​​“GULAG Arxipelagi” haqida

3 tom, 7 qism, 64 bob, 2048 sahifaga jo bo'lgan minglab achchiq taqdirlar. Juda katta davrni o'z ichiga olgan asar. O'iqb borarkanman, deyarli har bir sahifadan iqtibos olgim keldi, tarjima qilgim, qayta-qayta o'qigim kelaverdi. Xuddi tomog'imga nimadir tiqilgandek bo'lardi.

Xo'sh, "GULAG" nima o'zi? bu ruscha "Glavnoe Upravlenie LAGerey"ning qisqartmasi bo'lib, SSSR paytida 1917-yildan to 1959-yilgacha mamlakat bo'ylab joylashgan "Axloq tuzatish mehnat lagerlari" bosh boshqarmasini anglatgan. U yerga asosan 58-modda bilan qamalgan (siyosiy modda) insonlar jo'natilgan.

Aleksandr Soljenitsin o'zi ham shunday lagerlardan biriga jo'natilgan. U o'z asarini "GULAG orollari" deb nomlagani ham bejizmas, chunki SSSRning deyarli barcha hududlari ayniqsa, uzoq, sovuq o'lkalarida minglagan lagerlar paydo bo'ladi va ular go'yo ulkan ummondagi orollarni eslatardi. Qarag‘anda, Dalstroy, Solovki, Belomor-Baltika, Vorkuta, Norilsk kabi shaharlar aynan mana shu lagerlar sabab paydo bo'lgan hatto. Ushbu minglab lagerlarda qancha odam o'lganiyu, qamoqqa tashlangani ma'lumotlari oshkor etilmagan, ammo hisob-kitoblarga ko'ra, birvaqtning o'zida bu joylarda 3 millionga yaqin mahbus jazo o'tagan. Odamlar qamalmagan kun, daqiqa bo'lmagan SSSRda.

Soljenitsin bu asarida totalitar tuzumning barcha kirdikorlari, g'ayriinsoniy harakatlari, mahbuslarga nisbatan o'ta shafqatsiz munosabatlari, aldov, yolg'on, terror, adolatsizlik va qullik holatlarini bo'y-basti bilan ko'rsatib beradi. Muallif faqat shaxsiy tajribasiga tayanibgina qolmay, balki 227 ta "mahbuslar"ning hikoyalaridan ham foydalangan. (afsuski hammasini ism-sharifi saqlanib qolmagan). Bu kitobda uydirma shaxslar ham, uydirma voqealar ham yo'q. Barcha odamlar va joylar o‘z nomlari bilan keltirilgan. Albatta, Soljenitsin bu asarni sobiq Ittifoqda chop qila olmasdi. "GULAG arxipelagi"ning ilk tomi 1973-yil 28-dekabrda Parijda dunyo yuzini ko‘radi. Undan koʻp oʻtmay Soljenitsin qamoqqa olinadi va mamlakatdan chiqarib yuboriladi. Uni yoʻq qilisha olmasdi, chunki shu asari tufayli u Adabiyot boʻyicha Nobel Mukofotini qoʻlga kiritgan edi.

@panda_books

#reading

Soljenitsin yozadi:

"Leninning hammaga yaxshi ma’lum bo‘lgan tarjimayi holini ko‘rib chiqaylik. 1887-yil bahorida uning akasi Aleksandr III ga suiqasd uyushtirgani uchun qatl etiladi. Shunday bo‘lsa-da, o‘sha yilning kuzida Vladimir Ulyanov Qozon imperatorlik universitetining huquq fakultetiga o‘qishga kiradi. To‘g‘ri, o‘sha o‘quv yilida Vladimir Ulyanov universitetdan chetlashtiriladi. Biroq, uni hukumatga qarshi talabalar yig‘inini uyushtirgani uchun haydashadi. U talabalarni itoatsizlikka undagani uchu bizning davrimizda nima jazoga tortilardi? Shubhasiz, otib tashlashardi (qolganlarga esa yigirma besh va o‘n yildan qamash berardi)! Uni esa shunchaki universitetdan chetlashtiradilar. Qanday shafqatsizlik! Yana uni surgun ham qilishadimi... Saxalinga? Yo‘q, u yozda baribir boradigan Kokushkinodagi oilaviy mulkiga jo‘natishadi. U ishlashni xohlaydi... taygada o‘rmon kesishga jo'natishadimi? Yo‘q, Samarada yuridik amaliyot bilan shug‘ullanishga, shu bilan birga noqonuniy to‘garaklarda qatnashishga ruxsat berishadi. Shundan so‘ng u Peterburg universitetini sirtdan tugatadi. (Anketalarga nima bo‘ldi? Maxsus bo‘lim qayoqqa qarayapti?)

