From Marathi Mhani app:

आठ हात लाकूड, न‌ऊ हात धलपी.

Meaning:
अत्यंत मुर्खपणाची अतिशयोक्ती.

From Marathi Mhani app:

आडात नाही तर पोहऱ्यात कोठून येणार?

Meaning:
जे मुळातच नाही त्याची थोडीसुद्धा अपेक्षा करणे व्यर्थ आहे.

From Marathi Mhani app:

आडातला बेडूक समुद्राच्या गोष्टी सांगे.

Meaning:
संकुचित वृत्तीचा विशालतेचा विचार सांगतो.

From Marathi Mhani app:

आत्याबा‌ईला मिश्या असत्या तर काका म्हटलो नसतो.

Meaning:
न होणाऱ्या गोष्टीबद्दल चिकित्सा करु नये.

From Marathi Mhani app:

आधणातले रडतात, सुपातले हसतात.

Meaning:
जे लोक आज सुखात आहेत, त्यांना उद्या दु:खाचे दिवस येणारच असतात.

From Marathi Mhani app:

आधी जाते अक्कल मग सुचते शहाणपण.

Meaning:
आधी मूर्खासारखे बोलायचे आणि नुकसान झाल्यावर रडायचे, त्याचा काहीच उपयोग नसतो.

From Marathi Mhani app:

आधी जाते बुद्धी, मग जाते लक्ष्मी.

Meaning:
आधी आचरण बिघडते मग वाईट दशा प्राप्त होते.

From Marathi Mhani app:

आधी पोटोबा मग विठोबा.

Meaning:
आधी स्वार्थ मग परमार्थ.

From Marathi Mhani app:

आधीच उल्हास, त्यात फाल्गुन मास.

Meaning:
आधीच हौस आणि त्यात अनुकूल परिस्थितीची भर.

कुसुमाग्रज यांची खालील पुस्तके प्रसिद्ध झालेली आहेत.

कविता संग्रह :

अक्षरबाग (१९९९)
किनारा(१९५२)
चाफा(१९९८)
छंदोमयी (१९८२)
जाईचा कुंज (१९३६)
जीवन लहरी(१९३३)
थांब सहेली (२००२)
पांथेय (१९८९)
प्रवासी पक्षी (१९८९)
मराठी माती (१९६०)
महावृक्ष (१९९७)
माधवी(१९९४)
मारवा (१९९९)
मुक्तायन (१९८४)
मेघदूत(१९५६)
रसयात्रा (१९६९)
वादळ वेल (१९६९)
विशाखा (१९४२)
श्रावण (१९८५)
समिधा ( १९४७)
स्वगत(१९६२)
हिमरेषा(१९६४)

निबंध संग्रह :

आहे आणि नाही (पुस्तक) - लघुनिबंध संग्रह
प्रतिसाद (पुस्तक) - लघुनिबंध संग्रह
नाटक
ऑथेल्लो
आनंद
आमचं नाव बाबुराव
एक होती वाघीण
कौंतेय
जेथे चंद्र उगवत नाही
दिवाणी दावा
दुसरा पेशवा
दूरचे दिवे
देवाचे घर
नटसम्राट
नाटक बसते आहे
बेकेट
मुख्यमंत्री
ययाति देवयानी
राजमुकुट
विदूषक
वीज म्हणाली धरतीला
वैजयंती

कथासंग्रह :

अपॉईंटमेंट (कथासंग्रह)
काही वृद्ध काही तरुण (कथासंग्रह)
फुलवाली (कथासंग्रह)
बारा निवडक कथा (कथासंग्रह)
सतारीचे बोल (कथासंग्रह)

कादंबरी :

कल्पनेच्या तीरावर (कादंबरी)
जान्हवी (कादंबरी)
वैष्णव (कादंबरी)

मराठी व्याकरण:

परीक्षेत हमखास विचारणारे पुस्तके -

 पुस्तकाचे नाव - लेखकाचे नाव

*प्लेईंग टू विन - सायना नेहवाल

*हिंदू- जगण्याची समृद्ध अडगळ, कोसला - डॉ. भालचंद्र नेमाडे

*टू द लास्ट बुलेट - विनीता कामटे/विनीता देशमुख

*हाफ गर्लफ्रेंड- चेतन भगत

*प्लेईंग इट माय वे - सचिन तेंडूलकर

*आय डेअर - किरण बेदी

*ड्रिम्स फ्रॉम माय फादर - बराक ओबामा

*इंडिया डिव्हायडेड - राजेन्द्र प्रसाद

*सनी डेज - सुनिल गावस्कर

*द टेस्ट ऑफ माय लाईफ - युवराज सिंग

*झाडाझडती, महानायक, राजे संभाजी, पानीपत, पांगीरा, लस्ट फॉर लालबाग - विश्‍वास पाटील

