Одамларнинг кундалик ҳаётини енгиллаштирган ихтирочи Чарльз Бейкер ҳақида

XIX аср охири ва XX аср бошлари Америкада саноат ва техника жадал ривожланаётган давр эди. Шу вақтда кўплаб оддий одамлар ҳаётини енгиллаштиришга қаратилган ихтиролар билан танилган шахслардан бири Чарльз Стонтон Лёрнед Бейкер бўлди.

Бейкер ҳаёти давомида 20 дан ортиқ ихтиро учун патент олади. У асосан амалиётда ҳар куни керак бўладиган ускуналар устида ишлайди. Унинг энг машҳур яратган қурилмаларидан бири автомобил учун автоматик домкрат ҳисобланади. Бу ихтиро орқали одамлар машинани кўтаришда аввалгидай қийналмайдиган бўлишган.

Шунингдек, у энергиядан тежамкор фойдаланиш имконини берадиган турли техник ечимларни ҳам таклиф қилган. Масалан, уй-рўзғор ишларига оид айрим ускуналарни содда ва қулай тарзда қайта яратган.

Чарльз С. Л. Бейкер катта лабораторияларда эмас, балки шахсий тажриба ва кузатишлари орқали ишлаган. Шу жиҳатдан унинг ишлари оддий одамнинг кундалик ҳаётига яқин бўлган. Унинг асосий мақсади катта илмий кашфиёт эмас, балки ҳар бир инсон ҳаётини енгиллаштириш эди.

Бейкер ўз даврида Эдисон ёки Тесла каби катта ном чиқармаган бўлса-да, унинг амалий ихтиролари замонавий техника ва маиший ускуналарда ўз таъсирини сақлаб қолган.

🌟@nurbekalimov

Гарделеген фожиаси ҳақида

Иккинчи жаҳон уруши инсоният тарихида энг даҳшатли саҳифалардан бири эди. Германиянинг Саксония-Анҳалт ҳудудидаги кичик Гарделеген шаҳарчаси ҳам шу қора хотирадан мустасно эмас. Бу ерда ташкил этилган Гарделеген концентрация лагери минглаб маҳбусларнинг азоб-уқубатларига гувоҳ бўлган.

1945 йил баҳорида фронт қисқараётган бир пайтда фашистлар Бухенвальд ва бошқа лагерлардан маҳбусларни Гарделегенга олиб келадилар. Улар орасида турли миллат вакиллари, асосан сиёсий маҳбуслар, партизанлар ва зиёлилар бор эди. Уларнинг аҳволи жуда оғир, озиқ-овқат етишмас, қочиш эса мутлақо имконсиз эди.

Урушнинг тугашига сал қолганда, апрель ойида фашистлар қонли жиноят содир этадилар. Қарийб 1000 маҳбусни саройга қамаб, тириклай ёқиб юборишади. Бу воқеа бутун дунё тарихида инсониятга қарши қилинган энг жирканч жиноятчилик актларидан бири сифатида қайд этилган.

Урушдан кейин Гарделегенда қурбонлар хотирасини абадийлаштириш мақсадида ёдгорлик мажмуаси барпо этилади. Ҳар йили минглаб одамлар у ерга ташриф буюриб, ҳалок бўлганларни хотирлайди.

🌟@nurbekalimov

Нукусдаги хакатонда бир гуруҳ ёшлар кўзни сканерлаш ёрдамида одамдаги барча касалликлар ҳақида маълумот берувчи чатботни тақдим этибди.

Гап шундаки, ҳозир бутун республика бўйлаб соғлиқни сақлаш соҳасида AI Hackaton`га старт берилган. Биринчи босқич 2 октябрь куни Нукус шаҳридан бошланди. Унда 100 дан ортиқ ёшлар қатнашмоқда.

Иштирокчилар ўзининг стартап ғояларини соҳа мутахассисларига тақдим этяпти, ғолиблар якунда республика босқичида иштирок этади. Унда ҳам ғалаба қозонганларга эса грант ва инвестициялар ажратиларкан. Қойил!😎

🌟@nurbekalimov

Афсонага айланган казак қаҳрамони

Козьма Фирсович Крючков — Дон вилоятининг Урюпинск туманида туғилган оддий казак оиласидан чиққан йигит эди. Унинг тақдири Россия тарихидаги энг оғир ва синовли йиллар билан чамбарчас боғлиқ бўлиб қолди.

