ریشه‌شناسی و معنای نام کشورها

بر پایه منابع دانشگاهی زبان‌شناسی تاریخی و جغرافیای تاریخی مانند:

Oxford Dictionary of World Place Names

Cambridge Encyclopedia of Language


آمریکا 🇺🇸

از نام Amerigo Vespucci دریانورد ایتالیایی. نقشه‌نگاران آلمانی در اوایل قرن شانزدهم قاره‌ی تازه‌کشف‌شده را America (به معنای زمین آمریگو) نامیدند.

انگلیس 🏴󠁧󠁢󠁥󠁮󠁧󠁿

از Englaland در انگلیسی کهن، یعنی سرزمین انگل‌ها (Angles)، یکی از قبایل ژرمنی مهاجر به بریتانیا در سده‌ی پنجم میلادی.

فرانسه 🇫🇷

از لاتین Francia، یعنی «سرزمین فرانک‌ها. فرانک‌ها قوم ژرمنی بودند که پس از سقوط امپراتوری روم غربی در آن ناحیه فرمانروایی کردند.

آلمان🇩🇪

از لاتین Alamannia، یعنی «سرزمین آلامان‌ها» (یکی از قبایل ژرمنی). در خود زبان آلمانی، Deutschland به معنی «سرزمین مردم» (از ریشه‌ی diutisc = مردمی یا ملی) است.

ایتالیا🇮🇹

از لاتین Italia، که خود از ریشه‌ی یونانی Italoi می‌آید؛ احتمالاً به معنی «سرزمین گوساله‌ها» یا «جای پرورش گاو»، بر پایه‌ی ریشه‌ی هندواروپایی wet- (گاو نر).

ژاپن 🇯🇵

از تلفظ چینی Rìběn (日本) به معنی «منشأ خورشید» یا «جایی که خورشید طلوع می‌کند». در زبان‌های اروپایی از تلفظ چینی جنوبی Jippon → Japan وارد شد.

ایران 👑

از ریشه‌ی اوستایی و پارسی میانه Aryānām به معنی «سرزمین آریاییان» یا «جایگاه مردمان آریایی».

چین 🇨🇳

از دودمان Qin (秦، تلفظ: «چین»). این دودمان نخستین امپراتوری متحد چین بود (۲۲۱ پ.م). نام آن از طریق فارسی باستان و سانسکریت به اروپا راه یافت.

جمهوری آذربایجان 🇦🇿

از نام کهن Āturpātakān در پارسی میانه (و در یونانی Atropatene). این واژه از نام ساتراپ هخامنشی، آتروپات، گرفته شده است. Āturpātakān یعنی جایگاه پاسدار آتش.

عراق 🇮🇶

از واژه‌ی فارسی میانه و عربی‌شده‌ی ʿErāq (عِراق). ریشه‌ی آن Erak، واژه‌ای ایرانی است یعنی زمین پست یا پایین

➖➖➖➖➖➖➖

ریشه نام شهرها از همین منابع معتبر:

تهران
از tih/tah (پایین یا گرم) + rān (جایگاه) = «جای گرم و پایین‌دست».

کرج
ریشه‌ی پهلوی Karaj به معنی «کاریز، مجرای آب» یا «محل کار».

قم
از واژه‌ی کهن Kam یا Kom به معنی «برآمدگی، بلندی». در فارسی میانه به معنی «شهرک» یا «محل جمع».

اصفهان
از Spahān (سپاهان) = «جای سپاه» یا «پایگاه نظامی».

شیر‌از
از واژه‌ی پارسی میانه Shirāj یا Shirāz، احتمالاً از khshīr-razh (در زبان ایلامی-پارسی) به معنی «دژ یا جایگاه روشن». روایت مردمی درباره‌ی «شیر» و «راز» پایه‌ی زبانی ندارد.

یزد
از واژه‌ی اوستایی Yazata- (ایزد، مقدس) = «جایگاه مقدس».

کرمان
از Karmān در پارسی باستان، ریشه در kar (مرد، قوم) + پسوند -mān (جایگاه) = «سرزمین مردم» یا «جای مردمان».

