✨ قرآن‌شناسی شریعت سنگلجی: تأملاتی در زمینه‌ها، مبناها و دیدگاه‌ها
نسخه شنیداری گفتار مهرداد عباسی
انجمن مطالعات قرآنی - شهریور ۹۵

✅ نسخه کامل گفتار در آپارات:
https://www.aparat.com/v/VjXwH

@drmehrdadabbasi

✨ یادداشت کوتاه #مهرداد_عباسی درباره شریعت سنگلجی و آثار او

🔹 حدود یک‌صد سال پیش و هم‌زمان با اواخر دورۀ قاجار و حکومت رضاشاه، رضاقلی سنگلجی، که بعدها با نام شریعت سنگلجی شهرت یافت، در منطقۀ سنگلج و خیابان فرهنگ تهران با رویکردی متفاوت به تبلیغ و ترویج اسلام مشغول بود و در همان زمان موافقان و مخالفان بسیار داشت. «توحید عبادت: یکتاپرستی» و «کلید فهم قرآن» دو کتاب مهم اویند که اولی حاوی رویکرد خرافه‌ستیزانه و اصلاح‌گرایانۀ او به عقاید و اعمال شیعیان آن دوره است و دومی نگاه قرآن‌گرایانۀ او را در فهم و تلقی اسلام نشان می‌دهد. سنگلجی همچنین در محل «دار التبلیغ اسلامی»، که خودش ایجاد کرده بود، جلسات سخنرانی شناخته‌شده‌ای به‌صورت منظم و هفتگی برگزار می‌کرد که متن پیاده‌شدۀ برخی از آن‌ها نیز به جای مانده است.

🔹 بدون شناخت زندگی و زمانۀ سنگلجی و بدون آشنایی با افکار و آثار او، بی‌تردید فهم و ارزیابی بخش بزرگی از جریان‌های اسلا‌م‌شناسی در یک‌صد سال اخیر ایران ناقص خواهد بود. علی رهنما در کتاب «اصلاحات شیعی در ایران» گزارش و تحلیل خوبی از شخصیت و اندیشۀ دینی شریعت سنگلجی به دست می‌دهد و با رد برخی اتهام‌ها به او، رویکرد کلی این عالم اصلاح‌گرای شیعی را در تقابل با اندیشه و آثار اخباریان و به‌ویژه محمدباقر مجلسی می‌بیند. به‌تازگی یکی از قسمت‌های دورنما به معرفی و مرور این کتاب اختصاص داشت که متن و پادکست این مقالۀ دورنما در صفحات مجازی این مجلۀ اینترنتی قابل دسترسی است. همچنین سال‌ها پیش مقاله‌ای از یان ریشار با عنوان «شریعت سنگلجی: روحانی اصلاح‌گرای دورۀ رضاشاه» به‌قلم نگارنده ترجمه شده است که متن کامل آن نیز با جست‌وجوی عنوانش در فضای مجازی به‌سادگی دست‌یاب خواهد شد.

🔹 ویدئوی بالا برشی کوتاه از گفتارم با عنوان «قرآن‌شناسی شریعت سنگلجی» است که حدود پنج‌ سال پیش در انجمن مطالعات قرآنی در تهران ارائه شده و حاوی دو بخش اصلی است: بخش نخست به زندگی و شخصیت سنگلجی اختصاص دارد و بخش دوم به بررسی تحلیلی کتاب «کلید فهم قرآن». این کتاب سنگلجی را باید از نخستین و مهم‌ترین آثار در باب هرمنوتیک قرآن به زبان فارسی در ایران معاصر تلقی کرد. اکنون نسخۀ کامل این ویدئو در کانال آپارات من قابل دسترسی است.

✅ برگرفته از اینستاگرام مهرداد عباسی

✨ یان ریشار، «شریعت سنگلجی: روحانی اصلاح‌گرای دورهٔ رضاشاه»، ترجمهٔ مهرداد عباسی‌
@drmehrdadabbasi

🎊🎊 خرید مستقیم با تخفیف ویژه:
@kargadanpubBot

مضامین اصلی قرآن
فضل‌الرحمان/ فاطمه علاقه‌بندی
مجموعۀ «اسلام‌پژوهی»/ دبیر مجموعه: مهرداد عباسی
تعداد صفحه: ۲۵۶/ قیمت: ۵۰۰۰۰ تومان