1914 йил июль ойида Биринчи жаҳон уруши бошлангач, Крючков ва унинг юртдошлари фронтга сафарбар этилади. У 30 июль куни учта қўшни дон казаклари билан бирга 15 нафар немис отлиқ аскарлари билан тўқнаш келади. Ғоят нотенг кучларига қарамай, Крючков жасорат билан олдинга отилади. Унинг қўлида фақат найза ва шамшир бор эди. Манбаларга кўра, у ўзи 11 нафар душманни яраланган ҳолатида йиқитган, лекин бу рақам яна ҳам ортиқча кўрсатилиб, уни афсоналаштириб юборишган. Шу воқеадан кейин Крючков биринчи бўлиб Георгий хочининг кавалерига айланади.

Унинг сурати Россияда миллий қаҳрамон тимсолига айланади. Газеталарда, журналларда, плакатлар ва ҳатто конфет, гугурт қутиларида акс эттирилади. Бу халқ руҳиятини кўтариш ва фронтдаги аскарлар ркҳини кўтариш учун хизмат қилган. Крючков бир муддат бутун мамлакатдаги энг машҳур солдатлардан бирига айланади.

Уруш йилларида у чиндан ҳам матонатли хизмат қилади, бир қатор мукофотларга эга бўлади ва подхорунжий унвонигача кўтарилади. Лекин Россияда 1917 йилдаги инқилоб ва ундан кейинги Фуқаролик уруши барча нарсани ўзгартиради. Крючков сиёсий танловда оқлар томонини қўллаб-қувватлайди ва фуқаролар урушида улар сафида жанг қилади.

1919 йилда Лопуховка қишлоғи яқинидаги қонли тўқнашувда у ҳалок бўлади. Шундай қилиб, ёшлигидаёқ афсонага айланган казак қаҳрамонининг умри фақат 29 йил дааом этади.

🌟@nurbekalimov

Жангда жароҳат олмаган маршал

Франциянинг машҳур маршалларидан бири Андре Массена Наполеон даврининг энг йирик ҳарбий қўмондонларидан ҳисобланади. Унинг ҳаётидаги энг қизиқ жиҳатлардан бири шундаки, у ўнлаб қонли жангларда қатнашган, атрофидаги офицер ва аскарлар яраланса ҳам, ўзи бирор марта жангда жароҳат олмаган.

1809 йил ёзида Массена ўзининг ҳарбий истеъдодини тўла намоён қилади. Асперн ва Эсслингда Наполеоннинг фиаскоси давомида айнан Массена ўз қўшинлари билан жангда алоҳида жасорат кўрсатади. Ўндан ортиқ қишлоқлар бир неча бор қўлдан-қўлга ўтади, майдон ўликларга тўлиб кетади. Массенанинг барча адъютантлари йиқилади, остидаги от ядро зарбасидан титилиб кетади, лекин у ҳолатни совуққонлик билан бошқаришда давом этади. Унинг корпуси фақат буйруқ бўйича орқага чекинади, яраланганларни ташлаб кетмайди, душманга эса ҳеч қандай ўлжа қолдирмайди.

Ажабланарлиси шундаки, Массена бутун ҳарбий карьераси давомида фақат икки мартагина жароҳат олган, у ҳам жангда эмас. Биринчи марта Наполеон ов пайтида тасодифан унинг кўзига зарар етказган. Иккинчи марта эса Ваграм жангидан олдин хандаққа йиқилиб, оёғини чиқариб олган.

Шундай қилиб, «бир кўзли контрабандист» лақаби билан машҳур бўлган Массена Наполеон давридаги энг жасур ва омадли маршаллардан бири сифатида эсланади.

🌟@nurbekalimov

Эрон шоҳининг рус казак услубидаги гвардияси ҳақида

1878 йилда Эрон ҳукумати Россия тажрибасидан илҳомланиб, махсус Эрон казак бригадасини тузган. Бу қўшиннинг вазифалари жуда муҳим бўлган: давлат амалдорларини қўриқлаш, тартибсизликларни босиш ва ҳатто солиқ йиғиш ишларини назорат қилиш. Шоҳнинг мақсади шундай эдики, вақт ўтиб, бу казаклар Европа мамлакатларидаги гвардияга ўхшаш элита қўшинга айланиши керак эди.

Бригадани асосан Эрон Озарбайжони аҳолиси, кавказликлар ва маҳаллий форслар ташкил этган, лекин офицерлар Россиядан келтирилган. Бу ҳол Россиянинг Эрондаги сиёсий таъсирини кучайтириш нияти билан боғлиқ эди. Шу сабабли дастлабки йилларда бригадани молиялаштириш асосан Россия зиммасида бўлган.