اهواز
از Hūz (نام قوم ایلامی ساکن خوزستان) + پسوند جمع عربی. Hūz ← Khūz ← Ahvāz = «سرزمین خوزها».

تبریز
ریشه‌ی محتمل از واژه‌ی پارتی Tapriz یا Tavrez، احتمالا به معنی «گرم‌کننده» یا «جایی برای درمان تب» (بر پایه‌ی روایت تاریخی «تب‌ریز»).

ارومیه
از واژه‌ی آشوری Urmiya یا Urme = «شهر آب». از ریشه‌ی آرامی Ur (شهر) + miya (آب).

زنجان
از Zangan (پارسی میانه)، به معنی «مردمان» یا «جایگاه مردم». یونانی‌ها آن را Zendjana ضبط کردند.

همدان
از واژه‌ی پارسی باستان Hagmatāna = «جای گردهمایی». مرکز دولت مادها.

سنندج
از کردی Sena dezh = «دژ یا قلعه‌ی سِنه»

کرمانشاه
از نام دودمان ساسانی Kirmānshāhān = «شاه کرمان». عنوان افتخاری یکی از شاهزادگان ساسانی.

خرم‌آباد
ترکیب فارسی «خرم» (شاد، سرسبز) + «آباد» = «شهر سرسبز».

بوشهر
از Bokht Ardashir یا Bokht Shahr = «شهر ساخته‌ی اردشیر»؛ در گذر زمان به «بوشهر» تبدیل شد.

بندرعباس
از دوره‌ی صفوی، به احترام شاه‌عباس اول. پیش‌تر گمبرون (Gamrun) نام داشت.

مشهد
از عربی mashhad = «جای شهادت». به سبب دفن علی‌بن‌موسی‌الرضا

سمنان
ریشه‌ی نام روشن نیست؛ احتمالاً از قوم باستانی Samin یا واژه‌ی اوستایی Samanā به معنی «جای آرامش»

گرگان
از Varkāna (پارسی باستان) = «سرزمین گرگ‌ها». در متون یونانی Hyrcania

قزوین
از Kasbin یا Kasbīn = «سرزمین کاسیان» (قوم باستانی)

اراک
نام تازه‌تر از دوره‌ی قاجار، برگرفته از واژه‌ی فارسی میانه Ērāk (هم‌ریشه با عراق) = «زمین پست»

زاهدان
نام نوین به معنی «شهر زاهدان». پیش‌تر دوزاپ (Dozap) یا دُزآب = «قلعه‌ی آب» یا «دزد‌آب» زمینی که آب می‌کشد

بجنورد
از ترکیب «بژن» (نام شخص) + «گُرد» (پهلوی، به معنی قهرمان) = «قهرمان بژن»

ایلام
از Elam (نام تمدن باستانی عیلام) = «بلند، برآمده» در زبان اکدی.

اردبیل
از اوستایی Artavil = «جایگاه مقدس» (arta = مقدس + vil = مکان).

ساری
از نام شخص یا خاندان محلی سارویه. در متون طبری به صورت Saruyeh آمده.

چهار شهر باقی‌مانده

کدام پیوند از نظر علمی عمیق‌ترین است؟

پژوهش‌های زیست‌شناسی، روان‌شناسی رشد و عصب‌زیست‌شناسی نشان می‌دهند که در بیشتر انسان‌ها، پیوند عاطفی میان فرزند و مادر ژرف‌ترین و بنیادی‌ترین نوع رابطه است(نه مادر به فرزند). این به معنای برتری اخلاقی یا احساسی مادر نیست، بلکه به منشا زیستی و تکاملی این پیوند بازمی‌گردد.

از نظر زیست‌شناختی، مادر نخستین منبع بقاست. نوزاد از طریق بدن و چهره مادر تغذیه و تنظیم عاطفی می‌یابد. مغز نوزاد نسبت به چهره و صدای مادر الگوی پاسخ پاداش (dopaminergic reward) می‌سازد. این الگو در دوران رشد به صورت دلبستگی پایه‌ای باقی می‌ماند و از دید تکاملی برای بقا حیاتی است.

