی مقبرۀ منسوب به امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در مزارشریف

┄┄┅═✧❁﷽❁✧═┅┄┄

🔻مسجد کبود یا زیارت سخی در شهر مزارشریف افغانستان، که به عنوان مرقد منسوب به امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام شناخته می‌شود، مهم‌ترین بنای مذهبی این کشور به شمار می‌رود.←بر اساس کهن‌ترین گزارش‌های تاریخی، این قبر در زمان حکومت سلطان سنجر سلجوقی (حک: ۵۱۱ ـ ۵۵۲هـ) در روستای «خیر» بلخ کشف و بر روی آن بنایی احداث شد.

🔻محمد بن عبدالرحیم غرناطی (م. ۵۶۵هـ)، جهان‌گرد و وقایع‌نگار، در کتاب تحفة الألباب و نخبة الإعجاب نقل می‌کند که پس از سال ۵۳۰هـ، این قبر در ناحیۀ بلخ، در روستای «خیر» و در پی رؤیای گروهی از اهالی منطقه، آشکار شد. گرچه برخی از فقیهان وقت در  انتساب قبر به امیرمومنان علی علیه السلام تشکیک کردند، اما پس از خوابی دیگر، قماج امیر بلخ، به آنجا رفت و قبر مذکور را یافت که برآن سنگی مرمرین قرار داشت. غرناطی می‌نویسد که پس از برداشتن سنگ، پیکر مطهر امیرمومنان علی علیه‌السلام را سالم و در کفن مشاهده کردند و بر روی لوحی آجرین و قرمزرنگ، که در زیر گونۀ آن حضرت قرار داشت، با انگشت نوشته شده بود:

«هذا محبّ النبي علي» (غرناطی، 1413، ص 162-165)

←پس از این واقعه، بارگاهی بر مزار بنا شد و لوح آجرین قرمز در پارچه‌ای از دیباج بر فراز محراب این زیارتگاه قرار داده شد. طبق گزارش غرناطی، این زیارتگاه مورد توجه مردم مناطق مختلف، از جمله خراسان، بلخ و سمرقند، قرار گرفت.

🔻منابع تاریخی حاکی از آن‌اند که این بقعه در پی حملۀ مغول متروک شد. خواندمیر (م. ۹۴۲هـ) در حبیب السیر گزارشی از بازسازی این مقبره در سال ۸۵۸هـ به دستور سلطان حسین بایقرا ارائه داده است. به نوشتۀ وی، فردی به نام شمس‌الدین محمد، از زیردستان حاکم بلخ، به متنی برخورد که نشان می‌داد قبر منسوب به امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در زمان سلطان سنجر کشف شده است. خواندمیر ادامه می‌دهد:

«...[سلطان حسین بایقرا] فرمود تا آن قبر را حفر نمايند و چون فرمان‌بران اندكى حفر كردند ناگاه لوحى از سنك سفيد پيدا شد كه بر آنجا منقور بود كه هذا قبر اسد اللّه اخ رسول اللّه على ولى اللّه. لا جرم فرياد و فغان از ميان جان حاضران بايوان كيوان رسيده همگنان روى نياز بر آن خاك پاك سودند...» (میرخواند، 1380ش، 4/ 172)

🔻بر اساس گزارش خواندمیر، در زمان بازسازی مجدد مقبره، لوح آجرین قرمزرنگ ناپدید شده و سنگ قبری مرمرین با کتیبه‌ای مشابه اما نه کاملاً یکسان با گزارش غرناطی ظاهر شده است. این مسئله حاکی از آن است که از این مقبره در طول زمان مراقبت شده و احتمالاً همان دوره سلجوقی، لوح یا آجر قرمز با کتیبه‌ای بادوام‌تر و از نظر زیبایی‌شناختی مطلوب‌تر جایگزین شده است.

🔻این کتیبۀ ارزشمند که در زمان سلطان حسین بایقرا پس از حفر مقبره کشف شد، در حال حاضر در خزانۀ مسجد کبود نگهداری می‌شود. در سال ۱۹۷۷م، خانم لیزا گلومبک مقاله‌ای در شرح این سنگ منتشر کرد (Golombek, 1977, p. 340-341). وی بر اساس سبک خوشنویسی این کتیبه آن را متعلق به نیمۀ نخست سدۀ ششم هجری می‌داند و احتمال می‌دهد که این سنگ هنگام کشف مقبره، برای جایگزینی آجر کتیبه‌دار اصلی که در محراب مقبره آویزان بود، ساخته شده باشد.

🔶 خوانش کتیبه: (دانلود اسکن)

پیشانی:
هذ[ا قبر على ا]خ (اخ) محمّد رسول الله

مرکز:
هذا ولى الله / على اسد الله / ... / ...

حاشیه:
بسم الله الرحمن الرحيم هو اللّه الذى لا إله إلّا هو عا/ لم الغيب و الشهادة/ هو الرحمن الرحيم هو اللّه الذى لا إله إلّا هو


✍🏻 پی‌نوشت: ابو حامد غرناطی آنچه را که دیده و شنیده، نقل کرده است. سنگ مزار و کتیبه ها هم گواه صدق اوست. اما این که شخص مدفون در مزار شریف حضرت امیر المؤمنین علیه السلام هستند، بدون تردید غلط است. محل دفن دومین شخصیت کائنات علی النبی و علیه و علی آلهما السلام، همان «غری» شریف است ( #نجف ) . قبر ایشان را جناب نوح علیه السلام حفر نموده؛ و دو فرزند گرامیشان علیهما السلام، جسد مطهر پدر را دفن نموده اند.
←اگر واقعاً جسد سالمی در مزار شریف دیده شده، می تواند متعلق به یکی از سادات والامقام باشد.

➖➖➖➖➖
@borrhan

🟥 به مناسبت فرارسیدن آخر ربیع الثانی سالمرگ خالد بن ولید بن مغیره مخزومی ، «آرشیو برهان» به روز رسانی شد/ بالغ بر صد عنوان مطلب←اینجا و اینجا