ЧЫМ ЗАМЯНІЦЬ У РОДНАЙ МОВЕ САВЕТЫЗМ “МЕРАПРЫЕМСТВА”?

Мерапрыемства — слова ў беларускай мове не было да 1920-х гадоў. Прычым заходнебеларуская традыцыя ня ведала яго, зьявілася яно ў БССР для апісаньня рэаліяў камунізму. Савецкі дасьледнік лексыкі беларускай савецкай мовы Арцём Баханькоў сьведчыць, што гэта калька расійскага слова мероприятие.

За словам мерапрыемства можа хавацца імпрэза, фэст, сьвята, урачыстасьць, канцэрт, вечарына, падзея, зборка, вандроўка — па-беларуску называйма кожную падзею яе адметным імем.

У расійскай мове эпохі Даля гэтае слова было толькі пра дзеяньне: Мѣропрія‌тіе ‘дѣйствіе того, кто принимаетъ какія-либо мѣры...’, напрыклад, “законодательное мероприятие”, “экономические и агрономические мероприятия”. І ўсё.

Расійскі выраз принять меры, ад якога і пайшло мероприятие, скалькаваны з францускага. А які будзе яму беларускі адпаведнік?

Часам у агульным значэньні грамадзка-сьвяточнай падзеі ўжываюць слова імпрэза. Яно з паходжаньня лацінскае, у старабеларускай мове азначала задуму, нейкае пачынаньне; імпрэзаю была, скажам, помста некаму. Сучаснае значэньне слова імпрэза як ‘арганізаваная, як правіла, культурная ці спартовая падзея; забава’ узятае з польскае мовы.

Затое апошнім часам добра пашыраецца іншы лацінізм: ёмістае слова фэст. Пэдагагічны фэст, Крылаты фэст — сьвята цывільнай авіяцыі, дарэчы, у тым самым Музэі народнай архітэктуры і побыту. І, ведама, Дударскі фэст.
Перш фэст азначаў сьвята царкоўнае ці касьцёльнае ў гонар адпаведнага сьвятога, але ў народным ужытку слова перайшло на ўсякае сьвята з кірмашамі й пагулянкамі.
●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●
Мерапрыемства (мероприятие) ➞ імпрэза; фэст; захады.

📷 Pan Litoŭski — Чым замяніць у роднай мове саветызм “мерапрыемства”?

@supermova @PanLitoŭski #мова #панлітоўскі #ужываймасваё

Леанард Ходзька

🥳 6 лістапада 1800 — нарадзіўся Леанард Ходзька (в. Аборак, Маладзечанскі раён) — беларускі і польскі гісторык, публіцыст, выдавец.

Вучыўся ў Віленскім унівэрсытэце. Член таварыства філарэтаў, дзе зблізіўся з А. Міцкевічам, Я. Чачотам, Т. Занам.) 3 1819 сакратар кампазітара М. К. Агінскага.

У 1822 годзе, пасля жорсткай расправы над удзельнікамі таварыстваў філаматаў і філалетаў, князь Міхаіл Агінскі разам са сваім сакратаром пакідае родныя краі і з’яжджае ў Эўропу. Пасля чатырохгадовага знаходжаньня ў Нямэччыне, Італіі, Бельгіі, Галандыі і Англіі, у 1826 годзе Леанард Ходзька прыязджае жыць у Парыж. У Парыжы ён паслядоўна працуе бібліятэкарам Сарбоны, затым бібліятэкарам у Сент-Жэнеўеў і бібліятэкарам у Дэпартаменце адукацыі ў Парыжы.

Напярэдадні 12 лютага 1830 года арганізаваў вялікую дэманстрацыю ў Парыжы, з нагоды гадавіны з дня нараджэньня Тадэвуша Касцюшка з удзелам Мары Жазефа дэ Ла Фаета і Віктора Гюго.

Леанард быў сакратаром парыжскага Таварыства Літвы і Рускіх зямель. Разам з Іаахімам Лялевелем уваходзіў у склад кіраўніцтва Польскага нацыянальнага камітэта.

