💥هفتۀ دفاع مقدس
دکتر #شمس_الملوک_مصاحب (۲ اردیبهشت ۱۳۰۰ - ۲۰ فروردین ۱۳۷۷)
بخشی از #شعر «پرستش»، به مناسبت جنگ ایران و عراق
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

‍ 👨🏻‍🌾 «دهقان» معرب واژۀ سُریانی dhgn՞، از واژۀ پهلوی dehgān (گونۀ کهن‌تر: dahīgān) است. معنی آن منسوب به «ده»، در مفهوم اصلیِ «سرزمین» بوده است. «دهقانان» در اواخر دورۀ ساسانی طبقه‌ای از زمین‌داران بودند، در مرتبۀ فروتر از «آزادان»، «بزرگان»، «کدخدایان»، و برپایۀ برخی منابع، فروتر از «شهریگان» (رئیس نواحی کوچک). ... آنان احتمالاً در پی اصلاحات ارضیِ روزگار خسرو اول ظهور کردند و او به جانشینان خود سفارش کرده که همانگونه که پادشاهی را پاس می‌دارند، پشتیبان دهقانان نیز باشند؛ چه این دو با هم برادرند... و گفته‌اند مادر خسرو دختر دهقانی از تبار فریدون بود. ادارۀ امور محلی از وظایف دهقانان بود و کشاورزان ناگزیر بودند از آنان فرمان برند... آنان احتمالاً نمایندۀ حکومت در میان کشاورزان بودند و مهم‌ترین وظیفه‌شان گردآوری خراج... و همچنین، کشت زمین، حفاظت پل‌ها و راه‌ها، و پذیرایی از برخی مسافران بود... . دهقانان نقش فرهنگی به‌سزایی نیز داشتند و بسیاری از آنان در دستگاه خلفا و حاکمان حضور یافتند و، پس از تأسیس سلسله‌های ایرانی در مشرق، به‌منزلۀ فرهیختگانی که از تاریخ و فرهنگ ایران باستان آگاهی داشتند به خدمت ایشان درآمدند... .
دهقانان در حفظ داستان‌های شاهنامه، حماسۀ ملی ایران، روایات تاریخی پیش از اسلام بیشترین سهم را داشته‌اند... ابومنصور معمّری (گردآورندۀ شاهنامۀ ابومنصوری) و #فردوسی و برخی شاعران دیگر از دهقانان به‌عنوان منابع روایات خود یاد کرده‌اند؛ به همین سبب لفظ دهقان «مردم تاریخی و تاریخ‌دان» نیز معنی شده است. دلبستگی عمیق دهقانان به فرهنگ ایران باستان باعث شد که واژۀ دهقان در مقابل تُرک و تازی و به‌ویژه رومی، معنی «ایرانی»، به‌خصوص «ایرانی‌نژاد» پیدا کند. واژۀ دهقان گاهی به‌معنی «زردشتی» نیز آمده است.

برگرفته از: #احمد_تفضلی، مقالۀ «دهقان»، ترجمۀ #ابوالفضل_خطیبی، نامۀ فرهنگستان، دورۀ ۳، شمارۀ ۱، بهار ۱۳۷۶، ص ۱۴۸–۱۵۵.

#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

🧳به مناسبت روز جهانی گردشگری
🏢چند واژۀ مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی

💭خاطره‌گردی: nostalgic tourism
نوعی گردشگری که در آن گردشگر به مکان‌هایی که از آنها خاطره دارد سفر می‌کند

🚤آب‌گَردی: water tourism
نوعی گردشگری که در آن گردشگران در تعطیلات برای مشاهدۀ دیدنی‌های آبی با قایق به سفر می‌پردازند

🌞آفتاب‌گَردی: sunlust
نوعی گردشگری برای شیفتگان تفریح و استراحت در سواحل شنی دریا و زیر آفتاب

🔡الفباگَردی: alphatourism
نوعی گردشگری تجربی که در آن گردشگر از روی نقشه و براساس حروف الفبا اولین و آخرین خیابان را مشخص و خطی بین این دو نقطه ترسیم می‌کند و سپس مسیر بین آنها را پیاده می‌پیماید

❄️جنوبگان‌گَردی: Antarctic tourism
همۀ فعالیت‌های گردشگری در قطب جنوب به استثنای فعالیت‌هایی که به‌طور مستقیم با پژوهش‌های علمی و امور دولتی سروکار دارند

🕶چشم‌بسته‌گَردی: cecitourism
نوعی‌گردشگری تجربی که در آن گردشگر چشم خود را می‌بندد و به همراه یکی از دوستانش شهر را می‌گردد

⚠️خطرگَردی: extreme tourism
نوعی گردشگری که در آن احتمال خطر وجود دارد

🤩خوش‌گَردی: fun tourism
نوعی گردشگری که عمدتاً بر خوشگذرانی و لذت‌جویی تأکید دارد

