گرە‌وی بە‌ختی هە‌ڵاڵە8
ئێپیزۆدی هەشتەم
نووسەر: عەتا نەهایی
دەنگ: مێهرداد ئەحمەدزادە

#گرەوی_بەختی_هەڵاڵە
@Xunyager 🌱

ڕیپۆرتاژی کەناڵی ڕووداو لەسەر ڕێوڕەسمی ٢ـی ڕەشەمە ڕۆژی جیهانی زمانی دایکی کە لە لایەن ئەنجومەنی ئەدەبیی خانای قوبادی جوانڕۆ و ئیدارەی فەرهەنگ و ئیرشادی ئیسلامی جوانڕۆ بەڕێوەچوو

@gutariniwe

پیام تاریخی اوجالان
با نگاهی بە الزامات دنیای لیبرال سرمایەداری
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
✍️رێبین نوری

@gutariniwe

سال ۱۹۹۹ در جریان دسیسەای منطقەای و بین المللی عبداللە اوجالان رهبر کاریزماتیک حزب کارگران کردستان ترکیە در نایروبی کنیا دستگیر و تحویل ترکیە دادە شد، تعدادی از روزنامەهای آنزمان با انتشار عکس اوجالان تیتر زدە بودند "آخرین چریک قرن". هرچند چنین تیتری بعدا برای احمد شاە مسعود و کسانی دیگر نیز بر صدر رسانەها ظاهر شد، چنین گزارەای برای اوجالان بە عنوان شخصیتی موثر و برجسته اردوگاه چپ شرقی و کوردستانی تاریخی را رقم زد. تاریخی که جدای از تعهد بە تاریخیت مارکسیستی و ایدئولوژیک، جایگاه سوژەی سوسیالیستی را در برابر الزامات دنیای لیبرال سرمایەداری نوین ساقط کرده و آنرا به ابژەای تقلیل داد کە سرعت تغییرات دنیای جدید، فرصت تلاش جهت انطباق و خود سازماندهی را از آن گرفت. از آن تاریخ PKK، پس از چندین تغییر در استراتژی هرگز نتوانست ازبحران گفتمانی و مفهومی رهایی یابد و عدم همخوانی تز کنفدرالیسم دموکراتیک و برادری خلقها، آنهم با ادعای پای نهادن بر روی جسد ناسیونالیسم تک قومی، با سلسله مراتب سازمانی PKK و سە اصل بنیادین رهبری، ایدئولوژی و نیروی نظامی گریلا، از لحاظ معنایی بحران زا بود، و موجی از انتقاد را بر علیه وی برانگیخت که از یک سو در میان جریانات چپ منطقەای با اتهام ناسیونالیزم مستتر در استراتژی و از دیگر سو ازجانب جامعەی کوردی و دیگر سازمانهای کوردستانی، با اتهام سرکوب ناسیونالیزم مستعمرە و عدم توانایی در بە چالش کشیدن ناسیونالیزم مسلط و استعماری، همواره جوابی درخور و شایسته به این انتقادات نداشته و با پررنگ کردن حاشیەی شعاری و انقلابی علیە متن استراتژی، از مسئولیت تاریخی پاسخ دهی، سرباز زدە است. هر چقدر کنفدرالیسم در مقام اندیشه و با رجوع به مدل اولیەی امپراطوری شرقی و حفظ مرزهای هویتی، در مقام تز با اهمیت باشد، به همان اندازه ادعای اجرایی بودن آن توسط PKK، با توجه بە امکان، شرایط، حوزه نفوذ گفتمانی این حزب و ژئوپولتیک منطقه و همچنین ماهیت ناسیونالیسم حاکم بر دولتهای مرتبط با جغرافیای کوردستان، غیر واقعی بوده و تنها ادعایی انقلابی و شعارگونه می باشد.
با این حال، بحران موجود، بیشتر از آنچە کە معطوف به بعد سازمانی و ماهیت PKK باشد، مرتبط با وضعیتی بود که پس از فروپاشی بلوک سوسیالیستی شرق و پایان جنگ سرد، سلطه هژمونیک جهان لیبرال سرمایەداری را بە دنبال داشت، چنین سلطەای، برای جهان و خصوصا دنیای توسعه نیافته، الزامانی ایجاد کرد، الزاماتی که با تعیین قواعد بازی سیاسی آنچە را کە لازمەی توجیە سلطه ی خود بود بر کرسی گفتمان سیاسی و اقتصادی دنیای جدید استوار کرد.
اوجالان یکی از قربانیان چنین الزاماتی بود، که با نام مبارزه با تروریسم، و در حقیقت با وارونه نمودن مفهوم تروریسم دستگیر و به زندان ایمرالی منتقل شد.
در جهان متاخر، تنها و تنها PKK نیست کە تحت فشار قرار گرفتە است، بلکە ترکیە و دیگر کشورها و حتی جنبشهای معاصر نیز با چالش جدی مواجە می باشند، و ناسیونالیزم دولتی ترکیە هم ناچار بە تغییر دربنیانهای خود شدە است. از نمودهای اقتصاد نئولیبرال اردوغانی تا تئوری عمق استراتژیک داوود اوغلو کە از یک طرف با نزاع استراتژیک و ژئوپولتیک منطقه ای همترازی نداشت و با بهار عربی و ختم آن در اخرین ایستگاه یعنی سوریه ی بشار اسد، عملا منتج به نتیجه نشد، و از طرف دیگر، در بعد داخلی هم، چنین تزی در قوارەی درک ذهنیت اردوغانی و کلیت عدالت و توسعه نبود، در نهایت بحران گفتمانی ترکی را لاینحل باقی گذاشت، تا زمانیکه که دولت باغچلی پیش قدم ارائه پیشنهادی در راستای خاتمەی مسئلەی PKK، و حضور اوجالان در پارلمان و اعلام انحلال آن حزب شد.
سرانجام و پس از رایزنیهایی در جبهەی کوردی، اوجالان پیام تاریخی خود را مبنی بر انحلال و خلع سلاح حزبش صادر کرد و در متن این پیام درک مناسبات نوین جهانی و الزامات این مناسبات به وضوح بیان شده است، پیامی که خود تبعات آنرا به عهده می گیرد، خودی که همان محوریت رهبری و کاریزماتیک را برای خود قائل می باشد و با ضمیر اول شخص "من" جنبش کردی و در راس آن حزبش را مورد خطاب قرار می دهد.
جدای از آنچه گفته شد پیام اوجالان پیامی است متهورانه کە با شجاعتی تاریخی صادر می شود، پیامی که جنبش کوردی در شمال کردستان را وارد فاز جدیدی می کند، وضعیتی که جدای از مبهم پردازیهای چپ انقلابی ایدئالیست دیروز و مواضع سخت ایدئولوژیک، می طلبد که با دقتی دیپلماتیک در عرصه واقعی سیاست و با درکی واقع بینانه از وضع موجود دروازه ای نوین بر روی جنبش کوردستان بگشاید و فصلی نو بیاغازد.