*छावा, मृत्यूंजय, लढत, युगंधर - शिवाजी सावंत

*श्रीमान योगी, स्वामी - रणजित देसाई

*वाट तुडविताना - उत्तम कांबळे

*अक्करमाशी - शरदकुमार लिबाळे

*एकच प्याला - राम गणेश गडकरी

*कोल्हाट्याचे पोरं - किशोर शांताबाई काळे

*यमुना पर्यटन - बाबा पद्मजी

*पण लक्षात कोण घेतो - ह.ना.आपटे

*सुदाम्याचे पोहे - श्रीपाद कृष्ण कोल्हाटकर

*गिताई - विनोबा भावे

चल्या - लक्ष्मण गायकवाड

*उपरा - लक्ष्मण माने

*एक होता कार्व्हर - वीणा गवाणकर

*भिजली वही - अरूण कोल्हटकर

*नटसम्राट - वि.वा.शिरवाडकरमाझी जन्मठेप - वि.दा.सावरकर

*श्यामची आई - साने गुरूजी

*धग - उध्दव शेळके

*ययाती, अमृतवेल - वि.स.खांडेकर

*एक झाड दोन पक्षी, रणांगण - विश्‍वास बेडेकर

*गोतावळा, झोंबी - आनंद यादव

*जेव्हा माणुस जागा होतो - गोदावरी परूळेकर

&ज्वाला आणि फुले - बाबा आमटे

*बलूतं - दया पवार

*बारोमास - सदानंद देशमुख

*आहे मनोहर तरी - सुनिता देशपांडे

*शाळा - मिलींद बोकील

*चित्रलिपी - वसंत आबाजी डहाके

*बनगरवाडी - व्यंकटेश माडगुळकर

गोलपीठा - नामदेव ढसाळ

जेव्हा मी जात चोरली - बाबुराव बागूल

*मी कसा झालो - प्र.के.अत्रे

*मी कसा घडलो - आर.आर.पाटील

*सखाराम बाईंडर - विजय तेंडूलकर

*ओडिशी ऑफ माय लाईफ - शिवराज पाटील

*उनिकी - सी. विद्यासागर राव

*मुकुंदराज - विवेक सिंधू

*दासबोध, मनाचे श्‍लोक - समर्थ रामदास

*बावनकशी, काव्यफुले, सुबोध रत्नाकर -सावित्रीबाई फुले

*गीतारहस्य - लोकमान्य टिळक

*बटाट्याची चाळ, तीन पैशाचा तमाशा - पु.ल. देशपांडे

माझे विद्यापीठ, सनद, जाहिरनामा - नारायण सुर्वे

*फकिरा - अण्णाभाऊ साठे

*रामायण - वाल्मीकी

*मेघदूत - कालीदास

*पंचतंत्र - विष्णू शर्मा

*मालगुडी डेज - आर.के.नारायण

*माझे सत्याचे प्रयोग - मोहनदास गांधी

*महाभारत - महर्षी व्यास

*अर्थशास्त्र - कौटील्य

*अन् हॅपी इंडीया  - लाला लजपतराय

*माय कंट्री माय लाईफ - लालकृष्ण अडवाणी

*रोमान्सिंग विथ लाईफ - देव आनंद

*प्रकाशवाटा - प्रकाश आमटे

*आमचा बाप आणि आम्ही - डॉ. नरेंद्र जाधव

*दास कॅपीटल - कार्ल मार्क्स

*एशियन ड्रामा - गुन्नर मिर्दालद.

