Forwarded from ڤەوژارتنا دلان (الكردي)
نڤێژا مروڤێن توبەکار
نڤێژا تێشتەگەهێ (صلاة الضحی) ژبیرنەکە ئەوا ڪو دبێژنێ: (صلاة الأوابین). الأوابین ئەوێن یێن به‌رده‌وام ل خۆ دزڤڕت و تووبه دكه‌ت، یێ بۆ هه‌ر كاره‌كی ل خۆدێ خۆ دزڤڕت و هزرا ڕازیبوونا وی و حه‌زا وی دكه‌ت.
نڤێژا تێشتەگەهێ (صلاة الضحی) ژبیرنەکە ئەوا ڪو دبێژنێ: (صلاة الأوابین). الأوابین ئەوێن یێن به‌رده‌وام ل خۆ دزڤڕت و تووبه دكه‌ت، یێ بۆ هه‌ر كاره‌كی ل خۆدێ خۆ دزڤڕت و هزرا ڕازیبوونا وی و حه‌زا وی دكه‌ت.
قەڕین کیە؟
قەڕین ئێک ژ بهێزترین جورێن ئەجنایە
کارێ وی چیە؟ درۆستکرنا وەسوەسێ لسەر هەستێن مرۆڤی و جوانکرنا گونەهان و وان کارێن زیان ب مرۆڤی دگەهینن ، کاریگەری یا لسەر خەونان ژی هەیە
ئەرێ قەرین دمریت؟
نەخێر قەرین نامریت یێ هاتیە گرێدان ب مرۆڤیڤە د دۆنیایێدا خودێ هەر ژ بو ڤێ چەندێ یێ درۆستکری ، بەلێ هەر دەما مرۆڤ مر ئەرکێ وی ژی بدوماهیک دهێت
ئەرێ ئەم دشێین ببینن؟ نەخێر ئەم نەشێین وی ببینن
دەمێ تو ژ خودێ دویردکەڤی و خودێ ژبیر دکەی ئەوژی بچویک دبیت و نامینیت ، بەلێ هەر دەما تە بەحس ل خودایێ خوەکر و تە ل بیرا خوە ئینا ئەو ژی دێ ڤەگەڕیتەڤە
دێ چەوا زانی قەرینی کاریگەری یا لسەر تە هەی؟ ئەڤێ ئایەتێ ١٠٠ جار بخۆینە (ﻭَﻗَﺎلَ ﻗَﺮِﻳﻨُﻪُ هذا ﻣَﺎﻟَﺪَىﱠ ﻋَﺘِﻴﺪٌ) ئەگەر تە هەست ب ئازارێ کر د سینگێ خوەدا ئەڤە هوسا ئانکو کاریگەری یا لسەر تە هەی ، هەر نوکە تاقی بکە و پاشی د کومێنێدا بنڤیسە ئەرێ تە هەست ب ئازارێ کر و کاریگەری لسەر هەبوو
چارەسەری ڕۆژانە سۆڕەتا (ق) بخۆینە یان گوهداریێ بکە ب حەزکرنا خودێ پاش حەفتیەکێ هەتا پازدە رۆژا کاریگەریا وی لسەر تە دێ گەلەک کێم بێت.
قەڕین ئێک ژ بهێزترین جورێن ئەجنایە
کارێ وی چیە؟ درۆستکرنا وەسوەسێ لسەر هەستێن مرۆڤی و جوانکرنا گونەهان و وان کارێن زیان ب مرۆڤی دگەهینن ، کاریگەری یا لسەر خەونان ژی هەیە
ئەرێ قەرین دمریت؟
نەخێر قەرین نامریت یێ هاتیە گرێدان ب مرۆڤیڤە د دۆنیایێدا خودێ هەر ژ بو ڤێ چەندێ یێ درۆستکری ، بەلێ هەر دەما مرۆڤ مر ئەرکێ وی ژی بدوماهیک دهێت
ئەرێ ئەم دشێین ببینن؟ نەخێر ئەم نەشێین وی ببینن
دەمێ تو ژ خودێ دویردکەڤی و خودێ ژبیر دکەی ئەوژی بچویک دبیت و نامینیت ، بەلێ هەر دەما تە بەحس ل خودایێ خوەکر و تە ل بیرا خوە ئینا ئەو ژی دێ ڤەگەڕیتەڤە
دێ چەوا زانی قەرینی کاریگەری یا لسەر تە هەی؟ ئەڤێ ئایەتێ ١٠٠ جار بخۆینە (ﻭَﻗَﺎلَ ﻗَﺮِﻳﻨُﻪُ هذا ﻣَﺎﻟَﺪَىﱠ ﻋَﺘِﻴﺪٌ) ئەگەر تە هەست ب ئازارێ کر د سینگێ خوەدا ئەڤە هوسا ئانکو کاریگەری یا لسەر تە هەی ، هەر نوکە تاقی بکە و پاشی د کومێنێدا بنڤیسە ئەرێ تە هەست ب ئازارێ کر و کاریگەری لسەر هەبوو
چارەسەری ڕۆژانە سۆڕەتا (ق) بخۆینە یان گوهداریێ بکە ب حەزکرنا خودێ پاش حەفتیەکێ هەتا پازدە رۆژا کاریگەریا وی لسەر تە دێ گەلەک کێم بێت.
ئەرێ خودێ هەمی رح دگەل ئێك چێكرینە ؟
پرسیار/ ئەرێ خودێ هەمی رح دگەل ئێك چێكرینە یان ئێك بەری یادی یا چێكری ؟
بەرسڤ/ چێكرنا رحێ وچه‌وانيا وێ ژ تشتێت نه‌په‌نينه (من الغيب) ئه‌ڤجا مه چ ده‌ليل نينن كانێ كيژ به‌رى كێژكێ چێكربيت ب تنێ ئه‌م دزانين كو مه‌لائيكه‌ت وئه‌جن به‌رى مروڤان هه‌بون وبابێ مه مروڤان كو ئاده‌م)ه (سلاڤ لێ بن) به‌رى هه‌مى مروڤان هاتيه چێكرنێ وب روح كه‌تيه ، ورح ب خو كه‌سه‌ك نزانيت كانێ چ تشته ژ بلى خودێ ته‌عالا ودئايه‌ته‌كێدا دبێژت : ((وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا (85) الاسراء)) ئه‌ى موحه‌ممه‌د موشرك وكافر وجوهى پرسيارا روحێ ژته دكه‌ن كانێ چه‌وايه ؟ تو بێژه وان : هنديكه زانينا روحێ يه ژ علم وزانينا خودێ بتنێ يه ، وپيچه‌كا زانينێ بو هه‌وه هاتيه دان). وتا نوكه ژى كو سه‌رده‌مێ زانينه‌كا مه‌زن وپێشكه‌فتنه‌كا زوره به‌لێ هێشتا زانين وزانست وزانا نه‌گه‌هشتنه چ ئه‌نجا ده‌رباره‌ى روحێ وچه‌وانيا وێ وكانێ چ تشته؟
پرسیار/ ئەرێ خودێ هەمی رح دگەل ئێك چێكرینە یان ئێك بەری یادی یا چێكری ؟
بەرسڤ/ چێكرنا رحێ وچه‌وانيا وێ ژ تشتێت نه‌په‌نينه (من الغيب) ئه‌ڤجا مه چ ده‌ليل نينن كانێ كيژ به‌رى كێژكێ چێكربيت ب تنێ ئه‌م دزانين كو مه‌لائيكه‌ت وئه‌جن به‌رى مروڤان هه‌بون وبابێ مه مروڤان كو ئاده‌م)ه (سلاڤ لێ بن) به‌رى هه‌مى مروڤان هاتيه چێكرنێ وب روح كه‌تيه ، ورح ب خو كه‌سه‌ك نزانيت كانێ چ تشته ژ بلى خودێ ته‌عالا ودئايه‌ته‌كێدا دبێژت : ((وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَمَا أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلَّا قَلِيلًا (85) الاسراء)) ئه‌ى موحه‌ممه‌د موشرك وكافر وجوهى پرسيارا روحێ ژته دكه‌ن كانێ چه‌وايه ؟ تو بێژه وان : هنديكه زانينا روحێ يه ژ علم وزانينا خودێ بتنێ يه ، وپيچه‌كا زانينێ بو هه‌وه هاتيه دان). وتا نوكه ژى كو سه‌رده‌مێ زانينه‌كا مه‌زن وپێشكه‌فتنه‌كا زوره به‌لێ هێشتا زانين وزانست وزانا نه‌گه‌هشتنه چ ئه‌نجا ده‌رباره‌ى روحێ وچه‌وانيا وێ وكانێ چ تشته؟
Forwarded from ابن تيمية
ابن تیمیة رحمة الله دبێژیت : ئاین
یێ ئاڤاكریە ل سەر دوو بنەمایا
ئێک : کەسێ نە پەرێسین ژبلی خودێ
دوو : پەرستنا وی نەکەین ئیلا ب شەریعەتێ وی ئەوا ل سەر ئەزمانێ پێغەمبەرێ سلاڤ لێ بن بومە ھاتیە دیارکرن ، و ئەم پەرستنا وی نەکەین ب بیدعەیان و دلچوونێن خو
العبودیە لاپەرە 137
یێ ئاڤاكریە ل سەر دوو بنەمایا
ئێک : کەسێ نە پەرێسین ژبلی خودێ
دوو : پەرستنا وی نەکەین ئیلا ب شەریعەتێ وی ئەوا ل سەر ئەزمانێ پێغەمبەرێ سلاڤ لێ بن بومە ھاتیە دیارکرن ، و ئەم پەرستنا وی نەکەین ب بیدعەیان و دلچوونێن خو
العبودیە لاپەرە 137
هەر پێغەمبەرەك ل سەری دبێژتە مللەتێ خۆ: [ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ - عەبدینییا خودێ، وگوهدارییا وی ب تنێ بكەن، چونكی ژ وی پێڤەتر هەوە چو خودایێن دی نینن هێژای پەرستنێ بن ] (الأعراف: 59، 65، 73، 85) نووحی وهوودی وصالحی وشوعەیبی وهەمی پێغەمبەرێن دی ئەڤ چەندە گۆتبوو مللەتێن خۆ.
وپێغەمبەری -سلاڤ لێ بن- سێزدە سالان ل مەكەهێ پشتی هاتییە هنارتن خەلك بۆ تەوحیدێ گازی دكر، وكار بۆ چاككرنا عەقیدێ دكر، چونكی ئەوە ئەو بناخەیێ ئاڤاهییێ دین خۆ ل سەر دگرت، وگازیكەرێن دینی ومرۆڤێن چاكخواز ل هەمی دەمان ل سەر ڕێكا پێغەمبەران هاتینە، و ژ گازییا تەوحیدێ وچاككرنا عەقیدێ دەست پێ كرینە، پاشی پشتی وێ وان بەرێ خۆ دایە فەرمانا ب فەرمانێن دی یێن دینی.
وپێغەمبەری -سلاڤ لێ بن- سێزدە سالان ل مەكەهێ پشتی هاتییە هنارتن خەلك بۆ تەوحیدێ گازی دكر، وكار بۆ چاككرنا عەقیدێ دكر، چونكی ئەوە ئەو بناخەیێ ئاڤاهییێ دین خۆ ل سەر دگرت، وگازیكەرێن دینی ومرۆڤێن چاكخواز ل هەمی دەمان ل سەر ڕێكا پێغەمبەران هاتینە، و ژ گازییا تەوحیدێ وچاككرنا عەقیدێ دەست پێ كرینە، پاشی پشتی وێ وان بەرێ خۆ دایە فەرمانا ب فەرمانێن دی یێن دینی.
ئیمامێ شافعى دبێژت: هه‌چییێ خۆ فێرى قورئانێ بكه‌ت بهایێ وى دێ مــه‌زن بــت، وهه‌چییێ خـــۆ د فــقــهـــى دا شــاره‌زا بكه‌ت دێ ب قیمه‌ت كه‌ڤت، وهه‌چییێ حه‌دیسان بزانت ده‌لیله‌كێ ب هێز دێ وى هه‌بت، وهه‌چییێ زمانى بزانت تبیعه‌ته‌كێ نازك دێ بۆ وى په‌یدا بت، وهه‌چییێ حسێبێ بزانت بۆچوونێن وى دێ موكم بن، وهه‌چییێ نه‌فسا خۆ ژ كێماسییان نه‌پارێزت ئه‌و هه‌مى فایدێ وى ناكه‌ن..
