Шарқ ва Ғарб мамлакатларида полициянинг имижи масаласида икки хил ёндашув бор. Қадимий матнларга қарайдиган бўлсак ҳам ғарбда полициянинг илдизи бўлган рицарларга муносабат яхши бўлганини кўришимиз мумкин. Рицарларга халоскор шахс сифатида қараб келишган. Аммо шарқ мамлакатларида миршабларга нисбатан қадимдан муносабат яхши бўлмаган.

Низомулмулкнинг "Сиёсатнома" асарида Исфаҳонда уйини миршаблар бузиб ташлаган кишининг халифага арз қилиб боргани тўғрисида ривоят бор. Шунингдек, Муқимийнинг ҳажвий асарларида ҳам халқ миршабларга нисбатан ижобий муносабатда бўлмаганлигини кўриш мумкин.

Шу сабабли ғарбда бугунги кунда ҳам полиция касбига "нажоткор" қиёфасида қараб келишади. Моҳир, халқни ўғри ва муттаҳамлардан қўриқлайдиган полициячилар ҳақида жуда кўп фильмлар олишади. Шарқда эса ҳали ҳам полицияга зўравонликни қонуний тарзда амалга оширадиган, буйруқни қонунийлигини муҳокама қилмай бажарадиган шахс сифатида қарайдилар.

Ҳозир ҳам халқ орасида "мелисага, балнисага ва банкка ишинг тушмасин" деган дуосифат ҳикмат юради. Буларнинг барчаси бежизга эмас. Милиция имижини шакллантиришда йўл қўйилган жиддий хатолар бор. Аслида ходимларга жазоловчи эмас, ҳимоя қилувчи шахс сифати берилганида эди, имиж устида ишлашга ортиқча вақт ҳам керак бўлмаган бўларди.

Туркиядаги воқеаларга қараб, яна бир бор қардош эканлигимизга амин бўламан-да.

Анча ривожланиб кетганмиз аслида. Марказий Осиёда иновация ва АТ марказига айланганмиз. Аммо бизни майда маиший муаммолар гирдобига солишгани учун, шунча қилинган ишларни, тараққиётни кўзларимиз кўрмайди. Бу бизнинг айбимиз эмас. Кўзларимизни кўр қилиб, бизни оддий эҳтиёжларга боғлаб қўйганларнинг айби. Ўзбекистон тараққий этмоқда, 2010 йилги Ўзбекистон билан 2025 йилги Ўзбекистоннинг осмон билан ерча фарқи бор. Эҳтиёжларимиз ҳам ортди.

Ўзбекистон бугун ғалаба қилса битта қора қўчқорчани сўйиб тарқатам 🇺🇿🇺🇿🇺🇿 ҳисобни ёзиб кетинглар

Шу мумиёларни очишаётган вақтда одам бошқача қўрқиб туради-я, худдики ичидан қўрқинчли бирор нарса чиқиб келадигандек. Айтиб бўладими Қадимги Мисрдан ҳамма нарса кутиш мумкин. Хатто улар қурган пирамидалар 2500 минг йилдан бери тикка турибди. Камига Ҳуфу, Ҳафра ва Минкауранинг остида 260 метр чуқурликкача кетган алоҳида иношоатлар қурилганлиги аниқланди яқинда. Бу мумио ҳам “свежий” мумиё дейишди, ким билсин.

Ҳасан ас Саббоҳ, низорийлар таълимоти ва ассасинлар тўғрисида

Ҳасан ас Саббоҳ номи тилга олинганда Европада энг биринчи бўлиб ассасинлар зикр қилинади. Ассасинлар махсус тайёрланган гуруҳ бўлиб танланган душманларни яширин ва тактик жиҳатдан пухта ўйланган режа асосида қатл этувчи суиқасдчилар гуруҳи бўлган.

Ассасин сўзининг келиб чиқиши эса “Ҳашҳаш” сўзига бориб тақалади. Турк тилидан таржима қилганда бў сўз “наша (кўкнори)” маъносини билдиради. Бунга эса махсус гуруҳлар Ҳасан ас Саббоҳ томонидан наша чектирилиб махсус тайёрланган “жаннатга олиб борилганлиги” ва у ерда жаннат кўрсатилиб, садоқат олинганлиги сабаб қилиб кўрсатилади.