*गाईड - आर.के.नारायण

*हॅम्लेट - शेक्सपिअर

*कर्‍हेचे पाणी - आचार्य अत्रे

*कृष्णाकाठ - यशवंतराव चव्हाण

*ज्योतीपुंज - नरेंद्र मोदी

*शतपत्रे - भाऊ महाजन

*प्रिझन डायरी - जयप्रकाश नारायण

*माझे स्वर माझे जिवण - प.रविशंकर

*निबंधमाला - विष्णुशास्त्री चिपळूणकर

*दि.विंग्ज् ऑफ फायर - ए.पी.जे अब्दूल कलाम

*स्पीड पोस्ट - शोभा डे

*पितृऋण - सुधा मूर्ती

*माझे गाव माझे तीर्थ - अण्णा हजारे

*एक गाव एक पानवटा - बाबा आढाव

*लज्जा - तस्लीमा नसरीन

*मंझील से ज्यादा सफर - व्ही.पी.सिंग

*कोसबाडच्या टेकडीवरून - अनुताई वाघ

*गोल्डन गर्ल - पी.टी.उषा

*राघव वेळ - नामदेव कांबळे

*आकाशासी जुळले नाते - जयंत नारळीकर

*गोईन - राणी बंग

*सेवाग्राम ते शोघग्राम - अभय बंग

🔹महत्वाचे साहित्यिक व त्यांची टोपणनावे -



कवी, साहित्यिक व त्यांची टोपण नवे:

१)यशवंत दिनकर पेंढारकर-यशवंत

२)मोरोपंत रामचंद्र पराडकर-मोरोपंत

३)नारायण सूर्याजीपंत ठोसर-रामदास

४)दत्तात्रय कोंडो घाटे-दत्त

५)चिंतामण त्र्यंबक खानोलकर-आरती प्रभू

६)नारायण मुरलीधर गुप्ते-बी

७)गोपाल हरी देशमुख-लोकहितवादी

८)शंकर काशिनाथ गर्गे-दिवाकर

९)माधव त्रंबक पटवर्धन-माधव जुलियन

१०)दिनकर गंगाधर केळकर-अज्ञातवासी

११)आम्ताराम रावजी देशपांडे- अनिल

१२)कृष्णाजी केशव दामले-केशवसुत

१३)सौदागर नागनाथ गोरे- छोटा गंधर्व

१४)रघुनाथ चंदावरकर-रघुनाथ पंडित

१५)हरिहर गुरुनाथ कुलकर्णी-कुंजविहारी

१६)दासोपंत दिगंबर देशपांडे-दासोपंत

१७)सेतू माधवराव पगडी-कृष्णकुमार

१८)नारायण वामन टिळक-रेव्हरंड टिळक

१९)माणिक शंकर गोडघाटे-ग्रेस

२०)वसंत ना. मंगळवेढेकर-राजा मंगळवेढेकर

२१)कृष्ण शास्त्री चिपळूणकर-मराठीचे जॉन्सन

२२)केशवसुत-आधुनिक मराठी काव्याचे कवितेचे जनक

२३)बा.सी. मर्ढेकर-मराठी नवकाव्याचे/कवितेचे जनक, निसर्गप्रेमी

२४)सावित्रीबाई फुले-आधुनिक मराठी कवितेच्या जननी

२५)संत सोयराबाई- पहिली दलित संत कवयित्री

२६)त्रंबक बापुजी ठोंबरे-बालकवी

२७)ना.धो.महानोर-रानकवी

२८)यशवंत दिनकर पेंढारकर-महाराष्ट्र कवी

२९)ना. चि. केळकर-साहित्यसम्राट

३०)न. वा. केळकर-मुलाफुलाचे कवी



३१)ग. त्र.माडखोलकर-राजकीय कादंबरीकार

३२)शाहीर राम जोशी-शाहिरांचा शाहीर

३३)दादोबा पांडुरंग तर्खडकर -मराठी भाषेचे पाणिनी

३४)वि.वा. शिरवाडकर-कुसुमाग्रज

३५)राम गणेश गडकरी-गोविंदाग्रज/बाळकराम

३६)प्रल्हाद केशव अत्रे-केशवकुमार

३७)काशिनाथ हरी मोदक-माधवानुज

३८)विनायक जनार्दन करंदीकर-विनायक

३९)विष्णुशास्त्री चिपळूणकर-मराठी भाषेचे शिवाजी


*महत्वाचे *
✏कृष्णाजी केशव दामले -
केशवसुत

✏गोविंद विनायक करंदीकर - विंदा करंदीकर
✏त्र्यंबक बापुजी डोमरे - बालकवी

✏प्रल्हाद केशव अत्रे - केशवकुमारराम

✏ गणेश गडकरी - गोविंदाग्रज

✏विष्णू वामन शिरवाडकर - कुसुमाग्रज

✏निवृत्ती रामजी पाटील - पी. सावळाराम


✏माधव त्र्यंबक पटवर्धन - माधव जुलिअन

✏चिंतामण त्र्यंबक खानोलकर - आरती प्रभू

✏आत्माराम रावजी देशपांडे - अनिल

वर्णमाला

वर्ण - आपल्या तोंडावाटे पडणार्‍या मूल ध्वनीला वर्ण असे म्हणतात.

