باب 50:
#مسائلى_که_به_قرائتهاى_قرآن_تعلق_دارد
471- حدیث: «عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ رضی الله عنه ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ أَنَّهُ كَانَ يَقْرَأُ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ»( 1).
---------
1- أخرجه البخاري في: 65 كتاب التفسير: 54 سورة اقتربت الساعة: 2 باب تجرى بأعيننا.
----------------
یعنی: «عبدالله بن مسعود رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ در سوره (إِقْتَرَبَتْ السَّاعَةُ) و در آیه (لَقَدْ تَرَكْنَاهَا آيَةٌ) (فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرْ) را قرائت مى‌کرد یعنى مُذَّکرْ را با دال و بدون نقطه قرائت مى‌نمود نه با ذال و با نقطه».
472- حدیث: «أَبِي الدَّرْدَاءِ عَنْ إِبْرَاهيمَ، قَالَ: قَدِمَ أَصْحَابُ عَبْدِ اللهِ عَلَى أَبِي الدَّرْدَاءِ فَطَلَبَهُمْ فَوَجَدَهُمْ، فَقَالَ: أَيُّكُمْ يَقْرَأُ قِرَاءَةَ عَبْدِ اللهِ قَالَ: كُلُّنَا؛ قَالَ: فَأَيُّكُمْ أَحْفَظُ فَأَشَارُوا إِلَى عَلْقَمَةَ؛ قَالَ: كَيْفَ سَمِعْتَهُ يَقْرَأُ وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى قَالَ عَلْقَمَةُ: وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى؛ قَالَ: أَشْهَدُ أَنِّي سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَقْرَأُ هكَذَا، وَهؤلاَءِ يُرِيدُونِي عَلَى أَنْ أَقْرَأَ (وَمَا خَلَقَ الذَّكَرَ وَالأُنْثَى)، وَاللهِ لاَ أُتَابِعُهُمْ»(2 ).
--------
2- أخرجه البخاري في: 65 كتاب التفسير: 92 سورة والليل: 7 باب وما خلق الذكر والأنثى.
---------------------
یعنی: «ابراهیم نخعى گوید: اصحاب عبدالله بن مسعود به نزد ابودرداء رفتند، ابودرداء ایشان را خواست و با آنان ملاقات کرد و از ایشان پرسید: کدام یک از شما به قرائت عبدالله بن مسعود قرآن مى‌خواند؟ گفتند: همه ما به قرائت عبدالله بن مسعود قرآن مى‌خوانیم. ابو درداء گفت: کدام یک از شما از همه بیشتر قرآن را حفظ دارد؟ اشاره کردند به علقمه (بن قیس). از علقمه پرسید: عبدالله بن مسعود سوره ﴿وَٱلَّيۡلِ إِذَا يَغۡشَىٰ١﴾ را چطور مى‌خواند؟ علقمه گفت: عبدالله «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى» مى‌خواند، ابو درداء گفت: من شهادت مى‌دهم که از پیغمبرﷺ شنیدم که آن را همینطور مى‌خواند، و اینها (مردم شام) از من مى‌خواهند به جاى «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى»، ﴿وَمَا خَلَقَ ٱلذَّكَرَ وَٱلۡأُنثَىٰٓ﴾ را بخوانم امّا قسم به خدا از آنان تبعیت نخواهم کرد»، (امام مازرى مى‌فرماید: در مورد این روایت باید عقیده داشت که قبلاً «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى» بوده است و نسخ شده است و ناسخ آن ﴿وَمَا خَلَقَ ٱلذَّكَرَ وَٱلۡأُنثَىٰٓ﴾ است، و این روایت‌ها که از بعضى نقل شده قبل از جمع مصحف حضرت عثمان و اتفاق اصحاب بر آن بوده است و امّا بعد از انتشار مصحف عثمان هیچ کسى در آیات مندرج در آن اختلافى نداشته است)(3 ).
--------
3- شرح نووى بر مسلم، ج 6، ص 109.
--------------
#مسائلى_که_به_قرائتهاى_قرآن_تعلق_دارد
471- حدیث: «عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ رضی الله عنه ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ أَنَّهُ كَانَ يَقْرَأُ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ»( 1).
---------
1- أخرجه البخاري في: 65 كتاب التفسير: 54 سورة اقتربت الساعة: 2 باب تجرى بأعيننا.
----------------
یعنی: «عبدالله بن مسعود رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ در سوره (إِقْتَرَبَتْ السَّاعَةُ) و در آیه (لَقَدْ تَرَكْنَاهَا آيَةٌ) (فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرْ) را قرائت مى‌کرد یعنى مُذَّکرْ را با دال و بدون نقطه قرائت مى‌نمود نه با ذال و با نقطه».
472- حدیث: «أَبِي الدَّرْدَاءِ عَنْ إِبْرَاهيمَ، قَالَ: قَدِمَ أَصْحَابُ عَبْدِ اللهِ عَلَى أَبِي الدَّرْدَاءِ فَطَلَبَهُمْ فَوَجَدَهُمْ، فَقَالَ: أَيُّكُمْ يَقْرَأُ قِرَاءَةَ عَبْدِ اللهِ قَالَ: كُلُّنَا؛ قَالَ: فَأَيُّكُمْ أَحْفَظُ فَأَشَارُوا إِلَى عَلْقَمَةَ؛ قَالَ: كَيْفَ سَمِعْتَهُ يَقْرَأُ وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى قَالَ عَلْقَمَةُ: وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى؛ قَالَ: أَشْهَدُ أَنِّي سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَقْرَأُ هكَذَا، وَهؤلاَءِ يُرِيدُونِي عَلَى أَنْ أَقْرَأَ (وَمَا خَلَقَ الذَّكَرَ وَالأُنْثَى)، وَاللهِ لاَ أُتَابِعُهُمْ»(2 ).
--------
2- أخرجه البخاري في: 65 كتاب التفسير: 92 سورة والليل: 7 باب وما خلق الذكر والأنثى.
---------------------
یعنی: «ابراهیم نخعى گوید: اصحاب عبدالله بن مسعود به نزد ابودرداء رفتند، ابودرداء ایشان را خواست و با آنان ملاقات کرد و از ایشان پرسید: کدام یک از شما به قرائت عبدالله بن مسعود قرآن مى‌خواند؟ گفتند: همه ما به قرائت عبدالله بن مسعود قرآن مى‌خوانیم. ابو درداء گفت: کدام یک از شما از همه بیشتر قرآن را حفظ دارد؟ اشاره کردند به علقمه (بن قیس). از علقمه پرسید: عبدالله بن مسعود سوره ﴿وَٱلَّيۡلِ إِذَا يَغۡشَىٰ١﴾ را چطور مى‌خواند؟ علقمه گفت: عبدالله «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى» مى‌خواند، ابو درداء گفت: من شهادت مى‌دهم که از پیغمبرﷺ شنیدم که آن را همینطور مى‌خواند، و اینها (مردم شام) از من مى‌خواهند به جاى «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى»، ﴿وَمَا خَلَقَ ٱلذَّكَرَ وَٱلۡأُنثَىٰٓ﴾ را بخوانم امّا قسم به خدا از آنان تبعیت نخواهم کرد»، (امام مازرى مى‌فرماید: در مورد این روایت باید عقیده داشت که قبلاً «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى» بوده است و نسخ شده است و ناسخ آن ﴿وَمَا خَلَقَ ٱلذَّكَرَ وَٱلۡأُنثَىٰٓ﴾ است، و این روایت‌ها که از بعضى نقل شده قبل از جمع مصحف حضرت عثمان و اتفاق اصحاب بر آن بوده است و امّا بعد از انتشار مصحف عثمان هیچ کسى در آیات مندرج در آن اختلافى نداشته است)(3 ).
--------
3- شرح نووى بر مسلم، ج 6، ص 109.
--------------
باب 49:
#به_آرامى_و_بانظم_خواندن_قرآن_و_پرهیز_از_سرعت_فراوان_در_قرائت_آن_و_اینکه_جایز_است_دو_سوره_یا_بیشتر_در_یک_رکعت_خوانده_شود
470- حدیث: «ابْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِي وَائِلٍ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى ابْنِ مَسْعُودٍ، فَقَالَ قَرَأْتُ الْمُفَصَّلَ اللَّيْلَةَ في رَكْعَةٍ، فَقَالَ: هَذًّا كَهَذِّ الشِّعْرِ لَقَدْ عَرَفْتُ النَّظَائرَ الَّتِي كَانَ النَّبِيُّ ﷺ يَقْرُنُ بَيْنَهُنَّ فَذَكَرَ عِشْرِينَ سُورَةً مِنَ الْمُفَصَّلِ، سُورَتَيْنِ فِي كُلِّ رَكْعَةٍ»(1 ).
--------
1- أخرجه البخاري في: 10 كتاب الأذان: 106 باب الجمع بين السورتين في الركعة.
----------------
یعنی: «ابو وائل گوید: یک نفر به نزد عبدالله بن مسعود آمد و گفت: امشب در یک رکعت نماز تمام سوره‌هاى کوچک قرآن را (که به آن‌ها مفصل گفته مى‌شود) خواندم ابن مسعود گفت: این سرعت خوانى از خصوصیات شعر است (قرآن باید با تأنى خوانده شود) من سوره‌هاى مشابهى را مى‌شناسم که پیغمبر ﷺَّ آن‌ها را با هم جمع مى‌نمود و دو سوره از آن‌ها را در یک رکعت مى‌خواند و ابن مسعود 20 سوره از سوره‌هاى مفصل را بیان نمود».
«مفصل: سوره‌هاى کوچک قرآن از سوره فتح تا سوره ناس مى‌باشند که به فاصله کم به وسیله بسم الله الرحمن الرحیم از هم جدا شده‌اند و به همین مناسب به سوره‌هاى مفصل (از هم جدا شده) معروف هستند. نظائر: سوره‌هایى هستند که از لحاظ معنى یا تعداد آیات با هم مشابه مى‌باشند».