Аммо ассасинлар наша таъсирида ясама жаннат орқали алданганлиги исботланмаган. Чунки гуруҳ махфий бўлиб маълумотлар қаттиқ сир сақланган.

Ҳасан ас Сабоҳ тарихий шахс. 1050 йил Рай шаҳрида туғилган. Дастлаб сунний таълимоти бўйича таҳсил олган. Кейинчалик Мисрда Фотимий ҳалифалиги хизматига кириб шиа мазҳабига ўтган. Фотимий ҳалифа вафот этгач, вориси Мусталийни эмас балки Низорни ҳалифа сифатида тан олган. Низор ўлдирилгач, ўзининг шиа исмиолийлар мазҳабида “низорийлар” йўналишига асос солган.

Ҳасан ас Саббоҳ - ўқимишли мутафаккир бўлган. Фаолиятини Аламут қаъласида ривожлантирган. Аламут қалъасини илм, фан ва дин ривожига катта ҳисса қўшган марказга айлантирган. Математика, ҳандаса, астрономия, теология фанларини чуқур ўрганган. Аламут қалъласида катта кутубхоналар ташкил этиб, хорижий асарларни форс ва араб тилига таржима қилдирган. Аламут ўша даврда алоҳида шаҳар-давлатга айланган.

Ҳасан ас Саббоҳ астрономияни Нишопурда Умар Ҳайёмдан ўрганган. Ўша давр тарихчилари Низом ул Мулк, Умар Ҳайём ва Ҳасан Саббоҳнинг тарихий дўстлиги ҳақида ёзишган. Ҳасан Саббоҳ салжуқийлар, аббосийлар, фотимийлар ва салибчиларга қарши курашган. Хатто салжуқий ҳукмдор Маликшоҳ ва унинг вазири Низом ул Мулк (ўз дўсти)ни ассасинлар ёрдамида ўлдирган.

У 1124 йил Аламутда вафот этган. Издошлари унинг қабри топилмаслиги учун дафн ерини сир сақлашади. Низорийлар ҳаракати унинг вафотидан кейин ҳам давом этди. 1256 йил Ҳулоку бошчилигидаги муғуллар Бағдодни эгаллагач Аламут қалъасини ҳам вайрон қилишди.

Ҳасан ас Саббоҳ даврини шиаларда “шиа ренессанси” даври деб эслашади. Низорийлар ҳаракати эса ҳали ҳам мавжуд. Ҳозирги низорийлар етакчиси Шоҳ Карим ал-Ҳусайний Ага Хон IV ҳисобланади. Низорийлар бугунги кунда Канада, Франция, Тожикистон, Сурия, Кения ва Ҳиндистонда мавжуд. Аммо улар орасида ассасинлар борми йўқми буниси менга қоронғи.

Айрим манбалар Ҳасан ас Саббоҳ Имом Ғаззолийни ўлдиртирган дейишади, аммо ҳеч бир тарихий манбада Имом Ғаззолийни суиқасддан ўлгани келтирилмаган. Иккисининг ўртасидаги кураш Имом Ғаззолийнинг Низорийларга қарши ёзган “Фазиҳатул Батинийя” (ботинийлар фосиқлиги) асари билан боғлиқ. Имом Ғаззолий 1111 йил ўз она шаҳри Тусда зоҳидликда вафот этган.

П.С Ҳасан ас Саббоҳ Аламутда тузган шаҳар-давлат тарихдаги илк социалистик бошқарувдаги марксистик давлат бўлган.

Sora дастурига берилган буйруқлар орқали эришилган натижа.

1-эпизод

Аждарнинг боши тасвирланади. Унинг ранги кулранг, бурнидан буғ чиқяпти. Кўзлари қип-қизил. Иккита сўйлоқ тиши оғзидан чиқиб турибди. У пастга қараб турибди.

