“Daqiq” nima degani?

Daqiq soʻziga duch kelgandirsiz. Imlo lugʻatida bor, lekin izohli lugʻatga kiritilmabdi. Xoʻsh, u nima maʼnoga ega?

“Navoiy asarlari tilining izohli lugʻati” uning oltita maʼnosini keltirgan. Hozirgi tilimizda daqiq soʻzi nafis, nozik, ingichka, chuqur maʼnoli, mazmundor kabi maʼnolarda ishlatiladi:

Imom Tabariy – Qurʼon oyatlarining maʼnolarini daqiq joylarigacha tushungan olim.

Adibning daqiq fikrlari kitobning salmogʻini bir necha karra oshirgan.

🟢 Daqiqa, diqqat, tadqiq soʻzlari daqiq bilan aslan oʻzakdosh.

#Soʻragan_edingiz

@oriftolib

​​Manbaimi yoki manbayi?

Unli bilan tugagan soʻzlarga -i egalik qoʻshimchasini qanday qoʻshish masalasi koʻp bahslarga sabab boʻladi. Imlo qoidalarida beshtagina soʻz uchun qoida berilgan xolos: parvo, obroʻ, mavqe, mavzu, avzo. Boshqa soʻzlar uchun, jumladan, manba soʻzi uchun tartib belgilanmagan.

Amaliyotda manbai shakli urf boʻlgan. Ammo manbayi varianti ham xato emas. Chunki -i egalik qoʻshimchasi qoʻshilganda soʻzdagi unlidan keyin bir y orttirilishi tilda bor hodisa. Koʻp uchragani va koʻz oʻrgangani sababli menga birinchi varianti maʼqul.

Baʼzilar egalik qoʻshimchasini izofa bilan adashtiradi. Nuqtai nazar degan birikma lotinchada nuqtayi nazar yozilgani kabi bunda ham faqat va faqat manbayi varianti toʻgʻri deb hisoblaydi. Ikkovi ikki xil narsa-ku, okasi yo opasi deyishning foydasi yoʻq.

Ajoyib kunlarning birida imlo qoidalari isloh boʻlib qolsa, shu masalani ham uzil-kesil hal qilib ketish kerak. Shunda “Qoidasi qani?” deydiganlarni toʻgʻri shu yoqqa ravona qilvorish mumkin boʻladi.

🟢 Eʼtibor bering, bu soʻzga egalik qoʻshimchasi doim -i yoki -yi shaklida qoʻshilavermaydi:

Kitob – bilim manbai. ✅
Kitob – bilim manbayi. ✅
Bu maʼlumotning manbasi bormi? ✅

@oriftolib

Koʻproq bilish uchun emas, yaxshiroq bilish uchun oʻrgan.

Lutsiy Anney Seneka

@oriftolib

#Amaliyot

Tadbirkorlar ommaviy elektr tokidan uzildi ❌

Tadbirkorlar elektr tokidan ommaviy uzildi ✅

@oriftolib

Nima uchun yoziladi?

Hajvchi adib Moris Safir bir yozuvchi bilan tortishib qoladi. Suhbatdoshi qizishib ketadi va gʻazabi qoʻzib:

– Siz, qadrdonim Safir, faqat pul uchun yozasiz, men esa faqat vijdon uchun yozaman, – deydi.

– Doʻstim, – deb javob qaytaradi Safir, – ikkovimiz ham oʻzimizda yoʻq narsa uchun yozamiz-da!

👉 Mashhurlar hayotidan

@oriftolib

​​Aka

Dilafruz otasiz oʻsgan, ammo oilasida uch qiz va onasi suyanadigan akasi bor edi. Kuchli, kelishgan akasi.

Oldiniga onasi, keyin bir baxtsiz hodisa bilan akasi vafot etganida men magistraturada Toshkentda oʻqir edim.

Uning ikki fojia tufayli surilgan toʻyi oʻtkazilishidan, qaysidir maʼnoda, gʻamlarni kesish maqsad qilingan edi. Dilafruz toʻyga aytib uyimizga kelganida toʻyga borishga hech qachon ruxsat bermaydigan dadam Toshkentga qoʻngʻiroq qilib, toʻyga kelib ket, deb aytgan edi.