ڤێجا ئه‌گه‌ر ته بڤێت مفایى ژ زانینا خۆ وه‌ربگرى، به‌رى هه‌ر تشته‌كى نه‌فسا خۆ ژ كێماسییان بپارێزه
ڤێجا ئه‌گه‌ر ته بڤێت مفایى ژ زانینا خۆ وه‌ربگرى، به‌رى هه‌ر تشته‌كى نه‌فسا خۆ ژ كێماسییان بپارێزه
ل سه‌ر وى یێ فه‌توا د ده‌تن ئنیه‌تا خۆ دره‌ستبكه‌تن، و یێ زانا بیت، و یێ موكومبیت د زانینا خۆ دا، و ئه‌و علمێ هه‌وجه‌دبیتێ بۆ فه‌توایێ بزانیت، و قه‌واعد و ئه‌حكامێت شه‌ریعه‌تی بزانیت، و یێ ره‌هوانبیت د لوغه‌ته‌تێ قوڕئانێ دا، و طرسا ژ خودێ ته‌عالا ل ده‌ف هه‌بیت، و ب زانیت كانێ دێ چ مه‌صله‌حه‌ت و مه‌فسه‌ده د دویف فه‌توا وی را ئێن، و هزرا هندێ بكه‌تن ده‌مێ فه‌توا د ده‌ت، و ل سه‌ر وى یه حال و سه‌روبه‌رێ خودانێ پسیارێ بزانیت، و ب دروستاهى قه‌زیێ بزانیت، و ته‌سه‌رروعێ د فه‌توایێ دا نه‌كه‌ت..
پێغه‌مبه‌ر -سلاڤ لێ بن- د گازییه‌كا خۆ دا بۆ ئوممه‌تا خۆ دبێژت: ( إِنَّهُ مَنْ يَعِشْ مِنْكُمْ بَعْدِي فَسَيَرَى اخْتِلاَفًا كَثِيرًا ، فَعَلَيْكُمْ بِسُنَّتِي وَسُنَّةِ الخُلَفَاءِ الرَّاشِدِينَ المَهْدِيِّينَ ، تَمَسَّكُوا بِهَا ، وَعَضُّوا عَلَيْهَا بِالنَّوَاجِذِ ، وَإِيَّاكُمْ وَمُحْدَثَاتِ الأُمُورِ ، فَإِنَّ كُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ ، وَكُلَّ بِدْعَةٍ ضَلاَلَةٌ)( ئه‌حمه‌د ژ عرباضێ كوڕێ ساریه‌ى ڤه‌دگوهێزت) یه‌عنى: هه‌چییێ ژ هه‌وه پشتى من بمینت جودابوونه‌كا مه‌زن دێ بینت، ڤێجا هه‌وه ئێمانه‌ت سوننه‌تا من وسوننه‌تا خه‌لیفێن من یێن سه‌رڕاست، وێ بگرن، وپدیێن خۆ لێ بشدینن، وهشیارى وان تشتان بن یێن نوى ده‌ردكه‌ڤن د دینى دا، چونكى هـه‌ر تشته‌كێ د دینى دا نوى ده‌ركه‌ڤت بیدعه‌یه، وهه‌ر بیدعه‌یه‌كا هه‌بت سه‌رداچوونه.
📜ئیمام ئیبن حزم
خودێ رەحمێ پێ بەت دبێژیت:
`` ئەگەر وە دیت یێ کو هزر بکەت کو چ گونەھ نە کرینە ، بزانە کو ئەو یێ ژ ناڤ چووی ، و سەرسان بون ژ مەزنترین گونەهانە و ژ ئەحمەقترین کارا یە ``
خو پارێزن ب پاراستنا خودێ، و هشییار بن ژ سەرسانبون و دوو رویێ .
{التلخیص لوجوه التخليص (١٦٣/١)}📝
خودێ رەحمێ پێ بەت دبێژیت:
`` ئەگەر وە دیت یێ کو هزر بکەت کو چ گونەھ نە کرینە ، بزانە کو ئەو یێ ژ ناڤ چووی ، و سەرسان بون ژ مەزنترین گونەهانە و ژ ئەحمەقترین کارا یە ``
خو پارێزن ب پاراستنا خودێ، و هشییار بن ژ سەرسانبون و دوو رویێ .
{التلخیص لوجوه التخليص (١٦٣/١)}📝
پرسیار/ حوكمێ خاندنا سورەتا فاتیحێ ل سەر قەبری (گورى) چیە ؟
بەرسڤ/ حوكمێ خاندنا سورەتا فاتیحێ ل سەر گوران (قەبری) تشتەكێ نە دورستە، وژبیدعێ یە ، وبیدعە ژی ئەڤەیە تو تشتەكی ل دینی زێدەكەی وئەو تشتە پێغەمبەری (سلاڤێن خودێ لسەر بن) نەكر بیت ونەصەحابیێت وی ونەچاكێت ئوممەتێ ، بەلكو ئەڤە تشتەكە چ بەلگە (دەلیلێت) دورست وصەحیح پێ نینن ونەهاتیە ڤەگوهاستن ژپێغەمبەری وصەحابیێت وی كو وانا فاتحە ل سەر قەبران فاتیحە خاندبیت، بەلێ یادورست ئەڤەیە كو ئەوا دەیكا مە عائیشایێ ڤەگوهاستی ژپێغەمبەرێ خودێ دەمێ پرسیار ژ پێغەمبەری كری وگوتیێ : ئەی پێغەمبەرێ خودێ بومن بێژە ئەگەر ئەز چومە سەر گورستانەكێ ئەز چ بێژم ؟ ، پێغەمبەری گوت بێژە (سلاڤ ل هەوە بن ئەی خودانێن ڤێ موقبەرێ ژموسولمان وخودان باوەران، وئەگەر خودێ حەسبكەت ئەمژی دێ ل دیف وەدا ئێین ودێ گەهینەوە، وئەز دوعا ژ خودێ دكەم كو سلامەتیێ بدەتە مە وهەوە) ئەڤەیە ئەوا شەریعەتی بو مە گوتی ونیشا مە دای كو خێرا مریێ مە تێدا هەبیت ، هەر جور ورەنگەكێ دوعایا بو مریا بكەت دورستە وەكی بێژت (یا خودێ مریێ مە عەفی كەی ورەحمێ پێ ببەی وقەبرێ وی فرەهبكەی وبكەیە مێرگەك ژ مێرگێن بەحشتێ وتو وی ژجەهنەمێ دویر بكەی……..) ((السَّلَام عَلَيْكُم أهل الديار من الْمُؤمنِينَ وَالْمُسْلِمين وَإِنَّا إِن شَاءَ الله بكم للاحقون , أسأَل الله لنا وَلكم الْعَافِيَة)) أخرجه مُسلم
بەرسڤ/ حوكمێ خاندنا سورەتا فاتیحێ ل سەر گوران (قەبری) تشتەكێ نە دورستە، وژبیدعێ یە ، وبیدعە ژی ئەڤەیە تو تشتەكی ل دینی زێدەكەی وئەو تشتە پێغەمبەری (سلاڤێن خودێ لسەر بن) نەكر بیت ونەصەحابیێت وی ونەچاكێت ئوممەتێ ، بەلكو ئەڤە تشتەكە چ بەلگە (دەلیلێت) دورست وصەحیح پێ نینن ونەهاتیە ڤەگوهاستن ژپێغەمبەری وصەحابیێت وی كو وانا فاتحە ل سەر قەبران فاتیحە خاندبیت، بەلێ یادورست ئەڤەیە كو ئەوا دەیكا مە عائیشایێ ڤەگوهاستی ژپێغەمبەرێ خودێ دەمێ پرسیار ژ پێغەمبەری كری وگوتیێ : ئەی پێغەمبەرێ خودێ بومن بێژە ئەگەر ئەز چومە سەر گورستانەكێ ئەز چ بێژم ؟ ، پێغەمبەری گوت بێژە (سلاڤ ل هەوە بن ئەی خودانێن ڤێ موقبەرێ ژموسولمان وخودان باوەران، وئەگەر خودێ حەسبكەت ئەمژی دێ ل دیف وەدا ئێین ودێ گەهینەوە، وئەز دوعا ژ خودێ دكەم كو سلامەتیێ بدەتە مە وهەوە) ئەڤەیە ئەوا شەریعەتی بو مە گوتی ونیشا مە دای كو خێرا مریێ مە تێدا هەبیت ، هەر جور ورەنگەكێ دوعایا بو مریا بكەت دورستە وەكی بێژت (یا خودێ مریێ مە عەفی كەی ورەحمێ پێ ببەی وقەبرێ وی فرەهبكەی وبكەیە مێرگەك ژ مێرگێن بەحشتێ وتو وی ژجەهنەمێ دویر بكەی……..) ((السَّلَام عَلَيْكُم أهل الديار من الْمُؤمنِينَ وَالْمُسْلِمين وَإِنَّا إِن شَاءَ الله بكم للاحقون , أسأَل الله لنا وَلكم الْعَافِيَة)) أخرجه مُسلم
دانه‌خۆیا مافێ شریعه‌تدانان وحه‌لالكرن وحه‌رامكرنێ
دانانا وی شریعه‌تێ مرۆڤ د عیباده‌ت وكاروبارێن ژینا خۆ دا ل سه‌ر ب ڕێڤه‌دچن، و د وان مه‌سه‌لان دا یێن ئه‌و تێدا ب هه‌ڤڕكی دچن وان پێك دئینت مافه‌كه ژ مافێن خودێ خودایێ مرۆڤان وئافرانده‌رێ چێكرییان: [أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَالأَمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ] (الأعراف : 54) ـ نێ ئافراندن هه‌می وفه‌رمان هه‌می یا وییه، وخودێ خودایێ هه‌می چێكرییان یێ پاك وبلند ومه‌زن بت.
م
وئه‌و وی تشتی دزانت یێ ب كێر به‌نییێن وی دئێت، ڤێجا وی بۆ دكه‌ته شریعه‌ت، وچونكی ئه‌و خودایێ وانه ئه‌و شریعه‌تی بۆ وان ددانت، وچونكی ئه‌و په‌رستنا وی دكه‌ن ئه‌و شریعه‌تێ وی وه‌ردگرن، ومفایێ ڤێ چه‌ندێ بۆ وان دزڤڕت، خودێ دبێژت: [فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً] (النساء : 59) ـ وئەگه‌ر هوین د ناڤبه‌را خۆ دا ل سه‌ر تشته‌كی ب هه‌ڤڕكی چوون، هوین حوكمێ وی تشتی بـۆ كیتابا خودێ وسوننه‌تا پێغه‌مبه‌رێ وی موحه‌ممه‌دی سلاڤ لێ بن بزڤرینن، ئه‌گه‌ر هه‌وه ب دورستی باوه‌ری ب خودێ وڕۆژا حسێبێ هه‌بت. ئه‌ڤ زڤڕاندنا بۆ كیتاب وسوننه‌تێ بۆ هه‌وه ژ هه‌ڤڕكییێ وژێكڤه‌بوونێ چێتره، ودویماهییا وێ باشتره.
ودبێژت: [وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِيهِ مِنْ شَيْءٍ فَحُكْمُهُ إِلَى اللَّهِ ذَلِكُمْ اللهُ رَبِّي] (الشورى : 10) ـ وهه‌ر تشته‌كێ هوین تێدا ژێك جودا بوون ژ كارێ دینێ خۆ هوین حوكمێ وی بۆ خودێ د كیتابا وی وسوننه‌تا پێغه‌مبه‌رێ وی دا بزڤڕینن. ئه‌وه ئه‌للاهـ خودایێ من.