دیپلماسی جدید به همان اندازه که به دقت و درایت سیاسی اوجالان و PKK بستگی دارد، بیشتر از آن بە جنبش کوردستان ترکیه در بستر مدنی و پارلمانی و همچنین، نرمش نظام سیاسی حاکم بر ترکیه و عقلانیت دیپلماتیک کاراکترهای دولتی و غیر دولتی و نهایتا تضمینات قدرتها و نهادهای بین المللی غربی وابستە است.
هنوز معلوم نیست عواقب این پیام و موضع گیری PKK و ترکها چە نتیجە ای بە بار می آوردی، ولی آنچە معلوم است چرخشی تاریخی است، کە شاید گشایشی باشد بر بن بست استراتژیک و بحران گفتمانی PKK، و همزمان چارە ای باشد برای تعارض معنایی دمکراسی و ناسیونالیزم افسارگسیختەی تورانیستی در ترکیه کە چنانچە اشارە شد، بیشتر از آنچە کە بە ساختار و نظام حزبی و ایدئولوژیک و دولت و بازی دمکراتیک وابسته باشد، بستە به الزامات قواعد بازی سیاسی است که با هژمون شدن لیبرال سرمایەداری نوین در سراغاز هزارەی سوم، دنیا را مسحور و ابژەی خود گردانیدە است.
@gutariniwe

🔴 پەیڤکاتۆر
فەلاح وەیسی/ جوانڕۆ

◾️ لە هەفتەنامەی ئارێزدا چاپ کراوە: (٢٧٢٤/١٢/١٣)

▪️لە چاوی کەوتم، دڵم شکیا.
▪️بەو کراسە خەردەلییەوە، هەڵەبجەتم.
▪️سەرم لە خەتی چاوت دەرناچێ، خەتی لێوت خۆشترە.
▪️بێدڵ! دوودڵم، دڵ بدەم پێت؟
▪️گیانی منە ئەو خەتی چاوە، تۆ ئەیکێشی.
▪️خەیات دەسەوداوێنی کەس و ناکەس ئەبێ.
▪️تەورم دا لە دار، دارستان ڕووسوور بوو.
▪️تەرازووی کورد، تەنیا زەجر ئەکێشێ!
▪️لەنێوانی سینەتدا داڵدەم بدە، کوردە و چیاکانی.
▪️سەنگین بوو، ڕژیم سووکی کرد.
▪️هەژاری پێڵاوەکانیشی لێ سەندین!
▪️سەهۆڵفرۆش بازاڕگەرمی کرد، توانەوە سەهۆڵەکانی...
▪️بۆوە ناشێ حەساو کەی لەسەری، چەکی بێزامن!

@gutariniwe

بابەت: شیکاری شیعری نالی، شرۆڤەکار: دکتۆر محەمەد یەعقووبی

@gutariniwe

🔳 دەنگی پێی کورد

✍د. #ئارام_وەڵەدبەگی

دیمەنی نەورۆزی ئەمساڵی کوردستان لە تابلۆیەکی جیاواز و سەرنجڕاکێش دەچێت بە جوانییەکەی سەرسام دەبیت و وزە و رەنگەکانی کەمەندکێشت دەکەن، کاتێک زیاتریش لێی ورد دەبیتەوە لە هەر سووچێکییەوە مانا و پەیامێکت پێدەدات و وەکوو ئاوێنە دوایین ئاڵوگۆڕ و پەرەسەندنەکانی ئەم ساڵانەی دوایی وڵاتەکەت، پێ پیشان دەدات. ئەم مانا و پەیامانە زۆر گرنگن، ترسی ئەوە هەیە لە جوانییەکاندا ون ببن و هەقی خۆیان پێ نەدرێت هەر بۆیە پێویستە ئاوڕیان لێ بدرێتەوە و لە چەند خاڵێکی کوردتدا ئاماژەیان پێ بکرێت:

١- نەورۆز ئەو راستییەی سەلماند کۆمەڵانی خەڵک بە توندی دەستیان بە ناسنامەی کوردبوون و کوردستانیبوونەوە گرتووە و سیاسەتی داتاشینی وردەناسنامەی بێ بنچینەی مێژوویی و تواندنەنەوەی کورد لە ناسنامەیەکی گەورەتردا، رەتدەکەنەوە. پێدەچێت لێرە بەدواوە وەرزی هەڵوەرینی زیاتری ئەم ناسنامە ساختانە بێت و کوردستان لە خۆتەکاندن نەوەستێت. کورد بۆ یار و نەیار، سەلماندی پێناسەیەکی هاوبەش کۆیدەکاتەوە و ئەمەشی بە شێوەیەکی ئاشتییانە و شارستانی خستەڕوو.

٢- کورد ئیدی لە هاوکێشەکانی ناوخۆی ئەم وڵاتەدا ژمارەیەکی بچووک نییە و ناکرێت لەمە زیاتر پەراوێز بخرێت. دەمێک ساڵە بەرانبەر بە کورد، سیاسەتی نکوڵیکردن و پشتگوێخستن جێبەجێ دەکرێت بەڵام کورد لە ئەرزی واقعدا دەریخست ئەو سیاسەتە لە گیانەڵڵا دایە و تەمەنی لە ئاوابوونە. بۆ دواڕۆژیش خێر و چاکەی ئەم وڵاتە ئەوە دەخوازێت سیاسەتێکی تازە پەیڕەو بکرێت، بەجۆرێک ویست و داواکاری ئەم گەلە بەشخوراوەش لەخۆ بگرێت.