#به_آرامى_و_بانظم_خواندن_قرآن_و_پرهیز_از_سرعت_فراوان_در_قرائت_آن_و_اینکه_جایز_است_دو_سوره_یا_بیشتر_در_یک_رکعت_خوانده_شود
470- حدیث: «ابْنِ مَسْعُودٍ عَنْ أَبِي وَائِلٍ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى ابْنِ مَسْعُودٍ، فَقَالَ قَرَأْتُ الْمُفَصَّلَ اللَّيْلَةَ في رَكْعَةٍ، فَقَالَ: هَذًّا كَهَذِّ الشِّعْرِ لَقَدْ عَرَفْتُ النَّظَائرَ الَّتِي كَانَ النَّبِيُّ ﷺ يَقْرُنُ بَيْنَهُنَّ فَذَكَرَ عِشْرِينَ سُورَةً مِنَ الْمُفَصَّلِ، سُورَتَيْنِ فِي كُلِّ رَكْعَةٍ»(1 ).
--------
1- أخرجه البخاري في: 10 كتاب الأذان: 106 باب الجمع بين السورتين في الركعة.
----------------
یعنی: «ابو وائل گوید: یک نفر به نزد عبدالله بن مسعود آمد و گفت: امشب در یک رکعت نماز تمام سوره‌هاى کوچک قرآن را (که به آن‌ها مفصل گفته مى‌شود) خواندم ابن مسعود گفت: این سرعت خوانى از خصوصیات شعر است (قرآن باید با تأنى خوانده شود) من سوره‌هاى مشابهى را مى‌شناسم که پیغمبر ﷺَّ آن‌ها را با هم جمع مى‌نمود و دو سوره از آن‌ها را در یک رکعت مى‌خواند و ابن مسعود 20 سوره از سوره‌هاى مفصل را بیان نمود».
«مفصل: سوره‌هاى کوچک قرآن از سوره فتح تا سوره ناس مى‌باشند که به فاصله کم به وسیله بسم الله الرحمن الرحیم از هم جدا شده‌اند و به همین مناسب به سوره‌هاى مفصل (از هم جدا شده) معروف هستند. نظائر: سوره‌هایى هستند که از لحاظ معنى یا تعداد آیات با هم مشابه مى‌باشند».
باب 50:
#مسائلى_که_به_قرائتهاى_قرآن_تعلق_دارد
471- حدیث: «عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ رضی الله عنه ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ أَنَّهُ كَانَ يَقْرَأُ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ»( 1).
---------
1- أخرجه البخاري في: 65 كتاب التفسير: 54 سورة اقتربت الساعة: 2 باب تجرى بأعيننا.
----------------
یعنی: «عبدالله بن مسعود رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ در سوره (إِقْتَرَبَتْ السَّاعَةُ) و در آیه (لَقَدْ تَرَكْنَاهَا آيَةٌ) (فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرْ) را قرائت مى‌کرد یعنى مُذَّکرْ را با دال و بدون نقطه قرائت مى‌نمود نه با ذال و با نقطه».
472- حدیث: «أَبِي الدَّرْدَاءِ عَنْ إِبْرَاهيمَ، قَالَ: قَدِمَ أَصْحَابُ عَبْدِ اللهِ عَلَى أَبِي الدَّرْدَاءِ فَطَلَبَهُمْ فَوَجَدَهُمْ، فَقَالَ: أَيُّكُمْ يَقْرَأُ قِرَاءَةَ عَبْدِ اللهِ قَالَ: كُلُّنَا؛ قَالَ: فَأَيُّكُمْ أَحْفَظُ فَأَشَارُوا إِلَى عَلْقَمَةَ؛ قَالَ: كَيْفَ سَمِعْتَهُ يَقْرَأُ وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى قَالَ عَلْقَمَةُ: وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى؛ قَالَ: أَشْهَدُ أَنِّي سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَقْرَأُ هكَذَا، وَهؤلاَءِ يُرِيدُونِي عَلَى أَنْ أَقْرَأَ (وَمَا خَلَقَ الذَّكَرَ وَالأُنْثَى)، وَاللهِ لاَ أُتَابِعُهُمْ»(2 ).
--------
2- أخرجه البخاري في: 65 كتاب التفسير: 92 سورة والليل: 7 باب وما خلق الذكر والأنثى.
---------------------
یعنی: «ابراهیم نخعى گوید: اصحاب عبدالله بن مسعود به نزد ابودرداء رفتند، ابودرداء ایشان را خواست و با آنان ملاقات کرد و از ایشان پرسید: کدام یک از شما به قرائت عبدالله بن مسعود قرآن مى‌خواند؟ گفتند: همه ما به قرائت عبدالله بن مسعود قرآن مى‌خوانیم. ابو درداء گفت: کدام یک از شما از همه بیشتر قرآن را حفظ دارد؟ اشاره کردند به علقمه (بن قیس). از علقمه پرسید: عبدالله بن مسعود سوره ﴿وَٱلَّيۡلِ إِذَا يَغۡشَىٰ١﴾ را چطور مى‌خواند؟ علقمه گفت: عبدالله «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى» مى‌خواند، ابو درداء گفت: من شهادت مى‌دهم که از پیغمبرﷺ شنیدم که آن را همینطور مى‌خواند، و اینها (مردم شام) از من مى‌خواهند به جاى «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى»، ﴿وَمَا خَلَقَ ٱلذَّكَرَ وَٱلۡأُنثَىٰٓ﴾ را بخوانم امّا قسم به خدا از آنان تبعیت نخواهم کرد»، (امام مازرى مى‌فرماید: در مورد این روایت باید عقیده داشت که قبلاً «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى» بوده است و نسخ شده است و ناسخ آن ﴿وَمَا خَلَقَ ٱلذَّكَرَ وَٱلۡأُنثَىٰٓ﴾ است، و این روایت‌ها که از بعضى نقل شده قبل از جمع مصحف حضرت عثمان و اتفاق اصحاب بر آن بوده است و امّا بعد از انتشار مصحف عثمان هیچ کسى در آیات مندرج در آن اختلافى نداشته است)(3 ).
--------
3- شرح نووى بر مسلم، ج 6، ص 109.
--------------
#مسائلى_که_به_قرائتهاى_قرآن_تعلق_دارد
471- حدیث: «عَبْدِ اللهِ بْنِ مَسْعُودٍ رضی الله عنه ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ أَنَّهُ كَانَ يَقْرَأُ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ»( 1).
---------
1- أخرجه البخاري في: 65 كتاب التفسير: 54 سورة اقتربت الساعة: 2 باب تجرى بأعيننا.
----------------
یعنی: «عبدالله بن مسعود رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ در سوره (إِقْتَرَبَتْ السَّاعَةُ) و در آیه (لَقَدْ تَرَكْنَاهَا آيَةٌ) (فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرْ) را قرائت مى‌کرد یعنى مُذَّکرْ را با دال و بدون نقطه قرائت مى‌نمود نه با ذال و با نقطه».
472- حدیث: «أَبِي الدَّرْدَاءِ عَنْ إِبْرَاهيمَ، قَالَ: قَدِمَ أَصْحَابُ عَبْدِ اللهِ عَلَى أَبِي الدَّرْدَاءِ فَطَلَبَهُمْ فَوَجَدَهُمْ، فَقَالَ: أَيُّكُمْ يَقْرَأُ قِرَاءَةَ عَبْدِ اللهِ قَالَ: كُلُّنَا؛ قَالَ: فَأَيُّكُمْ أَحْفَظُ فَأَشَارُوا إِلَى عَلْقَمَةَ؛ قَالَ: كَيْفَ سَمِعْتَهُ يَقْرَأُ وَاللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى قَالَ عَلْقَمَةُ: وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى؛ قَالَ: أَشْهَدُ أَنِّي سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَقْرَأُ هكَذَا، وَهؤلاَءِ يُرِيدُونِي عَلَى أَنْ أَقْرَأَ (وَمَا خَلَقَ الذَّكَرَ وَالأُنْثَى)، وَاللهِ لاَ أُتَابِعُهُمْ»(2 ).
--------
2- أخرجه البخاري في: 65 كتاب التفسير: 92 سورة والليل: 7 باب وما خلق الذكر والأنثى.
---------------------
یعنی: «ابراهیم نخعى گوید: اصحاب عبدالله بن مسعود به نزد ابودرداء رفتند، ابودرداء ایشان را خواست و با آنان ملاقات کرد و از ایشان پرسید: کدام یک از شما به قرائت عبدالله بن مسعود قرآن مى‌خواند؟ گفتند: همه ما به قرائت عبدالله بن مسعود قرآن مى‌خوانیم. ابو درداء گفت: کدام یک از شما از همه بیشتر قرآن را حفظ دارد؟ اشاره کردند به علقمه (بن قیس). از علقمه پرسید: عبدالله بن مسعود سوره ﴿وَٱلَّيۡلِ إِذَا يَغۡشَىٰ١﴾ را چطور مى‌خواند؟ علقمه گفت: عبدالله «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى» مى‌خواند، ابو درداء گفت: من شهادت مى‌دهم که از پیغمبرﷺ شنیدم که آن را همینطور مى‌خواند، و اینها (مردم شام) از من مى‌خواهند به جاى «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى»، ﴿وَمَا خَلَقَ ٱلذَّكَرَ وَٱلۡأُنثَىٰٓ﴾ را بخوانم امّا قسم به خدا از آنان تبعیت نخواهم کرد»، (امام مازرى مى‌فرماید: در مورد این روایت باید عقیده داشت که قبلاً «وَالذَّكَرِ وَالأُنْثَى» بوده است و نسخ شده است و ناسخ آن ﴿وَمَا خَلَقَ ٱلذَّكَرَ وَٱلۡأُنثَىٰٓ﴾ است، و این روایت‌ها که از بعضى نقل شده قبل از جمع مصحف حضرت عثمان و اتفاق اصحاب بر آن بوده است و امّا بعد از انتشار مصحف عثمان هیچ کسى در آیات مندرج در آن اختلافى نداشته است)(3 ).