Kursdosh dugonam bilan Andijonga yetib kelguncha qorongʻi tushib qolgan, shahardan uning qishlogʻiga borish uchun taksi “pitak”ka borganda taksichilar bemahalda yurgan qizlarni shilqimona hazil bilan kutib olishgan edi. Ammo uning qishlogʻi va vafot etgan akasining ismini aytishimiz bilan hammasi birdan hushyor tortib, oʻzini yigʻishtirib olgan, savdolashmagan, oʻrtogʻimizning uyiga kelguncha miq etmagandi. Uning akasi singlisining oʻrtoqlarini vafot etgach ham himoya qila olgani meni taʼsirlantirgan edi.

Dugonam hozir oilali, baxtli, maktabda dars beradi.

Manba: @suvaydo

@oriftolib

Qoʻrqoq xavfsizligiga ishonchi komil boʻlgandagina poʻpisa qiladi.

Yohan Gyote

@oriftolib

Foydalanib, tayanib, asoslanib: vergul kerak emas

Ravishdosh shakli -b, -ib bilan doim vergul ishlatilavermasligi haqida oldinroq yozgan edim.

Bu holat uyushiq boʻlaklar bilan vergul qoʻllashga oʻxshaydi: ketma-ket yoki birdan ortiq harakat boʻlishi zarur. Agar bitta harakat ifodalansa, ravishdosh shu harakatni sifatlasa, vergul kerak emas:

Tayyor fotosuratdan foydalanib rasm chizamiz.

Tajriba va kuzatishlarimizga tayanib xulosa qilamiz.

Koʻzingiz oʻrganganiga asoslanib hukm chiqarmang.

🟢 Vergul qoʻyish toʻgʻri boʻlgan holatlar:

Qalamdan foydalanib, ora-orada ruchka ishlatib rasm chizamiz.

Tajribaga tayanib, oʻqib-oʻrganganlarimizni mushohada qilib xulosa yasaymiz.

Koʻzingiz oʻrganganiga asoslanib, mohiyatini tushunmay turib hukm chiqarmang.

@oriftolib

Ulugʻ ish qilishga intilganlarni, hatto uddalay olmagan boʻlsalar ham, hurmat qil.

Seneka

@oriftolib

Agar seni hamisha yoqtirishlarini istasang, oʻzingga oʻzing xizmat qil.

Benjamin Franklin

@oriftolib

Turkiy xalqlarning umumiy alifbosi tasdiqlandi

Oyina.uz yozishicha, Bokuda Turkiy dunyoning umumiy alifbosi boʻyicha komissiyaning 3-yigʻilishi yakuniga yetdi. Unda 34 harfdan iborat umumiy turkiy alifbo tasdiqlandi.

Yigʻilishda Turkiy davlatlar tashkilotiga aʼzo barcha mamlakat vakillari ishtirok etdi. Unda 1991-yili olimlar taklif qilgan, lotin yozuviga asoslangan alifbo boʻyicha dastlabki loyiha qayta koʻrib chiqildi.

Yangi alifboning har bir harfi turkiy tillarda mavjud turli fonemalarni aks ettiradi.

🟢 Bu harflarning hammasi oʻzbekchaga kerak boʻlmaydi-ku degan eʼtirozlar tugʻilyapti. Masalan, ü, ū, ı, ə kabi harflarni biz ishlatmaymiz. Menimcha, barcha turkiylarning alifbosini shu 34 ta harf asosida shakllantirish koʻzda tutilgan. Hammada bir xil 34 ta harfli alifbo boʻlsin degan talab yoʻq. Har kim oʻziga keragini oladi, lekin shu 34 ta harf ichidan tanlaydi, chetdan boshqa harf olmaydi.

Bu loyiha amalga oshishiga ishonasizmi?

✅ – ha
❌ – yoʻq

@oriftolib

Attestatsiyadan oʻtkazishga doir sinov materiallari ishlab chiqildi

Maktabgacha va maktab taʼlimi vazirining tegishli buyrugʻiga asosan, vazirlik tizimidagi Pedagogik mahorat va xalqaro baholash ilmiy-amaliy markazi umumtaʼlim tashkilotlari pedagoglarini attestatsiyadan oʻtkazishga doir sinov materiallarini ishlab chiqdi.