٣- زۆر کەس و لایەن هەوڵ دەدەن دووبەرەکیی لە نێوان نەورۆز و ئاییندا درووست بکەن و بۆنە نەتەوەییەکە بە جۆرێک بخوێنەوە، بیخەنە خانەی دژایەتی ئایینەوە. بەڵام ئەو راستییە مێژووییەیان لەبیرکردووە، کورد بەدرێژایی سەدان ساڵ توانیویەتی، ئایینی پیرۆزی ئیسلام لەگەڵ داب و نەریتەکانی خۆیدا بگونجێت و هارمونیایەکی تایبەت بەخۆی درووست بکات. لەم رۆژانەدا ئەم هارمونیایە، جارێکیتر خۆی دەرخستەوە لەکاتێکدا باوڕمەندانی ئەو گەلە بەڕۆژوون، شایی و رەشبەڵەک دەکەن و ژنانیش ئەگریجەیان بەرداوەتەوە و بێ ئەوەی هیچ کێشەیەک درووست ببێت.

٤- کورد بۆ هەموو لایەک روونی کردەوەتەوە، لەم جیهانەدا، دەیەوێت شوێنێکی گونجاو بۆ ژیان دروستبکات، بەخۆشی و ئاشتی تێیدا بژی، تێر و تەبا بێت، فرەڕەنگی لە ئامێز بگرێت، بەچاوی گرنگییەوە لە ژن بڕوانێت .... ئەم جیهانبینییەش لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا زۆر بەدەگمەن دەبینرێت و نامۆیە بەم ناوچەیە. کورد لەوانەیە بەخۆی نەزانێت، بەڵام مانیفێستەکەی بووەتە مەشخەڵ و چرای رووناکی ئەم ناوچەیە. ئەم هێزە نەرمەی کورد زۆر گەشەسەندووە و توانای راکێشانی یەکجار زۆرە، دەتوانێ لە هەندێ شوێندا کەمی هێزی سەختی کورد، قەرەبوو بکاتەوە.


🤝 لێرەین 👇
🆔 @parantez_net
➖➖➖➖➖➖➖

🔴 کاوه یا ضحاک؛ قهرمان و خائن کدام است؟

✍ اسماعیل شمس

📌بگذارید ابتدا خیلی صریح بگویم که بزرگ‌ترین آرزوی من به عنوان پژوهشگر تاریخ این است که روزی را ببینم که مردم سرزمینم از " زندان گذشته" و " قفس تاریخ" رها شوند و به جای اینکه همه همّ و غم آنان صرف تاریخ و گذشته شود به اکنون و فردای خود بیندیشند و برای رهایی از ضعف و انحطاط کنونی و رسیدن به پیشرفت و ارتقا در فردای خود فکری کنند، اما چه می‌توان کرد که دوستان نادان و دشمنان دانا مردم را گرفتار گذشته کرده‌اند و هر روز با طرح مسائلی کاذب مانع از اندیشیدن آنان به اکنون و آینده خود می‌شوند. داستان کاوه و ضحاک هم یکی از این نمونه‌هاست که هر سال در ایام نوروز علم می‌شود و عده‌ای را برای مصاف با گروهی دیگر برخط می‌کند.

🔻پیشتر در این کانال گفته شده است که افسانه، جدای از تاریخ است و اژدهاک به هیچ وجه آستیاگس مادی نیست، اما اگر مدعی شبیه‌سازی تاریخ و افسانه شویم، نمونه تاریخی کاوه و ضحاک بیشتر از هر مقوله تاریخی دیگری شبیه به سقوط دولت ستمکار آشور به دست مادیهاست و کاوه نماد و نشانه مردمِ تحت ظلم ماد؛ و ضد سلطه آشور است که علیه شاهان تبهکار آشور شورش کردند و کاخ ظلم او را با مشعلهای آتشین خود سوزاندند. افزون بر این موارد در داستان کاوه و ضحاک، کاوه پس از سرنگونی ضحاک، شاه نشد و فردی از تبار شاهی به نام فریدون را به شاهی برگزید. هووخشتره، رهبر  قیام مردمی ضد آشور نیز پس از ساقط کردن حکومت آشور و قتل پادشاه آن، اداره قلمرو آشور را به متحد خود، شاه بابل سپرد و خود به ماد برگشت. نکته دیگر این است که کاوه را آهنگری اهل اصفهان دانسته‌اند و ما می‌دانیم اصفهان جزو ماد بود و یکی از هفت قبیله مادی یعنی پارتاکانیان(پریتکان یا فریدن کنونی در استان اصفهان؟) در اصفهان می‌زیستند و حتی در هنگام فتوحات اسلامی، منابع عربی ساکنان اصفهان را کرد، خوانده‌اند(ر.ک: تاریخ طبری و فتوح البلدان بلاذری) که البته کرد در آن زمان در مفهوم مادِ تاریخی بود.