▶️Глядзіце ПРОСТА ГІСТОРЫЯ — Паўстаньне 1831 г. і Напалеон – спробы аднавіць незалежнасьць

@supermova #мова #гісторык #паўстаньне

Анархіст, які ня ведае, што такое анархія.

🥳 7 лістапада 1896 - нарадзіўся Міхась Чарот (г.п. Рудзенск), беларускі паэт, драматург, празаік, рэдактар, грамадзкі дзяяч.

Паэт не раскрыўся па-сапраўднаму і не расьцьвіў, бо быў у 37-м выкрыты як вораг народу, зламаны, растаптаны і расстраляны, справа закрытая і крый цябе божа думаць пра тое, у каго ён мог бы вырасьці і якія адкрыцьці зрабіць у сваіх тэкстах.

У беларускай літаратуры ён застаўся як вечны клясык-пачатковец, аўтар ня надта цікавых вершаў і старанна напісаных апавяданьняў, але перадусім паэмы «Босыя на вогнішчы» — гэтае апісаньне жудаснай беларускай ёгі, у якім сам рытм верша нагадвае танец голых ступакоў на гарачым вугольлі, сталася вяршыняй творчасьці Чарота, той галавой, скочыць вышэй за якую ўдаецца адзінкам.

Грэцца ля вогнішча, на якім танчаць босыя — ці не разгадаў бальшавік Чарот тут сапраўдную сутнасьць сваіх паплечнікаў, ці ня з гэтых вершаў закраўся ў ягоную творчасьць гаючы, але дужа небясьпечны з увагі на час сумнеў?

Тухне вогнішча ў крыві,
Песьню іграйце: „дзінь-дзі-ві“!
Каго зловіш — разарві,
Хто ня наш — таго даві...

🗓 Каляндар Бахарэвіча - Абутыя на папялішчы

🎧 Слухайце песню на верш Міхася Чарота - Спявай мне, дзяўчынка

📚 З творчасьцю паэта можна пазнаёміцца на knihi.com

▶️ Глядзіце таксама - Міхась Чарот. Адкрытая лекцыя Ганны Севярынец.

@supermova #мова #чарот #паэзія #нерастраляныя #рудзенск

Адкрыў беларусам Скарыну

🥳 8 лістапада 1784 — нарадзіўся Міхал Баброўскі (Бельскі павет, Падляскае ваяводзтва, Польшча) — беларускі славіст і арыенталіст, дасьледнік старажытных славянскіх рукапісаў і кірылічных старадрукаў. Чалец Археалягічнай акадэміі ў Рыме, парыскага і лёнданскага азіяцкіх навуковых таварыстваў.

Міхаіл Баброўскі разам з Ігнатам Даніловічам лічыцца адным зь першых творцаў «беларускага нацыянальнага адраджэньня» альбо «беларускай нацыянальнай ідэі».

⚡️ Спрыяў узьнікненьню асобнага кірунку ў гуманітарных навуках — беларусазнаўства, абуджэньню сярод эўрапейскіх навукоўцаў цікавасьці да гісторыі беларусаў. Зьвяртаючыся да сэмінарыстаў, на ўрачыстым адкрыцьці заняткаў па славяназнаўстве ў Галоўнай духоўнай сэмінарыі ў Вільні ў 1826 годзе, ён сказаў:

«Калісьці ў Літве гаспадарыла беларуская мова, на ёй друкаваліся кніжкі, павучэньні, катэхізісы і іншыя духоўныя творы, на гэтую мову Скарына пераклаў Сьв. Пісаньне, потым, калі Польшча перамагла Літву, пачалася перавага польскае мовы…»

⚡️ 1835 у Вільні быў надрукаваны падрыхтаваны Міхалам Баброўскім кароткі катэхізіс для простых вяскоўцаў-каталікоў, большая частка якога напісана на беларускай мове.

