شب هلن اولیایی‌نیا

با سخنرانی دکتر محمدجواد صافیان، دکتر محمدرضا نصراصفهانی، دکتر هانا صابر، علیرضا محمدی بارچانی، هدیه حمیدپور و علی دهباشی (پیام تصویری)


پنجشنبه سوم مهرماه ۱۴۰۴
اصفهان، شهر کتاب بهار

«سمرقند» به فرغانه رسید

هشتمین شمارۀ فصلنامۀ «سمرقند» که به جشن‌نامۀ فرزانۀ خجندی اختصاص یافته است، به دست استاد رسول بیک احمدزاد، از شاعران و شخصیت‌های مشهور تاجیک در درهٔ فرغانه رسید.

شب کلمات و بناها

به مناسبت انتشار کتاب «کلمات و بناها»، نوشتۀ ایدرین فورتی، با ترجمۀ هدیه نوربخش که از سوی نشر روزنه منتشر شده است، هشتصد و نود و پنجمین شب از شب‌های بخارا به نقد و بررسی این کتاب اختصاص یافته است. این نشست در ساعت پنج بعدازظهر یکشنبه بیستم مهر ۱۴۰۴ با سخنرانی نیلوفر رضوی، زهره تفضلی، افشین فرزین، هدیه نوربخش و علی دهباشی‌ در تالار استاد جلیل شهناز خانۀ هنرمندان ایران برگزار خواهد شد.

«کلمات و بناها» پژوهش جامع و ژرفی است در نسبت میان زبان و معماری با تمرکز بر زبانی که در شرح و نقد معماری مدرن به کار می‌رود. نویسنده معتقد است برای فهم معماری کلام به اندازۀ شیوه‌های بیان بصری اهمیت دارد اما کمتر به آن توجه شده است. کتاب دارای دو بخش اصلی است: بخش نخست دربارۀ زبان گفتاری و نوشتاری معماری مدرن است و شش مقاله با این مضامین دارد: نظر مدرنیست‌ها دربارۀ رابطۀ کلام با معماری؛ توانایی‌ها، تفاوتها و تشابهات دو رسانه ترسیم و کلام در بیان معمارانه؛ نقش تمایزات دوقطبی زبان در توصیف درک و نقد معماری؛ دستاوردها و چالشهای قیاس معماری با زبان؛ نقش گفتمان علمی روزگار مدرن در زبان معماری و توانایی زبان دورۀ مدرنیسم در شرح جنبه‌های اجتماعی معماری.‌
بخش دوم کتاب فرهنگ گزیده‌ای از واژگان معماری مدرن است؛ نویسنده هجده واژه را انتخاب می‌کند که به نظرش کلیدی‌ترین‌اند و گفتمان معماری مدرن از طریق این کلمات شکل گرفته با آنها شرح داده شده و در نهایت با این واژگان نقد شده است، واژگانی چون «فرم»، «فضا»، «طراحی»، «طبیعت»، «زمینه»، «تاریخ» و...
ایدرین فورتی، دانش‌آموختۀ هنر و فلسفه و استاد دانشکدۀ معماری بارتلت است. او نسبت به برجسته کردن بیش از حد نقش طراحان و معماران در حرفه‌شان انتقاد دارد و در عوض تلاش می‌کند معماری را فراتر از محدودۀ خودش و در پیوند با قلمرو زبان، فرهنگ جامعه و... بشناسد.
هدیه نوربخش دانش‌آموختۀ رشتۀ معماری در دانشگاه شهید بهشتی، معمار و پژوهشگر در حوزۀ تاریخ و نظریۀ معماری است. او در کنار کار حرفه‌ای معماری تاکنون چندین مقالهٔ مفصل را در حوزۀ نظری معماری تألیف و ترجمه کرده است.

خیابان طالقانی، خیابان موسوی شمالی، بوستان هنرمندان، خانۀ هنرمندان ایران، تالار استاد جلیل شهناز

شب شعر‌ طنز و محیط زیست

هشتصد و نود و ششمین شب از شب‌های بخارا به «شعر طنز و محیط زیست» اختصاص یافته است. این نشست در ساعت چهار بعدازظهر دوشنبه، بیست‌ویکم مهرماه ۱۴۰۴ با حضور و شعرخوانی مهدی استاداحمد، اسماعیل امینی، صابر قدیمی، ناصر فیض، جلال سمیعی و رضا ساکی برگزار خواهد شد.

ترکیب طنز و سخن گفتن از محیط زیست، فرصتی منحصر به فرد برای افزایش آگاهی عمومی نسبت به مسائل محیط زیست ایران است. شعر طنز در دهه‌های گذشته به مشکلات محیط زیست ایران پرداخته است و طنزنویسان در نقد مسائل مربوط به سلامت و طبیعت ایران، پیشرو بوده‌اند.
عکاس پوستر این نشست، امیرحسین گوهردهی است که آن را در بهار مازندران ثبت کرده است.