🔻با وجود تٲکید بر تفکیک افسانه و تاریخ، من منکر تٲثیر افسانه‌ بر روح تاریخی یک ملت نیستم؛ اگر هم افسانه کاوه و ضحاک با نگاه به روایت اصلی آن در منابع تاریخی که کاوه قهرمان ضد ظلم و نماد پیروزی مظلوم بر ظالم است، بازخوانی شود، مصداق کنونی آن بیش از هرجا در نوروز کردستان وجود دارد؛ بالعکس در هیچ جای تاریخ و زندگی مردم کرد و شیوه اجرای نوروز توسط آنان هیچ نشانه‌ای از کاوه خائن که نماد شکست یک ملت از دشمن است، وجود ندارد؟ اگر کاوه پارسیان را به قدرت نشاند، چرا نام هیچ یک از پادشاهان فارس در طول تاریخ، کاوه نبوده است؟ از سوی‌دیگر،ایرانیان صرف‌نظر از قهرمانان خود مانند داریوش و اردشیر و شاپور، حتی نام اسکندر و چنگیز و تیمور را که برایشان ضد قهرمان و عامل ساقط کردن حکومتهای بزرگ ایران و کشتار ایرانیان بوده اند، روی فرزندانشان گذاشته اند، اما چرا باید نام ضحاک و اژدهاک را یک بار هم روی کسی نگذاشته باشند؟ درسوی دیگر منابع تاریخی، ضحاک را سامی و عرب می‌دانند و کاوه را عجم. از قضا نام کاوه در جهان عرب نیست، در حالی‌که ضحاک نام رایج و پر بسامدیست و همین موضوع هم البته نشان تداوم افسانه ضحاک در روح عرب است. نام کاوه هم در طول تاریخ و تابه امروز در میان هیچ قوم و ملتی به اندازه کرد به کار نرفته است.اگر کاوه در ذهنیت تاریخی و روح ملی مردم کرد که قطعاً متٲثر از افسانه‌ها و اسطورهاست، آدم خیانتکاری بود، چرا برای این مردم یک نام مثبت است و با بسامد بسیار در میان آنان به کار رفته است؟ افزون بر آن اگر اژدهاک یا ضحاک آدم خوبی بود و پارسیها ماردوش و ستمکارش کردند چرا در روح مردم کرد کوهستان که از هرگونه حاکمیت و تفکر پادشاهی قدیم و جدید رها بود، هیچ تٲثیری نگذاشت و هیچ انسان کردی نام فرزند خودش را ضحاک یا اژدهاک ننهاد؟ مگر می‌شود پادشاه و قهرمان ملی یک ملت با خیانت و زور توسط دشمن کشته و تاج و تخت او گرفته شود، اما در افسانه‌ها و روح تاریخی مردمان سرزمینش نام او حفظ نشود و روی هیچ نام‌آور کردی در طول تاریخ تا امروز گذاشته نشود؟ بدتر از آن چگونه روح تاریخی یک ملت خائن و خادم را تشخیص نمی‌دهد و یک خائن را نماد خوبی و قهرمان تاریخی خود می‌کند؟

🔻در خاتمه بحث هم ذکر یک استدلال زبانشناسانه برای تعلق کاوه به حوزه جغرافیای ماد هم ضروری است.کاوه در بیشتر منابع عربی و فارسی به شکل "کابی" آمده است. احمد تفضلی، زبانشناس برجسته ایران در مقاله فهلویات با ذکر نمونه‌های Vāz - باز ؛ Vā-با؛ Vin-بین،  یکی از مهم‌ترین مختصات زبان مادی را وجود واو و تبدیل آن به ب در زبان فارسی جدید می‌داند. تبدیل واو و "ب" در کلمات کردی دیگری مانند واران، وهار، ورگ و وس به باران، بهار، برگ و بس در فارسی دیده می‌شود. کابی نیز از همین سنخ است و ب در آن همان واو پارتی و در اصل، مادی است.
@kurdistanname

نوروز گفتمانی ما و عقلانیت ایدئولوژیک ٱنها
(یادداشتی بر بیانیه ی ٨۰۰ نفر)

🔴 عثمان نوری (رێبین)

١- من گرچە خود ترکم، اما نژادم از پارسیان است. 
میرزا فتحعلی آخوندزادە (مکتوبات)

این گزارە گرچە بەظاهر به مطایبه و شوخی می ماند، و تناقض و تعارض لفظی مابین دو واژه ی تورک و پارس، و  تورکی که خود را پارسی میداند، در آن نمایان است، ولی جمله ایست موثق از یکی از برجسته ترین روشنفکران مشروطه ی ایرانی، که از لحاظ معنایی حکایت از سرآغاز پروژه  ای دارد که می خواهد فارس و ایران را این ــ همان کند. و اگر این جمله حداقل ده سال بعد ادا می شد شاید اینگونه بود، "من گرچه خود ترکم اما نژادم ایرانی است" چرا کە آنزمان هنوز فارس بودن با ایرانی بودن این ــ همان نشدە بود.
این محرزترین سندی است کە اثبات می کند ایران حقوقی – سیاسی متمرکز؛ ایرانی جدید است و برخلاف مدعای ایدئولوژی ایرانشهری مخدوش، ایران فرهنگی ایرانی متنوع و متکثر بوده و آلترناتیو فدرالیسم کاملا در امتداد تاریخ طبیعی، از فدراسیون مادها، و ساتراپهای هخامنشی تا نظام ملوک الطوایفی و ممالک محروسه ی صفوی و قاجاریه می باشد، که در جنبش مشروطه در قالب انجمن های ایالتی و ولایتی تعبیه شده بود و خدشەدار بودن آنهم بە دلیل تاکید بر تمرکز و ضدیت با تکثر است. که سنتی رضاخانی است و ایران حقوقی از سال ۱۳۱۳ هجری شمسی به ادبیات سیاسی بین المللی وارد شده و جای "پرسیا" را می گیرد (آبراهامیان). پس باید فهمید اگر جریانهای فدرالیست، فدرالیسم را به عنوان آلترناتیو در دستور کار خود قرار داده اند بر مبنای همان تاریخ طبیعی بوده و می باشد.