      मराठीत एकूण 48 वर्ण आहेत.
1. स्वर 
2. स्वरादी
3. व्यंजन 

1. स्वर : ज्यांचा उच्चार करतांना जिभेचा मुखातील कोठल्याही अवयवांशी स्पर्श होत नाही त्यांना स्वर असे म्हणतात.
         अ, आ, इ, ई, ल्र, उ, ऊ, ए, ऐ, ओ, औ, ऋ

    स्वरांचे मुख्य प्रकार दोन आहेत.
1. र्‍हस्व स्वर : ज्या स्वरांचा उच्चार करण्यास कमी वेळ लागतो त्या स्वरांना र्‍हस्व स्वर असे म्हणतात.
              अ, इ, ऋ, उ


2. दीर्घ स्वर : ज्या स्वरांचा उच्चार करण्यास जास्त वेळ लागतो त्यांना दीर्घ स्वर असे म्हणतात.
         आ, ई, ऊ, ए, ऐ, ओ, औ

    स्वरांचे इतर प्रकार
1. सजातीय स्वर : एकाच उच्चार स्थांनामधून जाणार्‍या स्वरांना सजातीय स्वर असे म्हणतात.
                 अ-आ, उ-ऊ, ओ-औ, इ-ई, ए-ऐ 

2. विजातीय स्वर : भिन्न उच्चार स्थांनामधून उच्चारल्या जाणार्‍या स्वरांना विजातीय स्वर असे म्हणतात.
                  अ-ई, उ-ए, ओ-ऋ

3. संयुक्त स्वर : दोन स्वर मिळून तयार होणार्‍या स्वरांना संयुक्त स्वर असे म्हणतात.
               याचे 4 स्वर आहेत.
               ए - अ+इ/ई
               ऐ - आ+इ/ई
               ओ - अ+उ/ऊ
               औ - आ+उ/ऊ

2. स्वरादी :  ज्याचा उच्चार करण्याअधी स्वर येतो त्यांना स्वरादी असे म्हणतात.
            स्वर + आदी - स्वरादी
            दोन स्वरादी - अं, अः
            स्वरादी मध्ये अनुस्वार व विसर्ग यांचा समावेश होतो.
  दोन नवे स्वरदी : ओ, औ
  हे नवे स्वरादी इंग्लिश भाषेतून आलेले आहेत.
  उदा. बॅट, बॉल

3.व्यंजन : एकूण व्यंजन 34 आहेत.
          ज्याचा उच्चार करतांना जिभेचा कंठ, टाळू, मुर्धा, दात, ओठ, या अवयवांशी स्पर्श होतो त्यांना व्यंजन असे म्हणतात. 
          व्यंजनाचे पाच प्रकारात वर्णन केले जाते.
1. स्पर्श व्यंजन (25)
2. अर्धस्वर व्यंजन (4)
3. उष्मा, घर्षक व्यंजन (3)
4. महाप्राण व्यंजन (1)
5. स्वतंत्र व्यंजन (1)

1. स्पर्श व्यंजन : एकूण व्यंजन 25 आहेत. 
                ज्याचा उच्चार करतांना फुफुसातील हवा तोंडावाटे बाहेर पडतांना टाळू, कंठ, मुर्धा, दात, व ओठ यांचा स्पर्श 
                करून बाहेर निघते म्हणून त्यांना स्पर्श व्यंजन म्हणतात.
                उदा. क, ख, ग, घ, ड
                    च, छ, ज, झ, त्र
                    ट, ठ, ड, द, ण
                    त, थ, द, ध, न
                    प, फ, ब, भ, म
     स्पर्श व्यंजनाचे तीन प्रकारात वर्गीकरण केले जाते.
1. कठोर वर्ण 
2. मृदु वर्ण 
3. अनुनासिक वर्ण 