--------
3- شرح نووى بر مسلم، ج 6، ص 109.
--------------
باب 51:
#اوقاتى_که_نباید_در_آن‌ها_نماز_سنت_بدون_سبب_خوانده_شود
473- حدیث: «عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: شَهِدَ عِنْدِي رِجَالٌ مَرْضِيُّونَ وَأَرْضَاهُمْ عِنْدِي عُمَرُ، أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ نَهى عَنِ الصَّلاَةِ بَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَشْرُقَ الشَّمْسُ، وَبَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ»( 1).
---------
1- أخرجه البخاري في: 9 كتاب مواقيت الصلاة: 30 باب الصلاة بعد الفجر حتى ترتفع الشمس.
-------------------
یعنی: «ابن عباس رضی الله عنه گوید: از چند نفر صادق و مورد اطمینان که به عقیده من عمر ابن خطاب از همه آنان مورد اطمینان‌تر بود شنیدم که گفتند: پیغمبر ﷺ از خواندن نماز (سنّت بدون سبب در دو موقع) نهى نموده است:
اوّل: وقتى است که خورشید در حال طلوع کردن است تا اینکه به تمام ظاهر مى‌شود و نور آن به خوبى شعله‌ور مى‌گردد.
دوم: وقتى است که خورشید در حال غروب کردن است تا اینکه به خوبى غروب مى‌نماید».
474- حدیث: «أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رضی الله عنه ، قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ ﷺ يَقُولُ: لاَ صَلاَةَ بَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَرْتَفِعَ الشَّمْسُ، وَلاَ صَلاَةَ بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغِيبَ الشَّمْسُ»(2 ).
----------
2- أخرجه البخاري في: 9 كتاب مواقيت الصلاة: 31 باب لا يتحرى الصلاة قبل غروب الشمس.
--------------------
یعنی: «ابو سعید خدرى رضی الله عنه گوید: از پیغمبر ﷺ شنیدم که مى‌فرمود: نباید نماز (سنّت) بعد از سپرى شدن وقت نماز صبح در حالى که خورشید دارد طلوع مى‌کند خوانده شود تا اینکه خورشید به خوبى ظاهر و بلند مى‌شود، و نباید نماز (سنّت) بعد از سپرى شدن وقت عصر در حالى که خورشید دارد غروب مى‌نماید خوانده شود تا اینکه به خوبى غروب مى‌کند».
475- حدیث: «ابْنِ عُمَر ٍٍَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ َ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ﷺ : لاَ تَحَرَّوْا بِصَلاَتِكُمْ طُلُوعَ الشَّمْسِ وَلاَ غُرُوبَهَا»(3 ).
------------
3- أخرجه البخاري في: 9 كتاب مواقيت الصلاة: 30 باب الصلاة بعد الفجر حتى ترتفع الشمس.
-----------------------
یعنی: «ابن عمر رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ فرمود: عمدآ نمازتان را در هنگام طلوع و غروب خورشید نخوانید».
476- حدیث: «ابْنِ عُمَر ٍٍَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ﷺَّ : إِذَا طَلَعَ حَاجِبُ الشَّمْسِ فَدَعُوا الصَّلاَةَ حَتَّى تَبْرُزَ، وَإِذَا غَابَ حَاجِبُ الشَّمْسِ فَدَعُوا الصَّلاَةَ حَتَّى تَغِيبَ»(4 ).
----------
4- أخرجه البخاري في: 59 كتاب بدء الخلق: 11 باب صفة إبليس وجنوده.
---------------------
یعنی: «ابن عمر رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ فرمود: هر وقت گوش‌هاى از خورشید طلوع کرد نماز را ترک کنید تا اینکه به خوبى آشکار مى‌گردد، و هر وقت گوش‌هاى از خورشید غروب نمود تا به خوبى غروب مى‌کند نباید نماز بخوانید».
#اوقاتى_که_نباید_در_آن‌ها_نماز_سنت_بدون_سبب_خوانده_شود
473- حدیث: «عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ: شَهِدَ عِنْدِي رِجَالٌ مَرْضِيُّونَ وَأَرْضَاهُمْ عِنْدِي عُمَرُ، أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ نَهى عَنِ الصَّلاَةِ بَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَشْرُقَ الشَّمْسُ، وَبَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ»( 1).
---------
1- أخرجه البخاري في: 9 كتاب مواقيت الصلاة: 30 باب الصلاة بعد الفجر حتى ترتفع الشمس.
-------------------
یعنی: «ابن عباس رضی الله عنه گوید: از چند نفر صادق و مورد اطمینان که به عقیده من عمر ابن خطاب از همه آنان مورد اطمینان‌تر بود شنیدم که گفتند: پیغمبر ﷺ از خواندن نماز (سنّت بدون سبب در دو موقع) نهى نموده است:
اوّل: وقتى است که خورشید در حال طلوع کردن است تا اینکه به تمام ظاهر مى‌شود و نور آن به خوبى شعله‌ور مى‌گردد.
دوم: وقتى است که خورشید در حال غروب کردن است تا اینکه به خوبى غروب مى‌نماید».
474- حدیث: «أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ رضی الله عنه ، قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ ﷺ يَقُولُ: لاَ صَلاَةَ بَعْدَ الصُّبْحِ حَتَّى تَرْتَفِعَ الشَّمْسُ، وَلاَ صَلاَةَ بَعْدَ الْعَصْرِ حَتَّى تَغِيبَ الشَّمْسُ»(2 ).
----------
2- أخرجه البخاري في: 9 كتاب مواقيت الصلاة: 31 باب لا يتحرى الصلاة قبل غروب الشمس.
--------------------
یعنی: «ابو سعید خدرى رضی الله عنه گوید: از پیغمبر ﷺ شنیدم که مى‌فرمود: نباید نماز (سنّت) بعد از سپرى شدن وقت نماز صبح در حالى که خورشید دارد طلوع مى‌کند خوانده شود تا اینکه خورشید به خوبى ظاهر و بلند مى‌شود، و نباید نماز (سنّت) بعد از سپرى شدن وقت عصر در حالى که خورشید دارد غروب مى‌نماید خوانده شود تا اینکه به خوبى غروب مى‌کند».
475- حدیث: «ابْنِ عُمَر ٍٍَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ َ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ﷺ : لاَ تَحَرَّوْا بِصَلاَتِكُمْ طُلُوعَ الشَّمْسِ وَلاَ غُرُوبَهَا»(3 ).
------------
3- أخرجه البخاري في: 9 كتاب مواقيت الصلاة: 30 باب الصلاة بعد الفجر حتى ترتفع الشمس.
-----------------------
یعنی: «ابن عمر رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ فرمود: عمدآ نمازتان را در هنگام طلوع و غروب خورشید نخوانید».
476- حدیث: «ابْنِ عُمَر ٍٍَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَُ، قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ﷺَّ : إِذَا طَلَعَ حَاجِبُ الشَّمْسِ فَدَعُوا الصَّلاَةَ حَتَّى تَبْرُزَ، وَإِذَا غَابَ حَاجِبُ الشَّمْسِ فَدَعُوا الصَّلاَةَ حَتَّى تَغِيبَ»(4 ).
----------
4- أخرجه البخاري في: 59 كتاب بدء الخلق: 11 باب صفة إبليس وجنوده.
---------------------
یعنی: «ابن عمر رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ فرمود: هر وقت گوش‌هاى از خورشید طلوع کرد نماز را ترک کنید تا اینکه به خوبى آشکار مى‌گردد، و هر وقت گوش‌هاى از خورشید غروب نمود تا به خوبى غروب مى‌کند نباید نماز بخوانید».
باب 54:
#آشنایى_با_دو_رکعت_نمازى_که_پیغمبر_آن_را_بعد_از_نماز_عصر_مى‌خواند
477- حدیث: «أُمِّ سَلَمَةَ عَنْ كُرَيْبٍ، أَنَّ ابْنَ عَبَّاسٍ، وَالْمِسْوَرَ بْنَ مَخْرَمَةَ، وَعَبْدَ الرَّحْمنِ بْنَ أَزْهَرَ أَرْسَلُوهُ إِلَى عَائِشَةَ، فَقَالُوا: اقْرأْ عَلَيْهَا السَّلاَمَ مِنَّا جَمِيعًا، وَسَلْهَا عَنِ الرَّكْعَتَيْنِ بَعْدَ صَلاَةِ الْعَصْرِ، وَقُلْ لَهَا: إِنَّا أُخْبِرْنَا أَنَّكِ تُصَلِّينَهُمَا، وَقَدْ بَلَغَنَا أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ نَهَى عَنْهُمَا وَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: وَكُنْتُ أَضْرِبُ النَّاسَ مَعَ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْهُمَا.
قَالَ كُرَيْبٌ: فَدَخَلْتُ عَلَى عَائِشَةَ، فَبَلَّغْتُهَا مَا أَرْسَلُونِي؛ فَقَالَتْ: سَلْ أُمَّ سَلَمَةَ فَخَرَجْتُ إِلَيْهِمْ فَأَخْبَرْتُهُمْ بِقَوْلِهَا، فَرَدُّونِي إِلَى أُمِّ سَلَمَةَ بِمِثْلِ مَا أَرْسَلُونِي بِهِ إِلَى عَائِشَةَ، فَقَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَنْهَى عَنْهَا ثُمَّ رَأَيْتُهُ يُصَلِّيهِمَا حِينَ صَلَّى الْعَصْرَ، ثُمَّ دَخَلَ وَعِنْدِي نِسْوَةٌ مِنْ بَنِي حَرَامٍ مِنَ الأَنْصَارِ، فَأَرْسَلْتُ إِلَيْهِ الْجَارِيَةَ، فَقُلْتُ قُومِي بِجَنْبِهِ، قُولِي لَهُ: تَقُولُ لَكَ أُمُّ سَلَمَةَ يَا رَسُولَ اللهِ سَمِعْتُكَ تَنْهَى عَنْ هَاتَيْنِ وَأَرَاكَ تُصَلِّيهِمَا فَإِنْ أَشَارَ بِيَدِهِ فَاسْتأْخِرِي عَنْهُ فَفَعَلَتِ الْجَارِيَةُ، فَأَشَارَ بِيَدِهِ فَاسْتَأْخَرَتْ عَنْهُ فَلَمَّا انْصَرَفَ، قَالَ: يَا بِنْتَ أَبِي أُمَيَّةَ سَأَلْتِ عَنِ الرَّكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْعَصْرِ، وَإِنَّهُ أَتَانِي نَاسٌ مِنْ عَبْدِ الْقَيْسِ فَشَغَلُونِي عَنِ الرَّكْعَتَيْنِ اللَّتَيْنِ بَعْدَ الظُّهْرِ، فَهُمَا هَاتَانِ»(1 ).