وخودێ ب غه‌ریبی ڤه كارێ وان دیت یێن ژبلی وی هنده‌ك به‌نییان بۆ خۆ دكه‌نه دانه‌رێن شریعه‌تان وگۆت: [أَمْ لَهُمْ شُرَكَاءُ شَرَعُوا لَهُمْ مِنْ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَنْ بِهِ اللَّهُ] (الشورى : 21) ـ یان ئه‌رێ ما وان هنده‌ك هه‌ڤپشك هه‌نه ئه‌و تشتێ خودێ ده‌ستویری پێ نه‌دای بۆ وان دانایه ؟.
ڤێجا هه‌چییێ شریعه‌ته‌كی ژبلی شریعه‌تێ خودێ قه‌بویل بكه‌ت، ئه‌و وی شرك ب خودێ كر، وئه‌و عیباده‌تێن خودێ وپێغه‌مبه‌رێ وی نه‌دانابن بیدعه‌نه وهه‌ر بیدعه‌یه‌كا هه‌بت سه‌رداچوونه ، پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لئێ بن ـ دبێژت: «مَنْ أَحْدَثَ فِي أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ فِيهِ، فَهُوَ رَدٌّ» بوخارى وموسلمى يا ڤه‌گوهازتى، ـ هه‌چییێ تشته‌كێ نوی د ڤی دینێ مه دا ده‌ربێخت ئه‌و یێ زڤڕاندییه، و د ریوایه‌ته‌كا دی دا هاتییه: «مَنْ عَمِلَ عَمَلًا لَيْسَ عَلَيْهِ أَمْرُنَا فَهُوَ رَدٌّ» وموسلمى يا ڤه‌گوهازتى، ـ هه‌چییێ كاره‌كێ دینێ مه پێ نه‌هاتیبكه‌ت، ئه‌و یێ زڤڕاندییه.
وئه‌و تشتێ خودێ وپێغه‌مبه‌رێ وی د سیاسه‌تێ وحكومدارییا د ناڤبه‌را مرۆڤان دا نه‌كربته شریعه‌ت ئه‌و حوكمێ طاغووتی وحوكمێ جاهلییه‌تێ‌یه: [أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنْ اللَّهِ حُكْماً لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ] (المائدة : 50) ـ ئه‌رێ ما وان دڤێت تو ب وی تشتی حوكمی د ناڤبه‌را وان دا بكه‌ی یێ صه‌نه‌م په‌رێس ل سه‌ر دچن ژ نه‌زانین وسه‌رداچوونان؟! وكی د حوكمێ خۆ دا ژ خودێ دادكه‌رتره بۆ وی یێ د شریعه‌تێ خودێ گه‌هشتی وباوه‌ری پێ ئینای؟.
وهه‌ر وه‌سا حه‌لالكرن وحه‌رامكرن ژی مافێ خودێیه، نابت كه‌س پشكدارییا وی تێدا بكه‌ت، خودێ دبێژت: [وَلا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرْ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَإِنَّهُ لَفِسْقٌ وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ] (الأنعام : 121) وهوين -گه‌لى موسلمانان- ژ وان ڤه‌كوشتییان نه‌خۆن يێن ل ده‌مێ ڤه‌كوشتنێ ناڤێ خودێ ل سه‌ر نه‌هاتبته گۆتن، وه‌كى مرارى ووى يێ بۆ صه‌نه‌م وئه‌جنان دئێته ڤه‌كوشتن، وهندى خوارنا ژ وان ڤه‌كوشتییانه ده‌ركه‌فتنا ژ گوهدارییا خودێیه. وسه‌رداچوويێن ئه‌جنانه گومانان ل دۆر حه‌رامییا مرارى دئێخنه سه‌ر دلێن شه‌يتانێن مرۆڤان، وفه‌رمانێ ل وان دكه‌ن كو ئه‌و د هه‌ڤڕكییا خۆ دا د گه‌ل موسلمانان بێژنێ: هوين ب خۆپاشڤه‌برنا ژ خوارنا مرارى وى حه‌یوانى ناخۆن يێ خودێ كوشتى، به‌لێ هوين وى دخۆن يێ هه‌وه ڤه‌كوشتى، وئه‌گه‌ر هوين گوهدارییا وان د حه‌لالكرنا مرارى دا بكه‌ن ئه‌و هوين وئه‌و د شركێ دا دێ وه‌كى ئێك بن.
ڤێجا خودێ گوهدارییا شه‌یتانان ووه‌لییێن وان د مه‌سه‌لا حه‌لالكرنا وی تشتی دا یێ خودێ حه‌رامكری كره شركا ب خودێ، هه‌ر وه‌سا هه‌چییێ گوهدارییا زانا ومیران د حه‌رامكرنا وی تشتی دا یێ خودێ حه‌رامكری بكه‌ت ئه‌و وی ئه‌و بۆ خۆ كرنه خوداوه‌ند ژ به‌ر گۆتنا خودێ: [اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللَّهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ] (التوبة : 31) ـ وان
دانانا وی شریعه‌تێ مرۆڤ د عیباده‌ت وكاروبارێن ژینا خۆ دا ل سه‌ر ب ڕێڤه‌دچن، و د وان مه‌سه‌لان دا یێن ئه‌و تێدا ب هه‌ڤڕكی دچن وان پێك دئینت مافه‌كه ژ مافێن خودێ خودایێ مرۆڤان وئافرانده‌رێ چێكرییان: [أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَالأَمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ] (الأعراف : 54) ـ نێ ئافراندن هه‌می وفه‌رمان هه‌می یا وییه، وخودێ خودایێ هه‌می چێكرییان یێ پاك وبلند ومه‌زن بت.
م
وئه‌و وی تشتی دزانت یێ ب كێر به‌نییێن وی دئێت، ڤێجا وی بۆ دكه‌ته شریعه‌ت، وچونكی ئه‌و خودایێ وانه ئه‌و شریعه‌تی بۆ وان ددانت، وچونكی ئه‌و په‌رستنا وی دكه‌ن ئه‌و شریعه‌تێ وی وه‌ردگرن، ومفایێ ڤێ چه‌ندێ بۆ وان دزڤڕت، خودێ دبێژت: [فَإِنْ تَنَازَعْتُمْ فِي شَيْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَالرَّسُولِ إِنْ كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ ذَلِكَ خَيْرٌ وَأَحْسَنُ تَأْوِيلاً] (النساء : 59) ـ وئەگه‌ر هوین د ناڤبه‌را خۆ دا ل سه‌ر تشته‌كی ب هه‌ڤڕكی چوون، هوین حوكمێ وی تشتی بـۆ كیتابا خودێ وسوننه‌تا پێغه‌مبه‌رێ وی موحه‌ممه‌دی سلاڤ لێ بن بزڤرینن، ئه‌گه‌ر هه‌وه ب دورستی باوه‌ری ب خودێ وڕۆژا حسێبێ هه‌بت. ئه‌ڤ زڤڕاندنا بۆ كیتاب وسوننه‌تێ بۆ هه‌وه ژ هه‌ڤڕكییێ وژێكڤه‌بوونێ چێتره، ودویماهییا وێ باشتره.
ودبێژت: [وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِيهِ مِنْ شَيْءٍ فَحُكْمُهُ إِلَى اللَّهِ ذَلِكُمْ اللهُ رَبِّي] (الشورى : 10) ـ وهه‌ر تشته‌كێ هوین تێدا ژێك جودا بوون ژ كارێ دینێ خۆ هوین حوكمێ وی بۆ خودێ د كیتابا وی وسوننه‌تا پێغه‌مبه‌رێ وی دا بزڤڕینن. ئه‌وه ئه‌للاهـ خودایێ من.
وخودێ ب غه‌ریبی ڤه كارێ وان دیت یێن ژبلی وی هنده‌ك به‌نییان بۆ خۆ دكه‌نه دانه‌رێن شریعه‌تان وگۆت: [أَمْ لَهُمْ شُرَكَاءُ شَرَعُوا لَهُمْ مِنْ الدِّينِ مَا لَمْ يَأْذَنْ بِهِ اللَّهُ] (الشورى : 21) ـ یان ئه‌رێ ما وان هنده‌ك هه‌ڤپشك هه‌نه ئه‌و تشتێ خودێ ده‌ستویری پێ نه‌دای بۆ وان دانایه ؟.
ڤێجا هه‌چییێ شریعه‌ته‌كی ژبلی شریعه‌تێ خودێ قه‌بویل بكه‌ت، ئه‌و وی شرك ب خودێ كر، وئه‌و عیباده‌تێن خودێ وپێغه‌مبه‌رێ وی نه‌دانابن بیدعه‌نه وهه‌ر بیدعه‌یه‌كا هه‌بت سه‌رداچوونه ، پێغه‌مبه‌ر ـ سلاڤ لئێ بن ـ دبێژت: «مَنْ أَحْدَثَ فِي أَمْرِنَا هَذَا مَا لَيْسَ فِيهِ، فَهُوَ رَدٌّ» بوخارى وموسلمى يا ڤه‌گوهازتى، ـ هه‌چییێ تشته‌كێ نوی د ڤی دینێ مه دا ده‌ربێخت ئه‌و یێ زڤڕاندییه، و د ریوایه‌ته‌كا دی دا هاتییه: «مَنْ عَمِلَ عَمَلًا لَيْسَ عَلَيْهِ أَمْرُنَا فَهُوَ رَدٌّ» وموسلمى يا ڤه‌گوهازتى، ـ هه‌چییێ كاره‌كێ دینێ مه پێ نه‌هاتیبكه‌ت، ئه‌و یێ زڤڕاندییه.
وئه‌و تشتێ خودێ وپێغه‌مبه‌رێ وی د سیاسه‌تێ وحكومدارییا د ناڤبه‌را مرۆڤان دا نه‌كربته شریعه‌ت ئه‌و حوكمێ طاغووتی وحوكمێ جاهلییه‌تێ‌یه: [أَفَحُكْمَ الْجَاهِلِيَّةِ يَبْغُونَ وَمَنْ أَحْسَنُ مِنْ اللَّهِ حُكْماً لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ] (المائدة : 50) ـ ئه‌رێ ما وان دڤێت تو ب وی تشتی حوكمی د ناڤبه‌را وان دا بكه‌ی یێ صه‌نه‌م په‌رێس ل سه‌ر دچن ژ نه‌زانین وسه‌رداچوونان؟! وكی د حوكمێ خۆ دا ژ خودێ دادكه‌رتره بۆ وی یێ د شریعه‌تێ خودێ گه‌هشتی وباوه‌ری پێ ئینای؟.
وهه‌ر وه‌سا حه‌لالكرن وحه‌رامكرن ژی مافێ خودێیه، نابت كه‌س پشكدارییا وی تێدا بكه‌ت، خودێ دبێژت: [وَلا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرْ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَإِنَّهُ لَفِسْقٌ وَإِنَّ الشَّيَاطِينَ لَيُوحُونَ إِلَى أَوْلِيَائِهِمْ لِيُجَادِلُوكُمْ وَإِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ] (الأنعام : 121) وهوين -گه‌لى موسلمانان- ژ وان ڤه‌كوشتییان نه‌خۆن يێن ل ده‌مێ ڤه‌كوشتنێ ناڤێ خودێ ل سه‌ر نه‌هاتبته گۆتن، وه‌كى مرارى ووى يێ بۆ صه‌نه‌م وئه‌جنان دئێته ڤه‌كوشتن، وهندى خوارنا ژ وان ڤه‌كوشتییانه ده‌ركه‌فتنا ژ گوهدارییا خودێیه. وسه‌رداچوويێن ئه‌جنانه گومانان ل دۆر حه‌رامییا مرارى دئێخنه سه‌ر دلێن شه‌يتانێن مرۆڤان، وفه‌رمانێ ل وان دكه‌ن كو ئه‌و د هه‌ڤڕكییا خۆ دا د گه‌ل موسلمانان بێژنێ: هوين ب خۆپاشڤه‌برنا ژ خوارنا مرارى وى حه‌یوانى ناخۆن يێ خودێ كوشتى، به‌لێ هوين وى دخۆن يێ هه‌وه ڤه‌كوشتى، وئه‌گه‌ر هوين گوهدارییا وان د حه‌لالكرنا مرارى دا بكه‌ن ئه‌و هوين وئه‌و د شركێ دا دێ وه‌كى ئێك بن.