Bir necha yildan so‘ng, aynan shu yosh inqilobchi poytaxtda "Ozodlik uchun kurash ittifoqi"ni tashkil etgani uchun qamoqqa olinadi - bu kichik ish emas! U ishchilarga bir necha bor "g‘alayonli" nutqlar so‘zlagan, varaqalar tarqatgan. Uni qiynashdimi, azoblashdimi? Yo‘q, unga aqliy mehnatga qulay sharoit yaratib berishdi. Peterburgdagi tergov qamoqxonasida bir yil o‘tirib, unga o‘nlab kerakli kitoblar yetkazib berildi. U shu yerda "Rossiyada kapitalizmning rivojlanishi" asarining katta qismini yozdi, shuningdek, qonuniy ravishda prokuratura orqali "Novoye slovo" marksistik jurnalida "Iqtisodiy etyudlar"ni chop ettirdi. Qamoqxonada u buyurtma qilingan parhez bo‘yicha pullik tushlik, sut, dorixonadan mineral suv, haftada uch marta uy taomlarini olardi. Keyinchalik uni Uchlik qarori bilan otib tashlashdimi? Yo‘q, hatto qamoq jazosi ham berilmadi, surgun qilindi. Yoqutistonga, umrbod surgunmi? Yo‘q, go‘zal Minusinsk o‘lkasiga, atigi uch yilga. Uni u yerga qo‘l-oyog‘iga kishan urib, mahbuslar vagonida olib borishdimi? Aslo! U erkin odam sifatida Peterburgda, keyin Moskvada uch kun bemalol yurdi, chunki u maxfiy ko‘rsatmalar qoldirishi, aloqalar o‘rnatishi, qolgan inqilobchilar bilan yig‘ilish o‘tkazishi kerak edi. Unga surgunda ham o‘z hisobidan borish ruxsat etildi, ya’ni oddiy yo‘lovchilar bilan birga - Lenin na Sibirni va na bir surgun qamoqxonasini ko‘rmadi.

Keyin u Krasnoyarskda "Kapitalizmning rivojlanishi"ni tugatish uchun yana ikki oy kutubxonada ishladi va surgun qilingan odam tomonidan yozilgan bu kitob senzura tomonidan hech qanday to‘siqsiz (!) matbuotda paydo bo‘ldi! Biroq, u chekka qishloqda qaysi mablag‘ hisobiga yashardi, axir u o‘ziga ish topolmasdi-ku? U davlat ta’minotini so‘radi va unga ehtiyojidan ortiq maosh to‘landi (garchi onasi ham yetarlicha badavlat bo‘lib, unga barcha so‘raganlarini yuborib tursa-da). Leninning yagona surguni uchun bundan yaxshiroq sharoit yaratib bo‘lmasdi. Nihoyatda arzon, sog‘lom ovqat, mo‘l-ko‘l go‘sht, sut, sabzavotlar, cheksiz ov zavqi (o‘z itidan norozi bo‘lib, unga jiddiy ravishda Peterburgdan it yuborishmoqchi edi, ovda chivinlar chaqishi sababli u yumshoq charm qo‘lqop buyurtirdi), yoshligidagi oshqozon va boshqa kasalliklardan xalos bo‘lib, tez orada semirdi. Hech qanday majburiyat, xizmat, yuklamalar yo‘q edi, hatto xotini va qaynonasi ham qiynalmasdi: oyiga 2 so‘m 50 tiyinga 15 yoshli dehqon qizi ularning oilasida barcha og‘ir ishlarni bajarardi. Lenin hech qanday adabiy daromadga muhtoj emas edi, u Peterburgning pullik adabiy ish takliflarini rad etdi - u faqat o‘ziga adabiy nom keltiradigan narsalarni nashr etdi va yozdi.

Va oxir-oqibat xorijga chiqib ketishiga, uyoqdan turib inqilobga targ'ibot qilishiga ham xalaqit berishmaydi."