مضامین اصلی قرآن، نوشتۀ فضل‌الرحمان، ازجمله آثار مشهور و مرجع در حوزۀ قرآن‌پژوهی است که به قلم مسلمانی نواندیش و تجددگرا نگاشته شد و در محافل آکادمیک داخل و خارج از جهان اسلام با اقبالی گسترده روبه‌رو شد. این کتاب که در سال ۱۹۸۰ به زبان انگلیسی منتشر شد، بعدها در بسیاری از پژوهش‌های جدید به زبان‌های اروپایی، ازجمله در دائرة‌المعارف قرآن انتشارات بریل، جایگاه مرجعی را یافت که برای مشخص کردن نگاه مسلمانان معاصر به مفاهیم قرآنی به آن استناد می‌شود. این ترجمه بر مبنای ویراست دوم کتاب است که دیباچه‌ای به قلم ابراهیم موسی، متخصص مسائل اسلام معاصر، را هم در بر می‌گیرد.
فضل‌الرحمان با تألیف کتاب مضامین اصلی قرآن کوشید کاستی‌های رهیافت خاورشناسان و نیز شیوۀ سنتی مسلمانان را جبران کند و با رویکردی کل‌نگرانه به مضامین قرآن بنگرد. نگاه محققانه و جسورانۀ فضل‌الرحمان و رویکرد انتقادی او به برخی مسائل فقهی و کلامی موجب شده است خواننده در برخی فصل‌های کتاب با آرا و نظرهایی متفاوت و درخورد تأمل روبه‌رو شود. این آرای فضل‌الرحمان را می‌توان پاسخ‌ها و راه‌حل‌های او برای برخی مسائل و مشکلات حقوقی و اعتقادی در دنیای مدرن تلقی کرد.

ـ از مقدمۀ مترجم ـ

#نشر_کرگدن
#مجموعه_اسلام‌پژوهی
#مضامین_اصلی_قرآن
#فضل‌الرحمان
#فاطمه_علاقه‌بندی
#مهرداد_عباسی
#مطالعات_قرآنی
#قرآن‌پژوهی

@kargadanpub 🦏

✨ قرآن‌شناسی در عصر جدید
نسخه شنیداری گفتار مهرداد عباسی
دانشگاه تهران - آبان ۹۵

✅ نسخه کامل گفتار در آپارات:
https://www.aparat.com/v/ho3Tz

@drmehrdadabbasi

✨ یادداشت کوتاه #مهرداد_عباسی درباره قرآن‌شناسی در عصر جدید

🔹آبان‌ماهِ پنج سال پیش به‌دعوت جهاد دانشگاهی به دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران رفتم و در قالب گفتاری حدوداً نود دقیقه‌ای دربارۀ برخی زمینه‌های شکل‌گیری قرآن‌شناسی در عصر مدرن صحبت کردم. عنوان کامل جلسه «قرآن‌شناسی در عصر جدید: مروری بر زمینه‌ها و رهیافت‌ها در جهان اسلام» بود، اما در این جلسه فقط فرصت شد که به برخی رهیافت‌های اصلاح‌گرایانه اشاره کنم؛ از شاه‌ ولی‌اللّه دهلوی و محمد شوکانی، دو تن از مشهورترین مفسران احیاگرا در جهان اسلام، حرف بزنم؛ و کمی از سیداحمد خان بگویم.

🔹مطابق گفت‌وگوی اولیه قرار بود که این نشست نخستین جلسه از سلسله‌‌جلساتی باشد که در طی آنها دربارۀ رهیافت‌های مختلف به قرآن‌ بحث کنم. اما به دلایلی فقط همین یک جلسه برگزار شد و من هم ایده‌ام را از آن زمان تا کنون در قالب‌ها و رسانه‌های دیگر پی گرفته‌ام. معرفی این قرآن‌شناسان و بازیگران عرصۀ قرآن‌شناسی در دورۀ جدید زمان و انرژی زیادی می‌طلبد. چند سالی است که با این پروژه دست‌وپنجه نرم می‌کنم و برخی یافته‌هایم را در قالب نوشته‌ها و گفت‌وگوها و گفتارهایی کوتاه و بلند ازجمله در دورنما و کافه‌سرو و البته کلاس‌های درس دانشگاه ارائه کرده‌ام.

🔹ویدئوی بالا برشی مختصر از سخنرانی‌ام در دانشکدۀ الهیات است که اکنون نسخۀ کامل آن در کانال آپارات من قابل دسترسی است. در این قسمت کوشیده‌ام بخش‌های مختلف عنوان جلسه را توضیح دهم و منظورم از «قرآن‌شناسی در عصر جدید» را بیان کنم؛ اینکه علاوه بر تلاش‌های جهان اسلام باید به انواع قرآن‌شناسی‌ها و قرآن‌پژوهی‌ها در خارج از جهان اسلام و یه‌ویژه آکادمی‌های غربی توجه کرد؛ امری که امروزه به یک ضرورت و نیاز اساسی بدل شده است.