ڤێجا خودێ گوهدارییا شه‌یتانان ووه‌لییێن وان د مه‌سه‌لا حه‌لالكرنا وی تشتی دا یێ خودێ حه‌رامكری كره شركا ب خودێ، هه‌ر وه‌سا هه‌چییێ گوهدارییا زانا ومیران د حه‌رامكرنا وی تشتی دا یێ خودێ حه‌رامكری بكه‌ت ئه‌و وی ئه‌و بۆ خۆ كرنه خوداوه‌ند ژ به‌ر گۆتنا خودێ: [اتَّخَذُوا أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَاباً مِنْ دُونِ اللَّهِ وَالْمَسِيحَ ابْنَ مَرْيَمَ] (التوبة : 31) ـ وان
زانا وعیباده‌تكه‌ر بۆ خۆ كرنه خوداوه‌ند شریعه‌ت بـۆ ددانان، ووان پێگیـری پێ دكر وشریعه‌تێ خودێ دهێلا، ووان عـیـسایـێ مـه‌سـیـح كوڕێ مه‌ریه‌مێ بـۆ خـۆ كره خودێ وپه‌رستن بـۆ كر.
و د حـه‌دیـسـێ دا هاتییه كو پێغه‌مبه‌ری ـ سلاڤ لـێ بن ـ ئه‌ڤ ئایه‌ته بۆ (عه‌دییێ كوڕێ حاته‌مێ طائی) ـ خودێ ژێ رازی بت ـ خواند، ئینا وی گۆت: ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ مه په‌رستنا وان نه‌دكر، پێغه‌مبه‌ری ـ سلاڤ لـێ بن ـ گۆتێ: ((أليسَ يُحلّونَ ما حَرَمَ الله فَتُحِلّونَه ويُحَرِمونَ ما أحَلَّ الله فَتُحَرمونَه؟!)) ـ ئه‌رێ ما وان ئه‌و تشت بۆ هه‌وه حه‌لال نه‌دكر یێ خودێ بۆ حه‌رامكری ڤێجا هه‌وه ژی ئه‌و حه‌لال دكر، وئه‌و تشت حه‌رام دكر یێ خودێ حـه‌لال كـری ڤێجا هـه‌وه ژی ئه‌و حه‌رام دكر؟! گـۆت: بـه‌لـێ، پێغه‌مبه‌ری ـ سلاڤ لـێ بن ـ گۆت: ((فَتِلكَ عبادَتُهُم)) ـ ئه‌ها ئه‌و بوو عیباده‌تێ وان، ترمذی وئبن جه‌ریر وهنده‌كێن دی ڤه‌دگوهێزن.
ڤێجا گوهدارییا وان بۆ زانا ومه‌زنان د حه‌لالكرن وحه‌رامكرنێ دا په‌رستنه بۆ وان وشركا ب خودێیه، وئه‌و شركا مه‌زنـتـره دژی وێ ته‌وحیدێ‌یه یا كو ژ (لا إله إلا الله) دئێته وه‌رگرتن، چونكی ژ ڕامانێن (لا إله إلا الله) ئه‌وه حه‌لالكرن وحه‌رامكرن حه‌قێ خودێیه، وئه‌گه‌ر ئه‌ڤه به‌حسێ وی بت یێ گوهدارییا زانا وعیباده‌تكه‌ران د وێ حه‌لالكرن وحه‌رامكرنێ دا دكه‌ت یا دژی شریعه‌تێ خودێ بت، وئه‌و دزانت كو ئه‌ڤه خه‌له‌تییه ژی، د گه‌ل كو ئه‌و پـتـر د نێزیكی زانینێ ودینی ژی نه، ودبت خه‌له‌تییا وان ژ ئه‌گه‌را وێ ئجتهادێ ژی بت یا ئه‌و تێدا نه‌گه‌هشتینه حه‌قییێ، وئه‌و پێ دخودان خێرن، پا ئه‌و دێ یێ چاوا بت یێ گوهدارییا ئه‌حكامێن وان قانوینان دكه‌ت یێن كو كافران داناین وئیناینه وه‌لاتێن موسلمانان، وحوكمی پێ د ناڤبه‌را وان دا دكه‌ن؟
ئه‌ڤی كافرێن بۆ خۆ كرینه خوداوه‌ند شریعه‌تان بۆ وی ددانن، وحه‌رامییێ بۆ وی حه‌لال دكه‌ن، وحوكمدارییێ پێ د ناڤبه‌را مرۆڤان دا دكه‌ن.
و د حـه‌دیـسـێ دا هاتییه كو پێغه‌مبه‌ری ـ سلاڤ لـێ بن ـ ئه‌ڤ ئایه‌ته بۆ (عه‌دییێ كوڕێ حاته‌مێ طائی) ـ خودێ ژێ رازی بت ـ خواند، ئینا وی گۆت: ئه‌ی پێغه‌مبه‌رێ خودێ مه په‌رستنا وان نه‌دكر، پێغه‌مبه‌ری ـ سلاڤ لـێ بن ـ گۆتێ: ((أليسَ يُحلّونَ ما حَرَمَ الله فَتُحِلّونَه ويُحَرِمونَ ما أحَلَّ الله فَتُحَرمونَه؟!)) ـ ئه‌رێ ما وان ئه‌و تشت بۆ هه‌وه حه‌لال نه‌دكر یێ خودێ بۆ حه‌رامكری ڤێجا هه‌وه ژی ئه‌و حه‌لال دكر، وئه‌و تشت حه‌رام دكر یێ خودێ حـه‌لال كـری ڤێجا هـه‌وه ژی ئه‌و حه‌رام دكر؟! گـۆت: بـه‌لـێ، پێغه‌مبه‌ری ـ سلاڤ لـێ بن ـ گۆت: ((فَتِلكَ عبادَتُهُم)) ـ ئه‌ها ئه‌و بوو عیباده‌تێ وان، ترمذی وئبن جه‌ریر وهنده‌كێن دی ڤه‌دگوهێزن.
ڤێجا گوهدارییا وان بۆ زانا ومه‌زنان د حه‌لالكرن وحه‌رامكرنێ دا په‌رستنه بۆ وان وشركا ب خودێیه، وئه‌و شركا مه‌زنـتـره دژی وێ ته‌وحیدێ‌یه یا كو ژ (لا إله إلا الله) دئێته وه‌رگرتن، چونكی ژ ڕامانێن (لا إله إلا الله) ئه‌وه حه‌لالكرن وحه‌رامكرن حه‌قێ خودێیه، وئه‌گه‌ر ئه‌ڤه به‌حسێ وی بت یێ گوهدارییا زانا وعیباده‌تكه‌ران د وێ حه‌لالكرن وحه‌رامكرنێ دا دكه‌ت یا دژی شریعه‌تێ خودێ بت، وئه‌و دزانت كو ئه‌ڤه خه‌له‌تییه ژی، د گه‌ل كو ئه‌و پـتـر د نێزیكی زانینێ ودینی ژی نه، ودبت خه‌له‌تییا وان ژ ئه‌گه‌را وێ ئجتهادێ ژی بت یا ئه‌و تێدا نه‌گه‌هشتینه حه‌قییێ، وئه‌و پێ دخودان خێرن، پا ئه‌و دێ یێ چاوا بت یێ گوهدارییا ئه‌حكامێن وان قانوینان دكه‌ت یێن كو كافران داناین وئیناینه وه‌لاتێن موسلمانان، وحوكمی پێ د ناڤبه‌را وان دا دكه‌ن؟
ئه‌ڤی كافرێن بۆ خۆ كرینه خوداوه‌ند شریعه‌تان بۆ وی ددانن، وحه‌رامییێ بۆ وی حه‌لال دكه‌ن، وحوكمدارییێ پێ د ناڤبه‌را مرۆڤان دا دكه‌ن.
پرسیار/ ئەرێ دورسته دەمێ مروڤ بچته سەر گورستانێ مروڤ قورئانەكێ ببەت ئو قورئانێ لسەر قەبری بخوینت یان هندەك چكلێتا یان بسكیتا ببەت و لوێ رێ بكته خێر ؟ دگەل رێزوسلاڤا .
بەرسڤ/
1- ب هیج رەنگەگی چێنابیت نە نڤێژ ونە قورئان ل سەر گورستانێ بێتە كرن و خاندن , چونكی قورئان نەهاتیە خارێ بو مروڤێت مری بەلكو بو ساخا هاتیە خارێ و هشیاركرنە بو وان ((لِيُنْذِرَ مَنْ كَانَ حَيًّا وَيَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكَافِرِينَ)) .
2- دەیكا مە عائیشایێ پسیار ژ پێغەمبەرێ خودێ كر وگوتێ : ئەرێ ئەگەر ئەز چومە سەر گورستانێ ئەز چ بێژم ؟ گوتێ بێژە : ((السلام عليكم دار قوم مؤمنين وإنا إن شاء الله بكم لاحقون أسأل الله لي ولكم العافية)) أخرجه مسلم . یعنی ڤێ دوعایێ بو بێژت نەكو خاندنا سورەتا (الفاتحە)وەكی بارا پتر ژ خەلكێ مە نوكە وەدكەن .
3- دروستە مروڤ بو مروڤێ مری خێرا بدەت بەلێ ئەف خێرە بێتە دان برەنگەگێ دروست و جوان ناچێبیت وەكی گەلەكا ل روژێن پێنج شەمبی بسكێت و چكلێتا … ببەنە سەر گورستانێ و ل سەر وان بچیكێن حازر بوی دابەش بكەت , و ئەف بچیكە گلێشی بهاڤێنە ناف گورستانێ و پیاڤە پێ ل قەبرا بدانن و ئەڤە گونەهەكا مەزنە بو كەسێ ڤێ كاری دكەت دحەدیسەكێ ژ پێغەمبەری – سلاف لێ بن – هاتیە ڤەگوهاستن دبێژتن ((كسر عظم الميت ككسر عظم الحي)) رواه أبو داود 27466 ((شكاندنا هەستیێ مروڤێ مری وەكی شكاندنا هەستیێ مروڤێ ساخە)) و هەروەسا دبێژتن ((لأن يجلس أحدكم على جمرة فتحرق ثيابه فتخلص إلى جلده خير له من أن يجلس على قبر)) . رواه مسلم (3/62) ((ئەو كەسێ رینتە سەر قەبرەكی بو وی چێترە كو رینتە سەر پەلەكێ هەتا جلكێن وی دسوژن و دگەهتە گوشتێ وی)) .
بەرسڤدان/ بابێ یوسڤی
بەرسڤ/
1- ب هیج رەنگەگی چێنابیت نە نڤێژ ونە قورئان ل سەر گورستانێ بێتە كرن و خاندن , چونكی قورئان نەهاتیە خارێ بو مروڤێت مری بەلكو بو ساخا هاتیە خارێ و هشیاركرنە بو وان ((لِيُنْذِرَ مَنْ كَانَ حَيًّا وَيَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكَافِرِينَ)) .
2- دەیكا مە عائیشایێ پسیار ژ پێغەمبەرێ خودێ كر وگوتێ : ئەرێ ئەگەر ئەز چومە سەر گورستانێ ئەز چ بێژم ؟ گوتێ بێژە : ((السلام عليكم دار قوم مؤمنين وإنا إن شاء الله بكم لاحقون أسأل الله لي ولكم العافية)) أخرجه مسلم . یعنی ڤێ دوعایێ بو بێژت نەكو خاندنا سورەتا (الفاتحە)وەكی بارا پتر ژ خەلكێ مە نوكە وەدكەن .
3- دروستە مروڤ بو مروڤێ مری خێرا بدەت بەلێ ئەف خێرە بێتە دان برەنگەگێ دروست و جوان ناچێبیت وەكی گەلەكا ل روژێن پێنج شەمبی بسكێت و چكلێتا … ببەنە سەر گورستانێ و ل سەر وان بچیكێن حازر بوی دابەش بكەت , و ئەف بچیكە گلێشی بهاڤێنە ناف گورستانێ و پیاڤە پێ ل قەبرا بدانن و ئەڤە گونەهەكا مەزنە بو كەسێ ڤێ كاری دكەت دحەدیسەكێ ژ پێغەمبەری – سلاف لێ بن – هاتیە ڤەگوهاستن دبێژتن ((كسر عظم الميت ككسر عظم الحي)) رواه أبو داود 27466 ((شكاندنا هەستیێ مروڤێ مری وەكی شكاندنا هەستیێ مروڤێ ساخە)) و هەروەسا دبێژتن ((لأن يجلس أحدكم على جمرة فتحرق ثيابه فتخلص إلى جلده خير له من أن يجلس على قبر)) . رواه مسلم (3/62) ((ئەو كەسێ رینتە سەر قەبرەكی بو وی چێترە كو رینتە سەر پەلەكێ هەتا جلكێن وی دسوژن و دگەهتە گوشتێ وی)) .