در بیشتر گونه‌های پستاندار، رابطه نوزاد با مادر بر مراقبت متمرکز است و ارتباط با پدر محدودتر. در انسان نیز مغز نوزاد به تماس، بوی بدن و لحن مادر واکنش عاطفی شدیدتری نشان می‌دهد. پژوهش‌های عصب‌تصویری نشان داده‌اند که نواحی آمیگدال و هیپوکامپ هنگام دیدن یا شنیدن مادر فعال‌تر می‌شوند.

از دید روان‌شناسی رشد، مادر نخستین «دیگری بزرگ» است که کودک از طریق او مفهوم عشق، امنیت و اعتماد را می‌سازد (مطابق نظریه‌های Bowlby و Winnicott). پدر معمولا نقشی الگویی و ساختاری دارد؛ کودک از او قانون و جهت‌گیری می‌آموزد، نه تنظیم هیجان. بنابراین نوع پیوندها متفاوت است: با مادر عاطفی‌تر و هیجانی‌تر، با پدر الگویی‌تر و ارزشی‌تر.

از دید فرهنگی نیز در بیشتر جوامع، مادر نقش مراقبت‌کننده اصلی را دارد. تماس جسمی و پرورش او با کودک معمولا طولانی‌تر و مداوم‌تر از هر عضو دیگر خانواده است. حتی در فرهنگ‌های مدرن که نقش پدر گسترده‌تر شده، اثر اولیه مادر بر ساختار هیجانی مغز پابرجا می‌ماند.
در نتیجه، علاقه شدید به مادر بازتاب پیوندی است که در نخستین سال‌های زندگی شکل می‌گیرد؛ پیوندی زیستی، روانی و تکاملی، نه نشانه انتخاب یا ناهنجاری. روابط با پدر، خواهر، برادر یا همسر نیز می‌توانند عمیق و تحول‌آفرین باشند، اما معمولا در سطح شناختی و اجتماعی ساخته می‌شوند، نه در سطح بقا و تنظیم هیجان.

نکته: این نوشتار تنها درباره ژرف‌ترین پیوند از منظر زیستی و روانی سخن می‌گوید. دیگر روابط انسانی ــ از والد به فرزند، همسر، یا خواهر و برادر ــ نیز ارزش و عمق خاص خود را دارند و در ساحت معنا، عشق یا اخلاق ممکن است برتر به شمار آیند.

سام

🚀 @ofoghroydad

مادر مقدس نیست؛ اسطورهاسطوره‌سازی از مادر چه آسیبی به تک‌تک ما می‌زند؟

گران‌ترین قهوه جهان از لحاظ شیمیایی متفاوت است چون در واقع مدفوع است

پژوهشگران دانشگاه مرکزی کرالا در هند به تازگی شیمی قهوه‌ای را بررسی کرده‌اند که به عنوان گران‌ترین قهوه جهان شناخته می‌شود و مشخص شده دلیل طعم و کیفیت ویژه آن، فرآیند طبیعی گوارش یک پستاندار کوچک آسیایی است. این پستاندار، با نام علمی Paradoxurus hermaphroditus و معروف به زباد آسیایی، دانه‌های قهوه را می‌خورد و دانه‌های هضم نشده را از طریق مدفوع دفع می‌کند...

خواندن این خبر ➡️

🚀 @ofoghroydad

آزمایش‌های انسانی ما را به تنفس از طریق مقعد نزدیک‌تر کرد

پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد که امکان انتقال اکسیژن به بدن انسان از طریق مقعد حداقل از نظر ایمنی ممکن است. در یک کارآزمایی بالینی تازه، مشخص شد که استفاده از روش تهویه روده‌ای (enteral ventilation) در انسان بدون خطرات جدی است.
اگرچه این ایده در ابتدا عجیب و حتی خنده‌دار به نظر می‌رسد و پژوهشی که منجر به این کارآزمایی شد، سال گذشته جایزه ایگ نوبل فیزیولوژی را دریافت کرد، اما هدف علمی پشت آن جدی است: ارائه یک روش جایگزین برای تأمین اکسیژن به بیمارانی که مسیر تنفسی‌شان مسدود شده است.