۲- هر شاخه از درخت اخلاق زشت ایران را که دست می زنم، ریشه ی او کاشته ی عرب و تخم او بذر مزروع تازیان است، جمع رذایل و عادات ایرانیان، یا امانت و ودیعت ملت عرب است و یا ثمر و اثر تاخت و تازهایی که در ایران واقع شده است.  (میرزا آقاخان کرمانی، رساله ی سه مکتوب)

    ایرانشهری ایدئولوژیک با امتناع از تفکر و با تمتع از احساس و توهم، همزمان که مدعی نگاه باستانی و آرکائیک به تاریخ است، در همان حال با عدم اعتنا به طبیعت متکثر تاریخ این سرزمین و با دیگری سازی از اعراب می خواهد از یک سو تکثر و تنوع را نابود کند و از دیگر سو تمام کاستی ها را به گردن اعراب بیاندازد، این در حالی است که بخشی از جغرافیای ایران عرب نژاد می باشد، چنین مهملاتی و رویای همراه کردن اعراب با چنین رویکردی به هویت و تاریخ آنها، اینگونه توجیه می شود که اینان عرب زبان شده اند و اصالتا ایرانی و فارس بوده اند و حتی در مظلومیت آنها که به زور عرب زبان شده اند اشک تمساح می ریزند، گیرم و با فرض محال چنین ادعایی درست باشد، عرب زبان شدن این مردم خارج از اراده ی آنها بوده است و سعی در مجبور کردن آنها به پذیرش مفهوم ایران سیاسی با چنین نگرش حقارت آمیزی به فرهنگ و هویت آنها، با ماهیت سلطه ی متمرکز و برساخته ی رضاخانی، خلاف مبانی حقوق بشری بوده مصداق شونیزم عریان است.

۳- آنچه که با عنوانِ مراسمِ «پیشواز از نوروز» در برخی از استان‌های غرب و شمال‌غربِ کشور از جمله استانِ کُردستان و استانِ آذربایجان غربی رخ داد، فروکاستنِ نوروز از یک جشنِ بزرگِ ملّیِ ایرانی، به یک مراسمِ خُردِ قومی و طایفه‌ای و محلّی بود!  (بیانیەی هشتصد نخبه)

اولین نمودهای تعارض مرکز پیرامون در ایران پسامشروطه  با جنبشهایی بعد از سقوط قاجارییه رقم خورد، جنبش جنگل در شمال، شیخ محمد خیابانی در آذربایجان، محمد تقی خان پسیان در خراسان، قدم خیر در لرستان، شیخ خزعل در خوزستان و اسماعیل آغا سمکو در کوردستان، اولین واکنش و مقاومت در برابر اولین نشانه های تمرکز بودند، ولی با گذشت زمان این تعارض با کوردستان بسی جدی تر شده است، چرا که تعارض گفتمان و ایدئولوژی است، گفتمان کوردی و ایدئولوژی مرکزگرا یا به زعم سیدجواد طباطبایی و اعوانش اندیشه ی ایرانشهری.
گفتمان کوردی نظامی معنایی پلورال، و سرشار از نشانه هایی است که نه تنها ذهنیت ایدئولوژیک تمرکز خواهان را به چاش می کشد، بلکه آنرا دچار بحران معنا می کند، بحرانی که نمود آن در دوگانگی ایرانی ــ فارس، ملی ــ محلی عینا دیده می شود. از مفاهیم زبانی ایران به معنای مکان آریا ــ ایران به معنای مکان آتش، پهلوی ــ گوران، شاهنامه کوردی ــ شاهنامه فارسی، گیلگامش ــ کەلگامیش تا تفاوت در آیین نوروزی همه و همه دالهایی است که در برابر هم قرار می گیرند. تعریف ایران در گفتمان کوردی عبارتست از سرزمینی متنوع، متکثر با حفظ حقوق هویتی و به اشتراک گذاری فرهنگها، به دور از ازلی گرایی و براساس توافق بر مبنای حفظ کرامت انسانها.

اینان همیشە میل دارند، خود را ملی، مرکزی و شهری و مدرن فرض کنند و دیگران را قومی، محلی و ایلی و دریک کلام پیشامدرن و پیشاشهری خطاب کنند. ادبیاتی اینچنین در استراتژی دیگرستیزانه ی ناسیونالیسم ایرانی فارسی جا خوش کرده است. و نه تنها هیچ نقد راهبردی را برنمی تابد، بلکه با انگ تجزیه طلبی و توهم توطئه و فرافکندن مسئله به بیرون از مرزها، مدام در ترسی فوبیایی به سر می برد، ترسی که عامل اصلی امتناع تفکر، عدم درایت در بازخوانی تاریخ و آسیب شناسی آن است. این جریان کماکان بر همان روش شناسی غلط آدمیت ها و کسروی ها اصرار می ورزد. عقلانیتی ایدئولوژیک که با مثله کردن تاریخ، سرآغاز تاریخ این سرزمین را حکومت هخامنشی می داند و در روز روشن مادها را از صحنه ی تاریخ حذف می کند ذهنیتی عقیم از پرسشگری و ناسیونالیسمی تک صدا، چنین ناسیونالیسمی نه توانایی به روز کردن خود را دارد نه منطق شراکت حالی است. ناسیونالیسمی رمانتیک و خیالی که دیگری های خود را در داخل مرزهای سیاسی ایران تعریف می کند.
در این بیانیه ی ٨۰۰ نفری همه ی تناقضاتی که به آن اشاره شد دیده می شود. ذهنیت آشفته ی نویسنده ی این بیانیه که شاید صدها نفر ندید امضا کرده اند نتیجه ی تناول توهمات کوروش کبیری و تفکرات  شریعتی با چاشنیی از فلسفه ی هگل است.
از توهمات خود زعیم پنداری تا ضدیت با عدم تمرکز، از تحقیر نوروز عظیم کوردستان تا درخواست از حاکمیت برای ممنوع کردن این جشنها، از دغدغه های تمامیت ارضی تا فوبیای تکثر و تنوع.
ایرانی که حضرات می خواهند ایرانی است تک صدا، تک زبان و تک نژاد، که نباید هیچ ملیتی در آن خودش باشد و باید خودبودن را باخت و همسان با مدل استاندارد مرکز شد.
چنین دغدغه هایی از چندین جهت قابل درک است اولا مسخ در ایدئولوژی خودپرداخته ای هستند که آه در بساط معرفت ندارد و پرسشگری پاشنه آشیل آن است، و ثانیا، نگاه آنها به تاریخ نگاهی بدوی و حتی خارج از منطق برساختی است، چراکه برساخت تاریخی، تاریخ را آنچنانکه می خواهد صورتبندی می کند منتها با رویکرد به حداقل رسانیدن تناقضات. تاریخ ایران تاریخ قبایل است از غزنویان و سلاجقه و خوارزمشاهیان و ایلخانیان تا قاجارییه قبایل حکمران ایرانشهر کذایی بوده اند. ثالثا پروژه ی شکست خورده ی دولت ملت متمرکز رضاخانی، نه شهروند ساز، بلکه رعیت پرور بود، منش، منطق و رفتار رعیت گونه ی سینه چاکان پهلوی برهمه عیان است، که تنها مفهومی را که نمی توانند درک کنند، آزادی است چرا که به قول کانت رعایا از آزادی واهمه دارند و تنها عصای دستشان انگ تجزیه طلبی است. نوروز کوردستانی مظهر آزادی و آزادگی است، از جنب و جوش و سماع تا شعر و ادبیات و موسیقی، تا نگاه مثبت به انسان و جهان هستی، آنهم با زیرپا نهادن مرزهای جنسیتی، آیینی و زبانی، برشی از فرهنگ پلورال و معنوی کوردستان را به نمایش می گذارد، فرهنگی اسطوره ای از حماسه های شاهنامه ی کوردی، از تغزل، عرفان، شور، شادی و حتی غم در آن حی و حاضر است، نوروز کوردی همانند ایدئولوژی برساخته ی ایرانشهری جمع اضداد نیست، بلکه گفتمانی است نچرال و قائم به ذات که المانهای شادی و غم در آن دستکاری و جابه جا نشده است، گفتمان نوروز نمودی است اصیل که هیچ وانموده ای را در قواره ی خود نمی بیند که در برابرش عرض اندام کند، گفتمانی ناسیونالیستی نیست، بلکه جلوه ی پاتریوتیستی (میهن دوستانه) حضور جمعی ملتی است که سالهاست قربانی عصبیت بدوی، شونیسم کور و نفرت پراکنی نابخردان است.
باری نوروز قامت ملتی است به پا خاسته که حامل پیام آزادگی و دوستی در جامعه ای مدرن و متکثر است، تکثر رنگها، تکثر جنس، و تکثر زبانی و هویتی، نوروز کوردستان انسان را آنچنان که هست در می یابد، نه آنگونه که باید باشد.
@gutariniwe