1916 йилга келиб, Эрон казак бригадаси дивизия даражасига кўтарилган, лекин Россиядаги инқилоб ва Биринчи жаҳон уруши туфайли унга бўлган қизиқиш сўна бошлаган.

1920 йилда эса инглизлар босими билан Ризо Пахлавий (кейинчалик Эрон шахига айланган) бригада устидан назоратни қўлга олган. У айнан шу казаклар ёрдамида Теҳронни эгаллаб, ҳокимиятни ўз қўлига олган. Кейинчалик бригада ўз аҳамиятини йўқотган ва тарқатиб юборилган.

Шу тариқа, Эрон казак бригадаси Россия таъсири, Эрон мустақиллиги ва янги сулоланинг вужудга келиши билан боғлиқ муҳим ҳарбий тузилма сифатида тарихда из қолдирган.

🌟@nurbekalimov

Василий Чапаев — халқ орасида афсонага айланган қаҳрамон

Қизил Армия қўмондони Василий Иванович Чапаев 1887 йилда Чебоксар волостида деҳқон оиласида туғилган. Болалигида уни черков мактабига беришган, шундай қилиб, руҳоний бўлиши кутилган, лекин бу йўл уни жалб этмаган. У амалий ишларга уста, қобилиятли ёш йигит бўлиб етишади.

1908 йилда Чапаев ҳарбий хизматга чақирилиб, Киевда хизмат қилади. Бир йил ўтмай, эҳтимол касаллик ёки сиёсий сабабларга кўра, захирага бўшатилади. Биринчи жаҳон уруши олдидан оила қуриб, уч фарзандли бўлади ва устахона очиб, иконалар таъмири билан шуғулланади. Лекин уруш барча режаларни бузади. 1914 йил сентябрида у армияга чақирилиб, фронтга жўнатилади.

У 1915 йил бошларида фронтга етиб келади. Жануби-ғарбий фронтда жанг қилади, Перемишл қамали ва Галисиядаги позицион жангларда қатнашади. Жасорати учун бир неча марта мукофотланади. Бир неча марта оғир яраланади, лекин ҳар сафар сафига қайтади.

1917 йилда Чапаев болшевикларни қўллаб-қувватлаб, РСДРП(б) сафларига қўшилади. Октябрь инқилобидан сўнг Николаевск уездининг ҳарбий ва ички ишлар бўйича халқ комиссари этиб тайинланади. Кейинчалик у Шарқ фронтидаги бригадага қўмондон бўлади, Чехословак корпуси ва Комуч армиясига қарши жангларда катта ютуқларга эришади.

1919 йилда Чапаевнинг қўшинлари Уфани озод этишда муҳим роль ўйнайи. Лекин шу йилнинг 5 сентябрида Лбищенск яқинида унинг штаби оқ гвардиячилар томонидан кутилмаган ҳужумга учрайди. Чапаев ўз аскарларини ҳимоя қилиш учун Урал дарёси орқали чекинишга уринган пайтда оғир яраланади ва қон йўқотишдан ҳалок бўлади.

Василий Иванович Чапаев кейинчалик халқ оғзаки ижодида афсонага айланди.

🌟@nurbekalimov

2002 йил Маккадаги мактабда рўй берган фожиа ҳақида

2002 йил март ойида Саудия Арабистонининг муқаддас шаҳри Маккада қизлар учун мўлжалланган мактабда ёнғин содир бўлиб, 15 нафар ўқувчи ҳалок бўлади, яна 50 дан ортиқ қизалоқ оғир куйиш ва жароҳатлар билан шифохонага ётқизилади.

Гувоҳларнинг айтишича, фожиа янада оғирлашишига дин полициясининг ҳаракатлари сабаб бўлган. Улар қизларни бинодан чиқишга қўймаган, чунки ўқувчилар «шариат талабларига мос кийимда эмас» деб ҳисобланган. Шунингдек, полиция қутқарувчиларга ҳам бинога яқинлашишни тақиқлаган.

Натижада кўплаб болалар ёнғин ичида қолиб ҳалок бўлган. Бу воқеа нафақат Саудияда, балки бутун дунёда инсон ҳаёти ва диний қоидалар ўртасидаги мувозанат ҳақидаги баҳсларни кучайтирган.

Жамоатчилик босими остида Саудия ҳукумати 2010 йилда қутқарувчиларга аёлларни қандай кийимда бўлишидан қатъи назар ёрдам беришга рухсат беради.