2-эпизод

Аждар ва одамлар тасвирланади. Аждаҳонинг олдида одамлар кичкина кўринмоқда. Аскарлардан олдинда, Аждаҳога яқин жойда Фарҳод турибди. Аскарларнинг айримлари орқага қараб қочмоқда. Тасвир узоқдан тасвирлангани учун аждаҳо ва аскарлар яқин кўринади. Аскарлар аждаҳонинг бармоқларича келади. Тасвирнинг фон қисмида тоғлар ва осмон кўринади. Аждаҳо томон қоронғироқ. Аскарлар, яъни Фарҳод томон ёруғроқ.

Таржиманинг қай бири сифатлироқ ва жозибалироқ?

1-вариант: Улар ислом диёрларини Аббосийлар билан худди ловияни бўлишгандек бўлиб олишди.

2-вариант: Натижада улар ва аббосийлар билан бирга мусулмон ўлкаларини ўзаро бўлиб олдилар.

Ушбу гап Ибн Ҳалдуннинг "Муқаддима" асаридан парча бўлиб, улардан биринчиси менинг таржимам, иккинчиси бошқа таржимонга тегишли. Мен ўз таржимамда имкон қадар муаллифнинг қочиримлар, сўз қўллаш услуби ва бадиий ёндашувини сақлаб қолишга ҳаракат қиламан.

Иккинчи вариантда эса бир қанча услубий хатоликлар бор. Иккинчи таржимон асарни соддалаштиришга ҳаракат қилган кўринади.

Таржимон ишини танқид қилмоқчи эмасман, аммо Ибн Ҳалдуннинг илмий қарашларининг асоси ҳам тарихдаги ёлғон ёки хато маълумотларга қарши курашишдан иборат эди.

"Муқаддима"нинг кириш қисмида илмий далилларни тўғри исботлаш хусусида гап кетар экан, фотимийларнинг насл-насабини бадном қилиш орқали аббосийлар обрў-эътиборини кўтаришга қаратилган воқеалар мисол келтирилади. Шулардан бири, аббосийлар тарафдорларининг Бағдодда тўпланиб фотимийларнинг насл-насаби пайғамбар авлодига бориб тақалмаслиги тўғрисида фатво бериши билан боғлиқ.

Ушбу воқеа Бағдодда халифа Қодир ҳукмронлик даврида ҳижрий 402 йил (милодий 1011 йил) содир бўлган. Таржимон эса воқеа йилини ҳижрий 460 йил(милодий 1011 йил) деб таржима қилиб кетган.

"Муқаддима" асарида муаллиф ушбу воқеа йилини 402 йил деб келтириб, "баъзи манбаларда бу воқеа 460 йил сифатида келтирилиб хато маълумот берилган" деб айтади.

Таржимон бу ерда изоҳга қарамаган бўлиши мумкин, аммо ҳижрий йил ҳисобини милодий йилга ўгиришни, шунингдек халифаларнинг ҳукмронлик йилларини билиши керак эди.

Ҳижрий 460 йилни милодий йилга кўчирсак, бу тахминан 1067-1068 йилларга тўғри келади. Воқеанинг халифа Қодир (Абу ал-Аббас Аҳмад ибн Ишоқ ал-Қодир Биллаҳ) даврида содир бўлганлиги китобда аниқ ёзилганлигига кўра ҳам, ҳолат 460 йилда бўлмаганлигини кўриш мумкин. Чунки халифа Қодирнинг ҳукмронлик йиллари ҳижрий 381-422 йиллар, милодий 991-1031 йилларга тўғри келади.

Шунга кўра таржимоннинг воқеа йилини келтиришдаги хатосини эътиборсизлик натижаси дейиш мумкин. Таржима кимники эканлигини сўраманг, таржима нашр этилмаган. Менга таҳрир учун беришди.

