۱۳ سال برای احیای فقط یک لنج‌ چوبی در بندر تاریخی کُنگ
لنج‌سازی ایران در آستانه انقراض


«علی پوزن» مدیر پروژه‌های موزه لنج گوران و فعال میراث دریایی جنوب، از به آب انداختن یکی از آخرین لنج‌های چوبی ایران در بندر تاریخی کُنگ خبر داد و نسبت به خطر انقراض کامل این صنعت بومی هشدار داد. به گفته او فرایند ساخت این لنج ۱۲ سال به طول انجامیده و اکنون تنها دو لنج چوبی از نسل اصیل این صنعت در سراسر جنوب کشور باقی مانده است.


به گفته‌ علی پوزن، ساخت این لنج که تناژ آن به ۶۰۰ تن می‌رسد، از دوازده سال پیش در کارگاه مرحوم «عبدالله ابراهیمی» آغاز شد. پروژه ساخت در طول این سال‌ها به دلیل کمبود نقدینگی و نبود حمایت از استادکاران، بارها متوقف شده بود: «این لنج با چوب‌های اصیل و مقاوم ساج، بالاو، کَرِت و کنار ساخته شده و حاصل دسترنج استادانی است که بسیاری از آنان امروز دیگر در میان ما نیستند. استاد فرمان و تخته، مرحوم «وحید» از چابهار بود؛ استاد کلفات و لامی، مرحوم «صالح» و مرحوم «مسلم» از جزیره؛ و سرمهندسی به آب‌اندازی را استاد «عیسی هدری» از گوران بر عهده داشت. / پیام ما

@payamema

💢«مهرگان» و «سده»؛ میراثِ مقبولِ جهانی، یادگارِ مغفولِ ایرانی

🖋 مهرناز شهباز

ایران در این روزهای وانفسا، بیش از هر زمان دیگری به احیای رسوم حماسی، آیین‌های شاد و نژاده خود نیاز دارد؛آیین‌هایی که در سال‌های اخیر بخشی از آنها در فهرست جهانی میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت رسیده‌ اما هنوز هم در عرصه ملی و محلی، آنچنان که باید مورد حمایت و پاسداری قرار نگرفته‌اند.

در سال ۱۴۰۲، جشن «سده» به‌عنوان بیست‌ و چهارمین عنصر میراث فرهنگی ناملموس ایران با مشارکت تاجیکستان در فهرست جهانی یونسکو و در هجدهمین جلسه کمیته بین‌الدولی میراث فرهنگی ناملموس در شهر «کاسان» جمهوری بوتسوانا ثبت شد.

درست یک سال بعد، جشن «مهرگان» نیز به‌عنوان بیست‌ و پنجمین عنصر میراث فرهنگی ایران در نشست کمیته بین‌الدُولی یونسکو در کشور پاراگوئه، به ثبت رسید.
این جشن‌ها ریشه در آیین‌های کشاورزی ایران باستان دارند و از کهن‌ترین نمادهای پیوند انسان ایرانی با طبیعت و فصول‌ محسوب می‌شوند.

گرچه برخی بر پیوند این جشن‌ها با آیین زرتشتی تأکید دارند اما درواقع، زرتشتیان در طول قرون، تنها پاسدارِ آیین‌هایی بوده‌اند که پیش از آن نیز در بطن فرهنگ ایرانی وجود داشته‌ است.

به اعتقاد کارشناسان، با وجود ثبت جهانی این آیین‌ها و دفاع دولت ایران از ارزش فرهنگی آنها در مجامع بین‌المللی، هنوز هم در داخل کشورمان گام‌های مؤثری برای حفاظت، آگاهی‌رسانی و برگزاری گسترده این جشن‌ها برداشته نشده است.

صاحبنظران معتقدند:همانگونه که ایران در یونسکو تعهد داده است تا از این میراث خود پاسداری کند، لازم است دستگاه‌های فرهنگی همچون وزارتخانه‌های «میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی»، «آموزش و پرورش»، «فرهنگ و ارشاد اسلامی»، شهرداری‌ها و نهادهای مدنی نیز در حمایت از آنها مشارکت فعالتری داشته باشند.

در این میان، یک نکته اساسی وجود دارد و آن اینکه پاسداشت واقعی این آیین‌ها زمانی محقق می‌شود که دولت‌ها و حکومت‌ها در روند برگزاری آنها مداخله مستقیم نکنند چراکه آنچه این رخدادهای فرهنگی کُهن را زنده و پویا نگه می‌دارد، ذاتِ مردم‌نهاد و شور داوطلبانه برپایی آن‍هاست.

