❤️ مروری بر پژوهش: «فهم از زنانگی بهنجار در دانشگاه ایرانی؛ مطالعه موردی دختران دانشجو»

🖍خدیجه کشاورز، فاطمه موسوی ویایه


در این پژوهش تمرکز اصلی بر فهم دختران دانشجو از مناسبات جنسیتی آشکار و ضمنی در محیط دانشگاه است و ابعاد مختلف مرتبط با زندگی دانشجویی شامل تجربه دختران از کلاس درس و تعامل با استادان، تعامل با بروکراسی دانشگاه، مشارکت در حیات انجمنی و تعامل با دانشجویان پسر مطالعه شد.

🔴مشارکت‌کنندگان به‌ویژه در دانشگاه‌های خارج از مرکز اذعان می‌کردند با وجود معدود اساتید انگیزه بخش، رویکرد کلی اساتید نادیده گرفتن توانمندی دختران در کلاس درس است.

بر اساس گفته‌های دانشجویان دختر، اساتید در کلاس درس به دانشجویان پسر پر و بال می‌دادند، آنان را در کارهای پژوهشی به کار می‌گرفتند، به عنوان استاد حل تمرین انتخاب می‌کردند و در محیط خارج از کلاس با آنان روابط دوستانه برقرار می‌کردند.

✅تعدادی از اساتید به خصوص در دانشکده‌های فنی، دختران را بابت تحصیل در رشته‌های فنی و نبود بازار کار برایشان سرزنش می‌کردند. تعامل با استاد در خارج از کلاس درس به‌خصوص در دانشگاه‌های با فرهنگ محافظه‌کارانه چالش‌برانگیز و گاه با سوءاستفاده استاد همراه است.

دانشجویان مشارکت‌کننده به‌ویژه در دانشگاه‌های با فرهنگ محافظه‌کارانه از اشباع برنامه‌های فرهنگی ایدئولوژیک - مذهبی و سانسور برنامه‌های دانشجویی گلایه می‌کردند. همان‌گونه که انتظار می‌رود در این‌ دانشگاه‌ها، سخت‌گیری حراست در تحمیل پوشش مورد تایید نظام فرهنگی و سیاسی رسمی و کنترل تعاملات دانشجویان، بیشتر است. این شکل از کنترل بر روی دختران دانشجو، احساس تحت نظارت بودن دائمی را به آنان القا کرده و فشار روانی شدیدی بر آنان وارد می‌کند.

به رسمیت شناخته نشدن سبک و شیوه زندگی دانشجویان دختر، بازتولید فقدان حق انتخاب پوشش و تاکید بر رفتار شایسته و عفیفانه (زنانگی بهنجار) در جامعه مردسالار است.

داده‌های حاصل از گفتگو با فعالان انجمن‌های دانشجویی نشان می‌دهد هم‌چنان موقعیت فرودست زنانه در تشکل‌های مختلف بازتولید می‌شود و زنان در تعاملات تشکلی موقعیت حاشیه‌ای دارند. البته جنسیت‌زدگی در تشکل‌های مذهبی سیاسی نزدیک به حاکمیت بیشتر است و سلطه این نوع تشکل‌ها در دانشگاه‌های محافظه‌کار قدرتمندتر است.

در سال‌های اخیر دختران دانشجو به فعالیت اجتماعی علاقمندتر و نسبت به حقوق زنان آگاه‌تر هستند در حالی‌که جو امنیتی در دانشگاه‌ها شدیدتر و حیات انجمنی محدودتر شده است. سیاست فرهنگی رسمی بر تفکیک جنسیتی تاکید دارد؛ از این رو نقش دانشگاه برای تعامل جنسیتی امن به‌خصوص در دانشگاه‌های محافظه‌کار مخدوش می‌شود و دانشجویان برای همرنگ شدن با هنجارهای رسمی تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند که برای آن‌ها نارضایتی و سر‌خوردگی فراهم می‌کند.

می‌توان گفت تحصیل در دانشگاه با هنجارهای محافظه‌کارانه به‌طور متناقضی افراد را جامعه‌پذیر می‌کند؛ از سویی استقلال، برنامه‌ریزی برای آینده، افزایش تعاملات اجتماعی و در پی آن افزایش اعتماد به‌نفس را به دختران می‌دهد، اما درکنار آن، فرودستی زن و فرادستی مرد در بسیاری از زمینه‌ها طبیعی انگاشته می‌شود.

⬅️در این فضا، زیبایی و اهمیت به ظاهر و داشتن سرمایه جنسی زنان تحسین می‌شود، در عین‌حال که انتظار می‌رود عاملیت جنسی نداشته باشند. از زنان انتظار می‌رود صفات شایسته مانند فروتنی، منعطف بودن و در حاشیه ماندن را دارا باشند و با پوشش مناسب، شئونات اجتماعی را رعایت کنند. در کنار آن مراتب تحصیلی خود را با موفقیت به پایان برسانند و از تحصیلات، پرستیژ اجتماعی کسب کنند. در عین حال اولویت زندگی آنان تشکیل خانواده و تداوم نقش‌های جنسیتی مادری و خانه‌داری باشد.

🔸می‌توان گفت نظام رسمی دانشگاهی در ایران امکان بازاندیشی انتقادی در هنجارهای جنسیتی را کمتر فراهم می‌کند و مناسبات صریح و ضمنی در کلاس درس، تعامل با استاد، تعامل با بروکراسی و انضباط‌بخش دانشگاه به نحوی است که آگاهانه یا ناخواسته زنانگی سازگار به تعبیر کانل را مطلوب می‌داند.

🌸در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های با فرهنگ محافظه‌کارانه الگوی زنانگی سازگار تکریم می‌شود. اما در دانشگاه‌هایی با هنجارهای مداراگر، زنانگی تلفیقی مورد تشویق قرار می‌گیرد. نظام دانشگاهی هماهنگ با سیاست فرهنگی رسمی به نحوی صورت‌بندی شده که زنانگی مقاومت‌پیشه را طرد می‌کند و به حاشیه می‌راند.

🖇مقاله کامل پیوست شده است.

#زنان_دانشجو
#تبعیض_جنسیتی


▫️@womensocialproblemsofIran
✈️@Zane_Ruz_Channel