🔸راوی فروپاشی‌ها

ناصر تقوایی؛ کارگردان پیشرو و صاحب‌سبک سینمای ایران، امروز در حالی در سن ۸۴ سالگی درگذشت که در دو دهه پایانی عمرش فعالیت چندانی نداشت. حاتمی‌کیا زمانی گفته بود که امثال بیضایی و تقوایی فیلم‌های سخت و سنگین می‌سازند و تهیه‌کننده‌ها به‌سختی سمت آنها می‌روند. اما تقوایی می‌گفت در اعتراض به سانسور است که فیلم نمی‌سازد و کتاب نمی‌نویسد.
اولین فیلم بلند او که سال ۴۹ ساخته شد، چند سال در توقیف ماند و پس از یک نمایش محدود در سال ۵۲ برای همیشه توقیف شد، فیلم «آرامش در حضور دیگران» بود؛ فیلمی که روایت فروپاشی روانی و اجتماعی سیستم آن روزگار محسوب می‌شد. سرهنگ بازنشسته‌ای که زندگی‌ خانوادگی‌اش در حال فروپاشی است و کار خودش نیز به جنون کشیده می‌شود.
تنها سریال تقوایی نیز سریال معروف و محبوب «دایی جان ناپئون» بود که اواخر حکومت پهلوی ساخت و روایت فروپاشی روانی «دایی جان سرهنگ» بود.
هر دو اثر، طعنه‌ای به وضعیت آن روزگار بود. حکومت پهلوی که ماهیت پررنگ نظامی داشت، در دهه آخر خود اگرچه به‌ظاهر قدرتمند بود، اما در مسیر فروپاشی قرار گرفته بود و گمان می‌کرد که غربی‌ها به دنبال ضربه زدن به او هستند، ولی در واقع اغلب مشکلات به خود او و تعامل نادرستش با جامعه برمی‌گشت.
هنرمندانی چون تقوایی، گلستان و کیمیایی سعی می‌کردند در آثار خود نسبت به این فروپاشی هشدار دهند؛ هشدارهایی که شنیده نشد؛ درست مثل هشدارهای جامعه‌شناسان که آن هم شنیده نشد.

تقوایی در دو دهه پایانی عمر نیز با سکوتش راوی یک فروپاشی شده بود. چند سال پیش در اعتراض به سانسور گفت که از این وضعیت خسته شده و فکر می‌کند فیلم‌سازان و نویسندگان، مشکلات فرهنگی جامعه را بهتر از سانسورچی‌ها می‌فهمند.
@taqriraat