⚡️ Зьбіраў матэрыялы пра дзейнасьць Швайпольта Фіёля, Францішка Скарыны, Івана Фёдарава і Пятра Мсьціслаўца. Стаў адным з пачынальнікаў скарыназнаўства. Склаў навуковае апісаньне старажытных кірылічных і глагалічных помнікаў славеснасьці, якія захоўваюцца ў Ватыканскай апостальскай бібліятэцы. Увёў у навуковы абарот шэраг важных помнікаў гісторыі і культуры.

😜 Глядзіце Гісторыя пад знакам Пагоні — Міхал Баброўскі

@supermova #мова #адраджэньне #навука #царква

Пасьвяціў сябе ўсяго адраджэньню беларускага народу

🌟 8 лістапада 1883 году нарадзіўся Вацлаў Ластоўскі - беларускі грамадзкі й палітычны дзеяч, пісьменьнік, гісторык, філёляг, літаратуразнавец, этнограф, акадэмік АН Беларусі.

Будучы адным з аўтараў «Мемарандума прадстаўнікоў Беларусі», адстойваў права беларускага народа на нацыянальна-дзяржаўнае разьвіцьце. У 1918-1919 стаў чальцом Віленскай беларускай рады, удзельнічаў у абвяшчэньні незалежнасьці БНР. Пазьней Ластоўскі прымаў удзел у арганізацыі антыпольскага партызанскага руху.

У публіцыстыцы Вацлаў Ластоўскі выступаў супраць рэвалюцыйна-дэмакратычнага кірунку ў літаратуры.
❗️ Ставіў нацыянальныя інтарэсы вышэй за класавыя, лічыў нацыянальную праблему найважнейшай у гісторыі, адмаўляў канцэпцыю адзінства гістарычных лёсаў Расеі й Беларусі.

У 1910 годзе Вацлаў Ластоўскі выдаў «Кароткую гісторыю Беларусі» — першую кнігу, у якой была спроба абгрунтаваць беларускі характар Вялікага княства Літоўскага. Апроч іншага, ён апрацоўваў гістарычныя легенды, складаў апавяданьні й артыкулы пра Сяргея Палуяна Паўлюка Багрыма, Кастуся Каліноўскага, Васіля Цяпінскага, Максіма Багдановіча, Янку Купалу.

📚 Чытайце Аповесьць "Лабірынты" і іншыя кнігі Ластоўскага чытайце на сайце "Беларуская палічка"

🎧 Слухайце Лабірынты. Вацлаў Ластоўскі

🐎 Глядзіце Гісторыя пад знакам Пагоні - Вацлаў Ластоўскі

@supermova #мова #гонар #годнасьць #гісторыя #вкл #бнр #лабірынты

Дыхай.

9 лістапада 1966 Ёка Она ўпершыню бачыць Джона Ленана

У 1965 годзе ў горадзе-героі Лёндане, на праспэкце Незалежнасці 37а, проста за домам «Подзьвіг народа», адчынілася дзіўная галерэя, што мела амаль птушыную, як для беларускага вуха, назву «Індыка». І калі ў яе ўладальнікаў пыталіся, якога індыка яны так назваліся, тыя глыбакадумна моршчылі лбы і вярзьлі нешта пра indications, хаця чалавеку дасьведчанаму было ясна, што маецца на ўвазе: Cannabis indica, расьліна, якою шасьцідзясятыя пахнуць так, што хоць сьвятых вынось — няважна, маршыруюць гэтыя сьвятыя або не.

Ён прыехаў, каб паглядзець на гэпенінг: абяцалі нейкую японку ў мяху. «Мне зрабілася цікава, японка, мех, сэкс і ўсё такое», — успамінаў потым Ленан. У галерэі не было ніводнага наведніка, высьветлілася, што адкрыцьцё толькі заўтра. «А мне ўсё роўна!» — строга сказала вахторка, спрабуючы выставіць наведніка за дзьверы. — «Не было Галілея і Боба Марлея... Ні Ленана, ні Леніна, ні Карла Лінэя». Але потым зьлітавалася.