بەرسڤدان/ بابێ یوسڤی
چەند حەدیسەکێن پێغەمبەری سلاڤ لێ بن ل سەر ئەمرکرنا ب باشیێ و پاشڤەبرن ژ خرابیێ
1- حەدیسا ئەبو سەعیدێ خودری [رازیبوونا خودێ لێ بیت] كو پێغەمبەری (سلاڤ لێ بن) گوت: ((مَنْ رَأَي مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ وَذَلِكَ أَضْعَفُ الإِيمَانِ)) [رواه مسلم].
(هەچیێ ژ هەوە كارەكێ خراب دیت بلا ب گوهوڕیت ب دەستێ خۆ، ئەوێ شیانێت گوهوڕینێ هەبن دڤێت ب گوهوڕیت ب دەست وهێزا خو وەكی سەروك وحاكمان – ڤێجا ئەگەر نەشیا بلا ب ئەزمانێ خۆ گوهوڕیت – ئەڤە بو زانا ومڕۆڤێت شارەزانە كو ئەو شیرەتا ل خەلكی بكەن وێ گوننەهێ نەكەن، ڤێجا ئەگەر نەشیا گوننەهێ ومونكەری ب ئەزمانێ خۆ بگوهوڕیت بلا ب دلێ خو ژێ توڕە بت وپێ ڕازی نەبت وئەڤاهەنێ كێمترین پلەیێت باوەریێ نە) دڤێ حەدیسێ دا دیار دبیت كو ئینكارا مونكەری ژ ئیمانێ یە.
2___-عن النبی صلی الله علیه وسلم أنه قال: ((إِنَّكُمْ تُتِمُّونَ سَبْعِينَ أُمَّةً أنتم خيرها وأكرمها على الله عز وجل)) هوین دێ (70) ئوممه‌تا ته‌مام كه‌ن ئانكو ل روژا قیامه‌تێ (69)ئوممەت دێ ل مه‌حشه‌رێ كومبن وپاشی هوین دێ هێن كو ئه‌ڤه بوونه (70)ئوممه‌ت به‌لێ هوین ژ وان هه‌میان بخێرتر وباشترن وخێرا وه یاد ڤێ ئایه‌تێدا: {كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ ، تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنْ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاَللَّهِ} (هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ) ئه‌گه‌ر هوین ئه‌مرێ مه‌عروفی بكه‌ن ونه‌هیا مونكه‌ری بكه‌ن وئیمانێ ب خودێ بینن. وَأَخْرَجَهُ أَحْمَدُ وَابْنُ مَاجَهْ وَالدَّارِمِيُّ وَالطَّبَرَانِيُّ وَالْحَاكِمُ . حَسَّنَهُ التِّرْمِذِيُّ.
3__عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال: ((يؤتى بالرجل يوم القيامة فيلقى في النار فتندلق أقتاب بطنه – أي أمعاؤه – فيدور في النار كما يدور الحمار بالرحى فيجتمع عليه أهل النار فيقولون: مالك يا فلان؟ ألم تكن تأمر بالمعروف وتنهى عن المنكر ؟ قال فيقول لهم: بلى ولكني كنت آمركم بالمعروف ولا آتيه وأنهاكم عن المنكر وآتيه))
دێ زه‌لامه‌كى ئينن ل روژا قيامه‌تێ دێ هاڤێژنه دئاگرێ جه‌هنه‌مێدا ڤێجا دێ ريڤيكێت وى ژ زكێ وى ده‌ركه‌ڤن ووه‌كى ده‌وارى ده‌مێ گێرێ دكه‌ت ئه‌وژى دێ ل دور ريڤيكێت خو زڤريت، خه‌لكێ جه‌هنه‌مێ دێ لێ كومڤه‌بن وبێژنێ: ئه‌ڤه ته خێره ئه‌ى فلان كه‌س، ئه‌رێ ما ته ئه‌مر ب معروفى ونه‌هيا ژ مونكه‌رى نه‌دكر، دێ بێژت: به‌لێ، به‌لێ پا من ئه‌مر ب باشى دكر ومن باشى نه‌دكر ومن نه‌هى ژ خرابيێ دكر ومن بخو خرابى دكر.
4___قال سفيان الثوري رحمه الله: (ينبغي للآمر والناهي أن يكون رفيقا فيما يأمر به، رفيقا فيما ينهى عنه، عدلا فيما يأمر به، عدلا فيما ينهي عنه، عالما بما يأمر به، عالما بما ينهى عنه).
پێتڤيه ل سه‌ر مروڤێ بانگه‌وازخواز ئه‌وێ ئه‌مرێ خه‌لكى دكه‌ت بباشى ونه‌هيا وان دكه‌ت ژ خرابيێ يێ نه‌رم وحه‌ليم وبێهن فره‌هـ بت دئه‌مركرنا وى ونه‌هيكرنا وى، يێ عه‌دل وداد په‌روه‌روراست ودورست بيت وبزانيت كانێ چه‌وا دێ ئه‌مرى ب باشيێ كه‌ت ودێ چه‌وا نه‌هيا ژ خرابيێ كه‌ت، يێ زانا وشاره‌زا بيت ب ئه‌مر ونه‌هىكرنێ. هه‌روه‌سا ناچێبت ئه‌ف گوهورينا تو دكه‌ى خرابيه‌كا مه‌زن تر بێته جهێ وێ.
5__عن عبد الله بن مسعود – رضي الله عنه – أنَّ رسولَ الله – صلى الله عليه وسلم – قال: ((مَا مِنْ نبيٍّ بعثَهُ اللهُ في أمَّةٍ قَبْلي ، إلا كانَ له من أمَّتِهِ حَوَارِيُّونَ ، وأصحابٌ يأخذون بسُنَّتِه ، ويقتدون بأمره ، ثم إنَّها تَخْلُفُ من بعدهم خُلوف يقولون ما لا يفعلون ، ويفعلون ما لا يؤمرون ، فمن جاهدهم بيده فهو مؤمن ، ومن جَاهَدَهُم بلسانه فهو مؤمن ، ومن جاهدهم بقلبه فهو مؤمن ، لَيس وراءَ ذلك من الإيمان حَبَّةُ خَرْدَل))
نينه خودێ پێغه‌مبه‌ره‌كى بو ملله‌‌ته‌كى فرێكربيت ئيلا ئه‌وى پێغه‌مبه‌رى هنده‌ك هه‌ڤال ودوست هه‌بونه ل دويف سوننه‌ت ورێك ورێبازا وى چووينه وئه‌مرێ وى بجێهـ ئيناينه، پشتى وان دێ هنده‌ك مروڤ ئێن دێ باشيێ بێژن به‌لێ ناكه‌ن ودێ هنده‌ك تشتا كه‌ن خودێ ئه‌مرێ وان نه‌كريه بكرنا وان كارا، ڤێجا هه‌چيێ ل به‌رسينگێ وان رابيت وجيهادێ ب ده‌ستێ خو بكه‌ت ئه‌و خودان ئيمانه وئه‌وێ جيهادێ ب ئه‌زمانێ خو دگه‌ل واندا بكه‌ت ئه‌و خودان ئيمانه، وئه‌وێ جيهادێ ب دلێ خو دگه‌ل واندا بكه‌ت ئه‌و خودان ئيمانه ودپشت ڤێرا چ ئيمان نينه خو ته‌مه‌تى دندكه‌كا توڤێ خه‌نده‌لكێ.
6__یقول الله عز وجل: ((والذي نفسي بيده لتأمرن بالمعروف ولتنهون عن المنكر أو ليوشكن الله أن يبعث عليكم عقابا من عنده ثم لتدعنه فلا يستجيب لكم)) رواه الإمام أحمد.
1- حەدیسا ئەبو سەعیدێ خودری [رازیبوونا خودێ لێ بیت] كو پێغەمبەری (سلاڤ لێ بن) گوت: ((مَنْ رَأَي مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ وَذَلِكَ أَضْعَفُ الإِيمَانِ)) [رواه مسلم].
(هەچیێ ژ هەوە كارەكێ خراب دیت بلا ب گوهوڕیت ب دەستێ خۆ، ئەوێ شیانێت گوهوڕینێ هەبن دڤێت ب گوهوڕیت ب دەست وهێزا خو وەكی سەروك وحاكمان – ڤێجا ئەگەر نەشیا بلا ب ئەزمانێ خۆ گوهوڕیت – ئەڤە بو زانا ومڕۆڤێت شارەزانە كو ئەو شیرەتا ل خەلكی بكەن وێ گوننەهێ نەكەن، ڤێجا ئەگەر نەشیا گوننەهێ ومونكەری ب ئەزمانێ خۆ بگوهوڕیت بلا ب دلێ خو ژێ توڕە بت وپێ ڕازی نەبت وئەڤاهەنێ كێمترین پلەیێت باوەریێ نە) دڤێ حەدیسێ دا دیار دبیت كو ئینكارا مونكەری ژ ئیمانێ یە.
2___-عن النبی صلی الله علیه وسلم أنه قال: ((إِنَّكُمْ تُتِمُّونَ سَبْعِينَ أُمَّةً أنتم خيرها وأكرمها على الله عز وجل)) هوین دێ (70) ئوممه‌تا ته‌مام كه‌ن ئانكو ل روژا قیامه‌تێ (69)ئوممەت دێ ل مه‌حشه‌رێ كومبن وپاشی هوین دێ هێن كو ئه‌ڤه بوونه (70)ئوممه‌ت به‌لێ هوین ژ وان هه‌میان بخێرتر وباشترن وخێرا وه یاد ڤێ ئایه‌تێدا: {كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ ، تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنْ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاَللَّهِ} (هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ) ئه‌گه‌ر هوین ئه‌مرێ مه‌عروفی بكه‌ن ونه‌هیا مونكه‌ری بكه‌ن وئیمانێ ب خودێ بینن. وَأَخْرَجَهُ أَحْمَدُ وَابْنُ مَاجَهْ وَالدَّارِمِيُّ وَالطَّبَرَانِيُّ وَالْحَاكِمُ . حَسَّنَهُ التِّرْمِذِيُّ.
3__عن النبي صلى الله عليه وسلم أنه قال: ((يؤتى بالرجل يوم القيامة فيلقى في النار فتندلق أقتاب بطنه – أي أمعاؤه – فيدور في النار كما يدور الحمار بالرحى فيجتمع عليه أهل النار فيقولون: مالك يا فلان؟ ألم تكن تأمر بالمعروف وتنهى عن المنكر ؟ قال فيقول لهم: بلى ولكني كنت آمركم بالمعروف ولا آتيه وأنهاكم عن المنكر وآتيه))
دێ زه‌لامه‌كى ئينن ل روژا قيامه‌تێ دێ هاڤێژنه دئاگرێ جه‌هنه‌مێدا ڤێجا دێ ريڤيكێت وى ژ زكێ وى ده‌ركه‌ڤن ووه‌كى ده‌وارى ده‌مێ گێرێ دكه‌ت ئه‌وژى دێ ل دور ريڤيكێت خو زڤريت، خه‌لكێ جه‌هنه‌مێ دێ لێ كومڤه‌بن وبێژنێ: ئه‌ڤه ته خێره ئه‌ى فلان كه‌س، ئه‌رێ ما ته ئه‌مر ب معروفى ونه‌هيا ژ مونكه‌رى نه‌دكر، دێ بێژت: به‌لێ، به‌لێ پا من ئه‌مر ب باشى دكر ومن باشى نه‌دكر ومن نه‌هى ژ خرابيێ دكر ومن بخو خرابى دكر.