Sovetlar dohiysi shunaqa "qiyinchiliklarga" duch kelgan edi.
@panda_books

O’z istagiga erishishga taqdir yordam bermagan kishiga malomat qilinmaydi.

Abu Rayhon Beruniy

👉 Qisqa satrlar

Jasoratning pasayishi (Падение мужество)

Bugungi G‘arbda chetdan qaraganda eng e’tiborni tortadigan hodisa bo‘lishi mumkin. G‘arb dunyosi umuman olganda, shuningdek, har bir mamlakat, har bir hukumat, har bir partiya va, albatta, Birlashgan Millatlar Tashkiloti doirasida ijtimoiy jasoratni yo‘qotgan. Bu jasoratning pasayishi, ayniqsa, hukmron va intellektual yetakchi qatlamlarda yaqqol ko‘zga tashlanadi, shu bois butun jamiyat jasoratini yo‘qotgandek tuyuladi. Shubhasiz, ko‘plab shaxsan mard insonlar mavjud, biroq jamiyat hayotini yo‘naltirish ularga nasib etmaydi. Siyosiy va intellektual amaldorlar o‘z harakatlarida, nutqlarida va ayniqsa davlat siyosatining asosiga qo‘rqoqlik va xushomadgo‘ylikni qo‘yadigan bunday xatti-harakatlarni pragmatik, oqilona va har qanday intellektual va hatto axloqiy nuqtai nazardan oqlanadigan deb asoslovchi nazariyalarda ushbu tanazzul, irodasizlik va yo‘lini yo‘qotganliklarini namoyon etadilar.

Jasoratning bunday pasayishi, ba’zi o‘rinlarda erkaklik qobiliyatining butunlay yo‘qligiga qadar yetib borishi, ushbu amaldorlarning zaif hukumatlarga yoki hech kim qo‘llab-quvvatlamaydigan zaif mamlakatlarga, qarshilik ko‘rsata olmasligi aniq bo‘lgan qoralangan oqimlarga qarshi to‘satdan jasorat va murosasizlik ko‘rsatishlarida yanada kinoyali tarzda namoyon bo‘ladi. Biroq qudratli hukumatlarga, tahdid soluvchi kuchlarga, bosqinchilarga va xalqaro Terrorga qarshi tili aylanmay, qo‘llari falaj bo‘lib qoladi.

Buni men emas, Aleksandr Soljenitsin naq 1978-yil, Gʻarbda turib, kimsam Harvard Universiteti bitiruvchilariga yoʻllagan nutqida aytadi va men sizlarga uning bir parchasini tarjima qilayapman.

Oʻshandan beri hech nima oʻzgarmagandek, huddi u hozirni koʻrib bilib turgandek.

@panda_books

“G‘azoda bolalar va butun boshli oilalar oziq-ovqat va ichimlik suvisiz qolmoqda, siz esa bu yerda kulib o‘tiribsiz. Uyalishingiz kerak!”

Yevropa parlamenti G‘azodagi gumanitar vaziyatni muhokama qilayotgan vaqt Polshaning ittifoq ishlari bo‘yicha vaziri, Kengash vakili Adam Szłapka kulib o‘tiribdi.

@panda_books

Xorijdagi hayotim haqida alohida yozayapman, videolar qilayapman. O'qishdan ortib, sekin-asta qimirlayapman.

Digital Odyssey, Muad'Dib va shunchaki bir O'zbek Pandasining safar haqida kanali bo'lishi kerakku, to'g'rimi?

https://www.tg-me.com/bagajsiz

lozim topsangizlar...share qiling, ulaning)

#drabbl
“Men va Alter Egom” degan kanalimga 3-odam qoʻshildi…

@panda_books

​​#review #taqriz

📙Xurshid Davron — "Bibixonim qissasi"

— Eh, men Bibixonimni ko’rganman…

Asarni yengil mutolaa uchun tanlagandim, uning yana bir nomi "Tugallanmagan doston" (Ha, men yengil mutolaa uchun doston tanlayman:) Nega tugallanmagan? chunki muallif uni boshida xuddi she'riy doston o'laroq boshlab, yo'l o'rtasida turli sabablar o'laroq tashlab qo'yadi. Keyin esa uni nasriy aralashtirib baribir yozib bitiradi.