به زعم کارشناسان، در این میان، نقش دولت‌ها باید صرفاً در فراهم کردن فضا و شرایط مناسب، رفع محدودیت‌ و حمایت از برگزارکنندگان مردمی خلاصه شود تا این آیین‌ها بتوانند آزادانه و در چارچوب فرهنگی خود تداوم یابند و به‌واقع تنها در چنین فضایی است که جشن‌هایی همچون سده و مهرگان می‌توانند از حالت نمادین خود خارج شوند و دوباره به بخشی از زندگی اجتماعی ایرانیان بازگردند.

جشن مهرگان، دومین جشن بزرگ ایرانیان پس از نوروز است؛ جشنی در ستایش مهر و دوستی، با پیشینه‌ای درخشان که تغییر فصل و برداشت محصول را بهانه‌ای برای شکرگزاری و شادی می‌دانسته است.

در کنار آن، جشن سده نیز نماد آتش، روشنایی و پایان سرمای زمستان است؛ جشنی که در گذشته‌های دور از جمله در اصفهان، باشکوه تمام برگزار می‌شده و بر پایه مستندات تاریخی، «مرداویج زیاری» بزرگترین جشن سده را به سال ۳۱۳ خورشیدی در اصفهان برگزار کرده است.

پس از ثبت جهانی این دو جشن کهن ایرانی در فهرست میراث ناملموس یونسکو، جز چند اقدام پراکنده و البته نمادین در سال گذشته برای برگزاری سده و یا در سال‌جاری برای برپا داشتن محدود جشن مهرگان، حرکت منسجمی از سوی نهادهای فرهنگی برای احیای این آیین‌ها دیده نشده است؛ در حالی که این رسوم نه‌تنها محدود به دین یا مذهب خاصی نیستند بلکه به‌خودی خود می‌توانند عامل وحدت و شادی‌بخش جمعی تمام اقوام و اقشار کشور باشند.

کارشناسان حوزه میراث فرهنگی بر این باورند که برگزاری این جشن‌ها می‌توانند نقشی کلیدی در تقویت هویت فرهنگی، نشاط اجتماعی و حتی رونق گردشگری کشور داشته باشند.

در شهرهایی مثل اصفهان که هدفگذاری کلان مدیریت آنها، تبدیل شدنشان به قطب گردشگری کشور است، برگزاری آیین‌های ملی که جزو میراث ناملموس و ثبت جهانی شده ایران هستند(همچون سده و مهرگان) می‌تواند به فرصتی ناب برای جذب گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود.

در این میان، به باور کارشناسان، همکاری میان اداره‌کل میراث فرهنگی، اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری و نهادهای آموزشی نظیر آموزش و پرورش می‌تواند الگویی برای اجرای همزمان سه هدف فرهنگی، آموزشی و گردشگری باشد تا با احیای آیین‌های ایرانی، افزایش آگاهی عمومی و تقویت صنعت توریست، بال گردشگری اصفهان در افق‌های بالاتر به پرواز درآید.


https://irna.ir/xjVVnT
@mehrnaz_shahbaz

🔴 انتقاد یک فعال رسانه ای به سیاست های متناقض فرهنگی: هم زمان با رونمایی مجسمه والرین در تهران، مجسمه فردوسی در پارکینگ خاک می خورد/ مشهد ایالتی جداگانه است؟!

❇️ @baamdadeno

بافت تاریخی کرمان زیر سایه سنگین بلندمرتبه‌سازی‌ها!/ برنده بازی کیست؟

این روزها بافت تاریخی کرمان بیش از هر زمان دیگر قربانی ساخت و سازها شده است. افرادی که با نادیده گرفتن هویت شهری و ضوابط تاریخی، پا بر ضوابط مشخص و مصوب هسته‌های تاریخی شهر می‌گذارند و بدون رعایت ضوابط میراث‌فرهنگی اقدام به ساخت و سازهای ناهمگون و بلندمرتبه سازی‌های بدون مجوز می‌کنند. شهر تاریخی کرمان، از جمله‌ شهرهای تاریخی ایران است که ساخت‌ و سازهای بی‌ضابطه در آن شکل افسارگسیخته‌ای پیدا کرده است. از احداث ساختمان امور مالیاتی گرفته تا ساخت پروژه بزرگ بیمارستان آروین. کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی معتقدند، وضعیت ساخت و سازها در هسته تاریخی کرمان نامناسب و نگران‌کننده است به‌طوری که وضعیت حفاظت از میراث تاریخی این شهر را قرمز کرده است.