---------
1- أخرجه البخاري في: 22 كتاب السهو: 8 باب إذا كُلِّم وهو يصلي فأشار بيده واستمع.
------------------
یعنی: «کریب گوید: ابن عباس و مسور بن مخرمه و عبدالرحمن بن أزهر مرا به نزد عایشه رضی الله عنها فرستادند و گفتند: سلام ما را به او برسان و درباره دو رکعت نماز بعد از نماز عصر از او سؤال کن و به او بگو ما شنیده‌ایم که شما بعد از نماز عصر دو رکعت را مى‌خوانى، در حالیکه به ما رسیده است که پیغمبر ﷺَّ از خواندن آن نهى کرده است، ابن عباس گوید: من و عمر مردم را به خاطر دو رکعت نماز بعد از عصر مى‌زدیم، (واجازه نمى‌دادیم به خلاف دستور پیغمبر ﷺ نماز بخوانند). کریب گوید: پیش عایشه رفتم سفارشى را که به من کرده بودند به او گفتم، عایشه گفت: این موضوع را از امّ سلمه (همسر پیغمبر ﷺ ) بپرسید، من هم به نزد ابن عباس و سایرین بازگشتم و سخن عایشه را به ایشان گفتم، آنگاه مرا به سوى امّ سلمه فرستادند، گفتند: آنچه را که از عایشه پرسیدى از امّ سلمه نیز بپرس (وقتى که از امّ سلمه پرسیدم) امّ سلمه گفت: من شنیده بودم پیغمبر ﷺ از خواندن دو رکعت نماز بعد از نماز عصر نهى فرموده است، وقتى که بعد از نماز عصر وارد منزل من شد و چند نفر از زنان بنى حرام پیش من بودند دیدم دو رکعت نماز را مى‌خواند، من هم کنیزى را پیش پیغمبر ﷺ فرستادم گفتم: برو در کنار پیغمبر ﷺ بایست و به او بگو: اى رسول خدا! امّ سلمه مى‌گوید: ما از شما شنیده‌ایم که از خواندن این دو رکعت بعد از نماز عصر نهى مى‌نمودى، الآن مى‌بینم آن را مى‌خوانى؟ اگر پیغمبر ﷺ به دست اشاره‌اى کرد، عجله نکنید و در آنجا بایست (تا پیغمبر ﷺ تمام مى‌شود) آن کنیز پیش پیغمبر ﷺ آمد و آنچه که امّ سلمه به او گفته بود به عرض پیغمبر ﷺ رساند و پیغمبر ﷺ با دست به او اشاره کرد و او هم ایستاد تا پیغمبر ﷺ از نمازش فارغ شد، پیغمبر ﷺَّ فرمود: اى دختر ابى امیه! از دو رکعت نماز بعد از نماز عصر پرسیدى، عده‌اى از طایفه‌ى ابن قیس پیش من آمدند و با آنان مشغول شدم و دو رکعت نماز (سنّت) بعد از ظهر را فراموش نمودم و این دو رکعت همان دو رکعت نماز بعد از ظهر است».
#آشنایى_با_دو_رکعت_نمازى_که_پیغمبر_آن_را_بعد_از_نماز_عصر_مى‌خواند
477- حدیث: «أُمِّ سَلَمَةَ عَنْ كُرَيْبٍ، أَنَّ ابْنَ عَبَّاسٍ، وَالْمِسْوَرَ بْنَ مَخْرَمَةَ، وَعَبْدَ الرَّحْمنِ بْنَ أَزْهَرَ أَرْسَلُوهُ إِلَى عَائِشَةَ، فَقَالُوا: اقْرأْ عَلَيْهَا السَّلاَمَ مِنَّا جَمِيعًا، وَسَلْهَا عَنِ الرَّكْعَتَيْنِ بَعْدَ صَلاَةِ الْعَصْرِ، وَقُلْ لَهَا: إِنَّا أُخْبِرْنَا أَنَّكِ تُصَلِّينَهُمَا، وَقَدْ بَلَغَنَا أَنَّ النَّبِيَّ ﷺ نَهَى عَنْهُمَا وَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ: وَكُنْتُ أَضْرِبُ النَّاسَ مَعَ عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْهُمَا.
قَالَ كُرَيْبٌ: فَدَخَلْتُ عَلَى عَائِشَةَ، فَبَلَّغْتُهَا مَا أَرْسَلُونِي؛ فَقَالَتْ: سَلْ أُمَّ سَلَمَةَ فَخَرَجْتُ إِلَيْهِمْ فَأَخْبَرْتُهُمْ بِقَوْلِهَا، فَرَدُّونِي إِلَى أُمِّ سَلَمَةَ بِمِثْلِ مَا أَرْسَلُونِي بِهِ إِلَى عَائِشَةَ، فَقَالَتْ أُمُّ سَلَمَةَ: سَمِعْتُ النَّبِيَّ ﷺ يَنْهَى عَنْهَا ثُمَّ رَأَيْتُهُ يُصَلِّيهِمَا حِينَ صَلَّى الْعَصْرَ، ثُمَّ دَخَلَ وَعِنْدِي نِسْوَةٌ مِنْ بَنِي حَرَامٍ مِنَ الأَنْصَارِ، فَأَرْسَلْتُ إِلَيْهِ الْجَارِيَةَ، فَقُلْتُ قُومِي بِجَنْبِهِ، قُولِي لَهُ: تَقُولُ لَكَ أُمُّ سَلَمَةَ يَا رَسُولَ اللهِ سَمِعْتُكَ تَنْهَى عَنْ هَاتَيْنِ وَأَرَاكَ تُصَلِّيهِمَا فَإِنْ أَشَارَ بِيَدِهِ فَاسْتأْخِرِي عَنْهُ فَفَعَلَتِ الْجَارِيَةُ، فَأَشَارَ بِيَدِهِ فَاسْتَأْخَرَتْ عَنْهُ فَلَمَّا انْصَرَفَ، قَالَ: يَا بِنْتَ أَبِي أُمَيَّةَ سَأَلْتِ عَنِ الرَّكْعَتَيْنِ بَعْدَ الْعَصْرِ، وَإِنَّهُ أَتَانِي نَاسٌ مِنْ عَبْدِ الْقَيْسِ فَشَغَلُونِي عَنِ الرَّكْعَتَيْنِ اللَّتَيْنِ بَعْدَ الظُّهْرِ، فَهُمَا هَاتَانِ»(1 ).
---------
1- أخرجه البخاري في: 22 كتاب السهو: 8 باب إذا كُلِّم وهو يصلي فأشار بيده واستمع.
------------------
یعنی: «کریب گوید: ابن عباس و مسور بن مخرمه و عبدالرحمن بن أزهر مرا به نزد عایشه رضی الله عنها فرستادند و گفتند: سلام ما را به او برسان و درباره دو رکعت نماز بعد از نماز عصر از او سؤال کن و به او بگو ما شنیده‌ایم که شما بعد از نماز عصر دو رکعت را مى‌خوانى، در حالیکه به ما رسیده است که پیغمبر ﷺَّ از خواندن آن نهى کرده است، ابن عباس گوید: من و عمر مردم را به خاطر دو رکعت نماز بعد از عصر مى‌زدیم، (واجازه نمى‌دادیم به خلاف دستور پیغمبر ﷺ نماز بخوانند). کریب گوید: پیش عایشه رفتم سفارشى را که به من کرده بودند به او گفتم، عایشه گفت: این موضوع را از امّ سلمه (همسر پیغمبر ﷺ ) بپرسید، من هم به نزد ابن عباس و سایرین بازگشتم و سخن عایشه را به ایشان گفتم، آنگاه مرا به سوى امّ سلمه فرستادند، گفتند: آنچه را که از عایشه پرسیدى از امّ سلمه نیز بپرس (وقتى که از امّ سلمه پرسیدم) امّ سلمه گفت: من شنیده بودم پیغمبر ﷺ از خواندن دو رکعت نماز بعد از نماز عصر نهى فرموده است، وقتى که بعد از نماز عصر وارد منزل من شد و چند نفر از زنان بنى حرام پیش من بودند دیدم دو رکعت نماز را مى‌خواند، من هم کنیزى را پیش پیغمبر ﷺ فرستادم گفتم: برو در کنار پیغمبر ﷺ بایست و به او بگو: اى رسول خدا! امّ سلمه مى‌گوید: ما از شما شنیده‌ایم که از خواندن این دو رکعت بعد از نماز عصر نهى مى‌نمودى، الآن مى‌بینم آن را مى‌خوانى؟ اگر پیغمبر ﷺ به دست اشاره‌اى کرد، عجله نکنید و در آنجا بایست (تا پیغمبر ﷺ تمام مى‌شود) آن کنیز پیش پیغمبر ﷺ آمد و آنچه که امّ سلمه به او گفته بود به عرض پیغمبر ﷺ رساند و پیغمبر ﷺ با دست به او اشاره کرد و او هم ایستاد تا پیغمبر ﷺ از نمازش فارغ شد، پیغمبر ﷺَّ فرمود: اى دختر ابى امیه! از دو رکعت نماز بعد از نماز عصر پرسیدى، عده‌اى از طایفه‌ى ابن قیس پیش من آمدند و با آنان مشغول شدم و دو رکعت نماز (سنّت) بعد از ظهر را فراموش نمودم و این دو رکعت همان دو رکعت نماز بعد از ظهر است».