Doston ham badiiy, ham ilmiy-ommabopdir. Zero, u biz bilgan Bibixonimning biz bilmagan taqdiri haqida. Ma'lum bo'lishicha, 1941-yili Amir Temur, o’g'illari va Jahongirning buyuk nevarasi – Mirzo Ulug’bek qabrlarini ochishganda, malika yotgan maqbarayam ochilgan. Keyinchalik Amir Temurni, unga qo’shib o’g’illari va nevarasini qayta joyiga qo’yishgan. Bibixonim bo’lsa vaqtinchalik Toshkentdagi muzeyga keltirilganu vaqt o’tib butunlay unutilgan. Mana sizga sovetlarning bir insonning mayiti va tarixiy merosimizga bo'lgan hurmati!

Lekin Vatanimiz o'sha qiyin davrlardayam o'z qahramon farzandlarini kamolga yetkizgandi. Mamat Solihovich Yusupov degan Samarqand tarix muzeyining direktori Bibixonimni ortiga qaytarish uchun yo'lga chiqadi... Asar mana shu sarguzasht, shu bilan birga Amir Temur va Samarqand shahrining tarixi atrofida muttasil aylanib, joy almashib turadi.

Nima uchun o'qish kerak?
Avvalo, doston juda foydali, ayniqsa, tarixiy ma'lumotlarga boy. Unda tariximiz haqida ko'pgina yaxshi narsalarni topish mumkin. Tarixga qiziuvchi bir kitobxon sifatida bu hikoyalarni bilish menga zavq bag'ishladi.

Ikkinchidan, dostonni tili juda shirin. Ha, aynan shirin. U juda cho'ziq ham, juda oddiy ham emas, maromida. Xurshid aka o'zbek tilining chiroyli jozibasini imkon qadar olib chiqa olgan deb hisoblayman.

Uchinchidan, bu doston - yosh hikoyanavislar uchun tayyor qo'llanma. Judayam yozishni istayotgan, ammo nimadan boshlashni bilmayotgan uchun muallif yaxshi "shpargalka" qoldirgan. X.Davron hikoyanavislikning turli metodlari, xususan, qahramon tilidan gapirish, muallif ovozidan so'zlash, she'riy qismlar va hatto bir muncha ilmiy-publitsistik uslubdan ustalik bilan foydalanadi. Va ularning bariga (ilmiydan tashqari) badiiylik qo'shadi.

Va eng muhimi bu doston faqatgina Bibixonim haqida emas, balki bizning tarixga bo‘lgan munosabatimizni belgilash haqidadir. O'sha paytlarda butun mamlakat iqtisodi va siyosati markazga qaram edi, undagi yuzlab xalqlar va elatlar tarixini yoritish faqat rus tarixchilari ishlab chiqqan tarixiy nuqtayi nazarga asoslangan edi. Hozir tarixni o'rganish uchun keng yo'l ochilyapti. Bundan foydalanib tarixiy merosimiz to'g'risidagi asarlarni xalqqa tanitishimiz kerak deb o'ylayman.

Zero, Bibixonim shaxsi faqatgina Amir Temurning xotini bo'lgani uchun emas, balki o'zi bilimli, irodali va kuchli shaxsiyati bo'lgani uchun ham e'tiborga loyiq nazarimda.

@panda_books

Hozir calendarga kirib eventlarimni rejalashtiryotib tasodifan o'g'limning tug'ilgan kunini shunchaki "My son's birthday" deb qo'yganimni ko'rdim. Keyin beixtiyor uni edit qilib, o'rniga ismini yozib qo'ydim. Axir, ular allaqachon ikkita:)

Ba'zan qanday bebaho boyliklarimiz borligi uchun Yaratganga shukrona qilishni unutamiz. Yaratganga shukr!

@panda_books

#myday

University lifedan bir shingil ulashib ketay. Bugun Strategic Communication darsida “Image Repair Theory” mavzusini leksiya va group work shaklida oʻrgandik. Fanlar koʻp emas, ammo hammasi juda dolzarb va qiziqarli mavzularni ichiga olgan. Bu ham shulardan biri.

Kamina tolibi ilm boʻlajak “PRshik” bo’lgani uchun bu kabi mavzular men uchun juda muhim va foydali.

Nomidan ham ma’lumki, post-crisis communication boʻlib, nafaqat celebrity yoki shaxs, balki company va hatto davlatlar reputatsiyalarini qanday qilsa toʻgʻri saqlab qolishni oʻrgatadi. Doskada oʻsha yoʻllardan bir nechtasi keltirilgan.