https://www.ilna.ir/fa/tiny/news-1710560

کارزار  «درخواست ثبت تصویر منشور کورش روی یکی از اسکناس ها»
https://www.karzar.net/267083

@reesjomhoormiras

🔺بلع تاریخ پایتخت با صدور مجوز ساخت در زیرِ زمینِ بازار تهران

‼️هویت کاخ گلستان، پامنار و بازار تهران محو می‌شود

🖋#مریم_اطیابی

🔸به گزارش میراث‌باشی؛ هر چند در نهایت فشار رسانه‌ای برای جلوگیری از ساخت و ساز اطراف کاخ گلستان منتج به کوتاه شدن یک طبقه از ارتفاع ملک کنار کاخ گلستان در سال ۹۹ و ساخت پاساژ طلا کنار تکیه دولت با سه طبقه زیر زمین و دو طبقه روی زمین شد اما اکنون در سال ۱۴۰۴ خبر‌ می‌رسد مالک ملک کنار کاخ در دادگاه بواسطه صدور مجوز از سوی شورای فنی میراث فرهنگی وقت تهران نه تنها محکوم نشده بلکه وزارت میراث فرهنگی در آن زمان مجبور شده از او درخواست کند تا یک طبقه از ارتفاعش را کاهش دهد و به جای آن در کوچه مروی مجوز یک مجتمع دوطبقه با چهارطبقه زیر زمین را بگیرد؟!

🔸ظاهرا این پایان تراژدی‌های میراثی اطراف کاخ گلستان نیست و این گونه صدور مجوزها  پس از آن اتفاقات به وحدت رویه این استان در محدوده بازار تبدیل شده و این بار مجوز ملک دیگری در کوچه مروی به صورت دو طبقه ارتفاع و چهار طبقه زیر زمین ( ابتدا سه طبقه و اخیرا طبقه چهارم هم اضافه شده) در دوره مدیریت «پرهام جانفشان» (وی از اردیبهشت سال ۹۸ تا دی ماه سال ۱۴۰۳ مدیرکل استان بود) صادر شده است.

🔸آش وقتی شورتر می‌شود که کسی مدیران استان، مدیران اداره کل امور پایگاه‌های جهانی و ملی، اداره کل بناها، محوطه‌ها و بافت‌های تاریخی و کاخ ثبت جهانی گلستان را به حساب نیاورده و «جواد واحدی» مدیر کل غیر تخصصی‌ترین واحد، یعنی بخش معاونت امور مجلس، حقوقی و استان‌ها تشخیص داده که مجوز طبقه چهارم در زیر زمین هم صادر شود؟!!! این که نامبرده کی فرصت کرده مانند جانفشان در رشته باستان‌شناسی، معماری و مرمت درس بخواند و صاحبنظر شود فقط از شگفتانه‌های این وزارتخانه است!

🔸به گزارش میراث‌باشی؛ در حالی اداره میراث فرهنگی استان تهران و واحد حقوقی کل کشور به ثمن بخس صدور مجوز ساخت و سازهای بازار تهران را با عمق‌های عجیب و غریب در کوچه مروی صادر کرده‌اند که حتی اگر چشم بر کشف اسکلت زن ۷ هزار ساله در خیابان مولوی در سال ۹۳ ببندیم، نمی‌توانیم از اسناد آثار تیموری تهران قدیم در محدوده بازار تهران چشم بپوشیم. چگونه چنین بی‌محابا به مالکان در محدوده بازار تهران مجوز ساخت در چندین متری عمق زمین می‌دهید در حالی که هیچ باستان‌شناسی از پژوهشکده باستان‌شناسی آنجا حضور نداشته و نمی‌دانیم در عمق زمین چه چیزی‌هایی از چه دوره تاریخی برای همیشه محو شده است؟!!!

به گزارش میراث‌باشی؛ « شقایق هورشید» کارشناس ارشد باستان‌شناسی و دکتر «احمد چایچی امیرخیز» باستان‌شناس و عضو هیات علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی در کتاب « باستان‌شناسی شهری تهران؛ کاوش میدان ارگ» به برخی از این شواهد اشاره کرده‌اند.

1⃣مسجد جامع تهران

مسجدی در بازار تهران، خیابان پانزده خرداد روبه‌روی پله نوروزخان که دکتر فرشید مصدقی باستان‌شناس در سال ۱۳۷۸ ضمن اجرای عملیات مرمتی در شبستان چهل ستون مسجد جامع تهران بقایای معماری و قطعات سفالی پراکنده‌ و چند نمونه پیسوز از نوع رایج در دوره ایلخانی را بدست آورده  و قدمت ظروف لعاب‌دار با نقوش رنگی را به دوره سلجوقی- ایلخانی و قرن‌های ششم و هفتم هجری قمری نسبت داده است.