تهران، خیابان ولیعصر، نرسیده به میدان تجریش، باغ فردوس، موزۀ سینمای ایران، سالن سینماتوگراف

شب والتر برونو هنینگ

هشتصد و نود و ششمین شب از شب‌های بخارا به یادبود والتر برونو هنینگ، ایرانشناس برجستۀ آلمانی، اختصاص یافته است. این نشست در ساعت سهٔ بعدازظهر چهارشنبه بیست و سوم مهر ۱۴۰۴ با سخنرانی سیداحمدرضا قائم‌مقامی، روزبه زرین‌کوب، تورج دریایی، مجید طامه و علی دهباشی در تالار محتشم بنیاد ایران‌شناسی برگزار خواهد شد.

والتر برونو هنینگ (۱۹۶۷ - ۱۹۰۸) شرق‌شناس و ایران‌شناس آلمانی و متخصص زبان‌های باستانی ایرانی و پیشگام در پژوهش‌ در متون مانوی به زبان‌های ایرانی بود. وی تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاه گوتینگن در رشتۀ مطالعات ایرانی تحت نظر شدر و آندرئاس انجام داد و رسالۀ دکتری را با موضوع «بررسی فعل در فارسی میانه» در ۱۹۳۳ گذراند. در سال ۱۹۳۲ از طرف آکادمی پروس به سمت دبیری مجموعه دست‌نوشته‌های مانوی ترفان منصوب شد. طی سال‌های بعد سه مجموعه از دست‌نوشته‌های پهلوی و پهلوانی و مجموعه‌ای از متون سُغدی را در برلین منتشر کرد. در سال ۱۹۳۶ برای تصدی کرسی جامعۀ پارسی برای مطالعات ایرانی در مدرسۀ مطالعات مشرق‌زمین و آفریقا به لندن رفت و مطالعات خود را در مورد متون ترفان ادامه داد. در سال ۱۹۴۶ به عنوان استاد مدعو به دانشگاه کلمبیا در نیویورک رفت. سال بعد به دانشیاری مطالعات آسیای مركزی در دانشگاه لندن منصوب شد و در سال ۱۹۴۷ رتبۀ استادی یافت. در سال ۱۹۴۹ خطابه‌های معروف خود را در آکسفورد ایراد کرد که به بررسی انتقادی آرای هرتسفلد و نیبرگ درمورد زرتشت می‌پرداخت. در سال ۱۹۵۰ به دعوت دولت ایران سفری به جنوب ایران کرد و کتیبه‌های سرمشهد، نقش رستم و کرتیر را بررسی كرد. در سال ۱۹۵۴ به مدیریت شورای اجرایی مجموعه کتیبه‌های ایرانی در لندن منصوب شد و تا پایان عمر این مسئولیت را بر عهده داشت. از سال ۱۹۵۷ سرپرستی بخش زبان‌ها و فرهنگ‌های خاورمیانه و نزدیک را در مدرسۀ مطالعات مشرق‌زمین و آفریقا در دانشگاه لندن به عهده گرفت. در سال ۱۹۶۱ پیشنهاد تصدی کرسی مطالعات ایرانی دانشگاه برکلی در کالیفرنیا را پذیرفت و طی سال‌های بعد مرکز جدیدی برای مطالعات ایرانی در آن دانشگاه ایجاد کرد.
دکتر مهرداد بهار، یکی از شاگردان ایرانی هنینگ، دربارۀ‌ او می‌گوید: «... او دریاى عجیبى از اطلاعات گوناگون بود. براى اثبات نكته‌‏اى می‌‏توانست حتى از زبان چینى دلیل بیاورد. او بی‌‏شك هزارها واژۀ كلاسیك و مردۀ زبان فارسى درى را كه آنها را تنها در كتاب‌هاى لغت می‌‏توان دید، به یاد داشت... در دو سه سالى كه با او درس می‌‏خواندم، پیوسته خود را در قیاس با او هیچ می‌‏دیدم. واقعاً یا باید مانند هنینگ عظیم و درخشان بود و یا نام استاد را هرگز بر خود ننهاد!»

بزرگراه همت، خیابان شیخ بهایی جنوبی، روبروی خیابان آیینه‌وند، خیابان ایران‌شناسی، بنیاد ایران‌شناسی

شب دانشنامۀ فرهنگ و تمدن گیلان

با حضور و سخنرانی فرامرز طالبی، فرشته تالش انسان‌دوست، جعفرشجاع کیهانی، محرم رضایتی، فرهاد طاهری، هادی میرزانژاد موحد، شادی پیروزی، امیرعلی نبویان، علی دهباشی و پیام تصویری مسعود پورهادی و اجرای «جوما»