478- حدیث: «عَائِشَة َرَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا َ، قَالَتْ: رَكْعَتَانِ لَمْ يَكُنْ رَسُولُ اللهِ ﷺ يَدَعُهُمَا سِرًّا وَلاَ عَلاَنِيَةً؛ رَكْعَتَانِ قَبْلَ صَلاَةِ الصُّبْحِ، وَرَكْعَتَانِ بَعْدَ الْعَصْرِ»(2 ).
----------
2- أخرجه البخاري في: 9 كتاب مواقيت الصلاة: 33 باب ما يصلي بعد العصر من الفوائت ونحوها.
----------------------
یعنی: «عایشه رضی الله عنها گوید: هیچ گاه پیغمبر ﷺ چه آشکارا و چه پنهان دو نماز را ترک نمى‌کرد، یکى دو رکعت نماز قبل از نماز صبح و دیگرى دو رکعت بعد از نماز عصر بود». (علماء در مورد دو رکعت نماز بعد از نماز عصر اختلاف نظر دارند عده‌اى با توجّه به حدیث امّ سلمه و نهى عمر و عبدالله ابن عباس آن را مکروه مى‌دانند و عده‌اى دیگر با توجّه به حدیث حضرت عایشه معتقد به مندوب بودن آن مى‌باشند، دانشمند و محدث بزرگ جهان اسلام ابن حجر عسقلانى در جلد دوم کتاب فتح البارى صفحه 51 و 52 براى توافق و جمع این دو حدیث با هم مى‌فرماید: نهى پیغمبر ﷺ و عمر و عبدالله ابن عباس مخصوص نمازهاى سنّتى است که عمدآ تا نزدیکى غروب آفتاب به تأخیر مى‌افتد. و اینکه حضرت عایشه مى‌گوید پیغمبر ﷺ هرگز چه به صورت آشکار و چه پنهانى این دو رکعت را ترک نکرده است، یعنى بعد از آمدن جماعت بن عبدالقیس و خواندن دو رکعت سنّت بعد از ظهر بعد از نماز عصر دیگر از آن ببعد هرگز این دو رکعت را در منزل ترک نمى‌کرد، ولى چون در منزل بود عمر و عبدالله ابن عباس از آن بى‌اطلاع بودند).
----------
2- أخرجه البخاري في: 9 كتاب مواقيت الصلاة: 33 باب ما يصلي بعد العصر من الفوائت ونحوها.
----------------------
یعنی: «عایشه رضی الله عنها گوید: هیچ گاه پیغمبر ﷺ چه آشکارا و چه پنهان دو نماز را ترک نمى‌کرد، یکى دو رکعت نماز قبل از نماز صبح و دیگرى دو رکعت بعد از نماز عصر بود». (علماء در مورد دو رکعت نماز بعد از نماز عصر اختلاف نظر دارند عده‌اى با توجّه به حدیث امّ سلمه و نهى عمر و عبدالله ابن عباس آن را مکروه مى‌دانند و عده‌اى دیگر با توجّه به حدیث حضرت عایشه معتقد به مندوب بودن آن مى‌باشند، دانشمند و محدث بزرگ جهان اسلام ابن حجر عسقلانى در جلد دوم کتاب فتح البارى صفحه 51 و 52 براى توافق و جمع این دو حدیث با هم مى‌فرماید: نهى پیغمبر ﷺ و عمر و عبدالله ابن عباس مخصوص نمازهاى سنّتى است که عمدآ تا نزدیکى غروب آفتاب به تأخیر مى‌افتد. و اینکه حضرت عایشه مى‌گوید پیغمبر ﷺ هرگز چه به صورت آشکار و چه پنهانى این دو رکعت را ترک نکرده است، یعنى بعد از آمدن جماعت بن عبدالقیس و خواندن دو رکعت سنّت بعد از ظهر بعد از نماز عصر دیگر از آن ببعد هرگز این دو رکعت را در منزل ترک نمى‌کرد، ولى چون در منزل بود عمر و عبدالله ابن عباس از آن بى‌اطلاع بودند).
باب 55:
#مستحب_بودن_دو_رکعت_نماز_قبل_از_نماز_مغرب
479- حدیث: «أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: كَانَ الْمُؤذِّنُ إِذَا أَذَّنَ، قَامَ نَاسٌ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ ﷺ يَبْتَدِرُونَ السَّوَارِيَ حَتَّى يَخْرُجَ النَّبِيُّ ﷺ وَهُمْ كَذلِكَ يُصَلُّونَ الرَّكْعَتَيْنِ قَبْلَ الْمَغْرِبِ، وَلَمْ يَكُنْ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإِقَامَةِ شَيْءٌ»( 1).
---------
1- أخرجه البخاري في: 10 كتاب الأذان: 14 باب كم بين الأذان والإقامة.
------------------
یعنی: «انس بن مالک رضی الله عنه گوید: وقتى که مؤذن اذان (مغرب) را شروع مى‌کرد جماعتى از اصحاب بلند مى‌شدند و به عجله به سوى دیوارهاى مسجد مى‌رفتند و شروع به خواندن دو رکعت نماز مى‌کردند، وقتى که پیغمبر ﷺَّ از منزل به داخل مسجد مى‌آمد آنان در حال خواندن دو رکعت نماز قبل از مغرب بودند و فاصله زیادى بین اذان و اقامه مغرب وجود نداشت». (یعنى همین که مؤذن شروع به اذان گفتن مى‌کرد اصحاب شروع به خواندن دو رکعت نماز سنّت مى‌کردند وقتى که اذان تمام مى‌شد نماز ایشان هم تمام مى‌شد و فاصله زیادى بین اذان و اقامه وجود نداشت)( 2).
----------
2- فتح البارى، ج 2، ص 81.
-------------------
#مستحب_بودن_دو_رکعت_نماز_قبل_از_نماز_مغرب
479- حدیث: «أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، قَالَ: كَانَ الْمُؤذِّنُ إِذَا أَذَّنَ، قَامَ نَاسٌ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ ﷺ يَبْتَدِرُونَ السَّوَارِيَ حَتَّى يَخْرُجَ النَّبِيُّ ﷺ وَهُمْ كَذلِكَ يُصَلُّونَ الرَّكْعَتَيْنِ قَبْلَ الْمَغْرِبِ، وَلَمْ يَكُنْ بَيْنَ الأَذَانِ وَالإِقَامَةِ شَيْءٌ»( 1).
---------
1- أخرجه البخاري في: 10 كتاب الأذان: 14 باب كم بين الأذان والإقامة.
------------------
یعنی: «انس بن مالک رضی الله عنه گوید: وقتى که مؤذن اذان (مغرب) را شروع مى‌کرد جماعتى از اصحاب بلند مى‌شدند و به عجله به سوى دیوارهاى مسجد مى‌رفتند و شروع به خواندن دو رکعت نماز مى‌کردند، وقتى که پیغمبر ﷺَّ از منزل به داخل مسجد مى‌آمد آنان در حال خواندن دو رکعت نماز قبل از مغرب بودند و فاصله زیادى بین اذان و اقامه مغرب وجود نداشت». (یعنى همین که مؤذن شروع به اذان گفتن مى‌کرد اصحاب شروع به خواندن دو رکعت نماز سنّت مى‌کردند وقتى که اذان تمام مى‌شد نماز ایشان هم تمام مى‌شد و فاصله زیادى بین اذان و اقامه وجود نداشت)( 2).
----------
2- فتح البارى، ج 2، ص 81.
-------------------
باب 56:
#بیان_اینکه_در_بین_هر_اذان_و_اقامتى_نماز_سنتى_موجود_است
480- حدیث: «عَبْدِ اللهِ بْنِ مُغَفَّل رضی الله عنه ٍ، قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ ﷺ : بَيْنَ كلِّ أَذَانَيْنِ صَلاَةٌ، بَيْنَ كُلِّ أَذَانَيْنِ صَلاَةٌ ثُمَّ قَالَ فِي الثَّالِثَةِ: لِمَنْ شَاءَ»(1 ).
---------
- أخرجه البخاري في: 10 كتاب الأذان: 16 باب بين كل أذانين صلاة لمن شاء.
--------------------
یعنی: «عبدالله بن مغفل رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ فرمود: در بین هر اذان و اقامه‌اى نمازى وجود دارد و در بین هر اذان و اقامه‌اى نمازى هست و در مرحله سوم که این جمله را تکرار مى‌کرد فرمود: براى کسى که مایل باشد»، (یعنى سنّت است نه واجب).
#بیان_اینکه_در_بین_هر_اذان_و_اقامتى_نماز_سنتى_موجود_است
480- حدیث: «عَبْدِ اللهِ بْنِ مُغَفَّل رضی الله عنه ٍ، قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ ﷺ : بَيْنَ كلِّ أَذَانَيْنِ صَلاَةٌ، بَيْنَ كُلِّ أَذَانَيْنِ صَلاَةٌ ثُمَّ قَالَ فِي الثَّالِثَةِ: لِمَنْ شَاءَ»(1 ).
---------
- أخرجه البخاري في: 10 كتاب الأذان: 16 باب بين كل أذانين صلاة لمن شاء.
--------------------
یعنی: «عبدالله بن مغفل رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ فرمود: در بین هر اذان و اقامه‌اى نمازى وجود دارد و در بین هر اذان و اقامه‌اى نمازى هست و در مرحله سوم که این جمله را تکرار مى‌کرد فرمود: براى کسى که مایل باشد»، (یعنى سنّت است نه واجب).