این ایده سابقه‌ای در طبیعت دارد؛ برخی حیوانات مانند خوک‌ها، جوندگان، لاک‌پشت‌ها و حتی برخی ماهی‌ها قادرند در شرایط اضطراری اکسیژن را از طریق روده دریافت کنند. در انسان، روش پیشنهادی شامل وارد کردن مایع پرفلوروکربنی حاوی غلظت بالای اکسیژن به طور مستقیم به روده است، به طوری که اکسیژن از دیواره روده عبور کرده و وارد جریان خون شود و مشکلات تنفسی معمول را دور بزند....

خواندن این گزارش ➡️

🚀 @ofoghroydad

آیا ماه کامل واقعا خواب ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

برای نسل‌ها، مردم باور داشتند که ماه قادر است در شب‌ها بی‌خوابی و رفتارهای عجیب ایجاد کند و حتی باعث جنون شود. واژه lunacy (دیوانگی) از کلمه لاتین luna به معنای ماه گرفته شده است. پرسنل بیمارستان، پلیس و اورژانس اغلب معتقدند شب‌های ماه کامل پرحادثه‌تر است.

اما آیا علم این باورها را تایید می‌کند؟

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ماه کامل می‌تواند اندکی بر خواب انسان اثر بگذارد، اما تاثیر آن بر سلامت روان به‌صورت مستقیم هنوز نامشخص است.

تاثیر ماه کامل بر خواب

پژوهش‌های متعددی نشان می‌دهد که افراد در روزهای منتهی به ماه کامل، وقتی نور ماه بیشترین شدت را دارد، واقعا متفاوت می‌خوابند:

به‌طور متوسط حدود ۲۰ دقیقه کمتر می‌خوابند.
زمان به‌خواب رفتن طولانی‌تر می‌شود.
مدت زمان خواب عمیق و ترمیمی کاهش می‌یابد.

پژوهش‌های جمعیتی بزرگ در فرهنگ‌های مختلف نشان داده‌اند که مردم تمایل دارند در شب‌های نزدیک به ماه کامل دیرتر به رختخواب بروند و مدت خواب کوتاه‌تر باشد....

ادامه‌ی این گزارش ➡️

🚀 @ofoghroydad

ارتباط غیرمنتظره بین سفید شدن مو و سرطان کشف شد

پژوهشگران دانشگاه توکیو موفق شدند پیوندی غیرمنتظره بین سفید شدن مو و سرطان را شناسایی کنند. یافته‌های جدید نشان می‌دهد سلول‌های بنیادی ملانوسیت، مسئول تولید رنگدانه مو و پوست، بسته به نوع استرسی که تجربه می‌کنند، می‌توانند مسیر متفاوتی را طی کنند: یا سالم پیر شوند و رنگ موها کم‌رنگ شود یا مسیر پرخطر سرطان را دنبال کنند.

این سلول‌ها در ناحیه‌ای کوچک از فولیکول مو به نام bulge-sub-bulge قرار دارند و وظیفه‌شان تولید رنگدانه است. با گذر زمان، آسیب‌های کوچک به DNA این سلول‌ها وارد می‌شود که ناشی از نور خورشید، مواد شیمیایی یا فرسودگی طبیعی سلول‌ها است. سلول‌ها سپس باید تصمیم بگیرند: مسیر ایمنی را دنبال کنند و پیر شوند یا آن را نادیده بگیرند و خطر تبدیل شدن به سلول سرطانی را بپذیرند....

خواندن این گزارش ➡️

🚀 @ofoghroydadd

هابل زندگی پس از مرگ عجیب یک ستاره زامبی را نشان می‌دهد

پژوهشگران با استفاده از تلسکوپ فضایی هابل تصویر جدیدی از کهکشان مارپیچی NGC 1309 ثبت کرده‌اند. این کهکشان زیبا، شامل ستارگان، گاز و گرد و غبار است و در فاصله حدود ۱۰۰ میلیون سال نوری در صورت فلکی اری‌دانوس قرار دارد. بازتاب نور از بازوهای آبی کهکشان نشان‌دهنده حضور ستارگان جوان است، در حالی که هسته سفید و درخشان آن با صدها کهکشان دوردست احاطه شده است.