برگرفته از اینستاگرام مهرداد عباسی

✨ رابطۀ قرآن و علم
نسخۀ شنیداری گفتار مهرداد عباسی
دانشگاه علوم و تحقیقات - اسفند ۹۵

✅ نسخه کامل گفتار (حدود ۳۸ دقیقه) در آپارات:
https://www.aparat.com/v/dGB68/

@drmehrdadabbasi

✨ یادداشت کوتاه #مهرداد_عباسی دربارۀ «رابطۀ قرآن و علم»

🔹 چند سال پیش، به‌بهانۀ بحثی که در جلسۀ دفاع پایان‌نامۀ یکی از دانشجویانم با موضوع اعجاز[تراشی‌؟]های جدید برای قرآن در گرفت، نشستی با عنوان «قرآن و علم» برگزار شد و در آن، استاد محترم، محمدعلی ایازی، که داوری پایان‌نامه بر عهده‌شان بود، گفتاری ارائه کردند و در ادامه، من نیز نکاتی را در ارتباط با موضوع مطرح کردم.

🔹 گفتارم در این جلسه حاوی سه نکته بود: نخست تأکید بر ماهیت زبان دین و توجه به ژانر متن قرآن، و اینکه پیش از هر نوع تفسیر و هر برداشت از قرآن باید ژانر متن را تعیین کرد، و دانست که آیا در تفسیر متن مقدس اسلام با چه نوع متنی مواجه‌ایم؟ متنی تاریخی، علمی، حقوقی، ادبی یا نظیر این‌ها؟ دوم تأکید بر نحوۀ کار مفسر و توجه به کارکرد تفسیر قرآن، و اینکه مفسران فرقه‌ها و نحله‌های مختلف و برداشت‌کنندگان با پیش فرض‌ها و رویکردهای گوناگون چرا و چگونه به نتایج متنوع و منکثری دست می‌‌یابند؟

🔹 در نکتۀ سوم و نهایی حول این موضوع سخن گفتم که مسلمانان در سده‌های پیشین و به‌ویژه در دوران شکوفایی علمی و به‌اصطلاح «رنسانس اسلامی» میان قرآن و علم رابطه‌ای نمی‌دیدند و کار هر یک را جداگانه پیش می‌بردند، اما از اوایل قرن بیستم به این سو و با سیطرۀ تمدن مغرب زمین در علم و فلسفه ـ به‌ نحوی قابل‌درک ـ در پی یافتن نتایج علم جدید در قرآن بودند و تعابیری از قبیل «تفسیر علمی» و «اعجاز علمی» را برساختند.

🔹 ویدئوی بالا گزیده‌ای از گفتار من در این جلسه است که در اسفند سال نودوپنج در دانشکدۀ الهیات و فلسفۀ دانشگاه علوم و تحقیقات برگزار شده و اکنون نسخۀ کامل فایل آن در «کانال آپارات مهرداد عباسی» قابل دسترسی است.

@drmehrdadabbasi

🎊🎊 در دست انتشار

حاشیه‌های فمینیستی قرآن

@kargadanpub 🦏

🎊🎊 منتشر شد
خرید مستقیم با تخفیف ویژه:
@kargadanpubBot

حاشیه‌های فمینیستی قرآن
نویسنده: عایشه هدایت‌الله
مترجمان: مرضیه محصص، نفیسه دانش‌فرد
مجموعۀ «اسلام‌پژوهی»/ دبیر: مهرداد عباسی
تعداد صفحه: ۳۳۲/ قیمت: ۷۵۰۰۰ تومان