🔰چوارەمین کۆڕەشێعری ساڵانەی کــوردیی
                «تا زرێبـار و دێڕێک»
                  خەرمانانی ١۴٠۴


🔹مۆڵەتی ناردنی بەرهەم ١۴٠۴/٠٣/١٠ تا ١۴٠۴/٠٣/٢۵ بۆ ئایدی تێلگرامیی ↙️↙️
@kani70

🔹مەرجەکانی بەشداربوون: 👇👇

ــ یەکێک لە دیالیکتەکانی زمانی کوردی (لوڕی، لەکی، فەیلی، کەڵهوڕی، هەورامی، گەڕووسی، کورمانجی، سۆرانی) بە هەر شێواز و ڕێبازێکی شێعری.
ــ ڕێنووسی کوردی، فۆنتی:
   Unikurd (Goran)14 - Exactly: 22pt /  PDF
ــ بەرهەم لە ۳ لاپەڕەی A4 زیاتر نەبێ.
ــ ناردنی بەرهەم لە کاتی دیاریکراودا.
ــ نووسینی ناوی گەورە و ناوی بچووک، شوێنی نیشتەجێبوون و ژمارەی پێوەندی.

🔺 لە دەرەوەی ئەو مەرجانە دەق وەرناگیرێت.


🔸 ئەنجومەنی فەرهەنگی_ئەدەبیی مەریوان (کومێتەی شێعر)
🔸 فەرهەنگ و ئیرشادی مەریوان


🆔 @meriwan_edebi

🔺خەڵاتیی قەڵەمی هەژار و چەند سەرنجێک

✍ فەرهاد ئەمین‌پوور


🖊١- "خەڵاتیی قەڵەمی هەژار" کە حەوتووی رابردوو یەکەمین خولی خۆی لە شاری سنە بەڕیوە برد، سەرەڕای هەموو ئەو شپرزەیی و کەم‌و‌کووڕییانەی بە سیمای بەڕێوەبردن و دەستنیشانکردنی خەڵاتەکانییەوە دیار بوو، دەتوانێ زەرفییەتێکی نوێ و گەورە بێت بۆ گەشەدان بە زمان و چاندی کوردی. بۆیە ناکرێ کۆی هەوڵ و هیواکە بەو لاوازییانەوە گرێ بدرێ کە لە خۆلی یەکەم‌دا بەدیکرا و قەڵەمی شکست و کۆتایی بەسەر هەموو هەوڵەکەدا بهێنرێت. پاراستنی ئەم زەرفییەتە ئەرکی هەموومانە و ئەبێ هیوادار بین خولەکانی داهاتوو بە ناوەرۆکی باشتر و چاکتر پڕ بکرێتەوە، ئەڵبەت ئەگەر بەڕێوەبەران رەخنەکان بە ئاوەڵاییەوە وەربگرن و خۆیان لە ئێستانداردە جیهانییەکانی ئەم چەشنە خەڵاتانە نزیک بکەنەوە. 
٢- منیش لەسەر ئەو بڕوام کە خەڵاتی قەڵەمی هەژار دەبێ لە یەکەم هەنگاودا فۆرمی کارەکەی بگۆڕی و تەواو پێچەوانەی بکاتەوە، واتە خۆی بە دوای بەرهەمدا بگەڕێت نەک داوا لە نووسەران و توێژەران بکات بەرهەمی بۆ بنێرن. بۆیە وەک هەموو خەڵاتە دیار و بەناوبانگەکانی دونیا ئەمە ئەرکی خۆیانە بەردەوام ئاگایان لە دوایین بەرهەمە بڵاوکراوەکان بێ و لە پرۆسەیەکی بەردەوامدا هەڵیانبسەنگێنن و سالانە باشترینەکان لە چەند تەوەری دیاریکراودا (نەک لە دەیان تەوەردا کە زۆربەیان داتاشراون) دەستنیشان بکەن و بە خەڵکی رایبگەیەنن، لە دواییشدا کۆڕێکی رێک‌وپێک بگرن و خەڵاتەکان دابەش بکەن. نووسەران و توێژەرانی براوەش مافی خۆیانە خەڵاتەکە وەربگرن یان رەتی بکەنەوە، هەروا کە تا ئێستە چەندین کەسایەتی و نووسەری گەورەی جیهانی بە شایانی وەرگرتنی خەڵاتیی نۆبێل ناسراون بەڵام لەبەر هۆکاری جیاواز خەڵاتەکەیان وەرنەگرتووە. وەک دەزانین لە خۆلی یەکەمی خەڵاتیی قەڵەمی هەژاردا دەیان نووسەری بە توانا بەرهەمیان نەنارد، لە بەرانبەردا بەڕێوەبەران پەنایان بردە بەر دەزگای چاپ و پەخشەکان کە بۆ پاراستنی رواڵەتی کارەکە، بە لێشاو بەرهەمە چاپ کراوەکانی خۆیانیان بۆ بنێرن تا ئامارەکە بەرز بێتەوە. ئەمە ئەو هەڵە کوشندەیە کە نابێ جارێکی تر دووپات بکرێتەوە.