«Я думаў, тут будзе оргія ці, прынамсі, нешта такое псыхадэлічнае... А тут усё ціха і спакойна. І тады мяне пазнаёмілі зь дзіўнай такой японкай, місіс Она — і нідзе ніякіх мяхоў. Я ёй кажу: а мяхі дзе? А яна падае мне такую сабе маленькую картку...»

🗣На картцы было толькі адно слова «Дыхай».

Так яны ўпершыню ўдыхнулі адно аднаго. Так пачалася іхная гісторыя — каханьне на вачах ва ўсяго сьвету, каханьне, якое не саромелася нічога — і зьмяняла сьвет.

«Я веру ў сябе. У Ёка і ў сябе». Няма ніякіх рэлігій, апрача любові. Уяві сабе.

🗓 Каляндар Бахарэвіча - Японка зь меху

Каб паверыць у сябе і прасякнуцца любоўю:

▶️Глядзіце і практыкуйце — Ранішняе дыханьне (включыце субтрытры і пераклад на беларускую мову, калі не добра ведаеце ангельскую мову)

Дыхай свабодна, мілая
Прагна, глыткамі доўгімі
Дыхай на поўныя грудзі, нам
Ветразі да аблокаў дом
Ляці, не глядзі ў мінулае
Нібы матылёк на сваё святло

🎧 Слухайце Уладзімер Пугач & Лявон Вольскі — Дыхаем зноў

@supermova #дыханьне #панаяма #ёга #медытацыя #здароўе

Раскоша, якую і цяпер можа дазволіць сабе ня кожны дыктатар.

І Кемаль прыдумаў — асманы зрабілся туркамі за адну ноч. І за адзін дзень навучыліся гэтым ганарыцца. «Будзьма туркамі»!

На кожнае «за» Кемаля знойдзецца сваё «супраць». Культ быў — але і асоба была: дзе-нідзе так, здаецца, дагэтуль кажуць пра «айца народаў». У выпадку са Сталіным гучыць сумнеўна: цяжка назваць асобай скалечанага паранояй маньяка, які без чалавечынкі на сьняданак дня пражыць ня мог. Кемаль быў не крыважэрны — ён быў палітык, і, напэўна, цынізму ды разьліку ў яго было ня менш і ня больш, чым у палітыкаў сучаснасьці.

❗️ Па вялікім рахунку, яго можна абвінаваціць у чым заўгодна. Але толькі не ў нянавісьці да свайго. Раскоша, якую і цяпер можа дазволіць сабе ня кожны дыктатар.

🗓 Каляндар Бахарэвіча - Будзьма туркамі

Dni nibyta nočy. Zvon na viežy bje.
A varjat rahoča, Niščyć sam sabie.

Tyran-varjat Rukoj niahiehłaj
Viadzie svoj kraj Naŭprost u piekła.
Chłuślivy rot, Ni słova praŭdy.
Niaŭžo narod Nia daść tut rady?

🎧 Слухайце самы дыктатарскі трэк Lavon Volski - Varjat

Закінутыя гарады, таемная краіна, злачынствы і добрыя людзі. Што яшчэ хавае Паўночны Кіпр (турэцкая частка)?

▶️ Глядзіце Беларускі вайб — Закінутыя гарады, таемная краіна

@supermova #мова #каляндар #турцыя

Беларускі гумарыст.

🥳 11 лістапада 1875 году ў Менску нарадзіўся Альбэрт Паўловіч, беларускі паэт-гумарыст, драматург, перакладнік і мастак, значная фігура беларускай гумарыстыкі пачатку XX стагодзьдзя.

✨ Альбэрт паходзіў з шляхетнага роду: яго дзед і бабка па бацьку памерлі ў часе паўстаньня. У дарослым узросьце пісьменьнік жыў у аднапавярховым драўляным доме на былой Нова-Раманаўскай, № 36 (цяпер — Гарадзкі вал, участак тэрыторыі каля кінатэатра «Беларусь»). У розныя часы ў доме А. Паўловіча былі Янка Купала, Якуб Колас, Алаіза Пашкевіч, Цішка Гартны, Зьмітрок Бядуля й Максім Багдановіч – адбываліся сустрэы творчай інтэлігенцыі.

