विरुद्ध अर्थी शब्द :

शब्द अर्थ
तिरपा सरळ
नम्रता गर्विष्ठपणा
एकमत दुमत
उदय अस्त
आशीर्वाद शाप
अधिक उणे
धूर्त भोळा
थोर सान
अनुयायी पुढारी
धनवंत गरीब
निंध वंध
दोषी निर्दोषी
दीर्घ र्हीस्व
अभिमानी निराभिमानी
देशभक्त देशद्रोही
अक्कलवान बेअक्कल
दाट विरळ
अनायास सास
कृत्रिम नैसर्गिक
सकर्मक अकर्मक
लोभी निर्लोभी
लाजरा धीट
साहेतुक निर्हेतुक
हिंसा अहिंसा
राजमार्ग आडमार्ग
श्वास नि:श्वास
सुर असुर
साक्षर निरक्षर
सुरस निरस
पूर्णांक अपूर्णांक
नि:शस्त्र सशस्त्र
सुजाण अजाण
गंभीर अवखळ
सुलक्षणी कुलक्षणी
चोर साव
सुज्ञ अज्ञ
सुकाळ दुष्काळ
सगुण निर्गुण
टणक मऊ/ मृदु
चपळ मंद
सुबोध दुर्बोध
अनीती नीती
सदैव दुर्दैव
दुष्ट सुष्ट
स्वातंत्र्य पारतंत्र्य
साकार निराकार
स्वर्ग नरक
दिन रजनी
अध्ययन अध्यापन
स्वकीय परकीय
मनोरंजक कंटाळवाणे
सौंदर्य कुरूपता
खंडन मंडन
एकी बेकी
उघड गुप्त
अवखळ गंभीर
उथळ खोल
पूर्वगामी कर्मत
अतिवृष्टी अनावृष्टी
रणशूर रणभिरू
माजी आजी
शाप वर
अवनत उन्नत
तीव्र सौम्य
शीतल तप्त, उष्ण
कंजूष उघडया
अवधान अनावधान
प्रसन्न अप्रसन्न
मर्द नामर्द
शंका खात्री
कृपा अवकृपा
व्दार जीत
गमन आगमन
कल्याण अकल्याण
ज्ञात अज्ञात
स्तुति निंदा
वंध निंध
सत्कर्म दुष्कर्म
खरे खोटे
भरती ओहोटी
स्थूल सूक्ष्म, कृश
सुसंबद्ध असंबद्ध
हर्ष खेद
विधायक विघातक
हानी लाभ
संघटन विघटन
सुंदर कुरूप
सार्थक निरर्थक
स्वस्थ अस्वस्थ
लठ्ठ कृश, बारीक
भरभराट र्हास
मलूल टवटवीत
सुसंगत विसंगत
तप्त थंड
आंदी अनादी
धर्म अधर्म
सनाथ अनाथ
सशक्त अशक्त
कीर्ती अपकीर्ती
ऐच्छिक अनैच्छिक
गुण अवगुण
अनुकूल प्रतिकूल
उत्तीर्ण अनुत्तीर्ण
यश अपयश
आरंभ अखेर
रसिक अरसिक
उंच सखल
आवक जावक
कमाल किमान
उच्च नीच
आस्तिक नास्तिक
अल्पायुषी दीर्घायुषी
अर्वाचीन प्राचीन
उगवती मावळती
अपराधी निरपराधी
उपद्रवी निरुपद्रवी
कृतज्ञ कृतघ्न
खरेदी विक्री
गध पध
उपयोगी निरुपयोगी
उत्कर्ष अपकर्ष
उचित अनुचित
जहाल मवाळ
जमा खर्च
चढ उतार
कर्णमधुर कर्णकर्कश
गोड कडू
कच्चा पक्का
चंचल स्थिर
चढाई माघार
चिमुकला प्रचंड
जलद सावकाश
तीक्ष्ण बोथट
शक्य अशक्य
दृश्य अदृश्य
प्रेम व्देष
समता विषमता
सफल निष्फल
शोक आनंद
पौर्वात्य पाश्चिमात्य
मंजूर नामंजूर
विधवा सधवा
अज्ञान सज्ञान
पोक्त अल्लड
लायक नालायक
सजातीय विजातीय
सजीव निर्जीव
सगुण निर्गुण
साक्षर निरक्षर
प्रकट अप्रकट
नफा तोटा
सुशिक्षित अशिक्षित
शांत रागीट
सुलभ दुर्लभ
सदाचरण दुराचरण
सह्य असह्य
सधन निर्धन
बंडखोर शांत
संकुचित व्यापक
सुधारक सनातनी
सुदिन दुर्दिन
ऋणको धनको
क्षणभंगुर चिरकालीन
आभ्राच्छादित निरभ्र
अबोल वाचाळ
आसक्त अनासक्त
उत्तर प्रत्युत्तर
उपकार अपकार
ग्राह्य व्याज्य
घाऊक किरकोळ
अवजड हलके
उदार अनुदार
उतरण चढण
जागृत निद्रिस्त
टंचाई विपुलता
तारक मारक
दयाळू निर्दय
नाशवंत अविनाशी
धिटाई भित्रेपणा
पराभव विजय
राव रंक
रेलचेल टंचाई
सरळ वक्र
शाश्वत आशाश्वत
सधन निर्धन
वियोग संयोग
मृर्त अमृर्त
राकट नाजुक
लवचिक ताठर
सचेतन अचेतन
वैयक्तिक सामुदायिक
सूचिन्ह दुश्चिन्ह
सुकीर्ती दुष्कीर्ती
रुचकर बेचव
प्रामाणिक अप्रामाणिक
लिखित लिखित
विवेकी अविवेकी
______________________________________
आमचे चॅनेल जॉईन करण्यासाठी @marathi येथे क्लिक करा.