1. कठोर वर्ण - ज्या वर्णाचा उच्चार करण्यास जोर द्यावा लागतो त्यांना कठोर वर्ण असे म्हणतात.
              उदा. क, ख
                  च, छ
                  ट, ठ 
                  त, थ 
                  प, फ

2. मृद वर्ण - ज्या वर्णाचा उच्चार सौम्यपणे होतो त्यांना मृद वर्ण असे म्हणतात. 
            उदा. ग, घ
                ज, झ
                ड, ढ
                द, ध
                ब ,भ

3. अनुनासिक वर्ण - ज्या वर्णाचा उच्चार त्याच्या उच्चार स्थानासोबत काही अंशी नाकातूनही केल्या जातो त्यास अनुनासिक असे म्हणतात. 
                  उदा. ड, त्र, ण, न, म      

*मराठी व्याकरण*

*शब्दसिद्धी व त्याचे प्रकार*

*शब्द कसा तयार झाला आहे, म्हणजे सिद्ध कसा झाला आहे यालाच 'शब्दसिद्धी' असे म्हणतात.*

*शब्दांचे खालील प्रकार पडतात.*

*तत्सम शब्द :*

जे संस्कृत शब्द मराठी भाषेत जसेच्या तसे काहीही बादल न होता आले आहेत त्यांना *'तत्सम शब्द'* असे म्हणतात.

*उदा.*

राजा, भूगोल, चंचू, पुष्प, परंतु, भगवान, कर, पशु, अंध, जल, दीप, पृथ्वी, तथापि, कवि, वायु, भीती, पुत्र, अधापि, मति, पुरुष, शिशु, गुरु, मधु, गंध, पिता, कन्या, वृक्ष, धर्म, सत्कार, समर्थन, उत्सव, विद्वान, संत, निस्तेज, कर, जगन्नाथ, दर्शन, उमेश, स्वामि, मंदिर, तिथी, सूर्य, स्वल्प, घृणा, पिंड, कलश, प्रात:क, दंड, पत्र, ग्रंथ, उत्तम, आकाश पाप, मंत्र, शिखर, सूत्र, कार्य, होम, गणेश, सभ्य, कन्या, देवर्षि, वृद्ध, संसार, प्रीत्यर्थ, कविता, उपकार, परंतु, गायन, अश्रू, प्रसाद, अब्ज, राजा, संमती, घंटा, पुण्य, बुद्धी, अभिषेक, संगती, श्रद्धा, प्रकाश, सत्कार, देवालय, तारा, समर्थन, नयन, उत्सव, दुष्परिणाम, नैवेध.


*तदभव शब्द :*

*जे शब्द संस्कृत मधून मराठीमध्ये येतांना त्यांच्या मूळ रूपात काही बदल होतो त्या शब्दांना 'तदभव शब्द' असे म्हणतात.*

*उदा.*

घर, पाय, भाऊ, सासू, सासरा, गाव, दूध, घास, कोवळा, ओळ, काम, घाम, घडा, फुल, आसू, धुर, जुना, चाक, आग, धूळ, दिवा, पान, वीज, चामडे, तहान, अंजली, चोच, तण, माकड, अडाणी, उधोग, शेत, पाणी, पेटी, विनंती, ओंजळ, आंधळा, काय, धुर, पंख, ताक, कान, गाय.

*देशी/देशीज शब्द :*

*महाराष्ट्रातील मूळ रहिवाशांच्या बोलीभाषेमधील वापरल्या जाणार्‍या शब्दांना 'देशी शब्द' असे म्हणतात.*

*उदा.*

झाड, दगड, धोंडा, घोडा, डोळा, डोके, हाड, पोट, गुडघा, बोका, रेडा, बाजारी, वांगे, लुगडे, झोप, खुळा, चिमणी, ढेकूण, कंबर, पीठ, डोळा, मुलगा, लाजरा, वेढा, गार, लाकूड, ओटी, वेडा, अबोला, लूट, अंघोळ, उडी, शेतकरी, आजार, रोग, ओढा, चोर, वारकरी, मळकट, धड, ओटा, डोंगर.