از میان میلیون‌ها نقطه نور در تصویر، تنها یک ستاره متعلق به کهکشان راه شیری است و به دلیل الگوهای پراش نور مشخص شده توسط اپتیک هابل قابل تشخیص است. باقی لکه‌های نور، هر کدام کهکشانی دیگر هستند که میزبان میلیاردها ستاره‌اند و به انسان یادآوری می‌کنند که جهان بسیار وسیع و شلوغ است....

خواندن این گزارش ➡️

🚀 @ofoghroydad

روان‌درمانی
و اینکه چرا مردم در موردش اشتباه فکر‌ میکنند

🚀 @ofoghroydadd

بدن انسان‌ها دارای یک حس ششم پنهان است که به زنده ماندن ما کمک می‌کند

هر بدن انسانی با یک شبکهٔ نامرئی از ارتباطات آرام در حال کار است. در پشت هر ضربان قلب، هر نفس و هر سیگنال ایمنی، گفت‌وگویی پنهان بین مغز و اعضای داخلی بدن جریان دارد. این تبادل مداوم است که زندگی ما را حفظ می‌کند، اما ما به ندرت متوجه آن می‌شویم.

پژوهشگران اکنون در حال رمزگشایی از این «حس ششم» هستند که به آن «درون‌نگری حسی» یا interoception گفته می‌شود و نشان می‌دهد مغز چگونه همواره به نیازهای بدن گوش می‌دهد.

یک ابتکار تازه توسط کارشناسان سازمان پژوهشی Scripps و مؤسسهٔ Allen در تلاش است تا این شبکه مرموز را با جزئیات ترسیم کند. این پروژه که با حمایت مؤسسات ملی سلامت (NIH) انجام می‌شود، نخستین اطلس عصبی از درون‌نگری حسی را ایجاد خواهد کرد.

نتایج این پژوهش می‌تواند درک ما از ارتباط مغز و بدن را تغییر دهد و راه‌های جدیدی برای درمان بیماری‌های پیچیده باز کند...

ادامه این گزارش ➡️

🚀 @ofoghroydadd

اندام‌های خیالی یا اندام‌های شبح


بسیاری از کسانی که اندامی رو از دست دادن هنوز میتونن اون اندام رو احساس کنن البته نه به صورت خاطره یا شکلی محو بلکه با جزئیات واقعی و کامل اونا میتونن انگشت های خیالی شون رو حرکت بدن و حتی گاهی جای ساعت یا یا تپش ناخنی که هنوز در نیومده رو احساس کنن؛ چه چیزی باعث وجود احساس در اندام خیالی میشه؟

🚀 @ofoghroydadd

فسیل‌های مومیایی‌شده دایناسورها چنان حفظ شده‌اند که هنرمندان می‌توانند ظاهرشان را با دقت بازسازی کنند

بیش از ۶۶ میلیون سال پیش، دایناسوری گیاه‌خوار به نام ادمونتوسوروس انکتنس در دشت‌های باستانی آمریکای شمالی زندگی می‌کرد. هنگامی که پژوهشگران دانشگاه شیکاگو فسیل‌های این دایناسور را در ایالت وایومینگ دوباره بررسی کردند، چیزی بسیار فراتر از استخوان یافتند؛ لایه‌ای نازک از خاک رس که چون نقابی طبیعی، طرح پوست، خارها و حتی سُم‌های آن را حفظ کرده بود.

این یافته شگفت‌انگیز، برداشت دیرینه‌شناسان از مومیایی‌های دایناسوری را دگرگون کرده است. در حالت معمول، فسیل‌ها در بسترهای کم‌اکسیژن دریاچه‌ها یا مرداب‌ها شکل می‌گیرند، اما در این مورد، جسد ادمنتوسوروس در کانال‌های شنی رودخانه دفن شده است. پس از مرگ، بدنش زیر آفتاب خشک شد و سپس در پی سیلی ناگهانی با رسوبات پوشیده شد. میکروب‌های سطح بدن، لایه‌ای نازک از زیرفیلم زیستی ساختند که مواد رُسی را به خود جذب کرد. این ترکیب به صورت «قالبی رُسی» تمام چین‌وچروک‌ها و فلس‌های پوست را در مقیاس کمتر از یک میلی‌متر حفظ کرد....

