📝 *یادداشت
از دل خاک تا شهرپایدار*

✍ عباسعلی مصرزاده

🔹در روزگاری که زمین از نفس افتاده و تشنه قطره آبی است، مفهوم مراقبت از آب، گمشده‌ای است که باید دوباره آن را از دل فرهنگ و ریشه‌های خود بازیابیم.
ایرانیان در طول تاریخ، مردمانی بوده‌اند که آب را نه فقط مایه‌ی حیات، بلکه مایه‌ی حرمت می‌دانستند. در دل کویر قنات می‌کندند، تا آب از ژرفای زمین با آرامش و احترام بالا بیاید، نه با خشونت و شتاب. این همان «روایت مراقبت» است که تمدن ایرانی بر آن بنا شده بود.

🔹 اما امروز در شهرهایی که هر روز بر گستره‌ی سیمان و آهنشان افزوده می‌شود، این نگاه آرام و صبور به طبیعت جای خود را به مصرف بی‌محابا داده است. در جهانی که منابع طبیعی با شتابی سرسام‌آور مصرف می‌شود، بازگشت به اندیشه‌ی «شهر پایدار» یعنی بازگشت به همان فلسفه‌ی دیرینه‌ی احترام و نگهداری از زمین، آب و زندگی.

🔹بازچرخانی آب، احیای همین اندیشه است؛ اندیشه‌ای که به‌جای هدر دادن، به بازگرداندن می‌اندیشد. جمع‌آوری فاضلاب از دل زمین و تبدیل دوباره‌ی آن به آب قابل‌استفاده، نه تنها یک اقدام فنی و زیست‌محیطی، بلکه حرکتی فرهنگی و اخلاقی است ، بازگشت به همان خرد ایرانی که می‌گفت: *«هر قطره را باید پاس داشت».*
امروز اگر از پساب تصفیه‌شده برای مصارف غیرشرب بهره می‌گیریم، در حقیقت رشته‌ی پیوندی میان گذشته و آینده را دوباره به هم گره می‌زنیم. این بازچرخانی، نوعی بازآفرینی است؛ بازآفرینی حیات در دل خشکی، بازآفرینی تعادل در جهانی که از بی‌تعادلی رنج می‌برد.

🔹*شهر پایدار، شهری نیست که فقط با فناوری اداره شود، بلکه شهری است که بر پایه‌ی فرهنگ مراقبت استوار است — فرهنگی که از قنات تا بازچرخانی آب، از آیین نذر باران تا نگاه مهربان به زمین، در ژن ایرانی جریان دارد.*

🔹بیاییم در این جهان بی‌تاب، دوباره به مراقبت برگردیم؛ به حرمت آب، به احترام زمین، و به دانشی که از دل خاک ایران برخاسته است.

✍️ خردورزی محیط‌زیستی: از درک زیبایی‌ها تا مسئولیت‌پذیری
دکتر طهماسب کاوسی

آیا تاکنون در لحظه‌ای آرام، غرق در تماشای یک غروب آفتاب، به رنگ‌های گرم آسمان اندیشیده‌اید؟ این لحظات ساده، بیش از یک منظره‌ی زیبا هستند؛ آن‌ها گواهی بر ارزش‌های پنهان طبیعت‌اند که بی‌توجهی به آن‌ها می‌تواند بهایش را از نسل‌ها بستاند. درک این زیبایی‌های ساده، نه یک تفنن، بلکه نخستین گام در مسیر رفتار خردمندانه و مسئولانه با محیط زیست است. برای رسیدن به چنین درکی، باید بدانیم که چگونه فاصله گرفتن از زیبایی‌های طبیعت، ما را از مسیر خرد و مسئولیت دور کرده است.

🔹 گسست از زیبایی: ریشه‌ی تخریب محیط‌زیستی
برای بسیاری از ما، طبیعت صرفاً فضایی نیست که در آن نفس می‌کشیم، بلکه بخشی از هویت و هستی ماست. اما در شتاب زندگی مدرن و غرق شدن در تکنولوژی، فاصله‌ای عمیق میان انسان و طبیعت ایجاد شده است. این گسست، به نوعی «کوری زیبایی‌شناسی» نسبت به محیط زیست منجر می‌شود.

🔹خردورزی: پلی میان درک و مسئولیت
رفتار مسئولانه با محیط زیست، تنها با خرد ورزیدن و احترام آگاهانه به زیبایی‌های طبیعت امکان‌پذیر است. خرد، نیرویی است که ما را از عمل بر اساس هوس‌ها و تصمیمات لحظه‌ای باز می‌دارد.