تفسیر فمینیستی شاخه‌ای از تفسیر معاصر است که در آن قرآن، برخلاف آثار تفسیری پیشامدرن، به‌شکل کامل از ابتدا تا انتها تفسیر نمی‌شود، بلکه آیاتی با توجه به ارتباطشان با مضامین موردعلاقۀ مفسر انتخاب می‌شوند و مفسر این آیات را در ارتباط با هم تفسیر می‌کند تا برخورد عمومی‌تر قرآن را با مضامین برگزیده‌اش روشن کند. آن دسته از تفاسیر فمینیستی که در این کتاب بررسی شده‌اند همگی در چند نکته مشترک‌اند: نسبت دادن شخصیتِ کامل انسانی و عاملیت اخلاقی به زن مسلمان در چهارچوب قرآن، کلام الاهی دانستن قرآن و باور به پایبندی قرآن به اصل برابری تمامی انسان‌ها، اعم از مرد و زن.
عایشه هدایت‌الله، در ابتدا، پژوهش خود را با این پیش‌فرض رایج فمینیسم اسلامی آغاز می‌کند که قرآن از هر اتهامی دربارۀ بدرفتاری با زنان مسلمان مبرا است و مسئول بی‌عدالتی‌های احتمالی در حق زنان خودِ مسلمانان‌اند نه متن مقدس آنها. اما او در جریان پژوهش از چهارچوب فمینیستی رایج فاصله می‌گیرد و به این نتیجه می‌رسد که شاید نظریۀ فمینیسم اسلامی که بر اصل بدیهیِ بهنجاری برابری جنسیتی در قرآن استوار است به بن‌بستی نظری رسیده است. او به‌عنوان یک مسلمان می‌خواهد اگر به نمونه‌هایی در متن قرآن برخورد که معانی غیرمنتظره‌ای برایش داشت، با آنها صادقانه‌تر مواجه شود و از تحمیل معانی برابری‌طلبانه به متن پرهیز کند.

#نشر_کرگدن
#در_دست_انتشار
#حاشیه‌های_فمینیستی_قرآن
#عایشه_هدایت‌الله
#مرضیه_محصص
#نفیسه_دانش‌فرد
#مجموعه_اسلام‌پژوهی
#مهرداد_عباسی
#مطالعات_قرآنی

@kargadanpub 🦏

✨ یادداشت کوتاه #مهرداد_عباسی دربارۀ
کتاب #حاشیه‌های_فمینیستی_قرآن

🔹 کتاب «حاشیه‌های فمینیستی قرآن» نوشتۀ عایشه هدایت‌الله به‌عنوان پنجمین شماره از مجموعۀ اسلام‌پژوهی نشر کرگدن چند روز پیش منتشر شد. این کتاب، علاوه بر اینکه حاوی گزارشی خوب و نسبتاً جامع از تلاش‌های تفسیری گروهی از محققان و نویسندگان مسلمان در چند دهۀ اخیر در حوزۀ فمینیسم اسلامی است، نقدهایی جدی و درخورتوجه بر آرا و آثار پژوهشگرانی چون آمنه ودود، اسما بارلاس، عزیزه هبری و دیگران مطرح می‌کند.

🔹 تعبیر «حاشیه‌های فمینیستی» در عنوان کتاب الهام‌گرفته از آثار ریچارد بولت، نویسندۀ امریکایی و استاد تاریخ دانشگاه کلمبیا، است. «حاشیه» در اینجا در برابر «مرکز» است که همواره و در طول تاریخ تحت محافظت و اختیار مراجع دینی بوده، درحالی‌که فکر و عمل مسلمانان همیشه با حرکت در حاشیه‌ها پیشرفت کرده است. به‌نظر نویسنده، در سده‌های متمادی، حاشیه جایی برای تغییر و تحول و پذیرش و انکار سنت بوده و منزل‌گاهی برای بسیاری از مسلمانان سردرگم و بلاتکلیف‌ از لحاظ معنوی به حساب می‌آمده است و او مفسران فمینیستی قرآن را هم بخشی از همین گروه و قرارگرفته در همین حاشیه‌ها می‌داند.

🔹 اصل کتاب رسالۀ دکتری مؤلف بوده که حدود هفت سال پیش در انتشارات دانشگاه آکسفورد منتشر شده و حاوی سه فصل اصلی است. فصل نخست به نکاتی مهم در باب پیدایی تفسیر فمینیستی قرآن؛ فصل دوم به توصیف و تحلیل و دسته‌بندی روش‌ها و رویکردهای مفسران فمینیستی؛ و فصل سوم به نقد آرا و دیدگاه‌های آنان اختصاص دارد. از مهم‌ترین ویژگی‌ها و امتیازات کتاب نگاه جسورانۀ نویسندۀ جوان کتاب است که به نقد مبنایی برخی از مشهورترین طلایه‌داران جریان فمیینیسم اسلامی و آرای تفسیری آنان می‌پردازد و کاستی‌ها و ناسازگاری‌های روش‌شناختی آن‌ها را نشان می‌دهد.

