Telegram Web Link
Kabi, singari, -dek: vergul kerakmi yoki yoʻq?

Kabi, singari koʻmakchilari va -dek qoʻshimchasini olgan soʻz va birikmalardan keyin vergul qoʻyish koʻp uchraydi. Aslida vergul kerak emas. Chunki koʻmakchilar ham, -dek qoʻshimchasi ham vergul talab qilmaydi:

Bahordan keyin yoz kelgani kabi bu holat ham doim takrorlanadi.
Bahordan keyin yoz kelganidek bu holat ham doim takrorlanadi.


Yuqoridagi jumlalarda kelgani kabi, kelganidek soʻzlaridan soʻng vergul mutlaqo ortiqcha.

🟢 Qachon vergul kerak?

Kabi, singari koʻmakchilari va -dek qoʻshimchasi kiritma tarkibida kelganda vergul qoʻyiladi. Chunki kiritma vergul talab qiladi. Bunda maʼlumot manbasi nazarda tutiladi:

Alisher Navoiy aytganidek, tilga ixtiyorsiz – elga eʼtiborsiz.

Iqtibos asliga mos boʻlsa, uni qoʻshtirnoqqa olish ham mumkin:

Alisher Navoiy aytganidek, “Tilga ixtiyorsiz – elga eʼtiborsiz”.

❗️ Xuddi shu holatga oʻxshash, chalkashtiradigan gap qurilishi ham bor. Bunday oʻrinlarda vergul qoʻymaslik kerak:

Rasmda koʻrsatilganidek qalamlarni kichigidan kattasiga tartibida terib chiqing.

Bu yerda maʼlumot manbasi koʻrsatilmayapti. Ish harakatga asos, andaza koʻrsatilyapti. Aslida bu gapni mana bunday berish oʻzbekcha ifodaga mosroq:

Qalamlarni kichigidan kattasiga tartibida rasmda koʻrsatilganidek terib chiqing.
Qalamlarni rasmda koʻrsatilganidek kichigidan kattasiga tartibida terib chiqing.


Agar rasmga asoslanish, undan oʻrganib olishni taʼkidlash shart boʻlmasa, rasmda koʻrsatilganidek birikmasini qisqartirish mumkin. Darslik va oʻquv qoʻllanmalarda esa bunday qilmaslik kerak. Oʻquvchiga imkon qadar aniq va toʻliq maʼlumot bergan afzal.

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
Gap-soʻz qorovuldan kuchliroq.

Afgʻon maqoli

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
Shahari emas, shahri

Shahar soʻziga uchinchi shaxs egalik qoʻshimchasi -i qoʻshilganda bir a tushadi va shahri hosil boʻladi.

Qachon shahari shaklini qoʻllash mumkin? Agar shahar soʻzi joy nomi tarkibida boʻlsa, a saqlanadi:

Toshkentning Eski shahariga sayohat qilamiz.

Eski shahar – Toshkentning qadimiy qismi nomi. Shuning uchun unga -i egalik qoʻshimchasi qoʻshilganda ham tovush tushmaydi.

Shahar soʻzidan yasalgan hamshahar soʻzida ham shunday holat kuzatiladi:

Kecha tasodifan hamshaharini koʻrib qoldi.

🟢 Qolgan holatlarda esa shahri shaklida yozish toʻgʻri:

Dunyoning eng goʻzal 15 ta shahri.
Oʻzbekistonning 10 ta tumani va shahri.
Dunyoning eng boy shahri.
Toshkent shahri, Fargʻona shahri,
Qarshi shahri, qadimiy Varaxsha shahri.

#Soʻragan_edingiz

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
Turon qayer, Turkiston-chi? Markaziy Osiyomi yo O‘rta Osiyo: geografik atamalar ma’nosini bilasizmi?

Kitoblar, ommaviy axborot vositalari, turli ma’lumot manbalarida uchraydigan joy nomlari ba’zan bizni chalg‘itadi, ikkilantirib qo‘yadi. Masalan, Markaziy Osiyomi yoki O‘rta Osiyo? Qay birini ishlatish kerak? Ularning farqi nimada?

“Daryo” nashrining “Tilimizni bilamizmi?” ruknida shu kabi joy nomlari haqida soʻz yuritdim.

👉 daryo.uz/nP9XCu74

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Bekorchi odam yurgan yeriga ham yuk.

Alban maqoli

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
​​Old Osiyo qayer, Kichik Osiyo-chi?