🌏دورگَردی: circuit tourism
رفتن از مقصدی به مقصدی دیگر در یک سفر

🌙شب‌گَردی: nyctalotourism
نوعی گردشگری تجربی که در آن گردشگر از غروب آفتاب تا سپیدۀ صبح به بازدید از جاذبه‌های گردشگری می‌پردازد

📚کتاب‌گَردی: bookstore tourism
نوعی گردشگری فرهنگی که در آن کتاب‌فروشی‌های مستقل، مقصد گروهی گردشگران به ‌شمار می‌آیند

🏚کوخ‌گَردی: poverty tourism, poorism
بازدید گردشگران از محله‌های فقیرنشین برای مشاهدۀ شیوۀ زندگی آنها

🎒کوله‌گَردی: backpacking
سفر یا پیاده‌روی طولانی که در آن گردشگر برای حمل پوشاک و وسایل خود از کوله‌پشتی استفاده می‌کند

🔴 اعضای گروه‌ واژه‌گزینی تخصصی جهانگردی و گردشگری که در دوره‌های گوناگون با فرهنگستان زبان و ادب فارسی همکاری کرده‌اند: دکتر مرتضی احمدی، دکتر محمود امامی نائینی، فریدون تبریزی، شعله جلیلی، دکتر عباس خاقانی، اسدالله‌ژیان رئیس‌روحانی، دکتر محمدمهدی ضیاءالدین،‌ دکتر محمود عبدالله‌زاده، جهاندار مظاهری، مونا میرحسینی، مرحوم جلال نصیریان

#واژه‌
گروه واژه‌گزینی #جهانگردی_و_گردشگری
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

‍ ⛴ به مناسبت هفتۀ جهانی دریانوردی
🏢 چند واژۀ گویشی و قدیمی در مصوبات فرهنگستان که در کاربرد تخصصی معنای تازه‌ای به‌ آن‌ها داده شده است

📌الف- وَرگَه: در اصل تیر و چوب درازی که در بنای عمارت به‌کار می‌برند؛ همچنین، در زبان‌ لری و لکی، به‌معنای «محل»، «کوچه» و «محوطۀ جلوی خانه».
مصوب:
👈🏻ورگه¹ (beam): تیرهای عرضی که دو طرف بدنۀ کشتی را به هم متصل می‌کند و باعث تقویت بدنه و استحکام عرشه‌ها می‌شود
👈🏻ورگه² (beam, breadth): عریض‌ترین قسمت شناور

📌ب- روگا (rowgâ): در اصل، در اصطلاح گیلکی، به‌معنی راه‌هایی است كه در نقاط خشک‌شدۀ مرداب ایجاد می‌کنند تا راه آمدوشد کرجی‌ها را باز كنند؛ همچنین، به‌معنی «پاتوق».
مصوب:
👈🏻روگاه (fairway, mid-channel): بخشی از آب‌های ناوِش‌پذیر در رودخانه‌ها و بین بنادر و ورودی بنادر که علامت‌گذاری شده است

📌پ- بَخو: در اصل حلقه و زنجیری است که دست و پای چهارپایان را بدان بندند؛ همچنین، پابند زندانیان.
مصوب:
👈🏻بخو (shackle, shot): قطعۀ ‏فلزی به شکل U یا D یا مانند آن که برای اتصال قطعات زنجیر یا اتصالات دیگر به‌کار می‌رود

با استفاده از: لغت‌نامه (دهخدا و همکاران)، فرهنگ واژگان لری و لکی (علیمردان عسگری عالم)، فرهنگ گیلکی (منوچهر ستوده)

🔴 اعضای گروه‌ واژه‌گزینی تخصصی حمل‌ونقل دریایی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی: دکتر بهروز امرایی، مهندس مهدی جانباز، مرحوم تیمسار حسین جعفری، مهندس علی جمشیدی، مهندس حمید حمیدی،‌ کاپیتان شاهرخ خدایاری، مهندس محمد رسولی، امیر دریادار عباسعلی شکری، کاپیتان نصرت‌الله علی‌پور، کاپیتان امیرصبا فرهنگی، دکتر علی مرادی، مهندس فرهاد میریانی

🔹با سپاس از آقای عبدالعزیز تاتار، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

گروه واژه‌گزینی #حمل‌_و_نقل_دریایی
#نوگزینش
#واژه_شناسی
#گویش_شناسی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

☕️ روز جهانی قهوه
#کافه_واژه_ها
گروه واژه‌گزینی #علوم_و_فناوری_غذا، شاخۀ #قهوه_پژوهی
#واژه_شناسی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

🎤دکتر #مصطفی_عاصی، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: فکر می‌کنیم انگلیسی شیک‌تر است!