From Marathi Mhani app:

अंगी उणा तर जाणे खाणाखुणा.

Meaning:
जर एखाद्या दोषाबद्दल बोलणे निघाले तर ते आपणांसंबंधीच बोलत आहेत असे वाटते.

From Marathi Mhani app:

अंगी धावे कामासाठी गती झाली उफराटी.

Meaning:
एखादा मनुष्य काम करण्यासाठी खूप परिश्रम करतो पण योग्य दिशा न मिळाली तर त्याचे श्रम व्यर्थ जातात.

प्रश्नसंच 1 : मराठी

१) नामाऐवजी वापरल्या जाणार्‍या शब्दाला काय म्हणतात ?
अ) विशेष नाम
ब) सर्वनाम
क) विशेषण
ड) क्रियापद
उत्तर : ब
====================

२) शब्दाच्या किती जाती आहेत?
अ) आठ
ब) पाच
क) तीन
ड) बारा
उत्तर :अ
====================

३) विसंगत पर्याय निवडा
अ) क - ख
ब) च - छ
क) ब - भ
ड) त - थ
उत्तर : क
====================

४) हरणाच्या कानात वारा शिरला ? (कर्ता ओळखा)
अ) हरीण
ब) शिरला
क) कान
ड) वारा
उत्तर : अ
====================

५) समाजात वावरणारे असले साप ठेचून काढले पाहिजे ? (शब्द शक्ती ओळखा )
अ) लक्षणा
ब) व्यंजना
क) अभिधा
ड) वरील पैकी सर्व
उत्तर : ड
====================

६) नीलकंठ, रक्तचंदन, मुखकमल समासाचा प्रकार ओळखा ?
अ) द्विगु समास.
ब) द्वंद्वाव समास
क) कर्मधारय समास
ड) अलुक तत्पुरुष समास.
उत्तर : क
====================

७) स्वताशी केलेले भाषण म्हणजेच ?
अ) संवाद
ब) स्वगत
क) वाद
ड) नांदी
उत्तर : ब
====================