🌟@nurbekalimov

Қирғин ва қайтиш йўли: Қрим татарларининг тақдири

1967 йил 5 сентябрда СССР Олий Совети Президиуми “Илгари Қримда яшаган татар миллатидан бўлган фуқаролар тўғрисида”ги қарорни қабул қилади. Бу ҳужжат расман қрим татарларига қаратилган санкцияларни бекор қилади, лекин уларнинг миллий автономиясини тикламайди ва Ватанга қайтиш учун ёрдам кўрсатмайди.

1944 йил баҳорида бошланган қатағон бу халқ тарихи учун энг оғриқли саҳифалардан бири бўлди. Атиги уч кун ичида, 18 майдан 20 майгача бўлган даврда 180 мингдан ортиқ қрим татари НКВД томонидан уйларидан ҳайдалади. Уларнинг асосий қисми Ўзбекистонга, шунингдек, Қозоғистон, Тожикистон ва Марий Эл ҳудудларига жўнатилади. Йўлдаги оғир шароитлар ва кейинги йиллардаги очарчилик минглаб инсонлар ҳаётини тортиб олади.

Совет ҳукумати уларни фашистларга ёрдам берганликда айблайди. Бу айблов бутун миллатга нисбатан жамоавий жазо сифатида қўлланади. Ҳолбуки, жангда Совет Иттифоқи қаҳрамонлари орасида қрим татарлари ҳам бор эди.

Сталин вафотидан кейин реабилитация жараёни бошланади, лекин уларнинг Қримдаги уй-жойларига аллақачон бошқа аҳоли жойлаштирилганди. 1967 йилги қарор ҳам фақат “қоғозда” адолатни тиклайди. Амалда эса кўпчилик ўз юртига қайта олмайди.

Фақат СССР парчаланиши арафасида, 1989–1991 йилларда қрим татарларига ўз она юртига қайтиш ва ер участкалари олиш имконияти берилади.

🌟@nurbekalimov

Истанбулдаги грек ва арман аҳолисига қарши қатағон ҳақида

1955 йилнинг 5 сентябрдан 6 сентябрга ўтар кечаси Истанбул тарихидаги энг қора саҳифалардан бири юз беради. Шаҳардаги грек ва арман жамоаларига қарши қўрқинчли оммавий қирғин амалга оширилади.

Истанбул (собиқ Константинопол) асрлар давомида турли миллат ва дин вакилларининг яшаш маскани бўлиб келган. Лекин Усмонлилар империяси тугаб, Туркия Республикаси тузилгандан кейин этник ва диний зиддиятлар тобора кескинлашади. 1923 йилдаги грек-турк аҳоли алмашинувидан кейин ҳам греклар ва арманлар нисбатан катта жамоа сифатида шаҳарда қолганди.

1955 йилда эса вазият издан чиқади. Грециядаги Салоники шаҳрида, Мустафо Камол Отатурк туғилган уйда гўёки “греклар портлатиш содир қилди” деган ёлғон хабар тарқалади. Аслида буни Туркиядан келган посбон ўзи амалга оширган бўлса-да, матбуот буни провокация сифатида ёритади. Натижада Истанбул кўчаларида радикал гуруҳлар тўпланиб, юзлаб грек ва арман хонадонларига ҳужум қилади.

Полиция ва ҳукумат бу зўравонликка деярли аралашмайди, аксинча, бу ҳолат “миллий ғазаб” деб баҳоланди. Шу кеча 4000 дан ортиқ уй, 73 черков, 1 синагога, 2 монастир ва 26 мактаб вайрон қилинади. Одамлар ўлдирилган, дўппосланган, аёллар зўрланган, қўрқув ва нафрат муҳити бутун шаҳарни қамраб олади.

Рақамлар сўз билан ифодаланмас даражада эди. Ўнлаб одамлар ҳалок бўлади, юзлаб киши жароҳатланади, минглаб оилалар юртни тарк этади. Греклар сони 10 йил ичида 100 мингдан 48 мингга, кейинчалик эса 2 минггача қисқаради.

Бу воқеа учун ҳеч қачон расмий кечирим сўралмади. Лекин у тарихдан ўчмайди. Аксинча, миллатчилик ва нафрат сиёсатининг қандай оқибатларга олиб келишига оғриқли мисол бўлиб қолди.

🌟@nurbekalimov

Адабиёт бўйича Нобел мукофотига венгриялик ёзувчи Ласло Краснахоркаи сазовор бўлди. У "қиёмат даҳшати шароитида санъатнинг қудратини яна бир бор тасдиқлаган ҳаяжонли ва башоратли ижоди учун" тақдирланди.

🌟@nurbekalimov