🔗 پیوند خبر در وبگاه ایسنا

#خودمان_زبان_داریم
#تکه_فیلم
#نوواژه_ستیزی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

📺 داستان‌ها و مثل‌ها (۲)
🥛ماست‌مالی کردن
🎤دکتر #حسینعلی_رحیمی، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

احتمالاً شما هم داستان «ریشۀ قضیۀ ماست‌مالی‌کردن» را در شبکه‌های اجتماعی خوانده‌اید که از قول #محمد_مسعود (۱۲۸۰- ۲۳ بهمن ۱۳۲۶)، به زمان ازدواج محمدرضاشاه پهلوی (۱۳۱۷ شمسی)، و سفید کردن دیوار دهات با کشک و ماست، منسوب شده ‌است. مانند بسیاری از داستان‌هایی که پس از رواج یک ضرب‌المثل ساخته می‌شوند، این قصه درست نیست. بررسی منابع فارسی نشان می‌دهد اصطلاح کنایی «ماست‌مالی کردن» از دورۀ #ناصرالدین_‌شاه به‌کار رفته‌است و حتی خود مسعود نیز در سال‌های ۱۳۱۱ و ۱۳۱۲ اصطلاح «ماست‌مالی» را در داستان‌هایش به‌کار برده‌ است؛ همچنین منابعی مانند: فرهنگ لغات عامیانۀ #محمدعلی_جمال_‌زاده (۱۲۷۰-۱۳۷۶ شمسی) و خاطرات حسینقلی‌خان نظام‌السلطنۀ مافی (۱۲۴۸-۱۳۲۶ قمری).

#امثال_و_حکم
#صبح_به_خیر_ایران (آبان ۱۳۹۶)
#تکه_فیلم
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

🪑نشست تخصصی روش‌شناسی پژوهش‌های گویشی

🎤 سخنرانان:
👨🏻‍⚕️ رضا امینی، عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
🧕🏻 #عفت_امانی، پژوهشگر ارشد گروه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی

🗓 دوشنبه ۱۴ مهرماه ۱۴۰۴
⏰ ساعت ۱۶ تا ۱۸
🏢 تهران، خیابان دکتر بهشتی،خیابان شهید سید حسن نصرالله (وزرا)، نبش کوچۀ دهم، شمارۀ ۵۰، سالن همایش مرکز نشردانشگاهی

#سخنرانی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

‍ ‍ 🛰 به ‌مناسبت سالگرد پرتاب نخستین ماهوارهٔ جهان

🔴 «ماهوار/ماهواره» واژه‌ای قدیمی به‌معنی «مانند ماه» و همچنین «دستمزد ماهانه» است: «اینک آنجا اداره‌ای دارم/ مختصر ماهواره‌ای دارم» (ادیب‌الممالک فراهانی). اما کاربرد این واژه در معنای نوین (#نوگزینش) ابتکار چه کسی بود؟
در سال ۱۹۵۷/۱۳۳۶ دانشگران شوروی سابق با پرتاب و قرار دادن دستگاهی در مدار زمین، عصر فضا را آغاز کردند. آنان برای نامیدن این وسیله، که مانند ماه به دور زمین می‌چرخید، از لفظی روسی به‌معنی «همسفر زمین» استفاده کردند که، به‌طور خلاصه، به‌صورت «اسپوتنیک» یا «همسفر» رواج یافت. زبان انگلیسی این نوع دستگاه را artificial satellite و سپس satellite به‌معنی «همراه» و «ملازم» خواند. البته کاربرد این واژه را در معنای سیاره‌ای که به دور سیاره‌ای دیگر می‌چرخد به یوهانس کِپلِر ستاره‌شناس نسبت داده‌اند که در قرن هفدهم میلادی از آن برای نامیدن قمرهای مشتری استفاده کرد.
در زبان فارسی ابتدا آن را «قمر مصنوعی» و «ماه مصنوعی» نامیدند و سپس، به گواه دکتر #امیرحسین_آریانپور (در کتاب نقدهایی بر زمینۀ جامعه‌شناسی)، لفظ «ماهواره» را دکتر #محسن_هشترودی (۱۲۸۶ – ۱۳۵۵)، ادیب و ریاضی‌دان، برای آن به‌کار برد. این واژۀ کوتاه‌تر به‌سادگی در فرایندهای اشتقاق و ترکیب به‌کار رفت و از رونق واژه‌های قبلی کاست.

🔹با سپاس از آقای دکتر #رضا_عطاریان، دندانپزشک و پژوهشگر ارشد گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی

#واژه_‌شناسی
#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh

‏🇮🇷 ‌به مناسبت روز تهران
منبع: جُنگ (آلبوم) استاد #محمود_پاکزاد (۱۳۰۳ - ۱۹ تیر ۱۳۸۰)

#گروه_واژه_گزینی_فرهنگستان_زبان_و_ادب_فارسی
@cheshmocheragh