٣- بەڕێوەبەرانی خەڵاتەکە شیاوی یان تەنانەت مافی ئەوەیان نییە ژانرێکی ئەدەبی بە پشت بەستن بە هەندێک پاساوی گشتی و بە رواڵەت فەلسەفی پشت گوێ بخەن و بڵێن دەوری ئەم ژانرە یان ئەم تەوەرە کۆتایی هاتووە. ئەوان دەتوانن ژانر و تەوەرەکانی خۆیان دەستنیشان بکەن و کەسیش مافی ئەوەی نییە بۆ لەبەرچاونەگرتنی ژانر یان تەوەرێکی تایبەت لە ریزی داواکارییەکەیاندا رەخنەیان لێبگرێ، بەڵام کە رایانگەیاند ئیتر ناتوانن بەم چەشنە پاساوانە بەرهەمەکان بخەنە پەراێزەوە، چون لە روانگەی زۆر کەسەوە سەردەمی زۆر تەوەر و ژانری جۆراوجۆر کۆتایی هاتووە. هەروەها بەڕێوەبەران ناتوانن لە دەرەوەی تەوەری دیاریکراوی بەرهەمەکانەوە هەندێک ئێستانداردی نوێ و سەیر دابتاشن و بەرهەمێکی پێ رەتبکەنەوە. بۆ نموونە من بەرهەمم بۆ بەشی وەرگێڕان ناردووە بەڵام گوایە وتراوە ئەم بەرهەمە "سودمند"!!  نییە. بەڕاستی بۆم پرسیارە کێ ماف و سەڵاحییەتی دەستنیشانکردنی سودمند بوون یان نەبوونی بەرهەمێکی بە داوەران یان بەڕێوەبەرانی خەڵاتەکە بەخشیوە؟
٤- ئێستە ئەنجامەکانی خولی یەکەمی خەڵاتی هەژار ئەم باسەی ورووژاندووە کە ئایا سەردەمی شیعر کۆتایی هاتووە یان نا؟ ئەمە دەتوانێ ببێ بە هەوێنی وتووێژێکی بەرهەمدار بۆ فەزای رۆشنبیریی کوردستان. با شاعیران بەرگری لە خۆیان بکەن و نەیارانی ژانری شیعریش بیروبۆچوونی خۆیان بۆ رای گشتی بڵاو بکەنەوە. پێموایە باسێکی پێویستە و دەتوانێ بەشێک لەو خەمۆکی و بێدەنگییە بڕەوێنێتەوە کە لەم ساڵانەدا باڵی کێشاوە بەسەر فەزای فەرهەنگیی کوردستاندا

@DengiKurdistan

خەڵاتی قەڵەمی هەژار
بە دوو ئاراستەی دەسکەوت و رادەست کردنەوەدا
🔴 رێبین نووری

کە ئەڵێین بزووتنەوەی نەتەوەیی بە جەریان و لایەنێکەوە یان بە رەوت و رەوایەتێکەوە ناوەستێتەوە، لەبەر ئەوەی بزووتنەوەی نەتەوەیی هەموو ئەو ئەکت و بابەتانە دەگرێتەوە کە بەجۆرێک لینک دەبن بە کوردستان و چارەنووسی نەتەوەوەی کوردەوە و چەشنێک لە پێداگریی و هەوڵیان لە هەناودایە.
پێناسەی جەوهەریی ئەو بزووتنەوەیەش هەوڵدانە بۆ دەستەبەرکردنی مافە زەوتکراوەکان، لە فێرگەیەکی زمانی کوردییەوە بگرە تا دەرکردنی رۆژنامەیەک و تا مافی چارەی خۆنووسین.
لە شەن و کەوی بزووتنەوەی کوردیدا، سۆبژێکتی کوردی بریتی دەبێ لەو عەقڵییەتەی کە کوردبوون بە بنەما دەگرێ و بە ئاگاییەوە هەوڵی دەربازبوون لە رایەڵە تەنراوەکانی دەسەڵاتی زاڵ دەدات و لە ململانێیەکی مەعنایی دایە لەگەڵ دەسەڵاتی خۆسەپێنەر، و بەردەوامە لە هەوڵ و ئەکتی، سیاسی، مەدەنی و کۆمەڵایەتی.
خەڵاتی قەڵەمی هەژار، وەک دوایین کۆڕی بەستێنی مەدەنی و لە فەزای ئاکادیمیکی زانکۆی کوردستان، رووداوێک بوو کە بێ گومان دەسەڵات هەوڵی ئەوە بوو، ئەو چەشنەی کە پێویستیەتی کەڵکی لێوەرگرێ، و هەر لە پەیامەکەی حەدادی عادڵەوە تا نیشانەکانی تری وەکوو "هژار؛ امتداد ایران فرهنگی" نیشاندەری ئیرادەی پاوەنخوازانەی دەسەڵاتە کە بیەوێ ئەو شتانەی پێویستییە بۆ ئەوەی مرۆڤی کورد، بانگهێشتی دۆخێکی ناسیاسی بکات.
بەڵام بەستێنی مەدەنیش لە هەوڵی خۆی بەردەوام بووە کە لە ئاراستەی کوردبوون کەمنەبێتەوە بەڵکوو زیاتر بخاتەسەری.
لەم ململانێیەدا دوو چەمکی دەسکەوت و دۆڕان، لە ئەنجامی ئەو کۆبوونەەیە دا بەردەوام دووپات دەبێتەوە.
مرۆڤی کورد و بەستێنی مەدەنی، دەبێ وەک دەسکەوت بۆ ئەو بابەتانە بڕوانێت، بە مەرجێ مەیدان خاڵی نەکات و خۆی رادەستی رەوایەتی زاڵی سەپێنەر نەکردبێت.
رادەست کردن چیە و چۆنە؟
لە رەوایەتێکی رادیکاڵدا، ئەو جۆرە کۆڕ و کۆبوونەوانەدا مادامێ مۆڵەت و موجەوێزی لە لایەن دەوڵەتەوە پێدەدرێ، دەبێ بایکۆت بکرێت و هەرچەشنە بەشدارییەک دەبێتە خۆڕادەست کردنی رەوایەتی زاڵ و سەپاوی دەوڵەتی. و لێرەوە خاڵە ناتەباکانی عەقڵیەتی رادیکاڵ و بەستەری مەدەنی دەردەکەوێت. ناتەباییەک کە زیاتر دەرەنجامی دوو هێڵە و بزووتنەوەی کوردی تاهەنووکەش دەستەوەستان بووە لە باڵانسی ئەو دوو هێڵەدا.