*परभाषीय शब्द :*

*संस्कृत व्यतिरिक्त इतर भाषांमधून मराठीत आलेल्या शब्दांना 'परभाषीय शब्द' असे म्हणतात.*

*1) तुर्की शब्द*
कालगी, बंदूक, कजाग

*2) इंग्रजी शब्द*
टी.व्ही., डॉक्टर, कोर्ट, पेन, पार्सल, सायकल, स्टेशन, हॉस्पिटल, बस, फाईल, रेल्वे, पास, ब्रेक, कप, मास्तर, फी, बॉल, स्टॉप, ऑफिस, एजंट, टेलिफोन, सिनेमा, सर्कस, पॅंट, बॅट, पोस्ट, तिकीट, ड्रायव्हर, मोटर, कंडक्टर, नंबर, टीचर, सर, मॅडम, पेपर, नर्स, पेशंट, इंजेक्शन, बटन ड्रेस, ग्लास, इत्यादी.

*3) पोर्तुगीज शब्द*
बटाटा, तंभाखू, पगार, बिजागरी, कोबी, हापूस, फणस, घमेले, पायरी, लोणचे, मेज, चावी, तुरुंग, तिजोरी, काडतुस.

*4) फारशी शब्द*
रवाना, समान, हकीकत, अत्तर, अब्रू, पेशवा, पोशाख, सौदागार, कामगार, गुन्हेगार, फडवणीस, बाम, लेजीम, शाई, गरीब, खानेसुमारी, हजार, शाहीर, मोहोर, सरकार, महिना हप्ता.

*5) अरबी शब्द*
अर्ज, इनाम, हुकूम, मेहनत, जाहीर, मंजूर, शाहीर, साहेब, मालक, मौताज, नक्कल, जबाब, उर्फ, पैज, मजबूत, शहर, नजर, खर्च, मनोरा, वाद, मदत, बदल.

*6) कानडी शब्द*
हंडा, भांडे, अक्का, गाजर, भाकरी, अण्णा, पिशवी, खोली, बांगडी, लवंग, अडकित्ता, चाकरी, पापड, खलबत्ता, किल्ली, तूप, चिंधी, गुढी, विळी, आई, रजई, तंदूर, चिंच, खोबरे, कणीक, चिमटा, नथ, तांब्या, उडीद, पाट, गाल, काका, टाळू, गादी, खिडकी, गच्ची, बांबू, ताई, गुंडी, कांबळे.

*7) गुजराती शब्द*
सदरा, दलाल, ढोकळा, घी, डबा, दादर, रिकामटेकडा, इजा, शेट.

*8) हिन्दी शब्द*
बच्चा, बात, भाई, दिल, दाम, करोड, बेटा, मिलाप, तपास, और, नानी, मंजूर, इमली.

*9) तेलगू शब्द*
ताळा, अनरसा, किडूकमिडूक, शिकेकाई, बंडी, डबी.

*10) तामिळ शब्द*
चिल्ली, पिल्ली, सार, मठ्ठा.


*सिद्ध व सधीत शब्द :*

*1) सिद्ध शब्द—*

*भाषेत जे शब्द मुळात धातू असतात त्यांना 'सिद्ध शब्द' असे म्हणतात.*

उदा. ये, जा, खा, पी, बस, उठ, कर, गा इत्यादी.

*सिद्ध शब्दांचे 3 प्रकार पडतात.*

*अ) तत्सम*

*ब) तदभव*

*क) देशी (यांचा अभ्यास आपण यापूर्वी केला आहे)*

*2) साधीत शब्द—*

*सिद्ध शब्दाला म्हणजेच धातूच्या पूर्वी उपसर्ग किंवा नंतर प्रत्यय लागून 'साधित शब्द' तयार होतो.*

*साधित शब्दांचे पुढील 4 प्रकार पडतात*

*अ)उपसर्गघटित*

*ब) प्रत्ययघटित*

*क) अभ्यस्त*

*ड) सामासिक*

*अ) उपसर्गघटित शब्द—*

*शब्दाच्या पूर्वी जी अक्षरे जोडली जातात त्यांना उपसर्ग असे म्हणतात. तसेच अशी अक्षरे जोडून जे शब्द तयार होतात त्या शब्दांना 'उपसर्ग घटित शब्द' असे म्हणतात.*


उदा. अनुभव, अपयश, अधिकार, अवगुण अधिपती, उपहार, आकार, साकार, प्रतिकार, प्रकार इ.