باب 57:
#نماز_خوف
481- حدیث: «ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ ﷺ صَلَّى بِإِحْدَى الطَّائِفَتَيْنِ، وَالطَّائِفَةُ الأُخْرَى مُوَاجِهَةَ الْعَدُوِّ، ثُمَّ انْصَرَفُوا، فَقَامُوا فِي مَقَامِ أَصْحَابِهِمْ، فَجَاءَ أُولئِكَ فَصَلَّى بِهِمْ رَكْعَةً، ثُمَّ سَلَّمَ عَلَيْهِمْ، ثُمَّ قَامَ هؤلاَءِ فَقَضَوْا رَكْعَتَهُمْ، وَقَامَ هؤلاَءِ فَقَضَوْا رَكْعَتَهُمْ»(1 ).
---------
1- أخرجه البخاري في: 64 كتاب المغازي: 31 باب غزوة ذات الرقاع.
------------------
یعنی: «ابن عمر رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ (در میدان جنگ با دشمن به هنگام نماز اصحاب را به دو دسته تقسیم نمود) با یک دسته از آنان یک رکعت نماز خواند و دسته دوم در مقابل دشمن ایستاده بودند، دسته اوّل رفتند در جاى دسته دوم قرار گرفتند و دسته دوم آمدند و با پیغمبر ﷺَّ یک رکعت نماز را با جماعت خواندند، سپس پیغمبر ﷺ که دو رکعت نماز خوانده بود سلام داد، دسته دوم بلند شدند و هردو دسته که هر کدام یک رکعت نماز خوانده بودند رکعت باقى مانده را خواندند».
(امام اوزاعى و اشهب از علماى مالکى عقیده دارند که نماز خوف باید بر اساس این حدیث خوانده شود و به نزد شافعى هرچند جایز است که نماز خوف به این صورت هم خوانده شود ولى بهتر آن است مطابق حدیث سهل بن ابى حثمه «حدیث بعدى» خوانده شود).
482- حدیث: «سَهْلِ بْنِ أَبِي حَثْمَة رضی الله عنه َ، قَالَ: يَقُومُ الإِمَامُ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ، وَطَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَهُ، وَطَائِفَةٌ مِنْ قِبَلِ الْعَدُوِّ، وُجُوهُهُمْ إِلَى الْعَدُوِّ، فَيُصَلِّي بِالَّذِينَ مَعَهُ رَكْعَةً، ثُمَّ يَقُومُونَ فَيَرْكَعُونَ لأَنْفُسِهِمْ رَكْعَةً، وَيَسْجُدُونَ سَجْدَتَيْنِ فِي مَكَانِهِمْ، ثُمَّ يَذْهَبُ هؤلاَءِ إِلَى مَقَامِ أُولئِكَ فَيَرْكَعُ بِهِمْ رَكْعَةً، فَلَهُ ثِنْتَانِ، ثُمَّ يَرْكَعُونَ وَيَسْجُدُونَ سَجْدَتَيْنِ»(2 ).
----------
2- أخرجه البخاري في: 64 كتاب المغازى: 31 باب غزوة ذات الرقاع.
-------------------
یعنی: «سهل بن ابى حثمه گوید: (بهنگام نماز خوف) امام رو به قبله مى‌ایستد و دسـته‌اى از نمازگزاران با او رو به قبله مى‌ایسـتند و دسـته دیگر در مقابل دشمن و روبه‌روى آن قرار مى‌گیرند، امام یک رکعت نماز را با دسته‌اى که با او رو به قبله ایستاده‌اند مى‌خواند، و این دسته بلند مى‌شوند و خودشان به تنهایى (پس از نیت) مفارقت و بدون تبعیت از امام رکعت دوم را مى‌خوانند و در جاى خود دو سجده به جاى مى‌آورند (و با این دو رکعت نمازشان تمام مى‌شود چون نماز خوف دو رکعت است و وقتى نمازشان تمام شد) این دسته مى‌روند و در جاى دسته دوم رو به دشمن مى‌ایسـتند، و دسته دوم مى‌آیند و امام با آنان هم یک رکعت نماز را مى‌خواند به این صورت نماز امام به دو رکعت مى‌رسـد، و دسـته دوم هم یک رکعت دیگـر را مى‌خوانند دو رکعت را تمام مى‌نمایند».
483- حدیث: «خَوَّاتِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ خَوَّاتٍ عَمَّنْ شَهِدَ رَسُولَ اللهِ ﷺ يَوْمَ ذَاتِ الرِّقَاعِ صَلَّى صَلاَةَ الْخَوْفِ؛ أَنَّ طَائِفَةً صَفَّتْ مَعَهُ، وَطَائِفَةٌ وُجَاهَ الْعَدُوِّ، فَصَلَّى بِالَّتِي مَعَهُ رَكْعَةً، ثُمَّ ثَبَتَ قَائمًا، وَأَتَمُّوا لأَنْفُسِهِمْ، ثُمَّ انْصَرَفُوا فَصَفُّوا وُجَاهَ الْعَدُوِّ، وَجَاءَتِ الطَّائِفَةُ الأُخْرَى فَصَلَّى بِهِمِ الرَّكْعَةَ الَّتِي بَقِيَتْ مِنْ صَلاَتِهِ، ثُمَّ ثَبَتَ جَالِسًا وَأَتَمُّوا لأَنْفُسِهِمْ، ثُمَّ سَلَّمَ بِهِمْ»(3 ).
------------
3- أخرجه البخاري في: 64 كتاب المغازى: 31 باب غزوة ذات الرقاع.
----------
یعنی: «صالح بن خوات از خوات بن جبیر و او هم از کسانى که در جنگ ذات الرّقاع در خدمت پیغمبر ﷺ بوده‌اند روایت کرده‌اند که پیغمبر ﷺَّ نماز خوف را به این صورت خواند: یک دسته از مسلمانان در صف نماز با پیغمبر ﷺَّ ایستادند و دسته دیگر در مقابل دشمن صف بستند، پیغمبر ﷺَّ با دسته اوّل یک رکعت نماز خواند سپس پیغمبر ﷺ در حالت قیام باقى ماند تا دسته اوّل نماز خود را تمام کردند و رفتند و در برابر دشمن ایستادند و دسته دوم آمدند پیغمبر ﷺ رکعت دوم نمازش را که باقى مانده بود با دسته دوم خواند، سپس پیغمبر ﷺ در حال نشستن در تشهّد باقى ماند و دسته دوم بلند شدند و رکعت دوم خود را تمام کردند آنگاه پیغمبر ﷺ سلام داد و ایشان هم سلام دادند».
#نماز_خوف
481- حدیث: «ابْنِ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ ﷺ صَلَّى بِإِحْدَى الطَّائِفَتَيْنِ، وَالطَّائِفَةُ الأُخْرَى مُوَاجِهَةَ الْعَدُوِّ، ثُمَّ انْصَرَفُوا، فَقَامُوا فِي مَقَامِ أَصْحَابِهِمْ، فَجَاءَ أُولئِكَ فَصَلَّى بِهِمْ رَكْعَةً، ثُمَّ سَلَّمَ عَلَيْهِمْ، ثُمَّ قَامَ هؤلاَءِ فَقَضَوْا رَكْعَتَهُمْ، وَقَامَ هؤلاَءِ فَقَضَوْا رَكْعَتَهُمْ»(1 ).
---------
1- أخرجه البخاري في: 64 كتاب المغازي: 31 باب غزوة ذات الرقاع.
------------------
یعنی: «ابن عمر رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ (در میدان جنگ با دشمن به هنگام نماز اصحاب را به دو دسته تقسیم نمود) با یک دسته از آنان یک رکعت نماز خواند و دسته دوم در مقابل دشمن ایستاده بودند، دسته اوّل رفتند در جاى دسته دوم قرار گرفتند و دسته دوم آمدند و با پیغمبر ﷺَّ یک رکعت نماز را با جماعت خواندند، سپس پیغمبر ﷺ که دو رکعت نماز خوانده بود سلام داد، دسته دوم بلند شدند و هردو دسته که هر کدام یک رکعت نماز خوانده بودند رکعت باقى مانده را خواندند».
(امام اوزاعى و اشهب از علماى مالکى عقیده دارند که نماز خوف باید بر اساس این حدیث خوانده شود و به نزد شافعى هرچند جایز است که نماز خوف به این صورت هم خوانده شود ولى بهتر آن است مطابق حدیث سهل بن ابى حثمه «حدیث بعدى» خوانده شود).
482- حدیث: «سَهْلِ بْنِ أَبِي حَثْمَة رضی الله عنه َ، قَالَ: يَقُومُ الإِمَامُ مُسْتَقْبِلَ الْقِبْلَةِ، وَطَائِفَةٌ مِنْهُمْ مَعَهُ، وَطَائِفَةٌ مِنْ قِبَلِ الْعَدُوِّ، وُجُوهُهُمْ إِلَى الْعَدُوِّ، فَيُصَلِّي بِالَّذِينَ مَعَهُ رَكْعَةً، ثُمَّ يَقُومُونَ فَيَرْكَعُونَ لأَنْفُسِهِمْ رَكْعَةً، وَيَسْجُدُونَ سَجْدَتَيْنِ فِي مَكَانِهِمْ، ثُمَّ يَذْهَبُ هؤلاَءِ إِلَى مَقَامِ أُولئِكَ فَيَرْكَعُ بِهِمْ رَكْعَةً، فَلَهُ ثِنْتَانِ، ثُمَّ يَرْكَعُونَ وَيَسْجُدُونَ سَجْدَتَيْنِ»(2 ).
----------
2- أخرجه البخاري في: 64 كتاب المغازى: 31 باب غزوة ذات الرقاع.