پنجشنبه، هفدهم مهرماه ۱۴۰۴
رشت، سالن سازمان نظام مهندسی

عصر سه‌شنبه‌های بخارا

به مناسبت انتشار کتاب «زنان زرخرید» (بررسی وضعیت کنیزان در ایران)، پژوهش فریبا کاظم‌نیا که از سوی انتشارات تیسا منتشر شده است، پنجاهمین نشست از سلسله نشست‌های عصر سه‌شنبه‌های بخارا به نقد و بررسی این کتاب اختصاص یافته است. این نشست در ساعت پنج بعدازظهر سه‌شنبه بیست و دوم مهرماه ۱۴۰۴ با سخنرانی ابراهیم موسی‌پور بشلی، یونس فرهمند، معصومعلی پنجه، فریبا کاظم‌نیا و علی دهباشی‌ در باغ‌موزۀ نگارستان، تالار دکتر روح‌الامینی، برگزار خواهد شد.

کتاب «زنان زرخرید» کوششی است در راستای بازسازی بخشی از تاریخ اجتماعی ایران که در روایت‌های رسمی و نخبه‌گرایانه مغفول مانده است. نویسنده با بهره‌گیری از طیفی متنوع از منابع تاریخی، فقهی، ادبی و سفرنامه‌ها، وضعیت کنیزان را در ابعاد اقتصادی، حقوقی، اجتماعی و فرهنگی بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که نهاد برده‌داری در ایران نه صرفاً پدیده‌ای حاشیه‌ای، بلکه ساختاری درهم‌تنیده با قدرت سیاسی، اقتصاد و نهادهای دینی و خانوادگی بوده است. این پژوهش با تأکید بر نقش کنیزان در بازتولید روابط سلطه و بازنمایی آنان به مثابه «کالا»، بر پیچیدگی تجربۀ زیستۀ این زنان فرودست صحه می‌گذارد و ابعادی چون آموزش، پیشه‌ها، جایگاه خانوادگی، امکان آزادی و هویت اجتماعی آنان را تحلیل می‌کند. بدین‌ترتیب، اثر حاضر در چارچوب تاریخ اجتماعی و مطالعات جنسیت، تلاشی است برای پر کردن خلأ پژوهشی در حوزۀ تاریخ زنان بی‌نام و نشان و آشکار ساختن سازوکارهای جنسیتی‌ـ طبقاتی در جامعۀ ایرانی پیشامدرن.

میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، خیابان شریعتمدار رفیع، باغ‌موزۀ نگارستان، تالار دکتر روح‌الامینی

شب سرگذشت دانشگاه در ایران

به مناسبت انتشار کتاب «سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران»، نوشتۀ مقصود فراستخواه که از سوی نشر نگارستان اندیشه منتشر شده است، هشتصد و نود و هفتمین شب از شب‌های بخارا به نقد و بررسی این کتاب اختصاص یافته است. این نشست در ساعت پنج بعدازظهر چهارشنبه بیست و سوم مهر ۱۴۰۴ با سخنرانی احمدرضا خضری، وحید شالچی، حسین میرزایی، محمد فاضلی، مقصود فراستخواه و علی دهباشی‌ در تالار استاد جلیل شهناز خانۀ هنرمندان ایران برگزار خواهد شد.

کتاب «سرگذشت و سوانح دانشگاه»، یک کتاب مرجع و دست‌نامۀ پژوهش و آموزش در حوزۀ دانشگاه‌پژوهی و مطالعات تاریخی و جامعه‌شناختی آموزش عالی محسوب می‌شود. این کتاب دو هدف متفاوت ولی مرتبط با هم را مد نظر دارد: ارائۀ گزارشی تاریخی و جامع از نهاد دانشگاه در ایران و ارائۀ تحلیلی جامعه‌شناختی از شکل‌گیری آن. پیگیری همین هدف دوگانه است که بر حجم کتاب افزوده؛ مضاف بر این، هر یک از فصول هشت‌گانۀ کتاب، که دامنۀ وسیعی را از دورۀ باستان تا معاصر در ایران و جهان دربرمی‌گیرد، علاوه‌بر تاریخ آموزش عالی، حاوی مطالب وسیعی در تاریخ تحولات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در هر مقطع است.

خیابان طالقانی، خیابان موسوی شمالی، بوستان هنرمندان، خانۀ هنرمندان ایران، تالار استاد جلیل شهناز

شب کلمات و بناها

با سخنرانی نیلوفر رضوی، زهره تفضلی، افشین فرزین، هدیه نوربخش و علی دهباشی


یکشنبه بیستم مهر ۱۴۰۴
خانۀ هنرمندان ایران، تالار استاد جلیل شهناز

شب شعر‌ طنز و محیط زیست

با حضور و شعرخوانی مهدی استاداحمد، اسماعیل امینی، صابر قدیمی، ناصر فیض، جلال سمیعی، رضا ساکی، مانیا شفاهی و علی دهباشی


دوشنبه، بیست‌ویکم مهرماه ۱۴۰۴
موزۀ سینمای ایران، سالن سینماتوگراف