वरील शब्दांमध्ये अनु. अप, अधि, अव, अधि, उप, आ, सा, प्रति,प्रइ. उपसर्ग लागलेली आपल्याला दिसतात. असे उपसर्ग लागून तयार होणार्‍या शब्दांना उपसर्ग घटित शब्द असे
म्हणतात


*ब) प्रत्ययघटित शब्द—*

*धातूच्या कि

ंवा शब्दांच्या पुढे एक किंवा अधिक अक्षरे लावून प्रत्यय तयार होतात व तयार होणार्‍या शब्दांना 'प्रत्ययघटित शब्द' असे म्हणतात.*


उदा. जनन, जनक, जननी, जनता इ.

वरील शब्दांना न,क, नी ता ही प्रत्यय लागलेली आपल्याला दिसतात असे प्रत्यय लावून तयार होणार्‍या शब्दांना 'प्रत्ययघटित शब्द' असे म्हणतात.

*क) अभ्यस्त शब्द—*

*एखाधा शब्दांत एका शब्दाची अथवा काही अक्षरांनी पुनरावृत्ती झालेली असते. अशा शब्दांना 'अभ्यस्त शब्द' असे म्हणतात. अभ्यसतचा अर्थ दुप्पट करणे असा होतो.*


उदा. आतल्या आत, शेजरीपाजारी, किरकिर इ.

*अभ्यस्त शब्दांचे खलील 3 प्रकार पडतात.*

*i) पूर्णाभ्यस्त*

*ii) अंशाभ्यस्त*

*iii) अनुकरणवाचक*


*i) पूर्णाभ्यस्त शब्द—*

*एक पूर्ण शब्द जेव्हा पुन्हा येऊन जोडशब्द तयार होतो त्याला पूर्णाभ्यस्त शब्द असे म्हणतात.*

उदा. बारीक बारीक, कळाकाळा, आतल्या आत, हळहळ, वटवट, कळकळ, मळमळ, बडबड, समोरासमोर, हळूहळू, पुढेपुढे, पैसाच पैसा, मजाच मजा, हिरवेहिरवे इ.

*ii) अंशाभ्यस्त शब्द—*

*जेव्हा पूर्ण शब्द हा जोडशब्दात जशाच्या तसा पुन्हा येतो एखादे अक्षर बदलून येतो तेव्हा त्या जोडशब्दांना अंशाभ्यस्त शब्द असे म्हणतात.*

उदा. अदलाबदल, उलटसुलटा, शेजारीपाजारी, बारीकसारीक, लाडीगोडी, सोक्षमोक्ष, जिकडेतिकडे, गोडधोड, गडबड, जाळपोळ, दगडबिगड, किडूकमिडूक, घरबीर इ.

*iii) अनुकरणवाचक शब्द—*

*ज्या शब्दांमध्ये एखाधा ध्वनिवाचक शब्दांची पुनरावृत्ती झालेली असते, अशा शब्दांना अनुकरणवाचक/नादानुकारी शब्द असे म्हणतात.*

उदा. किरकिर, खडखडाट, रिमझिम, गुणगुण, घणघण, कडकडाट, टिकटिक, गडगड इ.

*ड) सामासिक शब्द—*

*जेव्हा दोन किंवा अधिक शब्द एकमेकांमधील परस्पर संबंधामुळे एकत्र येऊन तयार होणार्‍या शब्दाला 'सामासिक शब्द' असे म्हणतात.*

उदा. पोळपाट, देवघर, दारोदार इ.

From Marathi Mhani app:

ओल्याबरोबर सुके जळते.

Meaning:
वाईटाबरोबर कधी कधी चांगल्या माणसाचेही नुकसान होते.

From Marathi Mhani app:

ओळखीचा चोर जीवे मारी.

Meaning:
ओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा भयंकर असतो.

प्रश्नसंच:

1. खालील वाक्यांपैकी कोणत्या वाक्यातील 'श्रीमंत' शब्द नामाचे कार्य करतो ?
वाक्य क्र.1 श्रीमंत माणसांना गर्व असतो.
वाक्य क्र.2 श्रीमंतांना गर्व असतो

वाक्य क्र.1        वाक्य क्र.2    वाक्य क्र.1 व 2         यापैकी नाही

उत्तर : वाक्य क्र.1 व 2

2. वाक्य क्र.1 गवळी धार काढली. वाक्य क्र.2 : राम भजे खातो, या वाक्यापैकी कोणत्या वाक्यातील क्रियापद हे समर्पक क्रियापद आहे ?