2⃣امامزاده سید اسحاق

امامزاده سید اسحاق بقعه‌ای در کوچه خدابنده‌لو در خیابان ناصر خسرو که ضریح ساده‌ای به طول ۱.۵ متر دارد و کتیبه‌ آن به سبک خط ثلث از آثار قرون هشتم یا نهم هجری است.

3⃣امامزاده زید

🔸بنای امامزاده زید در بازار تهران پیش از آغاز دوران سلطنت شاهان صفوی  ساخته شده و  صندوق قدیمی مرقد آن کتیبه‌ای به خط ثلث دارد متعلق به سال ۹۰۲ ه.ق یعنی ۵ سال قبل از به رسمیت شناختن مذهب تشیع در ایران و جلوس رسمی شاه اسماعیل.

4⃣امامزاده سید اسماعیل

🔸بنای امامزاده سید اسماعیل در محله چاله میدان که یک سوی آن به خیابان اصلی بازار تهران راه می‌یابد و طبق کتیبه در چوبی این امامزاده به سفارش «حسین پیرعلی حداد  طهرانی» در سال ۸۸۶ ه.ق توسط استاد حسین بن حسن نجار لباسانی( لواسانی) ساخته و وقف  شده است.

🔸کاشی زرین فامی هم  دارد که احتمالاً مربوط به قرن هشتم هجری است.

4⃣امامزاده یحیی

🔸امامزاده یحیی در محله عودلاجان نرسیده به پانزده خرداد با چناری ۸۰۰ ساله که بنای قدیمی آن به دوران حکومت خوارزمشاهیان باز می‌گردد.

🔸هنگام پی‌کنی تجدیدبنا در سال ۱۳۲۰ یک لوح کاشی فیروزه‌ای رنگ با خط کوفی بدست آمد که در وسط آن به خط نسخ نام یکی از شخصیت‌های مذهبی شیعه حک شده بود که در سال ۶۲۸ ه.ق یعنی ۲۰ تا ۲۵ سال بعد از دفن امامزاده یحیی در جوار او مدفون شده بود.

🔸صندوق منبت‌کاری بقعه هم به سفارش عضدالدوله ملک شاه غاضی فرزند ملک شاهرخ توسط استاد حسن و محمد و فرزندان حسن نجار لواسانی در سال ۹۰۲ ه.ق ساخته شده است.
http://instagram.com/miras_bashi
@mirasbashi

بررسی پیامدهای پروژه «خان‌ عالی» معروف به «مروی‌سنتر» روی تنها مجموعه ثبت جهانی پایتخت ایران

هشدار؛ فرونشست در یک قدمی کاخ گلستان

🔺|پیام ما| آغاز پروژه «مروی‌سنتر» در حریم درجه یک کاخ گلستان زنگ‌های خطر را به صدا درآورده. بررسی‌ها نشان می‌دهد گودبرداری‌ این پاساژ به‌زودی یکی از مهمترین مجموعه‌های تاریخی ایران و جهان را به زانو درمی‌آورد. مسئله اصلی اینجاست که این اتفاق مجوز مدیرکل میراث‌فرهنگی استان تهران را دارد. «وحید شهاب»، کنشگر و متخصص حوزه برنامه‌ریزی شهری در بافت‌های تاریخی، به «پیام ما» می‌گوید: «با توجه به مجوز صادره، احداث چهار طبقه زیرزمین به عمق ۱۷ متر در این پروژه مجاز شناخته شده که با احتساب فونداسیون، عمق گودبرداری نزدیک به ۲۰ متر خواهد بود، آیا مالک نباید پیش از صدور مجوز، ملزم به انجام مطالعات فنی زمین‌شناسی، ژئوتکنیکی و هیدروژئولوژیکی می‌شد؟» پاسخ به این سؤال از سوی کسانی که این مجوز را صادر کرده‌اند ضروری است؛ چراکه این منطقه جزو پهنه‌های پرخطر فرونشست شناخته شده است.