Quyidagi havolalarda qaysi fandan qanday mavzudagi testlar tushishi va adabiyotlar roʻyxati taqdim etilyapti.

Fanlar:

Ona tili va adabiyot
Oʻzbek tili
Boshlangʻich taʼlim (oʻzbek tili)
Tarix
Ingliz tili
Matematika
Tarbiya

Oʻqituvchilar pedagogik mahorat boʻyicha ham test topshirar ekan. Pedagogik mahoratni test yordamida aniqlash mumkinmi oʻzi degan savol ham tugʻiladi.

Shaxsiy tajribamdan: oʻqituvchilik mahoratini shakllantirishga rosmana yordam beradigan kitobni hozircha topolmadim. Koʻpi eskirgan adabiyotlarning yangi shakli xolos: pedagogika haqidagi tushunchalar, turkumlashgan maʼlumotlar, taʼrif-u izohlar va hokazo. Real foydasi juda kam.

Fanlar boʻyicha toʻliq roʻyxat mana bu yerda:
👉 uzedu.uz/uz/announces/1740

@oriftolib

Fikrlash qobiliyati skripka yoki royal chalishga oʻxshaydi. U bilan har kuni shugʻullanib turish kerak.

Charli Chaplin

@oriftolib

​​Nima uchun Britaniya qirolligi merosxoʻrlariga ota-onasini oyi va dada deb atash taqiqlangan?

Hammasi belgilab qoʻyilgan. Vindzorlar sulolasidan boʻlgan bolalar oʻz ota-onalarini qanday atashlari kerakligi haqida maxsus talab bor. Saroy protokolining bunday talabi qirol Charlz III dan tortib shahzodalar Uilyam va Harrigacha, boshqa kichik avlod vakillariga ham taalluqli.

2018-yili chop etilgan Readerʼs Digest maʼlumotlariga koʻra, Vindzorlar hech qachon ota-onalarini oyi va dada (mom and dad) deb atashmaydi. Buning oʻrniga ular oyijon va dadajon (mummy and daddy) degan muloyim soʻzlarni ishlatishlari kerak. Sobiq Uels shahzodasi va ayni damdagi qirol marhum onasiga xuddi shunday murojaat qilgan. (“Daryo”)

Toshkentga ilk bor kelganimda 18–20 yoshlardagi toshkentlik tengdoshlarimning ota-onasini oyijon, adajon deb atashi sal gʻalati tuyulgan. Bunday erkalashli atash faqat yosh bolalarga xos deb hisoblardim-da. Keyinchalik qulogʻim oʻrgandi va bu holni tabiiy qabul qiladigan boʻldim. Hozir oʻzimning farzandlarim ham meni koʻpincha shunaqa erkalab chaqiradi.

@oriftolib

​​2025-yildan boshlab doktoranturaga qabul tartibi oʻzgarishi mumkin

“Ilmiy va innovatsion faoliyatni amalga oshiruvchi tashkilotlar faoliyatini muvofiqlashtirish va ularni qoʻllab-quvvatlashning tubdan yangi tizimini joriy etish toʻgʻrisida”gi farmon loyihasi muhokamaga qoʻyildi.

Unga koʻra, 2025-yildan boshlab oliy taʼlimdan keyingi taʼlim institutlariga qabul talabgorlarning ilmiy faoliyat natijalari boʻyicha Oliy taʼlimdan keyingi taʼlimni muvofiqlashtirishning yagona elektron tizimida toʻplangan tegishli maʼlumotlar asosida jamlanadigan ballar yigʻindisiga koʻra amalga oshiradi.

Yagona elektron tizimda toʻplanadigan maʼlumotlar:

🔹 mutaxassislik fanlari boʻyicha ballar – bakalavriat va magistratura taʼlim bosqichlarida tegishli fanlar boʻyicha toʻplangan ballar (baholari);

🔹 xorijiy tillarni bilish darajasi boʻyicha ballar – taʼlimning tegishli sohalari va yoʻnalishlari boʻyicha xorijiy tilni bilish darajasini belgilovchi milliy yoki xalqaro sertifikatga ega boʻlishiga qarab belgilangan tartibda tabaqalashtirilgan holda.