🔹خردورزی محیط‌زیستی یعنی چه؟
🔸توقف و تفکر: به‌جای واکنش‌های احساسی و آنی (مانند رها کردن زباله در جنگل)، خرد به ما می‌گوید که توقف کنیم و به پیامدهای عمل خود بیاندیشیم.
🔸درک ارزش درونی: خردورزی به ما می‌آموزد که تمامی موجودات طبیعی، از درختان کهنسال تا کوچک‌ترین حشرات، صرفاً به‌خاطر «وجود داشتن» ارزشمند و محترم هستند، نه صرفاً به‌خاطر «کارایی» که برای ما دارند.
🔸پذیرش مسئولیت به‌عنوان بخشی از هویت: حفاظت از محیط زیست به یک وظیفه‌ی اخلاقی مجزا تبدیل نمی‌شود، بلکه جزئی جدایی‌ناپذیر از یک زندگی خردمندانه و معقول می‌گردد. ما محافظت می‌کنیم، چون طبیعت بخشی از هویت ماست.

🔹چگونه حساسیت خود را نسبت به طبیعت افزایش دهیم؟ (راهکارهای عملی)
برای غلبه بر «کوری زیبایی‌شناسی» و پرورش خردورزی، باید آگاهانه تلاش کنیم تا ارتباط از دست رفته با طبیعت را احیا نماییم:

🔹تمرین «توجه آگاهانه و بدون ابزار»
🔸توقف و خیره شدن: در طول پیاده‌روی روزانه، آگاهانه برای چند دقیقه توقف کنیم. بدون هدف و بدون ثبت عکس، صرفاً به یک جزء طبیعی (مانند یک برگ، یک قندیل یخ، یا موج دریا) خیره شویم.
🔸مشاهده‌ی فعال: به جزئیات ریز بپردازیم. الگوهای روی پوست درخت، صدای باد میان برگ‌ها، یا بازی نور و سایه را به‌عنوان یک اثر هنری پیچیده مشاهده کنیم. چرا که افزایش سطح توجه به محیط طبیعی، ارتباط مثبتی با درک لذت و زیبایی دارد.
🔸استفاده از حواس پنج‌گانه: صرفاً به دیدن اکتفا نکنیم. بوی خاک باران‌خورده، لمس بافت خشن سنگ‌ها، یا شنیدن آوازهای دور پرندگان، همگی ابزاری برای درک عمیق‌تر طبیعت هستند.

🔹یادگیری و درک دانش بوم‌شناختی
🔸زیبایی‌شناسی مفهومی: کارلسون بر این باور است که دانش ما از یک پدیده‌ی طبیعی، درک زیبایی‌شناختی آن را بهبود می‌بخشد. وقتی بدانیم یک درخت بلوط در جنگل برای رشد به ده‌ها سال زمان نیاز دارد و میزبان حیات چند گونه‌ی دیگر است، قطع آن برایمان ساده نخواهد بود.
🔸تحسین «ارزش درونی»: فراتر از "کارایی" طبیعت برای انسان (ارزش ابزاری)، به «ارزش درونی» و مستقل طبیعت فکر کنیم. یک گل لاله وحشی صرفاً به این دلیل که زیبا است و وجود دارد، شایسته‌ی احترام است، نه به این دلیل که ما می‌توانیم آن را بچینیم.

🔹مواجهه مستمر با زیبایی‌های طبیعت
🔸گذراندن وقت باکیفیت در طبیعت: به‌طور منظم و برنامه‌ریزی‌شده، به محیط‌های طبیعی (پارک، جنگل، کوه، یا کویر) برویم. این حضور نباید صرفاً برای ورزش یا پیک‌نیک باشد، بلکه باید با هدف تأمل و تقویت ارتباط روانی با طبیعت صورت پذیرد.
🔸ایجاد محیطی با حساسیت زیبایی‌شناختی در خانه: ورود عناصر طبیعی به محیط زندگی (گیاهان، چوب، سنگ) و استفاده از آثار هنری الهام گرفته از طبیعت، به حفظ آگاهی زیبایی‌شناختی در زندگی روزمره کمک می‌کند.
🔸ترکیب طبیعت و هنر: عکاسی، نقاشی، شعر یا نوشتن یادداشت در طبیعت. این فعالیت‌ها به ما کمک می‌کنند تا زیبایی‌های محیط را فیلتر کرده و با تمرکز بیشتری به آن‌ها بپردازیم.

🍃نتیجه‌گیری: سفر به سوی خرد محیط‌زیستی
خردورزی محیط‌زیستی از یک مشاهده‌ی ساده شروع می‌شود و به یک مسئولیت‌پذیری عمیق ختم می‌گردد. ما باید فاصله‌ی خود را با طبیعت کم کنیم و از بی‌تفاوتی به حافظان فعال و دلسوز تبدیل شویم. چرا که حفظ آنچه زیبا و ارزشمند می‌بینیم، آسان‌تر، پایدارتر و خردمندانه‌تر است. این سفر، انسان را از نادانی به درک عمیق‌تر ارتباط حیاتی‌اش با جهان پیرامون هدایت می‌کند.

متن کامل یادداشت در لینک زیر:👇

👉 https://hamrokh.com/environmental-wisdom/