Turli kitoblar va oʻquv qoʻllanmalarida bu ikki atamaga koʻzingiz tushgandir. Old Osiyo deganda Osiyo qitʼasining gʻarbiy va janubi-gʻarbiy qismi, yaʼni Gʻarbiy Osiyo tushuniladi. Bu mintaqaga tabiiy jihatdan Kichik Osiyo, Arabiston, Sinay yarimorollari hamda ularga yondosh orol va hududlar kiritiladi.

Old Osiyo atamasi oʻzbekchaga ruschadan oʻgirilgan. Rus tiliga esa nemischa Vorderasien atamasining tarjimasi sifatida oʻzlashgan. Zamonaviy adabiyotlarda koʻproq Gʻarbiy Osiyo atamasi ishlatiladi.

Gʻarbiy Osiyoda BMTga aʼzo 20 mamlakat toʻliq yoki qisman joylashgan, ularning 13 tasi arab davlati. Mintaqaning aholi soni boʻyicha yirik davlatlari: Eron, Turkiya, Iroq, Saudiya Arabistoni va Yaman.

Kichik Osiyo esa zamonaviy Turkiyaning asosiy qismini tashkil etadigan mintaqadir. Shu nomdagi yarimorol Qora, Marmar, Egey va Oʻrta dengizlar hamda ularni birlashtirib turgan boʻgʻozlar bilan chegaralangan. Kichik Osiyoning boshqa bir nomi – Onadoʻli. Turklar Anadolu deb ataydilar.

Kichik Osiyo yoki Onadoʻli bugun Turkiyaning Osiyo qismini anglatadi.

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
Forwarded from Olimov's note
Fokus juda muhim. Juda koʻp orzu qilish, juda koʻp narsani reja qilish mumkin. Lekin bittasidan boshlash va chalgʻimasdan shu ishni bajarish naqadar mushkul ish.

Chalgʻimaymiz, doʻstlar.
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
​​Yaqin Sharq va Oʻrta Sharq: farqi nimada?

Yaqin Sharq va Oʻrta Sharq atamalari turli davrlarda turlicha hududlarni anglatgan.

Oʻrta Sharq atamasini ilk bor 1850-yillarda Hindistondagi Britaniya maʼmuriyati qoʻllagan. 1902-yili amerikalik olim Alfred Mahan bu atamani “Arabiston va Hindiston oʻrtasidagi hudud” maʼnosida ishlatadi va uning ommalashishiga zamin yaratadi.

Yaqin Sharq atamasi ham inglizchada XIX asrda paydo boʻlgan. Gʻarb tadqiqotchilari Sharqni uch qismga boʻlgan: Yaqin, Oʻrta va Uzoq Sharq. Yaqin Sharq Usmonlilar sultonligi va Bolqonni, Oʻrta Sharq esa Fors koʻrfazi va Janubi-sharqiy Osiyo oʻrtasidagi hududni qamragan. Uzoq Sharq atamasi Tinch okeanga tutash Osiyo mamlakatlari uchun ishlatilgan.

Ikkinchi jahon urushi arafasida buyuk britaniyalik harbiylar Oʻrta Sharq atamasini Yaqin va Oʻrta Sharqning birgalikdagi hududi uchun qoʻllay boshladi. Keyinchalik bu ommalashdi.

Usmonli sultonligi qulagach, ingliz tilida Yaqin Sharq birikmasi deyarli qoʻllanmay qoʻydi, Oʻrta Sharq esa hududdagi musulmon oʻlkalarni ifodalash uchun ishlatila boshladi.

Undan keyingi davrlarda bu ikki atama turlicha hududlarni bildirdi va chalkashliklarga sabab boʻldi.

Oʻzbek tilida asosan Yaqin Sharq atamasi qoʻllanib keldi. Bunga esa sobiq Ittifoq davridagi asosiy muloqot tili – rus tilining tutumi sabab boʻldi. Chunki ruschada asosan Ближний Восток – Yaqin Sharq atamasi ishlatilgan. Bunda Osiyoning gʻarbiy va janubi-gʻarbiy, Afrikaning shimoli-sharqiy qismidagi hududlar tushunilgan. Rus va oʻzbek tillarida ham Oʻrta Sharq birikmasi qoʻllangan oʻrinlar bor, lekin juda kam. Baʼzan Yaqin va Oʻrta Sharq shaklidagi variant ham uchrab qoladi.

Milliy ensiklopediyaga koʻra, Oʻrta Sharq – Janubi-gʻarbiy Osiyoning Pokiston va Turkiya oraligʻidagi qismining shartli nomi.

Bugun ingliz tilida Yaqin Sharq va Oʻrta Sharq atamalari sinonim sifatida ishlatiladi.