🔹 چنان‌که در یادداشت دبیر مجموعه در آغاز کتاب‌های مجموعۀ اسلام‌پژوهی آورده‌ام، انتشار ترجمۀ آثار عمیق و دقیق دانشگاهی ـ به ویژه پژوهش‌های با رویکرد انتقادی و ناظر به مسائل اینجا و اکنونِ ما ـ برای فضای علمی و آکادمیک جامعۀ فارسی‌زبان در حوزۀ مطالعات اسلام امری حیاتی و ضروری است. از مترجمان کتاب، که حاصل تلاش‌شان را با حسن نظر و اعتماد کامل به مجموعۀ اسلام‌پژوهی سپردند، سپاسگزارم؛ و به‌ویژه از فاطمه مصلح‌زاده، که سهم بزرگی در ویراستاری و آماده‌سازی نهایی کتاب داشت، صمیمانه تشکر می‌کنم.

✅ برگرفته از اینستاگرام مهرداد عباسی

گفت‌وگویی مکتوب دربارۀ کتاب «حاشیه‌های فمینیستی قرآن»

✅ متن کامل گفت‌وگوی مهرداد عباسی با انصاف‌نیوز را اینجا بخوانید.

@drmehrdadabbasi

✨ گفت‌وگوی #مهرداد_عباسی با انصاف‌نیوز دربارۀ «حاشیه‌های فمینیستی قرآن»

چند روز پس از انتشار کتاب «حاشیه‌های فمینیستی قرآن»، به چند پرسش پارسا زمانی، خبرنگار سرویس اندیشۀ انصاف‌نیوز، پاسخ دادم و در نهایت با افزودن نکاتی دیگر متنی نسبتاً بلند رخ نمود. این متن در قالب گفت‌وگویی مکتوب در تارنمای این پایگاه خبری‌ـ‌تحلیلی منتشر شد. با سپاس از دوستان نادیدۀ انصاف‌نیوز، بخش‌هایی از نکاتم را به‌اختصار در اینجا می‌آورم.

🔹 هدایت‌اللّه در کتابش به سراغ شش نویسنده و محقق دانشگاهی رفته است که بیشتر آنها علاوه بر اینکه شخصیت علمی و دانشگاهی‌اند، به‌نوعی فعال اجتماعی در حوزۀ حقوق زنان هم محسوب می‌شوند. او ضمن تقدیر از تلاش‌های این مفسران قصد ندارد هم‌چون برخی از آنان، به‌‌نحوی تکلف‌آمیز برداشت‌هایی شخصی را به متن قرآن تحمیل کند. در مقابل، به این نتیجه می‌رسد که شاید فمینیسم اسلامی به بن‌بستی نظری رسیده است و در عصر حاضر باید صادقانه با متن مقدس مواجه شویم و از تحمیل معانی برابری‌طلبانۀ جنسیتی به قرآن اجتناب کنیم.

🔹 یکی از نقدهای مهم روش‌شناختی هدایت‌اللّه این است که مفسران فمینیستی از روش بافت‌مندسازی تاریخی به‌صورت گزینشی استفاده می‌کنند، یعنی هر جا آیات قرآن در ظاهر تقویت‌کنندۀ ایدۀ برابری‌طلبی است بر آن تأکید می‌کنند و هر جا که با این ایده متناقض است و به بن‌بست معناشناختی می‌رسد بافت‌مندسازی را پیش می‌کشند و به تاریخ‌مندی آیات قرآن توجه می‌دهند. او در جایی از دیدگاه آمنه ودود حمایت می‌کند که در نوشته‌های متأخر خود از اصطلاح «نه گفتن» به قرآن استفاده کرده و معتقد است معنای خشن «اضربوهن» را نمی‌توان از طریق بازتفسیر این آیه کنار گذاشت و معتقد است قرآن در قرن حاضر نمی‌تواند از این طریق به محدودسازی خشونت علیه زنان کمک کند.

🔹 نویسنده برخی بن‌بست‌ها و راه‌حل‌های پیشنهادی در روش‌ها و رویکردهای رایج «فمینیسم اسلامی» را به‌خوبی نشان داده و به روشی علمی و آکادمیک بر نقص‌ها و کاستی‌های روش‌شناختی در اظهارنظرهای برخی فمینیست‌های مسلمان اشاره کرده است. باید امیدوار بود انتشار کتاب‌هایی از این قبیل به آگاهی اجتماعی زنان و البته مردان جامعۀ ما کمک کند و مسیر دشوار پیشرفت و توسعه را هموارتر سازد.

✅ برگرفته از اینستاگرام مهرداد عباسی