📕 Паўловіч пачаў літаратурную дзейнасьць у канцы XІX стагодзьдзя пад уплывам свайго дзядзькі Апалінарыя Паўловіча, служачага лясьніцтва, які «дасканала ведаў мову й быт сялян». Пачынаючы з 1907, паэт выступаў на старонках «Нашай Нівы» з жартаўлівымі сцэнкамі й гумарыстычнымі замалёўкамі зь сялянскага побыту.

Сам пісьменьнік у сваёй аўтабіяграфіі пазьней патлумачыў, чаму ён быў аднесены ў лягер гумарыстаў, апавядаючы гісторыю публікацыі ягоных першых вершаў у газэце «Наша Ніва»:
"Пры размове з рэдактарам «Нашае Нівы» Ал. Мік. Уласавым, ён мне сказаў, што з прагледжанага матар’ялу выкарыстае гумарыстычныя вершы, якія назваў «скваркамі для закрасы нумару». Вось чым і тлумачыцца, чаму я стаў больш вядомы, як гумарыст"

📚 Чытайце на Беларускай палічцы — Альбэрт Паўловіч

🎬 Глядзіце беларускамоўныя стэндапы на youtube — panstandup

@supermova #мова #літаратура #гумар #стэндап

Быць адному — шчасьце.

11 лістапада 1880 году ўпершыню ўжытае слова «байкот»

Чалавек, які прыйшоў увесну 1880 году наймацца ў аканомы да лорда Эрна, гаспадару адразу ж спадабаўся. «Чарльз Канінгэм Байкот!»

Пра лордаў мяркуюць па генэалягічным дрэве, а пра аканомаў і журналістаў дзяржаўнай прэсы — па Дажынках. Новы аканом і праўда быў суворы і абыходзіўся зь лянівымі ірляндцамі так, як яны таго заслугоўвалі, тут лорд Эрн не прагадаў — аднак надышоў час зьбіраць ураджай і ўсё абярнулася нейкім суцэльным кашмарам...

У тым, што цябе ігнаруюць, вялікай бяды няма. Няма чаго пускаць іншых у душу без патрэбы. Быць адному — шчасьце. Але толькі не для аканомаў і дзяржаўных службоўцаў — мы ім патрэбныя, як паветра. Як раса, як сьляза, як zara.

📆 Чытайце Каляндар Бахарэвіча — Настаяшчы капітан

Калі Гаўтаму Буду спаталі: "Лепш ісьці аднаму ці ў кампаніі?"
Ён сказаў: "Лепш хадзіць аднаму, чым хадзіць з дурнем"😄

⏸Глядзіце з беларускімі субтытрамі — Сіла быць аднаму

@supermova #мова #каляндар #байкот

Ліцьвінcкая Жанна д'Арк

✨☀️ 13 лістапада 1806 году нарадзілася графіня Эмілія Плятэр, зьбіральніца беларускага фальклёру, удзельніца вызвольнага паўстаньня 1831 году ў Беларусі, Летуве й Польшчы.

Нарадзілася ў Вільні. Бацька яе належыў да старажытнага нямецкага роду, маці ж паходзіла з Браслава. Яны ў XV стагодзьдзі перабраліся ў Вялікае Княства Літоўскае з Вэстфаліі. Дзяцінства дзяўчына правяла ў маёнтку Ліксьне, каля Краслаўкі – менавіта там яна атрымала добрую хатнюю адукацыю.

🎼 Жывучы ў сваякоў на Віцебшчыне, Плятэр зьбірала й апрацоўвала беларускія народныя песьні. Дзяўчына выдатна валодала жанрам галашэньняў, выконвала на фартэпіяна народныя мэлёдыі, захаплялася беларускай харэаграфіяй, сама танцавала народныя танцы. Эмілія сама спрабавала пісаць вершы на беларускай мове. З маленства Плятэр усёй душой імкнулася да беларускага ладу, ведала бядоты й нястачы народу, вельмі спачувала яму.