🔺«مگر می‌شود با یک شهر تاریخی چنین رفتار کرد؟ در کجای دنیا با بافت‌ ارزشمند شهری چنین می‌کنند؟ آن‌هم پایتختی که هم وزارت میراث‌فرهنگی و هم وزارت مسکن در آن مستقرند و شهرداری برای «قلب تاریخی شهر» اداره‌ای ویژه دارد.» این، گفته «اسکندر مختاری» است. پژوهشگر میراث معماری و نویسنده کتاب «میدان جلوخان شمس‌العماره» از چشم‌انداز سالیان دور این محدوده که حالا جرثقیل‌های زرد و عظیم قُرقش کرده‌اند، می‌گوید: «قبلاً از آن بالا فقط مناره‌های مدرسه سپهسالار قدیم (مدرسه مروی) در محله حیاط شاهی دیده می‌شد، اما حالا جای آن مناره‌ها را این تاورکرین‌ها گرفته‌اند.»

🔺 اما این تنها ظاهر ماجراست. در بطن داستان اتفاقات دیگری در حال وقوع است و این پروژه ابعاد نگران‌کننده دیگری هم دارد. با توجه به تشدید فرونشست در نقاط مختلف پایتخت، می‌توان پیامدهای این پروژه را از منظری نگران‌کننده‌تر نیز بررسی کرد و آن فرونشست زمین در نزدیکی تنها مجموعه میراث جهانی پایتخت است.

گزارش کامل را در سایت «پیام ما» بخوانید.
https://payamema.ir/payam/142302

#گردشگری #میراث_فرهنگی #شهرداری_تهران #کاخ_گلستان #پیام_ما
@payamema

‍ 🔺آخرین لنج‌های چوبی ایران در آستانه انقراض / تولد یک لنج پس از ۱۲ سال انتظار در بندر تاریخی کُنگ

‼️علی پوزن، مدیر پروژه‌های موزه لنج گوران و فعال میراث دریایی جنوب، از به آب انداختن یکی از آخرین لنج‌های چوبی ایران در بندر تاریخی کُنگ خبر داد و نسبت به خطر انقراض کامل این صنعت بومی هشدار داد.

🔸 او گفت فرایند ساخت این لنج ۱۲ سال به طول انجامیده و اکنون تنها دو لنج چوبی از نسل اصیل این صنعت در سراسر جنوب کشور باقی مانده است.

🔸به گفته‌ی علی پوزن، ساخت این لنج که تناژ آن به ۶۰۰ تن می‌رسد، از دوازده سال پیش در کارگاه مرحوم عبدالله ابراهیمی آغاز شد و در طول این سال‌ها به دلیل کمبود نقدینگی و نبود حمایت از استادکاران، بارها متوقف شده بود.

🔸او گفت:«این لنج با چوب‌های اصیل و مقاوم ساج، بالاو، کَرِت و کنار ساخته شده و حاصل دست‌های استادانی است که بسیاری از آنان امروز دیگر در میان ما نیستند. استاد فرمان و تخته، مرحوم وحید از چابهار بود؛ استاد کلفات و لامی، مرحومان صالح و مسلم از جزیره؛ و سرمهندسی به آب‌اندازی را استاد عیسی هدری از گوران بر عهده داشت.»

🔸پوزن با اشاره به اینکه یکی از شرکای این لنج، مرحوم یعقوب سن‌آقا بوده که  فرزندانش آقای عبدالرحیم عبدالحمید و شریک پدرشان محمد حسین جودار ، افزود:«این لنج نه تنها یادگار استادکاران فقید، بلکه میراث نسلی است که با عشق به دریا، فرهنگ دریایی جنوب را زنده نگه داشت.»

🔸این فعال میراث دریایی تأکید کرد:
«در حال حاضر تنها دو لنج چوبی از نسل اصیل لنج‌سازی ایران باقی مانده است؛ یکی در بندر کُنگ و دیگری در کارگاه گوران. این یعنی ما در آستانه‌ی انقراض یک هنر صنعت هزارساله هستیم؛ صنعتی که بخش مهمی از تاریخ و هویت مردمان جنوب را شکل داده است.»

🔸پوزن در پایان با بیان اینکه «لنج چوبی فقط یک سازه نیست، بلکه روح جمعی مردمان دریاست» گفت:«اگر امروز برای حفظ استادکاران و بازآفرینی کارگاه‌های لنج‌سازی اقدام نکنیم، فردا حتی در موزه‌ها هم کسی نخواهد دانست این لنج‌ها چگونه ساخته می‌شدند.

🔸این لنج تازه به آب افتاده، آخرین فریاد چوب بر ساحل است؛ نشانه‌ای از فرهنگی که اگر اکنون حمایت نشود، با موج بعدی به فراموشی سپرده خواهد شد.»

http://instagram.com/miras_bashi
@mirasbashi