4___قال سفيان الثوري رحمه الله: (ينبغي للآمر والناهي أن يكون رفيقا فيما يأمر به، رفيقا فيما ينهى عنه، عدلا فيما يأمر به، عدلا فيما ينهي عنه، عالما بما يأمر به، عالما بما ينهى عنه).
پێتڤيه ل سه‌ر مروڤێ بانگه‌وازخواز ئه‌وێ ئه‌مرێ خه‌لكى دكه‌ت بباشى ونه‌هيا وان دكه‌ت ژ خرابيێ يێ نه‌رم وحه‌ليم وبێهن فره‌هـ بت دئه‌مركرنا وى ونه‌هيكرنا وى، يێ عه‌دل وداد په‌روه‌روراست ودورست بيت وبزانيت كانێ چه‌وا دێ ئه‌مرى ب باشيێ كه‌ت ودێ چه‌وا نه‌هيا ژ خرابيێ كه‌ت، يێ زانا وشاره‌زا بيت ب ئه‌مر ونه‌هىكرنێ. هه‌روه‌سا ناچێبت ئه‌ف گوهورينا تو دكه‌ى خرابيه‌كا مه‌زن تر بێته جهێ وێ.
5__عن عبد الله بن مسعود – رضي الله عنه – أنَّ رسولَ الله – صلى الله عليه وسلم – قال: ((مَا مِنْ نبيٍّ بعثَهُ اللهُ في أمَّةٍ قَبْلي ، إلا كانَ له من أمَّتِهِ حَوَارِيُّونَ ، وأصحابٌ يأخذون بسُنَّتِه ، ويقتدون بأمره ، ثم إنَّها تَخْلُفُ من بعدهم خُلوف يقولون ما لا يفعلون ، ويفعلون ما لا يؤمرون ، فمن جاهدهم بيده فهو مؤمن ، ومن جَاهَدَهُم بلسانه فهو مؤمن ، ومن جاهدهم بقلبه فهو مؤمن ، لَيس وراءَ ذلك من الإيمان حَبَّةُ خَرْدَل))
نينه خودێ پێغه‌مبه‌ره‌كى بو ملله‌‌ته‌كى فرێكربيت ئيلا ئه‌وى پێغه‌مبه‌رى هنده‌ك هه‌ڤال ودوست هه‌بونه ل دويف سوننه‌ت ورێك ورێبازا وى چووينه وئه‌مرێ وى بجێهـ ئيناينه، پشتى وان دێ هنده‌ك مروڤ ئێن دێ باشيێ بێژن به‌لێ ناكه‌ن ودێ هنده‌ك تشتا كه‌ن خودێ ئه‌مرێ وان نه‌كريه بكرنا وان كارا، ڤێجا هه‌چيێ ل به‌رسينگێ وان رابيت وجيهادێ ب ده‌ستێ خو بكه‌ت ئه‌و خودان ئيمانه وئه‌وێ جيهادێ ب ئه‌زمانێ خو دگه‌ل واندا بكه‌ت ئه‌و خودان ئيمانه، وئه‌وێ جيهادێ ب دلێ خو دگه‌ل واندا بكه‌ت ئه‌و خودان ئيمانه ودپشت ڤێرا چ ئيمان نينه خو ته‌مه‌تى دندكه‌كا توڤێ خه‌نده‌لكێ.
6__یقول الله عز وجل: ((والذي نفسي بيده لتأمرن بالمعروف ولتنهون عن المنكر أو ليوشكن الله أن يبعث عليكم عقابا من عنده ثم لتدعنه فلا يستجيب لكم)) رواه الإمام أحمد.
هەروەسا ژقەبیل نەبوونا دوعایانە هێلانا فەرمانێ بباشیێ ونەهیا ژخرابیێ یەوەكی هاتی كوئیمام ئەحمد وترمذی ژئەبو هورەیرەی[رازی بونا خودێ لێ بیت] كو پێغەمبەری (سلاڤ لێ بن) گوت: خودایێ مەزن گوت: (امُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَوْا عَنْ الْمُنْكَرِ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَدْعُونِي فَلَا أُجِيبُكُمْ وَتَسْأَلُونِي فَلَا أُعْطِيكُمْ وَتَسْتَنْصِرُونِي فَلَا أَنْصُرُكُمْ) [ئیبن ماجە ڤەدگوهێزیت]. گەلی خەلكینو: (هوین ئەمری بباشیێ ونەهیا ژخرابیی بكەن، بەری هوین دوعا ژمن بكەن وئەز دبەرسڤا وەدا نەهێم وداخوازا سەركەفتنێ ژمن بخوازن ئەز وەسەرنەئێخم وهوین پرسیار ژمن بكەن وئەز نەدەمە هەوە.
زانا ب خلاف چوینە کا درستە ژنک بچیتە حەجێ یان عومرێ بێ مەحرەم؟
دبیتە دوو حالەت:
١) ئەگەر حەج یان عومرە فەرز بیت، ژ وان زانایێن گوتین ناچێبیت بێ مەحرەم ژنک بچیت، (حسن البصري و إبراهيم النخعي، و ئەڤە مەزهەبێ حەنەفیا و حەنبەلیا یە)
دەلیلێ وان: گوتنا پێغەمبەریە-سلاڤ لێ بن- (لَا تُسَافِرِ الْمَرْأَةُ إِلَّا مَعَ ذِي مَحْرَم) (رواه البخاري ١٨٦٢).(چ ژنک بلا سەفەرێ نەکەت ئیلا دگەل ئێک ژ مەحرەمێن خو)
٢) نەشەرتە ژنکێ مەحرەم دگەل بیت، ژ وان زانایێن لسەر ڤێ بووچونێ( سعید بن جبير و ابن سيرين و ئەڤە مەزهەبێ شافعیا و مالکیایە و پتریا زانایا وەدبێژن).
دەلیلێ وان: (ژنکێن پێغەمبەری-سلاڤ لێ بن- پشتی مرنا وی یێن چوینە حەجێ و عەمرێ و گەلەک ژ وان محرەم نەبون، عومەرێ کورێ خەتابی دگەل وان عثمان کورێ عەفانی و عبدالرحمن کورێ عەوفی فرێکرن). (رواه البخاري ١٨٦٠).
بەلێ دڤێت:
رێک یا ئەمین بیت.
و دگەل جەماعەتەکا ئەمین بچیت، (چ ژنک بن یان کاروانی بن).
و دەلیلێ وان یێ دی: دبێژن: مەرەما حەدیسێ ژ بەر هەندێ یە دا ژنک یا ئەمین بیت، و ب چ رێکا ئەمین بیت درستە.
ئیبن مفلح دبێژیت: و لدەڤ شێخێ مە -ئیبن تیمیەی- (هەر ژنەک درستە بچیتە حەجێ ئەگەر ئیماناهی هەبیت). (الفروع ٣/٢٣٦).
بەلێ ئەگەر حەج یان عومرە سونەت بیت ئەرێ درستە بێ مەحرەم بیت؟
ئیمامێ نەوەوی دبێژیت: دوو بوچوون هەنە:
یا ئێکێ: درستە
و یا دووێ: نە درستە، و ئەڤە بوچونا درستە د مەزهەبی دا.(المجموع ٧/٧٠ بتصرف). وئەڤە بوچوونا پتریا زانایایە.
و ئیبن تەیمیە پتر بوو بوچونا ئێکێ دچیت، دبێژیت: (ئەڤە یا درستە-یەعنی بێ محرم ئەگەر یا ئەمین بیت- بو هەمی سەفەرێن عیبادەت). (الفروع ٣/٢٣٦).
»» یا چێتر ئەوە ژنک بێ مەحرەم نەچیت و هەمی محاولا بکەت ئێک ژ مەحرەما دگەل هەبیت، بەلێ ئەگەر بێ مەحرەم چوو حەجا وێ یان عەمرا وێ یا درستە. و الله أعلم.
(التمهيد ٢١/٥٠).(بدائع الصنائع ٢/١٢٤).(المفهم ٣/٤٤٩).(الفروع ٣/٢٣٦).(شرح صحيح البخاري لابن بطال ٤/٥٣٢).(المجموع ٧/٧٠).
#الفقه
ئەڤە ژ وان پسیارا بو یا گەلەک د هاتەکرن.
دبیتە دوو حالەت:
١) ئەگەر حەج یان عومرە فەرز بیت، ژ وان زانایێن گوتین ناچێبیت بێ مەحرەم ژنک بچیت، (حسن البصري و إبراهيم النخعي، و ئەڤە مەزهەبێ حەنەفیا و حەنبەلیا یە)
دەلیلێ وان: گوتنا پێغەمبەریە-سلاڤ لێ بن- (لَا تُسَافِرِ الْمَرْأَةُ إِلَّا مَعَ ذِي مَحْرَم) (رواه البخاري ١٨٦٢).(چ ژنک بلا سەفەرێ نەکەت ئیلا دگەل ئێک ژ مەحرەمێن خو)
٢) نەشەرتە ژنکێ مەحرەم دگەل بیت، ژ وان زانایێن لسەر ڤێ بووچونێ( سعید بن جبير و ابن سيرين و ئەڤە مەزهەبێ شافعیا و مالکیایە و پتریا زانایا وەدبێژن).
دەلیلێ وان: (ژنکێن پێغەمبەری-سلاڤ لێ بن- پشتی مرنا وی یێن چوینە حەجێ و عەمرێ و گەلەک ژ وان محرەم نەبون، عومەرێ کورێ خەتابی دگەل وان عثمان کورێ عەفانی و عبدالرحمن کورێ عەوفی فرێکرن). (رواه البخاري ١٨٦٠).
بەلێ دڤێت:
رێک یا ئەمین بیت.
و دگەل جەماعەتەکا ئەمین بچیت، (چ ژنک بن یان کاروانی بن).
و دەلیلێ وان یێ دی: دبێژن: مەرەما حەدیسێ ژ بەر هەندێ یە دا ژنک یا ئەمین بیت، و ب چ رێکا ئەمین بیت درستە.
ئیبن مفلح دبێژیت: و لدەڤ شێخێ مە -ئیبن تیمیەی- (هەر ژنەک درستە بچیتە حەجێ ئەگەر ئیماناهی هەبیت). (الفروع ٣/٢٣٦).
بەلێ ئەگەر حەج یان عومرە سونەت بیت ئەرێ درستە بێ مەحرەم بیت؟
ئیمامێ نەوەوی دبێژیت: دوو بوچوون هەنە:
یا ئێکێ: درستە
و یا دووێ: نە درستە، و ئەڤە بوچونا درستە د مەزهەبی دا.(المجموع ٧/٧٠ بتصرف). وئەڤە بوچوونا پتریا زانایایە.
و ئیبن تەیمیە پتر بوو بوچونا ئێکێ دچیت، دبێژیت: (ئەڤە یا درستە-یەعنی بێ محرم ئەگەر یا ئەمین بیت- بو هەمی سەفەرێن عیبادەت). (الفروع ٣/٢٣٦).
»» یا چێتر ئەوە ژنک بێ مەحرەم نەچیت و هەمی محاولا بکەت ئێک ژ مەحرەما دگەل هەبیت، بەلێ ئەگەر بێ مەحرەم چوو حەجا وێ یان عەمرا وێ یا درستە. و الله أعلم.
(التمهيد ٢١/٥٠).(بدائع الصنائع ٢/١٢٤).(المفهم ٣/٤٤٩).(الفروع ٣/٢٣٦).(شرح صحيح البخاري لابن بطال ٤/٥٣٢).(المجموع ٧/٧٠).
#الفقه
ئەڤە ژ وان پسیارا بو یا گەلەک د هاتەکرن.