ادامه این گزارش ➡️

🚀 @ofoghroydadd

کلیپ:
فسیل چیست؟

رژه دایناسورها ۱
رژه دایناسور‌ها ۲
رژه دایناسورها ۳
رژه دایناسورها ۴

ابرزمین نزدیک، بهترین امید برای یافتن زندگی فرازمینی

دانشمندان سیاره‌ای سنگی و بزرگ‌تر از زمین را در فاصله‌ای کمتر از ۲۰ سال نوری یافته‌اند که ممکن است بتواند از حیات پشتیبانی کند. این سیاره به نام GJ 251 c شناخته می‌شود و جرمی نزدیک به چهار برابر زمین دارد. آنچه این یافته را هیجان‌انگیز کرده، جایگاه سیاره در منطقه زیست‌پذیر ستاره‌اش است؛ یعنی جایی که دمای سطح می‌تواند برای وجود آب مایع مناسب باشد...

ادامه این گزارش ➡️

🚀 @ofoghroydad

ویدئوهای آموزشی در مورد زندگی بیگانه

راز مغزهای ابرپیر که با گذر عمر فرسوده نمی‌شوند

برای نزدیک به ۲۵ سال، گروهی از دانشمندان در دانشگاه نورث‌وسترن آمریکا به بررسی گروه نادری از سالمندان پرداخته‌اند که برخلاف انتظار، ذهن و حافظه‌شان با افزایش سن تضعیف نمی‌شود. این افراد که ابرپیر یا SuperAgers نامیده می‌شوند، همگی بالای ۸۰ سال دارند اما در آزمون‌های حافظه، نتایجی هم‌تراز با افراد ۳۰ سال جوان‌تر از خود می‌گیرند.

پژوهشی که در نشریه Alzheimer’s & Dementia منتشر شده، نشان می‌دهد مغز این افراد نه‌تنها کندتر پیر می‌شود بلکه از لحاظ ساختاری و سلولی نیز ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد.

دو راه برای مغزهای جوان در بدن‌های پیر

ادامه این گزارش ➡️

🚀 @ofoghroydadd

همه مطالب ما از ۲۰۱۵، از گزارش‌های تحقیقات علمی در مورد "کند کردن روند پیری یا معکوس و متوقف کردن پیری"

ستاره‌شناسان واضح‌ترین نمای یک ستاره دوردست را که تاکنون دیده شده، ثبت کردند

پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس موفق شدند با استفاده از یک دستگاه نوآورانه به نام فانوس فوتونیک، دقیق‌ترین تصویر از دیسک یک ستاره دوردست را به دست آورند، بدون نیاز به اتصال چندین تلسکوپ به هم. این دستاورد می‌تواند انقلابی در مشاهده اجرام آسمانی ایجاد کند و جزئیاتی را آشکار کند که پیش از این قابل مشاهده نبود....

خواندن این گزارش ➡️

🚀 @ofoghroydad

آیا داشتن پول زیاد اشتباه است؟ پاسخ شما ممکن است به ارزش‌های فرهنگی و اقتصاد کشور شما بستگی داشته باشد

تحلیل فرهنگی و اخلاقی نسبت به ثروت نشان می‌دهد که نگرش مردم نسبت به میلیاردرها تنها به اقتصاد مرتبط نیست؛ بلکه ارزش‌ها و شهودهای اخلاقی عمیق نیز نقش دارند. پژوهشی که توسط جکسون تراگر و محمد عطاری در ژورنال PNAS Nexus منتشر شد، شامل داده‌های بیش از ۴۳۰۰ نفر از ۲۰ کشور مختلف بود و نشان داد در حالی که اکثریت مردم جهان داشتن پول زیاد را به‌شدت نادرست نمی‌دانند، تفاوت‌های فرهنگی چشمگیری وجود دارد....

ادامه این تحلیل➡️

🚀 @ofoghroydad