رادەست کردنەوە چەمکێکە لە دوو  گۆشەنیگاوە بۆی دەڕوانرێت، یەکەم: لە هەرچەشنە بەشدارییەک، بە واتای خۆڕادەست کردن دەزانێت و هەندێ جاریش باس لە ئەکتی سیاسی دەکات و ترسی خۆی ناشارێتەوە کە نابێ مرۆڤی کورد ناسیاسی بکرێت.
لە لایەکی تریشەوە بەشداریی لەو کۆڕ و کۆبوونەوانە نەک بە سیاسەت داماڵین نازانێت، بەڵکوو بە جۆرێک لە ئەکتی سیاسی و شوناسخوازانە پێناسەی دەکات و رادەست کردن بە چۆڵکردنی مەیدان دەزانێ و تەنانەت ئەم چەشنە پرۆگرامانە نەک وەک بەخشەندەیی دەسەڵات، بەڵکوو وەک مافێکی حاشاهەڵنەگر و دەرەنجامی تێکۆشانی بزووتنەوەی کوردی دەزانێت کە خۆیشی بە بەشێکە لەو بزاڤە و بەدواداچوونی بۆکردووە و پێداگرانە ئەیەوێت وەک مافێکی یاسایی بیسەپێنێت، بۆیە وەک ئەکتێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی و بە ئاگابوون بە ماف و ناسنامەی کوردبوونەوە هەوڵی بۆداوە و بێگومانیش دەرکی بەوە کردووە کە تایبەتمەندییەکانی دەسەڵات  ئەوەیە بابەتەکان بەو ئاراستەیەدا بشکێنێتەوە کە دڵخوازی خۆیەتی، بۆیە ئەمیش نایەوێ مەیدان چۆڵکات و بەتەوای رادەستی دەسەڵاتی زاڵی بکات و بە هێزێکی مەعنایی و مەعریفی، هەوڵی خۆیداواە و بەردەامیشە، ئەو هێزە مەعناییەش لە دەق و تێکست و بابەتە بەرهەم هێنراوەکاندا دەبینین.

لێرەدا یەک بابەت زۆر گرنگە، ئەویش ئەوەیە کە ئێمە سیاسەت بە چی ئەزانین، ئایا سیاسەت ئەو ئەکتەیە کە من دەیکەم یان ئەکت و جووڵەی کەسانی تریش ئەتوانێ سیاسەت بێت. روانگەی تاک رەهەندی بۆ سیاسەت و بچووک کردنەوەی چەمکی سیاسەت لە تەنگەبەریی رادیکالیزمێک، کە زیاتر تووڕەیی پێوەدیارە تا نەخشەرێیەکی روون و بەرچاو، سەرەتای هەڵەیەکە کە چەمکی سیاسەت داماڵین و ناسیاسی کردنی لێدەکەوێتەوە. جا ئەگەر ئەو ناسیاسی کردنە میسداقیی بکرێتەوە، دەبێ پێ بسووینە بەشێکی زۆر لە سامانی نەتەوەییمان، لە کۆڕی زانیاریی بەغداوە بگرە تا رادیۆ کرماشان و ناوەندی سەلاحەدینی ئەیووبی ورمێ و گۆڤاری سروە و هەموو ئەو بنکە و بڵاوگە چاپەمەنییانەی کە لە ناوخۆی کوردستان بوونیان هەبووە و ئێستاش هەیە.
کەوابوو، بەستێنی کۆمەڵایەتی و بەتایبەت نووسەران و رۆشنیبران کۆمەڵێکی دەستەوەستان و پاسیڤ نیە کە دەسەڵات هەرچۆنێک بیەوێت لەگەڵیا بجووڵێتەوە. بەڵکوو لەکاتی خۆیا و بەگوێرەی پێویست، هەم ئەکتی هەیە و هەمیش هەڵوێست.
@gutariniwe

لەکۆتاییدا، رەخنە گرتن لە یەکەم دانیشتنی خەڵاتی قەڵەمی هەژار زۆر پێویستە و نابێ رێگای رەخنە پەنکوێری هەندێ پاساوی ناڕەوا بکرێت.
ئەوانەی لەو کۆڕەدا بەشدار بوونە بێ گومان بەشێکی زۆری نووسەران و شاعیران و رۆشنبیرانی کورد بوون، قەڵەم کێشان بە سەر هەوڵ و تێکۆشانی نووسەران و رۆشنبیران، بێ گومان رەشکردنەوەی بەشێکی هەرەگرنگێ سەرمایەی نیشتمانیی ئێمەیە.
@gutariniwe