نڤێژا ئيستخارێ: چیە و چەوانیا وێ و دەمێ وێ كەنگی یە؟
هندی نڤێژا ئیستخارێ یە ئەوە هەر دەمێ كەسەكی ڤیا كارەكی بكەت و ئەو كاڕە یان ئەو شولە گونەهـــ نەبیت و نەزانیت ئەو كارە ب خێرو و سەرفەرازی و ب مفا دێ بو وی ب دوماهی هێت یانە ل وی دەمی بو وی سونەتە نڤێژا ئیستیخارێ بكەت و دوعا ژ خودێ بكەت كو یا باش بینتەرێكا وی هەروەكی پێغەمبەرێ سلاڤ لێبن نیشا هەڤالێن خو دای
چەوانیا وێ
دەستنڤێژ گرتن،ئینیەت،كرنا دوو روكاعەتا،سلاڤا ملا
پشتی سلاڤا ملا ڤەدەی دێ مەتحە و پەسنێن خودێ كەی و دوعا ژ خودێ كەی وی كارێ بوتە ب سەرێكڤەبینیت و باشترین دوعا ئەوە ئەوا ژ پێغەمبەرێ سلاڤ لێبن گەهشتیە مە بو نڤێژا ئیستیخارێ ئەڤەیە
اللهُمَّ إنِّي أسْتَخيرُكَ بعِلْمِكَ، وأسْتَقْدِرُكَ بقُدْرَتِكَ، وأسْألُكَ مِنْ فضلِكَ العَظِيم، فإنَّكَ تَقْدِرُ ولا أقْدِرُ، وتَعْلَمُ ولا أعْلَمُ، وأنْتَ عَلاَّمُ الغُيوبِ، اللهُمَّ إنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أن هذَا الأمرَ -ويسمي الشيء الذي يريده- خَيرٌ لي في دِيني ومَعَاشي وعَاقِبَةِ أمْري عَاجِلهِ وآجِلِهِ فاقْدُرْهُ لي ويَسِّرْهُ لي، ثمَّ بَارِكْ لي فيهِ، وإنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أنَّ هذا الأمْرَ شَرٌّ لي في دِينِي ومَعَاشي وعَاقِبَةِ أمري عَاجِلِهِ وآجِلِهِ فَاصْرِفْهُ عَنِّي، وَاصْرِفْنِي عَنْهُ، واقْدُرْ لِيَ الخَيْرَ حَيْثُ كَانَ، ثُمَّ أرْضِنِي بِهِ.»
دەمێ وێ هندی ئەڤ نڤێژەیە چ دەمێن دەستنیشانكری نینن; بەلێ وەرگرتنا دوعا هندەك دەم یێن هەین ژ وان دەمان ژی:
دەمێ دناڤبەرا بانگی و قامەتێدا
سێئێكا دوماهییا شەڤێ
د سوجێدا
دەمێ ئیمام دچیتە سەر مینبەرێ ل روژا ئەینی.
هندی نڤێژا ئیستخارێ یە ئەوە هەر دەمێ كەسەكی ڤیا كارەكی بكەت و ئەو كاڕە یان ئەو شولە گونەهـــ نەبیت و نەزانیت ئەو كارە ب خێرو و سەرفەرازی و ب مفا دێ بو وی ب دوماهی هێت یانە ل وی دەمی بو وی سونەتە نڤێژا ئیستیخارێ بكەت و دوعا ژ خودێ بكەت كو یا باش بینتەرێكا وی هەروەكی پێغەمبەرێ سلاڤ لێبن نیشا هەڤالێن خو دای
چەوانیا وێ
دەستنڤێژ گرتن،ئینیەت،كرنا دوو روكاعەتا،سلاڤا ملا
پشتی سلاڤا ملا ڤەدەی دێ مەتحە و پەسنێن خودێ كەی و دوعا ژ خودێ كەی وی كارێ بوتە ب سەرێكڤەبینیت و باشترین دوعا ئەوە ئەوا ژ پێغەمبەرێ سلاڤ لێبن گەهشتیە مە بو نڤێژا ئیستیخارێ ئەڤەیە
اللهُمَّ إنِّي أسْتَخيرُكَ بعِلْمِكَ، وأسْتَقْدِرُكَ بقُدْرَتِكَ، وأسْألُكَ مِنْ فضلِكَ العَظِيم، فإنَّكَ تَقْدِرُ ولا أقْدِرُ، وتَعْلَمُ ولا أعْلَمُ، وأنْتَ عَلاَّمُ الغُيوبِ، اللهُمَّ إنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أن هذَا الأمرَ -ويسمي الشيء الذي يريده- خَيرٌ لي في دِيني ومَعَاشي وعَاقِبَةِ أمْري عَاجِلهِ وآجِلِهِ فاقْدُرْهُ لي ويَسِّرْهُ لي، ثمَّ بَارِكْ لي فيهِ، وإنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أنَّ هذا الأمْرَ شَرٌّ لي في دِينِي ومَعَاشي وعَاقِبَةِ أمري عَاجِلِهِ وآجِلِهِ فَاصْرِفْهُ عَنِّي، وَاصْرِفْنِي عَنْهُ، واقْدُرْ لِيَ الخَيْرَ حَيْثُ كَانَ، ثُمَّ أرْضِنِي بِهِ.»
دەمێ وێ هندی ئەڤ نڤێژەیە چ دەمێن دەستنیشانكری نینن; بەلێ وەرگرتنا دوعا هندەك دەم یێن هەین ژ وان دەمان ژی:
دەمێ دناڤبەرا بانگی و قامەتێدا
سێئێكا دوماهییا شەڤێ
د سوجێدا
دەمێ ئیمام دچیتە سەر مینبەرێ ل روژا ئەینی.
كورت كرن وكومكرنا نڤێژا (قصر و جمع) چەوانە؟ و چ وەخت دورستە؟
برايێ هێژا: بزانه هنديكه كورتكرنا نڤێژانه واجبه ل سه‌ر وى كه‌سێ دوه‌غه‌ره‌كێ دا (مسافر)، ئه‌ڤه ل سه‌ر قه‌ولێ راجح ويێ دورست ژ ئه‌هلێ علمى، كورتكرنا نڤێژا نيڤرو، ئێڤارى، عه‌يشا…. نڤێژێت چار ركاعه‌تى دێ بنه دوو ركاعه‌ت.
خودايێ مازن دبێژيت “وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُوا لَكُمْ عَدُوًّا مُبِينًا (النساء: 101)”.
بابێ يه‌علاى (رازيبوونا خودێ لێ بيت) دبێژيت: من گوته عومه‌رى (رازيبوونا خودێ لێ بيت) ئه‌رێ باشه خودايێ مازن دبێژيت چ گوننه‌هـ تێدا نينه ئه‌گه‌ر هوين ژ كافرا ترسيان كو زه‌ره‌را هه‌وه بكه‌ن هوين نڤێژێت خو كورتكه‌ن؟……… باشه نوكه ئه‌م يێ دته‌ناهيێ دانه و ژكافرا ناترسين بوچى ئه‌م نڤێژێت خو كورت بكه‌ين؟……. عومه‌رى گوت: ب خودێ كه‌مه ئه‌ز ژى مامه عه‌جێب گرتى ومن ژى پرسيارا ڤێ چه‌ندێ ژ پێغه‌مبه‌رى (سلاڤ لێ بن) كر ئينا گوت: ( ئه‌ڤه خێره‌كه خودێ پێ دگه‌ل هه‌وه‌دا كرى ڤێجا هوين خێرا خودێ بو خو قه‌بيل كه‌ن). وژ ده‌يكا خودان باوه‌ران عائيشايێ (رازيبوونا خودێ لێ بيت) هاتيه ڤه‌گوهاستن گوت: “ده‌مێ نڤێژ هاتينه فه‌رزكرن ل سه‌ر مسلمانا دوو ركاعه‌ت دوو ركاعه‌ت بوون دسه‌فه‌رێدا ومالدا، ڤێجا نڤێژ ل سه‌فه‌رێ وه‌كى خو مان ولده‌مێ ئاكنجيبونێ زێده بون بۆ چار ركاعه‌تان”. وعبدالله كورێ عومه‌رى (رازيبوونا خودێ لوان هه‌ردووان بيت) دبێژيت من هه‌ڤالينيا پێغه‌مبه‌رى (سلاڤ لێ بن) كربوو ڤێجا ل ده‌مێ سه‌فه‌رێ ئه‌وى ژ دوو ركاعه‌تان زێده‌تر نهكربوو حه‌تا خودێ ئێمانه‌تێ خو ژێ ستاندى، پاشى من هه‌ڤالينيا ئه‌بو به‌كرى كر بوو ڤێجا ل ده‌مێ سه‌فه‌رێ ئه‌وى ژ دوو ركاعه‌تان زێده‌تر نهكربوو حه‌تا خودايێ مراندى، پاشى من هه‌ڤالينيا عومه‌رى كر بوو ڤێجا ل ده‌مێ سه‌فه‌رێ ئه‌وى ژ دوو ركاعه‌تان زێده‌تر نهكربوو حه‌تا خودايێ مراندى، پاشى من هه‌ڤالينيا عوثمانى كر بوو ڤێجا ل ده‌مێ سه‌فه‌رێ ئه‌وى ژ دوو ركاعه‌تان زێده‌تر نهكربوو حه‌تا خودێ مراندى، وبێ گومان خودايێ مازن دبێژيت: “لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا (21: الحزاب)” بێ شك بو هه‌وه هه‌يه دپێغه‌مبه‌رێ خودێ دا چاڤلێكرنه‌كا باش كو هوين وه‌كى وى بكه‌ن.
قوناغا سه‌فه‌رێ:
د زمانێ عه‌ره‌باندا هاتيه هه‌ر گاڤا ئێكى ئينيه‌تا سه‌فه‌رێ ئينا وژ باژێرێ خو ده‌ركه‌ت ب ئينيه‌تا سه‌فه‌رێ ڤێجا چ قوناغا وێ يا درێژ بيت يان يا كورت بيت دبێژنێ سه‌فه‌ر، ژ به‌ر هندێ بويه شه‌ريعه‌ت بو مه ده‌مێ مروڤێ د سه‌فه‌رێ دا نڤێژا كورت كه‌ت وروژيا بخوت.
زانا بوينه چه‌ند ره‌ئى وبووچونه‌كێت ژێك جودا دڤێ مه‌سه‌لێ دا، لێ باشترين گوتن گوتنا ئيمام (ئبن حه‌زمى) يه دبێژيت: چ حه‌د ومه‌سافه‌ت نينن بو كێماتى وزێده‌هيا قوناغێ ده‌سنيشان بكه‌ت وئه‌گه‌ر هه‌با دا پێغه‌مبه‌ر بو مه بێژيت ونه‌دهێلا ئه‌م دبێ ئاگه‌هـ بين، لێ ئه‌ف مه‌سه‌له دێ بۆ زمانێ عه‌ره‌بان زڤريته ڤه……….
هنده‌ك ژ زانا دبێژن: دروسته ئه‌گه‌ر تو سێ ميلا ژ باژێرێ خو ديركه‌تى نڤێژا كورتكه‌ى وده‌ليلێ وان دبێژن: “موحه‌مه‌دێ بن المنكر وئيبراهيم بن ميسرة” هه‌ردووكا ڤه‌گوهاستيه ژ ئه‌نه‌سێ كورێ مالكى كو وى گوهـ لێ بويه گوتيه: مه نڤێژا نيڤرو دگه‌ل پێغه‌مبه‌رى كريه ل مه‌دينێ چار ركاعه‌ت ويا ئێڤارى ل ذوالحليفێ دوو ركاعه‌ت. ويا زانايه مه‌دينه وذوالحليفه سێ ميلا ژێك دويرن.
حه‌تا كه‌نگى دێ نڤێژا ل سه‌فه‌رێ كورت كه‌ى:
إبن المنذر دبێژيت: ئه‌هلێ علمى هه‌مى يێت كومڤه بوين ل سه‌ر هندێ ئه‌گه‌ر ئێكێ موسافر بيت و ئينيه‌تا مانا ل وێرێ نه‌ئينا بيت (نه‌يێ موقيم بيت) هينگێ ئه‌و دێ نڤێژا كورت كه‌ت حه‌تا چه‌ند سالان. ئانكو هندى مروڤى ئينيه‌تا مانێ لێ نه‌بيت بو مروڤى هه‌يه نڤێژا كورت كه‌ت حه‌تا ده‌مه‌كێ درێژ وعبدالله كورێ عه‌باسى دبێژيت: پێغه‌مبه‌رى 19 روژا نڤێژێت خو ل سه‌فه‌رێ كورت كرن وپشتى 19 روژ چوين ژ وێرێ پێڤه نڤێژێت خۆ ته‌مام كرن، ئانكو پشتى 19 روژا ئه‌وى ئينيه‌تا مانێ ئينا ژبه‌ر هندێ نڤێژێت خو ته‌مام كرن.