८) राजु जोराने धावतो. (प्रयोग ओळखा )
अ) भावे प्रयोग
ब) कर्मणी प्रयोग
क) सकर्मक कर्तरी
ड) अकर्मक कर्तरी
उत्तर :क
====================

९) कर्म, दुग्ध, हस्त, कोमल हे कोणत्या प्रकारचे शब्द आहे?
अ) देशी
ब) तत्सम
क) तत्भव
ड) परभाषीय
उत्तर : ब
====================

१०) आई सारखी मायाळू आईच . (अलंकार ओळखा )
अ) उपमा
ब) व्यतिरेक
क) अनन्वय
ड) रुपक
उत्तर : ड
====================
Join our channel here @marathi

विषय मराठी


शब्दाच्या जाती

1)नाम -
जे शब्द प्रत्यक्ष किंवा काल्पनिक वस्तूची, वस्तूच्या गुणांची नावे असतात अशा शब्दांना नाम असे म्हणतात.


उदाहरण - घर, आकाश, गोड

2)सर्वनाम-

जे शब्द नामाच्या ऐवजी वापरले जातात त्या शब्दांना सर्वनाम असे म्हणतात.


उदाहरण - मी, तू, आम्ही

3) विशेषण-

जे शब्द नामाबद्दल जास्त माहिती सांगतात त्या शब्दांना विशेषण असे म्हणतात.
उदाहरण - गोड, उंच

4)क्रियापद-

जे शब्द वाक्यातील क्रिया दाखवतात व त्या वाक्याचा अर्थ पूर्ण करतात त्या शब्दांना क्रियापद असे म्हणतात.

उदाहरण - बसणे, पळणे

5)क्रियाविशेषण-

जे शब्द क्रियापदाबद्दल जास्त माहिती सांगतात त्या शब्दांना क्रियाविशेषण असे म्हणतात.
उदाहरण - इथे, उद्या

6) शब्दयोगी अव्यय-

जे शब्द नामांना किंवा सर्वनामांना जडून येतात व वाक्यातील शब्दांचा संबंध दाखवतात त्या शब्दांना शब्दयोगी अव्यय असे म्हणतात.

उदाहरण - झाडाखाली, त्यासाठी


7) उभयान्वयी अव्यय-

जे शब्द दोन शब्द किंवा वाक्य यांना जोडतात त्या शब्दांना उभयान्वयी अव्यय असे म्हणतात.

उदाहरण - व, आणि, किंवा

8) केवलप्रयोगी अव्यय-

जे शब्द आपल्या मनातील वृत्तीकिंवा भवन व्यक्त करतात त्या शब्दांना केवलप्रयोगी अव्यय असे म्हणतात.

उदाहरण - अरेरे, अबब
___________________________________
आमचे चॅनेल जॉईन करण्यासाठी @marathi येथे क्लिक करा .

🔹 टोपण नावे - कवी / साहित्यिक 🔹

1) यशवंत - यशवंत दिनकर पेंढारकर
2) मोरोपंत - मोरोपंत रामचंद्र पराडकर
3) रामदास - नारायण सुर्याजीपंत ठोसर
4) दत्त - दत्तात्रय कोंडो घाटे
5) आरती प्रभू - चिंतामण त्र्यंबक खानोलकर
6) बी - नारायण मुरलीधर गुप्ते
7) लोकहितवादी - गोपाळ हरी देशमुख
8) दिवाकर - शंकर काशिनाथ गर्गे
9) माधव ज्युलियन - माधव त्र्यंबक पटवर्धन
10) अज्ञातवासी - दिनकर गंगाधर केळकर
______________________________________
जॉईन करा आमचे मराठी व्याकरणाचे चॅनेल , जॉईन होण्यासाठी @Marathi येथे क्लिक करा. चॅनेल ओपन झाले कि तळाशी join ऑप्शन असेल त्यावर क्लिक करा.