Европа иттифоқидаги амалдорларнинг Doychevelle нашрига хабар беришича Самарқандда ўтаётган саммит минтақа давлатлари ва Европа иттифоқининг ҳамкорлигини янги даражага кўтаришдан иборат. Самарқанд саммитидаги учрашувда Европа иттифоқи “Россиянинг минтақадаги таъсирини камайтириш, реэкспорт учун минтақадан фойдаланмаслик, Россияга қўйилган санкциялар минтақа ёрдамида четлаб ўтилмаслиги, Украинадаги уруш, Россия компанияларининг минтақа давлатларидаги таъсири, шунингдек Қозоғистон нефти ва Туркманистон газини Европа иттифоқига экспорт қилинишини йўлга қўйиш мақсадида инфратузилма қурилишига сармоялар жалб қилиш масалалари”ни муҳокама қилинади.

Шунингдек, минтақа давлатлари томонидан учрашувда таклиф этиладиган масалалар яшил иқтисодиёт, минтақа ёшларининг Европа олийгоҳларида таҳсил олиши, ҳамкорликда сув ва энергетика масаласини ечиш, шунингдек халқаро савдо йўллари қурилишини жадаллаштириш, стратегик қазилма бойликларини қазиб олиш масалаларини таклиф этади.

Урсула Вон Дер Лайннинг Doychevelle нашрига берган интервьюсида “Глобал дарвоза” лойиҳаси ҳақида гап кетади. Ушбу лойиҳа Европа сармоядорларининг минтақа давлатларидаги ўрта ва йирик бизнесни ривожлантириш, инфратузилма ва рақамли иқтисодиётга сармоя киритиш масалаларидан иборат. “Глобал дарвоза” лойиҳаси Европа иттифоқининг энг йирик инвестицион лойиҳаси бўлиб, Марказий Осиё давлатларига 300 млрд евро миқдорида сармоя киритишни кўзлаган. Ушбу лойиҳа орқали Транскаспий йўли қурилади, бу Марказий Осиё ва Европа иттифоқини боғловчи савдо йўлларини орқали товар айирбошлашни камида 15 кунга қисқартиради. Транскаспий йўли қурилиши қиймати 18,5 млрд евро бўлиб, ушбу маблағларнинг ярми 2024 йил декабрида Брюсселдаги саммит доирасида хусусий сармоядорлардан йиғилган, қолган ярми Европа молия институтларидан жалб қилинади.

Саммитда ошкор қилинган асосий масалалар дея кўтарилаётган ғоялар шундан иборат, аммо саммит доирасида раҳбарларнинг ташаббуслари ҳали очиқланмади. Ушбу тарихий саммит минтақамиз учун катта имкониятлар олиб келади. Мамлакатимизнинг ташқи сиёсат доктринаси ўзаро тенг ҳамкорликка асосланганлиги яна бир бор исботланмоқда.

YETAR!

Oxirgi ikki oyda «tushib qolgan» tanishlarim soni 6 taga yetdi. Birov 35,000$, yana bittasi 28,000$, 20,000$, bittasini ukasi 14,000$ yana ikkitasi taxminan 8,000$dan “yegan”.

Dubaydagi oynani tagidan turib o‘zicha “prognoz” qiladi. Qimmat narsalarni olganini aytadi. Mayning-fermalarni ko‘rsatadi. (Rus “treyderlar” va «kriptochilarni» 90% shablon videosi shu ekan). Nafsi buzuqlar uni “bashoratini” sotib oladi, ikki uch marta “foyda” ni ko‘rsatadi, oxiri uyini sotib kredit olib borini topshiradi.

🚫 O‘zbek segmentidagi ehtimollikka asoslangan, “treyder”, «kripto-guru», “investor” va boshqa spekulyant “ekspertlarning” aksari FIRIBGAR. Sizga o‘rtacha tikgan pulingizga nisbatan 5-10% dan ortiq foyda vaʼda qilyaptimi? QOCHING, BLOKLANG.

🚫 Motivator sifat yoki o‘zicha «muvaffaqiyatli inson» sizni yangi Investorlik “sxemasiga” taklif qilyaptimi? ORQAGA QARAMASDAN QOCHING, BLOKLANG.

🚫 Sizga kelajakdan gapirib, pul sohasida bashorat qilib «oshadi, tushadi» deyaptimi? QOCHING, BLOKLANG.

Harvard iqtisodchisi Jon Kenet Galbreyt aytgan: “Bashoratchilar ikki xil bo‘ladi: bilmaydiganlar va bilmasligini ham bilmaydiganlar.”