نڤێژێت سونه‌ت ل سه‌فه‌رێ:
پێغه‌مبه‌رى (سلاڤ لێ بن) بتنێ هه‌ردوو ركاعه‌تێن به‌رى نڤێژا سپێدێ و نڤێژێت شه‌ڤێ ووتر ل سه‌فه‌رێ دكرن وژ وان پێڤه‌تر ژێ نه‌هاتيه زانينێ ئه‌وى نڤێژ كربن به‌رى وپشتى نڤێژێت فه‌رز.
برايێ هێژا: بزانه هنديكه كورتكرنا نڤێژانه واجبه ل سه‌ر وى كه‌سێ دوه‌غه‌ره‌كێ دا (مسافر)، ئه‌ڤه ل سه‌ر قه‌ولێ راجح ويێ دورست ژ ئه‌هلێ علمى، كورتكرنا نڤێژا نيڤرو، ئێڤارى، عه‌يشا…. نڤێژێت چار ركاعه‌تى دێ بنه دوو ركاعه‌ت.
خودايێ مازن دبێژيت “وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُوا لَكُمْ عَدُوًّا مُبِينًا (النساء: 101)”.
بابێ يه‌علاى (رازيبوونا خودێ لێ بيت) دبێژيت: من گوته عومه‌رى (رازيبوونا خودێ لێ بيت) ئه‌رێ باشه خودايێ مازن دبێژيت چ گوننه‌هـ تێدا نينه ئه‌گه‌ر هوين ژ كافرا ترسيان كو زه‌ره‌را هه‌وه بكه‌ن هوين نڤێژێت خو كورتكه‌ن؟……… باشه نوكه ئه‌م يێ دته‌ناهيێ دانه و ژكافرا ناترسين بوچى ئه‌م نڤێژێت خو كورت بكه‌ين؟……. عومه‌رى گوت: ب خودێ كه‌مه ئه‌ز ژى مامه عه‌جێب گرتى ومن ژى پرسيارا ڤێ چه‌ندێ ژ پێغه‌مبه‌رى (سلاڤ لێ بن) كر ئينا گوت: ( ئه‌ڤه خێره‌كه خودێ پێ دگه‌ل هه‌وه‌دا كرى ڤێجا هوين خێرا خودێ بو خو قه‌بيل كه‌ن). وژ ده‌يكا خودان باوه‌ران عائيشايێ (رازيبوونا خودێ لێ بيت) هاتيه ڤه‌گوهاستن گوت: “ده‌مێ نڤێژ هاتينه فه‌رزكرن ل سه‌ر مسلمانا دوو ركاعه‌ت دوو ركاعه‌ت بوون دسه‌فه‌رێدا ومالدا، ڤێجا نڤێژ ل سه‌فه‌رێ وه‌كى خو مان ولده‌مێ ئاكنجيبونێ زێده بون بۆ چار ركاعه‌تان”. وعبدالله كورێ عومه‌رى (رازيبوونا خودێ لوان هه‌ردووان بيت) دبێژيت من هه‌ڤالينيا پێغه‌مبه‌رى (سلاڤ لێ بن) كربوو ڤێجا ل ده‌مێ سه‌فه‌رێ ئه‌وى ژ دوو ركاعه‌تان زێده‌تر نهكربوو حه‌تا خودێ ئێمانه‌تێ خو ژێ ستاندى، پاشى من هه‌ڤالينيا ئه‌بو به‌كرى كر بوو ڤێجا ل ده‌مێ سه‌فه‌رێ ئه‌وى ژ دوو ركاعه‌تان زێده‌تر نهكربوو حه‌تا خودايێ مراندى، پاشى من هه‌ڤالينيا عومه‌رى كر بوو ڤێجا ل ده‌مێ سه‌فه‌رێ ئه‌وى ژ دوو ركاعه‌تان زێده‌تر نهكربوو حه‌تا خودايێ مراندى، پاشى من هه‌ڤالينيا عوثمانى كر بوو ڤێجا ل ده‌مێ سه‌فه‌رێ ئه‌وى ژ دوو ركاعه‌تان زێده‌تر نهكربوو حه‌تا خودێ مراندى، وبێ گومان خودايێ مازن دبێژيت: “لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا (21: الحزاب)” بێ شك بو هه‌وه هه‌يه دپێغه‌مبه‌رێ خودێ دا چاڤلێكرنه‌كا باش كو هوين وه‌كى وى بكه‌ن.
قوناغا سه‌فه‌رێ:
د زمانێ عه‌ره‌باندا هاتيه هه‌ر گاڤا ئێكى ئينيه‌تا سه‌فه‌رێ ئينا وژ باژێرێ خو ده‌ركه‌ت ب ئينيه‌تا سه‌فه‌رێ ڤێجا چ قوناغا وێ يا درێژ بيت يان يا كورت بيت دبێژنێ سه‌فه‌ر، ژ به‌ر هندێ بويه شه‌ريعه‌ت بو مه ده‌مێ مروڤێ د سه‌فه‌رێ دا نڤێژا كورت كه‌ت وروژيا بخوت.
زانا بوينه چه‌ند ره‌ئى وبووچونه‌كێت ژێك جودا دڤێ مه‌سه‌لێ دا، لێ باشترين گوتن گوتنا ئيمام (ئبن حه‌زمى) يه دبێژيت: چ حه‌د ومه‌سافه‌ت نينن بو كێماتى وزێده‌هيا قوناغێ ده‌سنيشان بكه‌ت وئه‌گه‌ر هه‌با دا پێغه‌مبه‌ر بو مه بێژيت ونه‌دهێلا ئه‌م دبێ ئاگه‌هـ بين، لێ ئه‌ف مه‌سه‌له دێ بۆ زمانێ عه‌ره‌بان زڤريته ڤه……….
هنده‌ك ژ زانا دبێژن: دروسته ئه‌گه‌ر تو سێ ميلا ژ باژێرێ خو ديركه‌تى نڤێژا كورتكه‌ى وده‌ليلێ وان دبێژن: “موحه‌مه‌دێ بن المنكر وئيبراهيم بن ميسرة” هه‌ردووكا ڤه‌گوهاستيه ژ ئه‌نه‌سێ كورێ مالكى كو وى گوهـ لێ بويه گوتيه: مه نڤێژا نيڤرو دگه‌ل پێغه‌مبه‌رى كريه ل مه‌دينێ چار ركاعه‌ت ويا ئێڤارى ل ذوالحليفێ دوو ركاعه‌ت. ويا زانايه مه‌دينه وذوالحليفه سێ ميلا ژێك دويرن.
حه‌تا كه‌نگى دێ نڤێژا ل سه‌فه‌رێ كورت كه‌ى:
إبن المنذر دبێژيت: ئه‌هلێ علمى هه‌مى يێت كومڤه بوين ل سه‌ر هندێ ئه‌گه‌ر ئێكێ موسافر بيت و ئينيه‌تا مانا ل وێرێ نه‌ئينا بيت (نه‌يێ موقيم بيت) هينگێ ئه‌و دێ نڤێژا كورت كه‌ت حه‌تا چه‌ند سالان. ئانكو هندى مروڤى ئينيه‌تا مانێ لێ نه‌بيت بو مروڤى هه‌يه نڤێژا كورت كه‌ت حه‌تا ده‌مه‌كێ درێژ وعبدالله كورێ عه‌باسى دبێژيت: پێغه‌مبه‌رى 19 روژا نڤێژێت خو ل سه‌فه‌رێ كورت كرن وپشتى 19 روژ چوين ژ وێرێ پێڤه نڤێژێت خۆ ته‌مام كرن، ئانكو پشتى 19 روژا ئه‌وى ئينيه‌تا مانێ ئينا ژبه‌ر هندێ نڤێژێت خو ته‌مام كرن.
نڤێژێت سونه‌ت ل سه‌فه‌رێ:
پێغه‌مبه‌رى (سلاڤ لێ بن) بتنێ هه‌ردوو ركاعه‌تێن به‌رى نڤێژا سپێدێ و نڤێژێت شه‌ڤێ ووتر ل سه‌فه‌رێ دكرن وژ وان پێڤه‌تر ژێ نه‌هاتيه زانينێ ئه‌وى نڤێژ كربن به‌رى وپشتى نڤێژێت فه‌رز.
كومكرنا دوو نڤێژا پێكگڤه ـ الجمع:
دورسته دوو نڤێژا پێكگڤه كوم بكه‌ى چ ئێكێ بينيه پێش “تقديم” يان ئێكێ ببه‌يه پاش يان وێڤه “تأخير”، ئه‌و ژى نڤێژا نيڤرو وئێڤارى پێكگڤه ويا مه‌غره‌ب وعه‌يشا پێكگڤه ئه‌ڤه هه‌كو ل سه‌فه‌رێ بيت دێ كومكه‌ت ودێ كورتكه‌ت به‌لێ ئه‌گه‌ر ل مال بيت بو وى هه‌يه هنده‌ك جاران كومكه‌ت بێ كو كورتكه‌ت ژ وان:
1- كومكرنا نڤێژا ل عه‌ره‌فێ ول موزده‌ليفێ………….
2- كومكرنا نڤێژا ل مزگه‌فتێ ل ده‌مێ باران بارينێ…………..
3- كومكرنا نڤێژا ل ده‌مێ نه‌ساخيه‌كێ يان عوزره‌كێ شه‌رعى…………..
چه‌ند مفايه‌ك:
*ئه‌گه‌ر ئێكێ موسافر بو ئيمام وئێكێ دى نه موسافر نڤێژ ل پشت كر هينگێ موسافر دێ دوو ركاعه‌تا كه‌ت وسلاڤێ ڤه‌ده‌ت وئه‌وێ دى دێ نڤێژا خو ته‌مام كه‌ت بێ كورتكرن پاشى دێ سلاڤا ملا ڤه‌ده‌ت.
*ئه‌گه‌ر ئێكێ نه‌ى موسافر(مقيم) بو ئيمام وئێكێ موسافر نڤێژ ل پشت كر هينگێ دێ مروڤێ موسافر وه‌كى ئيمامى نڤێژێ كه‌ت.
بەرسڤدان/ بابێ يوسڤى
دورسته دوو نڤێژا پێكگڤه كوم بكه‌ى چ ئێكێ بينيه پێش “تقديم” يان ئێكێ ببه‌يه پاش يان وێڤه “تأخير”، ئه‌و ژى نڤێژا نيڤرو وئێڤارى پێكگڤه ويا مه‌غره‌ب وعه‌يشا پێكگڤه ئه‌ڤه هه‌كو ل سه‌فه‌رێ بيت دێ كومكه‌ت ودێ كورتكه‌ت به‌لێ ئه‌گه‌ر ل مال بيت بو وى هه‌يه هنده‌ك جاران كومكه‌ت بێ كو كورتكه‌ت ژ وان:
1- كومكرنا نڤێژا ل عه‌ره‌فێ ول موزده‌ليفێ………….
2- كومكرنا نڤێژا ل مزگه‌فتێ ل ده‌مێ باران بارينێ…………..
3- كومكرنا نڤێژا ل ده‌مێ نه‌ساخيه‌كێ يان عوزره‌كێ شه‌رعى…………..
چه‌ند مفايه‌ك:
*ئه‌گه‌ر ئێكێ موسافر بو ئيمام وئێكێ دى نه موسافر نڤێژ ل پشت كر هينگێ موسافر دێ دوو ركاعه‌تا كه‌ت وسلاڤێ ڤه‌ده‌ت وئه‌وێ دى دێ نڤێژا خو ته‌مام كه‌ت بێ كورتكرن پاشى دێ سلاڤا ملا ڤه‌ده‌ت.
*ئه‌گه‌ر ئێكێ نه‌ى موسافر(مقيم) بو ئيمام وئێكێ موسافر نڤێژ ل پشت كر هينگێ دێ مروڤێ موسافر وه‌كى ئيمامى نڤێژێ كه‌ت.
بەرسڤدان/ بابێ يوسڤى