Yagona elektron tizimda tadqiqot taklifi (research proposal), tadqiqot ishining maqsadi va kutilayotgan natija, tavsiyanomalar va sohaga oid chop etilgan ilmiy maqolalar va boshqalar ham jamlanadi.

@oriftolib

​​Avtobiografiya va memuar: farqi nimada?

Bu ikki soʻz koʻpincha sinonim sifatida qoʻllanadi. Har ikkisi ham hujjatli asar, muallifning hayoti haqida birinchi shaxs tilidan hikoya qiladi. Biroq farqlari ham bor.

Memuar – muallif maʼlum davrdagi voqealar haqida hikoya qiladigan, hayoti davomida yuz bergan maʼlum mavzuga oid voqealar ketmaketligi haqida fikr yuritadigan hujatli qissa. Bunday qissada muallif kechinma va hissiyotlarini eslaydi, fikrlarini tuygʻu bilan yetkazishga harakat qiladi. Memuar muallifning esdaliklari, shaxsiy hayoti haqidagi esselar toʻplamidir.

Avtobiografiya esa kishining butun hayoti yoki hayotining katta bir davri haqida hikoya qiladigan faktik yoki tarixiy asardir. Bir soʻz bilan aytganda, muallifning qissa koʻrinishidagi tarjimayi holidir. U koʻpincha muallif hayotining boshidan to asar yozilayotgan paytgacha boʻlgan davrini qamrab oladi, xronologik tartibda boʻladi.

Bunday asarlarga odatda maʼlum bir natijaga erishgan, shuhrat qozongan kishilar qoʻl uradi. Aslida avtobiografiyani har kim yozishi mumkin. Avtobiografiyaga xos yana bir jihat – ular aksariyat holatlarda muallif hayotining soʻngida qogʻozga tushiriladi.

@oriftolib

​​Ijtimoiy tarmoqlarning foydalari

7-sinf “Ona tili” darsligida bir maqolamga QR kodli havola berilgan. Ayni payda oriftolib.uz sayti texnik sabablar bilan vaqtincha ishlamayapti. Tabiiyki, havola manzilida maqola ham yoʻq. Shu sababli maqola matnini soʻraganlar, QR kod rasmini joʻnatganlar koʻp boʻldi. Shu masalaga yechim boʻlsin deb maqolani Telegraphga joyladim. Quyida maqolaning anonsi va toʻliq shakliga havola berilyapti.

Axborot asrida zamonaviy texnologiyalar hayotimizga tobora koʻproq kirib boryapti. Bugun hatto bogʻcha tarbiyalanuvchisi ham mobil telefondan, undagi ilovalar va internetdan foydalanishni oʻrganib olyapti. Katta-yu kichik orasida internetdan foydalanuvchilar, vaqtini koʻproq u bilan oʻtkazuvchilar ortyapti. Kelajak hayotni internet va hali kashf etilmagan yuqori texnologiyalarsiz tasavvur etib boʻlmaydi. Toʻgʻri, ular ijobiy va salbiy xususiyatlarga ega. Biroq yuksak texnologiyalardan unumli foydalanmaslik yoki yoshlarga olaboʻji qilib koʻrsatish faqat va faqat zarar keltiradi xolos

Yuqoridagi fikrlar ijtimoiy tarmoqlarga ham tegishli. Internet va ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishda ham oltin qoidaga – meʼyorni unutmaslik shartiga amal qilish zarur. Keling, ularning ijobiy jihatlari haqida mushohada yuritamiz:

1️⃣ Izlash va muloqotdagi qulaylik.

2️⃣ Axborot topish va almashishdagi yengillik.

3️⃣ Shaxsiy tarbiya, oʻz-oʻzini rivojlantirish vositasi.

4️⃣ Biznes yuritishda beminnat yordamchi.

5️⃣ Turli ijtimoiy aksiyalar va yordamlar.

6️⃣ Ijodkorlar va boshqa soha vakillari uchun keng maydon.

👉 Toʻliq oʻqish

🟢 Maqolani ona tili va adabiyot oʻqituvchilariga yuborib qoʻying.

@oriftolib