⚔️ У часе вызвольнага паўстаньня 29 сакавіка 1831 году разам з сваяком Эмілія арганізавала ў мястэчку Дусятах партызанскі адзьдзел з 280 стралкоў, 60 коньнікаў і некалькіх соцень касінераў і павяла яго на Дзьвінск. Дарэчы, сярод паўстанцаў было нямала дзяўчат.

17 траўня адзьдзел Эміліі Плятэр заняў Вількамір і ў чэрвені ўліўся ў рэгулярнае польскае войска Д. Хлапоўскага. За сьмеласьць і рашучасьць у баявых дзеях камандаваньне паўстанцкімі сіламі прызначыла Эмілію Плятэр ганаровым камандзірам роты ў пяхотным палку й прысвоіла ёй званьне капітана. У ліку іншых паўстанцкіх груповак адзьдзел браў удзел у бойках супраць царскіх войск.
Пры адыходзе паўстанцаў у Прусію Эмілія захварэла й памерла.

🎠 Гісторыя пад знакам Пагоні - Эмілія Плятэр
———
Слава пра мужную ліцьвінку разышлася па краінах Заходняй Эўропы, у Францыі яе параўноўвалі з Жаннай д’Арк. Пра вядомую паўстанку пісалі польскія, францускія, нямецкія, англельскія, італьянскія паэты. У 1832 годзе Адам Міцкевіч, які асабіста ведаў Эмілію, прысьвяціў ёй верш «Сьмерць палкоўніка».

Ды чаму твар дзявочы ў байца? Два грудкі…
Хто ж мог знаць што баёў завадатар
Быў… дзяўчынай! Была — сьлёз не трэба, жанкі —
То ліцьвінка Эмілія Плятэр!

▶️ Глядзіце Адкрыты лекторый — ЭМІЛІЯ ПЛЯТЭР

@supermova #мова #героі #гісторыя #годна #плятэр

Частка 2. Беларускі агент 007.

У сваім жыцьці кім толькі ня быў Цімох Вострыкаў — электразварнікам, настаўнікам, салдатам Чырвонай aрміі, палітычным уцекачом, шахтаром у Вялікай Брытаніі, студэнтам у Бэльгіі, пасланьнікам Рады БНР, вязьнем сталінскіх лягераў, агентам дзьвюх выведак, але перадусім ён быў — Беларусам.

У паваеннай эмігранцкай кругаверці Вострыкаў ня страціў родную беларускую мову. Таму спрыяў моцны асяродак землякоў-уцекачоў , якія вучыліся ў беларускай гімназіі імя Янкі Купалы ў Міхэльсдорфе, у амэрыканскай акупацыйнай зоне Баварыі.

«Тут, у гэтай гімназіі, я стаўся сьвядомым патрыётам Бацькаўшчыны, бо тут было створана нацыянальнае асяродзьдзе», — згадваў пазьней той няпросты час Цімох Вострыкаў у аўтабіяграфічным нарысе «Мая споведзь».

Ані КГБ, ані ГУЛАГ яго не зламалі, не перакавалі ў «савецкага чалавека», хоць ён паўсотні разоў апынаўся ў карцэры і агулам правёў у ім амаль цэлы год, жывучы толькі на хлебе й вадзе. Цімох і ў лягеры схітрыўся зладзіць «беларускі ланцужок», каб перадаваць беларускую літаратуру асуджаным землякам з рук у рукі, падтрымліваць у іх нацыянальныя пачуцьці і еднасьць.

У Гомлі, калі Цімох рабіў на «Гомсельмашы» стропальшчыкам, а пасьля і машыністам крана, ён і пад ціскам не адмовіўся ад беларускае мовы.

📰 Гісторыя жыцьця і ўшанаваньня прадстаўніка Рады БНР у артыкуле - Цімох Вострыкаў — чалавек, якога не зламалі 23 гады савецкіх лягераў

Будзь смелым, як бура, што крышыць дубы,
А будзе твой верх, тваё права ўсягды!

🎧 Слухайце BRUTTO - Будзь смелым!

@supermova #мова #гонар #бнр