Atamalar ikkixilligi boshqa tillarda ham kuzatiladi. Olmon tilida har ikki atama qoʻllanadi, Oʻrta Sharq koʻproq inglizchadan tarjima qilingan matnlarda uchraydi. Bolgar, polyak, xorvat kabi slavyan tillarida asosan Yaqin Sharq, fransuz, shved, ispan, yunon va italyan kabi Yevropa tillarida esa Oʻrta Sharq koʻproq ishlatiladi. Mintaqadagi mamlakatlar tillarida, jumladan, arab, fors, turk va ibroniy kabi tillarda ham Oʻrta Sharq atamasi afzal koʻriladi.

Eʼtiborli jihati: Yaqin Sharq atamasini ham, Oʻrta Sharq atamasini ham yevropaliklar isteʼmolga kiritgan va bunda mintaqaning Yevropaga nisbatan joylashuvini nazarda tutgan.

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Orif Tolib
200 ga yaqin ijodiy ishga 39 000 soʻmlik chegirma narx berishibdi. Chegirmasiz 130 ming soʻm boʻladi.

Imtiyozli narx 21:59 gacha amalda edi. Tahririyat @oriftolib sahifasi obunachilari uchun chegirmani ertalabki 8:00 gacha uzaytirdi.

Chegirmadan foydalanish uchun 39 000 soʻm toʻlang va chek bilan birga oriftolib kalit soʻzini joʻnating.

👉 Toʻlov qilish yoʻriqnomasi
👉 Chekni yuborish uchun bot

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
Qay biri toʻgʻri?
Anonymous Quiz
11%
Balqon davlatlari
89%
Bolqon davlatlari
oriftolib.uz sayti yangi materiallar bilan boyitildi

Saytga yangi materiallar qoʻshildi. Veb sahifa maqolalarni izlash, bir mavzuga oid turkum materiallar bilan tanishishda telegramga nisbatan ancha qulay.

oriftolib.uz dagi asosiy ruknlar:

🔹 Ijod
🔹 Jurnalistika
🔹 Ilmiy ishlar
🔹 Dars
🔹 Audio, video
🔹 Muallif haqida

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
Please open Telegram to view this post
VIEW IN TELEGRAM
Kuchli boshqalarga kuch bagʻishlaydi, kuchsiz boshqalarni ham zaiflashtiradi.

Amhara maqoli

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
​​“Buni biz ham qila olamiz!”

Yangi qitʼa kashfiyotchisi Xristofor Kolumbga hasad qiladiganlar koʻp edi. Hasad bor joyda albatta gʻiybat boʻladi. Dengizchi bir gal qovoqxonaga kirsa, bir toʻda alamzadalar yana Kolumbning tomorqasiga tosh otishayotgan ekan:

– Dengizdan suzib oʻtib, quruqlikka borish nima degan gap? Buni biz ham qila olamiz!

Xristofor ular oʻtirgan stol yaqiniga boradi va qovoqxona egasidan bir dona pishmagan tuxum soʻrab oladi.

– Janoblar, sizlar uddaburon va donosizlar. Bunga shubha yoʻq. Qani, mana shu tuxumni tik turgʻazib beringlar-chi!

Gʻiybatchilar guruhi har qancha urinmasin, bu ishni uddalay olmaydi.

– Boʻpti, oʻzing qil-chi! – deyishadi nihoyat.

Kolumb tuxumni oladi-da, tirs etkazib stolga uradi. Tuxumning uch qismi biroz pachoq boʻladi va u tik turib qoladi. Favqulodda holatni kutayotgan gʻiybatchilar birdaniga guvrab yuboradi:

– Eee, shuyam ishmi? Buni biz ham qila olamiz!

– Toʻgʻri, – deb javob beradi mashhur dengizchi. – Faqat Kolumbdan keyin.

👉 Mashhurlar hayotidan

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
Adabiy kechaga marhamat

Ertaga, 17-yanvar kuni soat 16:00 da Oʻzbekiston milliy kutubxonasining 5-qavatidagi katta zalda marhum shoir Akmal Tosh ijodiga bagʻishlangan adabiy kecha boʻlib oʻtar ekan.

Adabiy kechada shoirning “Xavotir” nomli kitobi taqdimoti ham oʻtkaziladi.

Adabiyot ixlosmandlari, soʻz muxlislari adabiy kechaga taklif etiladi.

🌐 Sayt 🛜 Telegram ▶️ YouTube
2025/07/07 15:17:56
Back to Top
HTML Embed Code: