پارِسیا

رابطهٔ پنیر موتزارلا و مدرک مهندسی عمران. یک مثال مشهور برای خلط همبستگی و علیت.

📌مغالطه‌ای پیرامون مدارس غیردولتی و رتبه‌های برتر

🔹 طبق تصویر زیر همبستگی قابل توجهی میان مصرف سرانه پنیر موتزارلا و مدرک مهندسی عمران وجود دارد. یا همچنین همبستگی زیادی بین افرادی که از قایق افتاده‌اند و در آب خفه شده‌اند و نرخ ازدواج در ایالت کنتاکی وجود دارد. اما آیا باید گفت هر چه در جایی سرانه مصرف پنیر موتزارلا بیشتر باشد، مدرک مهندسی عمران هم بیشتر می‌شود؟ یا اگر تعداد افراد بیشتری در آب خفه شوند، نرخ ازدواج اهالی کنتاکی هم بیشتر می‌شود؟ یعنی بین این‌ها رابطهٔ علت و معلول وجود دارد؟ مسلما خیر! شما نمونه‌های فراوانی از این موارد که همبستگی زیادی دارند ولی رابطهٔ علت و معلولی ندارند را در این سایت مشاهده کنید. در واقع مغالطه‌ای که این‌جا رخ می‌دهد این است که شما رابطهٔ همبستگی را به جای رابطهٔ علت و معلولی جا می‌زنید.

🔹 حالا برگردیم به این خبری که اخیراً منتشر شده و گفته می‌شود رتبه‌های برتر از مدارس غیردولتی هستند و لذا یک رابطه‌ی علت و معلولی میان مدارس غیردولتی و رتبه‌های برتر ایجاد می‌‌کنند. یعنی رتبه‌های برتر را این مدارس غیردولتی شکل داده‌اند. با کمی اغراق (روی کمی اغراقم تأکید می‌کنم) می‌خواهم بگویم این حرف هم چیزی مثل همان رابطهٔ پنیر موتزارلا و مدرک مهندسی عمران است. این‌جا هم ما بیشتر همبستگی داریم و نه رابطهٔ علت و معلولی. آن چیزی که در واقعیت رخ می‌دهد این است که آن‌ها که مستعد درس خواندن و رتبه‌های برتر هستند خودشان به مدارس غیردولتی می‌روند. همچنین باید گفت مدارس غیر دولتی هم لزوماً به معنای پولدار بودن نیست، خیلی از آن‌ها شهریه‌هایی دارند که خانواده‌های معمولی هم از پس آن‌ها برمی‌آیند. مدارس سمپاد هم البته چون شهریه می‌گیرند را جزو غیردولتی‌ها آورده‌اند! در حالی‌که اصلاً دولتی هستند و شهریه‌ی ناچیزی می‌گیرند ‌و موارد بسیاری هم می‌دانم که اصلا نمی‌گیرند. اما به هر حال نکته این‌جاست که آن افرادی که می‌توانند رتبه‌های برتری را کسب کنند خودشان از قبل وارد این مدارس می‌شوند. یعنی ما نباید موضوع را بالعکس بفهمیم و تصور کنیم این مدارس غیردولتی هستند که از افراد کم‌استعداد هم رتبه‌های برتر می‌سازند.

🔹 حالا چرا گفتم با کمی اغراق؟ چون من نمی‌توانم منکر شوم که از اساس پول هیچ تاثیری ندارد. به هر حال پول برخی کلاس‌ها و کتاب‌ها در دسترس برخی افراد نیست اما تأثیرش هم آنقدر که بیان می‌شود نیست. آنقدر نیست که بتوان گفت پول و مدرسه‌های غیردولتی علت رتبه‌های برترند. بلکه علت اصلی رتبه‌های برتر، استعداد و تلاش و توانایی‌های آن‌هاست (البته که علت‌های دیگری هم دخیلند). و باید توجه داشت که بحث من هم رابطهٔ بین مدارس غیردولتی و رتبه‌های برتر بود. همچنین این مطلب چیزی دربارهٔ تفاوت کیفیت آموزشی این مدارس هم نمی‌گوید.

🔹 در نهایت هم بگویم شخصا معتقدم این بحث‌ها اهمیت چندانی ندارند، رتبهٔ برتر بودن چیز خیلی زیادی را به ما نمی‌گوید، نه می‌گوید خوشبخت خواهد شد، نه می‌گوید پولدار خواهد شد، نه می‌گوید آن‌ها که رتبه خوبی کسب نکرده‌اند بدبخت خواهند شد و نه هیچ چیزی از این قبیل. تنها و تنها با اطمینان بالا می‌تواند بگوید این شخص استعداد و توانایی بسیار خوبی در آزمون علمی مربوطه دارد.

👤 امید قائم‌پناه
#مغالطه_سوگیری
@paresia