🚫 HAMMSIDAN QOCHING, BLOKLANG!

Manimcha bu haqida alohida bitta video qilaman shekilli. Kim bilsin.

🔺 Postni tarqating, odamlarni pulini saqlaylik.

- Xurshid Maroziqov (Rasmda fikr egasi, haq gapni aytibdi. Men ham sizlarni ogohlantirib qo’yay)

www.tg-me.com/birfoizbilim

​​Chizilmaganlar

Ba'zan o'ylab qolaman: balki hamma inson ham surat chizishga yoki chizilish uchun tug‘ilmagandir.

Ba'zi odamlar hech qachon hech kimning qog‘oziga tushmaydi. Ularning yuzlari chizilmaydi, so‘zlari esda qolmaydi, harakatlari hech qanday iz qoldirmaydi. Ular shunchaki shu yerda bo‘lishadi, lekin ularni hech kim sezmaydi.

Ba’zan men ham shular qatoridaman deb o‘ylayman.
Ba'zan menga ham go‘yo hech kim nigoh tashlamayotgandek, hech kim chizishga arziydigandek tuyulmaydi.
Go‘yo mening qog‘ozga tushadigan hech qanday ko‘rinchim yo‘qdek.

Ko‘rinmas odamlar

Ba'zi odamlar she’rga aylanadi.
Ba’zilari musiqaga.
Ba’zilariga filmlarda rol beriladi.
Ba’zilarining nomi tarix sahifalariga muhrlanadi.

Ammo yana boshqalar bor — ko‘rinmaslar.

Ular hech qanday she’rga ilhom bo‘lmaydi, hech qanday rassom ularning chehrasini chizmaydi, hech qanday bastakor ularga kuy bag‘ishlamaydi. Ular shunchaki bo‘lishadi. Lekin hech kim ularni chizmaydi. Men o‘sha odamlar haqida o‘ylayman.

Ularning ovozi odamlar ongida aks-sado bermaydi. Ular yulduzlar kabi yaltiramaydi. Ular tomchilar kabi yerga tushadi — ovozsiz, o‘tkazuvchan va tezda g‘oyib bo‘ladigan.

Ularning yuragi ham uradi.
Ularning qo‘llari ham narsalarni ushlaydi.
Ularning ko‘zlari ham har kuni osmonga qaraydi. Ammo hech kim ularni chizmaydi. Ehtimol, bu adolatli. Ehtimol, insonlar orasida hamma ham surat chizishga yoki chizilish uchun tug‘ilmagan.

Kimdir mukammal chiziladi — ingichka chiziqlar, ehtiyotkorlik bilan ishlangan detal va teran ifoda bilan.
Kimdir shunchaki qoralama sifatida qog‘oz chetida qoldiriladi.
Kimdir esa umuman suratga sig‘maydi.

Ba’zida o‘ylayman: menda qanday ranglar bor?
Qaysi rassom meni ko‘ra oladi?
Qaysi she’r men haqimda yoziladi?
Yoki hech qachon hech kim meni chizmaydimi? Yoki men shunchaki fonmanmi — boshqalar chizilishi uchun mavjud bo‘lgan rangsiz bo‘shliq?

Ko‘rinishning iloji bormi?
Ba’zan odam o‘zini sezilmayotgandek his qiladi.
Go‘yo u atrofdagi haqiqatga singib ketgandek.

Balki men ham shunday odamman.
Balki men hech qachon hech qaysi qog‘ozga tushmayman.
Balki men hech qachon hech kimning nigohida aks etmayman.

Lekin shu bilan nimadir yo‘qoladimi?

Axir, ko‘rinmas yulduzlar ham uzoq uzoqlarda porlaydi.
Faqat ular hech qachon chizilmaydi...

@palitralarimiz

Ҳар сафар сиз савол берасиз мен жавоб бераман. Шу сабабли бугун анъанани ўзгартирамиз мен савол бераман сиз жавоб беринг.

Охирги бир йил ичида қайси ишни қилганингиз учун ўзингиздан фаҳрландингиз?