वाक्य क्र.1         वाक्य क्र.2          वाक्य क्र.1 व 2          यापैकी नाही

उत्तर : वाक्य क्र.1 व 2  

3. खालीलपैकी कोणते क्रियाविशेषण नाही ?

वेगात             जोरात             हळूहळू              तलम     

उत्तर : वेगात

4. मरावे परी कीर्तीरूपे उरावे. या वाक्यात 'परी' हे कोणते अव्यय आहे ?

उभयान्वयी अव्यय         शब्दयोगी अव्यय         केवलप्रयोगी अव्यय         समुच्च्यबोधक अव्यय

उत्तर : केवलप्रयोगी अव्यय

5. नळे इंद्रासी असे बोलीजेले. या वाक्यातील प्रयोग ओळखा ?

कर्मणी प्रयोग         कर्तरी प्रयोग         कर्तृककर्मणी प्रयोग         नवीन कर्मणी प्रयोग

उत्तर : कर्तृककर्मणी प्रयोग

6. 'आम्हा मुलांना कोण विचारतो' ? या वाक्यातील विशेषनाचा प्रकार सांगा .

दर्शक विशेषण         प्रश्नार्थक विशेषण         सर्वनामिक विशेषण          यापैकी नाही

उत्तर : सर्वनामिक विशेषण

7. 'मी नककीच क्रिकेट शिकेन.' या वाक्यातील अर्थ कोणता ?

आज्ञार्थ         विध्यर्थ         संकेतार्थ         यापैकी नाही   

उत्तर : यापैकी नाही

8. 'चूक' या शब्दाचे अनेकवचन रूप सांगा .

चूका          चुकी         चूक     यापैकी नाही  

उत्तर : चुका

9. 'हरी' या नामाचा प्रकार ओळखा .

विशेषणाम         सामान्यनाम         धातुसाधित नाम         यापैकी नाही

उत्तर : विशेषणाम

10. 'खोंड' या शब्दाचे लिंग कोणते ?

नपुसकलिंग         स्त्रीलिंग         पुल्लिंग          यापैकी नाही

उत्तर : पुल्लिंग

#मराठी_साहीत्यातील_महत्वाच्या_कादंबऱ्या
.
1.ययाती------- वि.स.खांडेकर
2.गारंबीचा बापू--श्री ना पेंडसे
3. रथचक्र------श्री ना पेंडसे
4. शितू-------- गो.नी.दांडेकर
5. बनगरवाडी-- व्यंकटेश मांडगूळकर
6. फकिरा------अण्णाभाऊ साठे
7. स्वांमी ------रणजित देसाई
8. श्रीमान योगी-रणजित देसाई
9. कोसला------भालचंद्र नेमाडे
10. कोंडूरा-----शिवाजीराव सावंत
11. झुंज-------ना.स.इनामदार
12. आनंदी गोपाळ--श्री.ज.जोशी
13. माहीमची खाडी--मधु
मंगेश कर्णिक
14. गोतावळा-------आनंद य़ादव
15. पाचोळा--------रा.रं.बोराडे
16. मुंबई दिनांक----अरुण साधु
17. सिंहासन-------अरुण साधु
18. गांधारी---------ना.धो.महानोर
19.वस्ती वाढते आहे-भा.ल.पाटील
20. थँक यू मिस्टर ग्लाड---अनिल बर्वे
21. घर गंगेच्या काठी------ज्योत्स्ना देवध
रे22. वस्ती--------------- महादेव मोरे
23. पवनाकाठचा धोंडी ----गो.नी.दांडेकर
24. सावित्री------------- पु.शी.रेगे
25. बॅरिस्टर------------ जयवंत दळवी
26. श्यामची आई---------सानेगुरुजी
27. आस्तीक ----------- साने गुरुजी
28. अकुलिना------------पु.भा.भावे
29. आकाशाची फळे------ग.दि.मांडगूळकर
30. काळेपाणी-----------वि.दा.सावरकर
31. मृण्मयी-------------गो.नी.दांडेकर
32. पडघवली-----------गो.नी.दांडेकर
33. अमृतवेल-----------वि.स.खांडेकर.