-------------------
یعنی: «سهل بن ابى حثمه گوید: (بهنگام نماز خوف) امام رو به قبله مى‌ایستد و دسـته‌اى از نمازگزاران با او رو به قبله مى‌ایسـتند و دسـته دیگر در مقابل دشمن و روبه‌روى آن قرار مى‌گیرند، امام یک رکعت نماز را با دسته‌اى که با او رو به قبله ایستاده‌اند مى‌خواند، و این دسته بلند مى‌شوند و خودشان به تنهایى (پس از نیت) مفارقت و بدون تبعیت از امام رکعت دوم را مى‌خوانند و در جاى خود دو سجده به جاى مى‌آورند (و با این دو رکعت نمازشان تمام مى‌شود چون نماز خوف دو رکعت است و وقتى نمازشان تمام شد) این دسته مى‌روند و در جاى دسته دوم رو به دشمن مى‌ایسـتند، و دسته دوم مى‌آیند و امام با آنان هم یک رکعت نماز را مى‌خواند به این صورت نماز امام به دو رکعت مى‌رسـد، و دسـته دوم هم یک رکعت دیگـر را مى‌خوانند دو رکعت را تمام مى‌نمایند».
483- حدیث: «خَوَّاتِ بْنِ جُبَيْرٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ خَوَّاتٍ عَمَّنْ شَهِدَ رَسُولَ اللهِ ﷺ يَوْمَ ذَاتِ الرِّقَاعِ صَلَّى صَلاَةَ الْخَوْفِ؛ أَنَّ طَائِفَةً صَفَّتْ مَعَهُ، وَطَائِفَةٌ وُجَاهَ الْعَدُوِّ، فَصَلَّى بِالَّتِي مَعَهُ رَكْعَةً، ثُمَّ ثَبَتَ قَائمًا، وَأَتَمُّوا لأَنْفُسِهِمْ، ثُمَّ انْصَرَفُوا فَصَفُّوا وُجَاهَ الْعَدُوِّ، وَجَاءَتِ الطَّائِفَةُ الأُخْرَى فَصَلَّى بِهِمِ الرَّكْعَةَ الَّتِي بَقِيَتْ مِنْ صَلاَتِهِ، ثُمَّ ثَبَتَ جَالِسًا وَأَتَمُّوا لأَنْفُسِهِمْ، ثُمَّ سَلَّمَ بِهِمْ»(3 ).
------------
3- أخرجه البخاري في: 64 كتاب المغازى: 31 باب غزوة ذات الرقاع.
----------
یعنی: «صالح بن خوات از خوات بن جبیر و او هم از کسانى که در جنگ ذات الرّقاع در خدمت پیغمبر ﷺ بوده‌اند روایت کرده‌اند که پیغمبر ﷺَّ نماز خوف را به این صورت خواند: یک دسته از مسلمانان در صف نماز با پیغمبر ﷺَّ ایستادند و دسته دیگر در مقابل دشمن صف بستند، پیغمبر ﷺَّ با دسته اوّل یک رکعت نماز خواند سپس پیغمبر ﷺ در حالت قیام باقى ماند تا دسته اوّل نماز خود را تمام کردند و رفتند و در برابر دشمن ایستادند و دسته دوم آمدند پیغمبر ﷺ رکعت دوم نمازش را که باقى مانده بود با دسته دوم خواند، سپس پیغمبر ﷺ در حال نشستن در تشهّد باقى ماند و دسته دوم بلند شدند و رکعت دوم خود را تمام کردند آنگاه پیغمبر ﷺ سلام داد و ایشان هم سلام دادند».
484- حدیث: «جَابِرٍ رضی الله عنه، قَالَ: كُنَّا مَعَ النَّبِيِّ ﷺ بِذَاتِ الرِّقَاعِ، فَإِذَا أَتَيْنَا عَلَى شَجَرَةٍ ظَلِيلَةٍ تَرَكْنَاهَا لِلنَّبِيِّ ﷺ ، فَجَاءَ رَجُلٌ مِنَ الْمُشْرِكِينَ وَسَيْفُ النَّبِيِّ ﷺ مُعَلَّقٌ بِالشَّجَرَةِ، فَاخْتَرَطَهُ، فَقَالَ: تَخَافُنِي قَالَ: لاَ قَالَ: فَمَنْ يَمْنَعُكَ مِنِّي قَالَ: اللهُ فَتَهَدَّدَهُ أَصْحَابُ النَّبِيِّ ﷺ، وَأُقِيمَتِ الصَّلاَةُ، فَصَلَّى بِطَائِفَةٍ رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ تَأَخَّرُوا، وَصَلَّى بِالطَّائِفَةِ الأُخْرَى رَكْعَتَيْنِ؛ وَكَانَ لِلنَّبِيِّﷺ أَرْبَعٌ، وَلِلْقَوْمِ رَكْعَتَانِ»(4 ).
-------------
4- أخرجه البخاري في: 64 كتاب المغازى: 31 باب غزوة ذات الرقاع.
----------------------
یعنی: «جابر رضی الله عنه گوید: در جنگ ذات الرّقاع با پیغمبر ﷺَّ بودیم، به زیر درختى که سایه داشت آمدیدم و زیر سایه درخت را براى پیغمبر ﷺ خالى کردیم، یک نفر از مشرکین آمد شمشیر پیغمبر ﷺ را که به آن درخت آویزان شده بود پایین آورد و آن را از غلاف بیرون کشید، رو به پیغمبر ﷺ کرد و گفت: آیا از من مى‌ترسى؟ پیغمبر ﷺ فرمود: خیر، آن مشرک گفت: چه کسى تو را از دست من نجات خواهد داد؟ پیغمبر ﷺ فرمود: (الله) اصحاب به تهدید او برخاستند، سپس آن مرد شمشیر را در غلاف قرار داد (آن را به درخت آویزان نمود)، بعداً نماز خوف خوانده شد، پیغمبر ﷺَّ با دسته اوّل دو رکعت نماز خواند و سلام داد، دسته اوّل رفتند و با دسته دوم نیز دو رکعت نماز خواند و سلام دادند، در نتیجه پیغمبر ﷺ چهار رکعت نماز خواند، با هر دسته دو رکعت، ولى دیگران دو رکعت خواندند»، (دو رکعت اوّل پیغمبر ﷺ واجب بود و دو رکعت دوم به عنوان سنّت بوده است).
وصلّى الله على سيدِّنا محمّد وعلى آله وأصحابه وأتباعه إلى يوم الدين.
-------------
4- أخرجه البخاري في: 64 كتاب المغازى: 31 باب غزوة ذات الرقاع.
----------------------
یعنی: «جابر رضی الله عنه گوید: در جنگ ذات الرّقاع با پیغمبر ﷺَّ بودیم، به زیر درختى که سایه داشت آمدیدم و زیر سایه درخت را براى پیغمبر ﷺ خالى کردیم، یک نفر از مشرکین آمد شمشیر پیغمبر ﷺ را که به آن درخت آویزان شده بود پایین آورد و آن را از غلاف بیرون کشید، رو به پیغمبر ﷺ کرد و گفت: آیا از من مى‌ترسى؟ پیغمبر ﷺ فرمود: خیر، آن مشرک گفت: چه کسى تو را از دست من نجات خواهد داد؟ پیغمبر ﷺ فرمود: (الله) اصحاب به تهدید او برخاستند، سپس آن مرد شمشیر را در غلاف قرار داد (آن را به درخت آویزان نمود)، بعداً نماز خوف خوانده شد، پیغمبر ﷺَّ با دسته اوّل دو رکعت نماز خواند و سلام داد، دسته اوّل رفتند و با دسته دوم نیز دو رکعت نماز خواند و سلام دادند، در نتیجه پیغمبر ﷺ چهار رکعت نماز خواند، با هر دسته دو رکعت، ولى دیگران دو رکعت خواندند»، (دو رکعت اوّل پیغمبر ﷺ واجب بود و دو رکعت دوم به عنوان سنّت بوده است).
وصلّى الله على سيدِّنا محمّد وعلى آله وأصحابه وأتباعه إلى يوم الدين.
#فصل_هفتم:
#درباره_نماز_جمعه
485- حدیث: «عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَر رضی الله عنهما َ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ ﷺ ، قَالَ: إِذَا جَاءَ أَحَدُكمُ الْجُمُعَةَ فَلْيَغْتَسِلْ»(1 ).
-----------
1- أخرجه البخاري في: 11 كتاب الجمعة: 2 باب فضل الغسل يوم الجمعة.
------------------
یعنی: «عبدالله بن عمر رضی الله عنهما گوید: پیغمبر ﷺ فرمود: وقتى که شما براى خواندن نماز جمعه مى‌روید باید قبلاً غسل کنید».
486- حدیث: «عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنِ ابْنِ عُمَرَ، أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ بَيْنَمَا هُوَ قَائمٌ فِي الْخُطْبَةِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ إِذْ دَخَلَ رَجُلٌ مِنَ الْمُهَاجِرينَ الأَوَّلَينَ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ ﷺ ، فَنَادَاهُ عُمَرُ: أَيَّةُ سَاعَةٍ هذِهِ قَالَ: إِنِّي شُغِلْتُ فَلَمْ أَنْقَلِبْ إِلَى أَهْلِي حَتَّى سَمِعْتُ التَّأْذينَ، فَلَمْ أَزِدْ عَلَى أَنْ تَوَضَّأْتُ فَقَالَ: وَالْوُضُوءُ أَيْضًا وَقَدْ عَلِمتَ أَنَّ رَسُولَ اللهِ ﷺ كَانَ يَأْمُرُ بِالْغُسْلِ»(2 ).
--------
2- أخرجه البخاري في: 11 كتاب الجمعة: 2 باب فضل الغسل يوم الجمعة.
------------------
یعنی: «ابن عمر گوید: یک روز جمعه عمر بن خطاب بر بالاى منبر ایستاده بود، خطبه را مى‌خواند در این اثنا یک نفر از مهاجرین اوّلین به مسجد آمد، عمر با صداى بلند به او گفت: این چه وقت است که مى‌آیى؟! آن صحابه محترم گفت: مشغول کار بودم و نتوانستم به منزل برگردم و همین که صداى اذان را شنیدم دیگر نتوانستم کار دیگرى را انجام دهم جز اینکه وضو بگیرم، عمر گفت: مگر تنها وضو کافى است؟! در حالى که مى‌دانى رسول خدا ﷺ دستور مى‌داد که غسل را هم انجام دهیم».