Jaydarichasiga aytsak “Qovunni kattasini tushirgach” (boshqacha variantiyam bor) uning izini qanday yo’qotish, jamoatchilikdan qanday uzr soʻrash sabogʻidir. “Bizbop ekan” deb qoʻydim ichimda:)

P.s: aytgancha, darsda rasmga olish juda ma’qullanmaydi, ustiga ustak barcha materiallarni professor bosma beradi (yo yuklab olish mumkin) bu sizlar uchun maxsus!:)

@panda_books

“Shamol”.

Hozir sen oʻzing nima xohlaysan? Shu savolga javob berishga oʻrganing.

@panda_books

Bolaligimizda shu kuni issiqqina nonni botirib rosa sumalak yerdik, qari-keksalarni ko'rishga borilardi, umuman odamlar qishdan chiqqani bayram qilishardi.

Bekorga bu yangilanish va yosharish bayrami emasda.

Navro’z bayramingiz muborak bo’lsin!

@panda_books

#travel

YouTube kanalimda “Liverpul shahriga bir kunlik sayohat” videosi joylandi.

https://youtu.be/Cjaks6XvA98?si=Wh0z-JEXu99qZ-6s

Marhamat, tomosho qilinga va zavq oling. Like, obuna va izohlar esdan chiqmasin:)

@bagajsiz

Nihoyat Soljenitsin tugadi.
Unga qoʻshilib men ham tugadim..

“Gulag arxipelagi”ning 3 tomini o’qib tugatgach, hech qachon oldingidek boʻlolmaysiz..

@panda_books

​​Nima uchun Medichilar oilasi haqida o'qish kerak?

Bu yil Italiya Uyg'onish davrida muhim rol o'ynagan, jumladan, san'at, madaniyat, fan va siyosatga katta ta'sir o'tkazgan Medichilar oilasi haqida o'qishni niyat qilganman. Medichilar san'atning katta homiysi bo'lib, Uyg'onish davrining ko'plab durdonalarini yaratishga hissa qo'shganlar. Medichi oilasi siyosatdagi ta'siri bilan ham tanilgan. Ularning tarixi intrigalar, qiziqarli shaxslar va muhim voqealarga to'la, bu mendek siyosiy tarixga qiziquvchilar uchun ayni muddao.

Medichilar oilasining ko‘zga ko‘ringan vakillaridan biri bo‘lgan Lorenzo the Magnificent nafaqat nufuzli siyosatchi, balki zukko rahbar ham edi. Uning boshqaruv uslublari va yetakchilik qobiliyatlarini o‘rganish bugungi kun rahbarlari uchun saboq bo‘lishi mumkin. Xullas, Medichilar sulolasi haqida o'qish Uyg'onish davrini o'rganish, tarix, madaniyat va san'atga ta'sirining ko'p qirralarini o'rganish imkonini beradi deb o'ylayman.

Quyidagi bu haqidagi eng yaxshi kitoblar:

➖"The House of Medici: Its Rise and Fall" (Medichi uyi: uning yuksalishi va qulashi) Kristofer Xibbert
Bu kitob Medichilar oilasi, jumladan Juliano va uning akasi Lorenzo tarixini qamrab oladi.

➖ "The Medici: Godfathers of the Renaissance" (Medichilar: Uyg'onish davrining cho'qintirgan otalari) Pol Stratern
Kitob asosan Medichilarning Uyg'onish davri san'ati va madaniyatiga ta'siri, shuningdek, siyosatdagi roliga qaratilgan.

➖"The Medici: Power, Money, and Ambition in the Italian Renaissance" (Medichi: Italiya Uyg'onish davrida kuch, pul va Ambitsiya) Pol Stratern
Yuqoridagi muallifning Uyg'onish davrida Medichilarning hayotning turli sohalariga ta'sirini batafsil ko'rib chiqadigan yana bir kitobi.

➖ "The House of Medici: Its Secrets and Its Splendors" (Medichi uyi: uning sirlari va ulug'vorligi) Meri Holland
Muallif Medichilar hayotidagi ichki intrigalar va voqealarni, jumladan, Lorenzo Buyuk va Kosimo de' Medichikar to'g'risida hikoya qiladi.

@panda_books

Oʻtgan yil oʻqiyolmadim, bu yil oʻqirman.

Ammo aniqmas, shuncha kitobga va’da berib qoʻyganman:)