🔹महराष्ट्रातील महत्त्वाच्या संताची समाधीस्थाने :

[संत] - [समाधीस्थाने]

गाडगे महाराज - अमरावती
रामदासस्वामी - सज्जनगड
एकनाथ - पैठण
गजानन महाराज - शेगाव
द्यानेश्वरी - आळंदी
गोरोबा कुंभार - ढोकी
चोखा मेळा - पंढरपूर
मचिन्द्रनाथ - सप्तशृंगी
तुकडोजी महाराज - मोझरी
संत तुकाराम - देहू
साईबाबा - शिर्डी
जनार्दनस्वामी - दौलताबाद
निवृत्तीनाथ - त्र्यंबककेश्वर
दामाजी पंत - मंगळवेढा
श्रीधरस्वामी - पंढरपूर
गुरुगोविंदसिंह - नांदेड
रामदासस्वामी - जांब
द्यानेश्वर - आपेगाव
सोपानदेव - आपेगाव
गोविंदप्रभू - रिधपुर
जनाबाई - गंगाखेड
संत तुकाराम - देहू
निवृत्तीनाथ - आपेगाव
नरसी - हिंगोली
_____________________________________
जॉईन करा आमचे मराठी व्याकरणाचे चॅनेल , जॉईन होण्यासाठी @Marathi येथे क्लिक करा. चॅनेल ओपन झाले कि तळाशी join ऑप्शन असेल त्यावर क्लिक करा.

From Marathi Mhani app:

अंधारात केले पण उजेडात आले.

Meaning:
कितीही गुप्तपणे एखादी गोष्ट केली तरी ती काही दिवसांनी उजेडात येतेच.

From Marathi Mhani app:

अगं अगं म्हशी मला कुठे नेशी.

Meaning:
स्वतःला हवी असणारी गोष्ट दुसऱ्याच्या आग्रहाखातर केली असे भासवणे.

From Marathi Mhani app:

अगं माझे बायले, सर्व तुला वाहिले.

Meaning:
आपल्या पत्नीच्या म्हणण्याप्रमाणे सदैव वागणारी व्यक्ती.

From Marathi Mhani app:

अघळ पघळ अन् घाल गोंधळ.

Meaning:
मोठमोठ्या गोष्टी करणारी व्यक्ती कामात आळशी असते.

From Marathi Mhani app:

अटक्याचा सौदा आणि येरझारा चौदा.

Meaning:
एखाद्या छोट्या कामासाठी उगीचच जास्त मेहनत करावी लागणे.

From Marathi Mhani app:

अडक्याची भवानी, सापिकेचा शेंदूर.

Meaning:
क्षुल्लक गोष्टीसाठी भरमसाठ खर्च.

From Marathi Mhani app:

अडला हरी, गाढवाचे पाय धरी.

Meaning:
अडचणीच्या वेळी मूर्खाचीही मनधरणी करावी लागते.

From Marathi Mhani app:

अडली गाय फटके खाय.

Meaning:
एखादा माणूस अडचणीत सापडल्यावर त्याला हैराण करणे.

From Marathi Mhani app:

अपमानाची पोळी, सर्वांग जाळी.

Meaning:
स्वाभिमानी माणूस स्वत:चा अपमान कधीही सहन करीत नाही.

From Marathi Mhani app:

अन्नाचा मारलेला खाली पाही नि तलवारीचा मारलेला वर पाही.

Meaning:
सौम्यपणाने मनुष्य वश करता येतो पण उद्धटपणाने तो आपला शत्रू बनतो.

From Marathi Mhani app:

अन्नछत्रात जेवण वर मिरपूड मागणे.

Meaning:
फुकट तर जेवायचे वर पुन्हा मिजास दाखवायची.

From Marathi Mhani app:

अगं अगं म्हशी मला कुठे नेशी.

Meaning:
स्वतःला हवी असणारी गोष्ट दुसऱ्याच्या आग्रहाखातर केली असे भासवणे.

From Marathi Mhani app:

अगं माझे बायले, सर्व तुला वाहिले.

Meaning:
आपल्या पत्नीच्या म्हणण्याप्रमाणे सदैव वागणारी व्यक्ती.