#درباره_نماز_جمعه
485- حدیث: «عَبْدِ اللهِ بْنِ عُمَر رضی الله عنهما َ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ ﷺ ، قَالَ: إِذَا جَاءَ أَحَدُكمُ الْجُمُعَةَ فَلْيَغْتَسِلْ»(1 ).
-----------
1- أخرجه البخاري في: 11 كتاب الجمعة: 2 باب فضل الغسل يوم الجمعة.
------------------
یعنی: «عبدالله بن عمر رضی الله عنهما گوید: پیغمبر ﷺ فرمود: وقتى که شما براى خواندن نماز جمعه مى‌روید باید قبلاً غسل کنید».
486- حدیث: «عُمَرَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنِ ابْنِ عُمَرَ، أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ بَيْنَمَا هُوَ قَائمٌ فِي الْخُطْبَةِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ إِذْ دَخَلَ رَجُلٌ مِنَ الْمُهَاجِرينَ الأَوَّلَينَ مِنْ أَصْحَابِ النَّبِيِّ ﷺ ، فَنَادَاهُ عُمَرُ: أَيَّةُ سَاعَةٍ هذِهِ قَالَ: إِنِّي شُغِلْتُ فَلَمْ أَنْقَلِبْ إِلَى أَهْلِي حَتَّى سَمِعْتُ التَّأْذينَ، فَلَمْ أَزِدْ عَلَى أَنْ تَوَضَّأْتُ فَقَالَ: وَالْوُضُوءُ أَيْضًا وَقَدْ عَلِمتَ أَنَّ رَسُولَ اللهِ ﷺ كَانَ يَأْمُرُ بِالْغُسْلِ»(2 ).
--------
2- أخرجه البخاري في: 11 كتاب الجمعة: 2 باب فضل الغسل يوم الجمعة.
------------------
یعنی: «ابن عمر گوید: یک روز جمعه عمر بن خطاب بر بالاى منبر ایستاده بود، خطبه را مى‌خواند در این اثنا یک نفر از مهاجرین اوّلین به مسجد آمد، عمر با صداى بلند به او گفت: این چه وقت است که مى‌آیى؟! آن صحابه محترم گفت: مشغول کار بودم و نتوانستم به منزل برگردم و همین که صداى اذان را شنیدم دیگر نتوانستم کار دیگرى را انجام دهم جز اینکه وضو بگیرم، عمر گفت: مگر تنها وضو کافى است؟! در حالى که مى‌دانى رسول خدا ﷺ دستور مى‌داد که غسل را هم انجام دهیم».
باب 1:
#واجب_بودن_غسل_جمعه_بر_هر_مرد_بالغى_و_بیان_احادیثى_که_به_این_کار_دستور_مى‌دهند
487- حدیث: «أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِي رضی الله عنه ِّ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: الْغُسْلُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَاجِبٌ عَلَى كُلِّ مُحْتَلِمٍ»(1 ).
-------
1- أخرجه البخاري في: 10 كتاب الأذان: 161 باب وضوء الصبيان ومتى يجب عليهم الغسل.
----------------
یعنی: «ابو سعید خدرى رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ فرمود: غسل روز جمعه بر هر مرد بالغ و عاقلى واجب است».
488- حدیث: «عَائِشَةَ رضی الله عنها زَوْجِ النَّبِيِّ ﷺ ، قَالَتْ: كَانَ النَّاسُ يَنْتَابُونَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ مِنْ مَنَازِلِهِمْ وَالْعَوَالِي، فَيَأْتُونَ فِي الْغُبَارِ، يُصِيبُهُمُ الْغُبَارُ وَالْعَرَقُ، فَيَخْرُجُ مِنْهُمُ الْعَرَقَ فَأَتَى رَسُولَ اللهِ ﷺ إِنْسَانٌ مِنْهُمْ وَهُوَ عِنْدِي، فَقَالَ النَّبِيُّ ج: لَوْ أَنَّكُمْ تَطَهَّرْتُمْ لِيَوْمِكُمْ هذَا»( 2).
----------
2- أخرجه البخاري في: 11 كتاب الجمعة: 15 باب من أين تؤتى الجمعة.
----------------------
یعنی: «عایشه رضی الله عنها همسر پیغمبر ﷺ گوید: مردم روزهاى جمعه پشت سر هم از منازل خود و دهات اطراف مدینه با لباس و سر و صورت عرق کرده و غبارآلود به جمعه مى‌آمدند، و عرق از بدنشان جارى مى‌شد یکى از آنان به نزد پیغمبر ﷺ ـ که در منزل من بودـ آمد، پیغمبر ﷺَّ فرمود: کاش شما براى چنین روزى خود را تمیز مى‌نمودید و غسل مى‌کردید».
489- حدیث: «حديث عَائِشَة رضی الله عنها َ، قَالَتْ: كَانَ النَّاسُ مَهَنَةَ أَنْفُسِهِمْ، وَكَانُوا إذَا رَاحُوا إِلَى الْجُمُعَةِ رَاحُوا فِي هَيْئَتِهِمْ، فَقِيلَ لَهُمْ لَوِ اغْتَسَلْتُمْ!»(3 ).
----------
3- أخرجه البخاري في: 10 كتاب الجمعة: 16 باب وقت الجمعة إذا زالت الشمس.
------------------
یعنی: «عایشه رضی الله عنها گوید: مردم خدمه و کارگر خود بودند و خود کار مى‌کردند، و وقتى که به جمعه مى‌رفتند با همان هیئت و قیافه غبارآلود و عرق کرده مى‌رفتند، به ایشان گفته شد: چنانچه غسل کنید بهتر است»، (علماء درباره حکم غسل جمعه با هم اختلاف نظر دارند، جماعتى از سلف از بعضى اصحاب وجوب غسل جمعه را روایت کرده‌اند، اهل ظاهر هم با توجّه به حدیث ابو سعید خدرى به وجوب آن معتقد مى‌باشند، امّا جمهور علماء از سلف و خلف و علماى اقطار مسـلمین با توجّه به احادیث صحیح دیگر معتقدند غسل جمعه واجب نیست بلکه سنّت مؤکد مى‌باشد)( 4).
-----------
4- شرح نووى بر مسلم، ج 6، ص 124.
-----------------
#واجب_بودن_غسل_جمعه_بر_هر_مرد_بالغى_و_بیان_احادیثى_که_به_این_کار_دستور_مى‌دهند
487- حدیث: «أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِي رضی الله عنه ِّ، عَنِ النَّبِيِّ ﷺ قَالَ: الْغُسْلُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَاجِبٌ عَلَى كُلِّ مُحْتَلِمٍ»(1 ).
-------
1- أخرجه البخاري في: 10 كتاب الأذان: 161 باب وضوء الصبيان ومتى يجب عليهم الغسل.
----------------
یعنی: «ابو سعید خدرى رضی الله عنه گوید: پیغمبر ﷺ فرمود: غسل روز جمعه بر هر مرد بالغ و عاقلى واجب است».
488- حدیث: «عَائِشَةَ رضی الله عنها زَوْجِ النَّبِيِّ ﷺ ، قَالَتْ: كَانَ النَّاسُ يَنْتَابُونَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ مِنْ مَنَازِلِهِمْ وَالْعَوَالِي، فَيَأْتُونَ فِي الْغُبَارِ، يُصِيبُهُمُ الْغُبَارُ وَالْعَرَقُ، فَيَخْرُجُ مِنْهُمُ الْعَرَقَ فَأَتَى رَسُولَ اللهِ ﷺ إِنْسَانٌ مِنْهُمْ وَهُوَ عِنْدِي، فَقَالَ النَّبِيُّ ج: لَوْ أَنَّكُمْ تَطَهَّرْتُمْ لِيَوْمِكُمْ هذَا»( 2).
----------
2- أخرجه البخاري في: 11 كتاب الجمعة: 15 باب من أين تؤتى الجمعة.
----------------------
یعنی: «عایشه رضی الله عنها همسر پیغمبر ﷺ گوید: مردم روزهاى جمعه پشت سر هم از منازل خود و دهات اطراف مدینه با لباس و سر و صورت عرق کرده و غبارآلود به جمعه مى‌آمدند، و عرق از بدنشان جارى مى‌شد یکى از آنان به نزد پیغمبر ﷺ ـ که در منزل من بودـ آمد، پیغمبر ﷺَّ فرمود: کاش شما براى چنین روزى خود را تمیز مى‌نمودید و غسل مى‌کردید».
489- حدیث: «حديث عَائِشَة رضی الله عنها َ، قَالَتْ: كَانَ النَّاسُ مَهَنَةَ أَنْفُسِهِمْ، وَكَانُوا إذَا رَاحُوا إِلَى الْجُمُعَةِ رَاحُوا فِي هَيْئَتِهِمْ، فَقِيلَ لَهُمْ لَوِ اغْتَسَلْتُمْ!»(3 ).
----------
3- أخرجه البخاري في: 10 كتاب الجمعة: 16 باب وقت الجمعة إذا زالت الشمس.
------------------
یعنی: «عایشه رضی الله عنها گوید: مردم خدمه و کارگر خود بودند و خود کار مى‌کردند، و وقتى که به جمعه مى‌رفتند با همان هیئت و قیافه غبارآلود و عرق کرده مى‌رفتند، به ایشان گفته شد: چنانچه غسل کنید بهتر است»، (علماء درباره حکم غسل جمعه با هم اختلاف نظر دارند، جماعتى از سلف از بعضى اصحاب وجوب غسل جمعه را روایت کرده‌اند، اهل ظاهر هم با توجّه به حدیث ابو سعید خدرى به وجوب آن معتقد مى‌باشند، امّا جمهور علماء از سلف و خلف و علماى اقطار مسـلمین با توجّه به احادیث صحیح دیگر معتقدند غسل جمعه واجب نیست بلکه سنّت مؤکد مى‌باشد)( 4).
-----------
4- شرح نووى بر مسلم، ج 6، ص 124.
-----------------