​Жамғармаси йўқлар улуши юқорилигича қолмоқда

Осиё тараққиёт банки молиявий оммабоплик даражасини баҳолаш бўйича ҳисоботи билан бўлишмоқда.

Аҳоли молиявий саводхонлиги даражасини баҳолаш бўйича Марказий банкка кўмаклашиш доирасидаги тадқиқотда 6та ҳудуддан 1200 нафар респондент иштирок этган.

Сўровнома хусусан, ҳалигача Ўзбекистонда жамғариш даражаси пастлигича қолаётганини кўрсатган. Ўтган йилда сўралганларнинг 39%и умуман пул жамғармаган (йил бошидаги Марказий банк ҳисоботида ҳам жамғармасизлар улуши 40% атрофида экани кўрсатилганди).

Шимолий-ғарбий ҳудудларда пул жамғармаси йўқлар улуши янада кўпроқ (54%). Шунингдек, аёллар (41%), тўлиқсиз ўрта маълумотлилар (53%), кам даромадлилар (47%), нафақахўрлар (46%) орасида жамғармага эга бўлгмаганлар улуши ўта юқорилигича қолмоқда.

Ўзи умуман ҳисоботдаги тадқиқотлар натижалари бир аниқ картинани беради. Молиявий саводхонлик юқори эмаслигининг асосий сабаби пулнинг (даромадларнинг) ўзи йўқлигида. Пул пайдо бўлиши (даромадлар ўсиши) билан ҳар қандай индивиднинг қарор қабул қилишдаги саводхонлиги ошиб бораверади. Бугун топган даромадини бугун ишлатадиган, ойликдан-ойликка, пенсиядан пенсияга учма-уч қадаб яшайдиган ўзбекистонликлар учун чақириқлар ишламайди.

​Банкоматлар бозори тўйинмоқдами ё қайта тақсимланмоқда??

Ҳисобот нафақат молиявий хизматлар фойдаланувчимлари учун, банклар учун ҳам айрим ишораларни беради.

Қайд этилишича, ҳар 100 минг аҳолига тўғри келувчи банкоматлар сони 100 тадан ошган ва бу кўрсаткич бўйича Ўзбекистон Марказий Осиё давлатларининг ҳаммасини қувиб ўтиб, шимолдагилар даражасига яқинлашмоқда. Шунчаки солиштириш учун, бундан 10 йил аввал ҳар 100 минг аҳолига 8тагина банкомат тўғри келган.

Расмий раҳамларга кўра, жами ўрнатилган банкомат ва инфокисокалар сони 36 мингга яқинлашмоқда ва уларнинг ярмидан кўпи тўлов ташкилотларига тегишли. Охирги бир йил ичида банкоматлар сони асосан тўлов ташкилотлари ҳисобига кўпаймоқда, банклар эса банкомат бизнесига илгаригидек қизиқишга эга эмас. Балки яқин келажакда банкомат бозорида тўлов тизимини ютиб юборган айрим севимли тўлов ташкилотларининг гегемонлигини ҳам кўришимиз мумкин.

Айни пайтда ўзбекистонликлар энг кўп фойдаланадиган молиявий хизмат ҳам банкоматлар билан боғлиқ (хабардорлик улуши 91%, фойдаланиш улуши 60%). Шунинг билан бирга, олис ҳудудларда банкоматлар етишмовчилиги ҳалиям мавжуд, масалан Сурхондарёда фойдаланиш улуши 45% холос.

800 минг йўловчига 1,3 млрд.сўм қандай қайтарилади?

Рақобат қўмитаси "O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi" АЖ ва "Shahar atrofida yo‘lovchi tashish" МЧЖ томонидан  сотилган чипталардан воситачилик йиғим қиймати бўйича умумий ҳисобда жами 792 186 нафар истеъмолчидан ортиқча ҳақ ундирилганлиги аниқлангани, бир неча суд инстанцияларининг ҳал қилув қарорлари билан "O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi" АЖ ва "Shahar atrofida yo‘lovchi tashish" МЧЖларнинг аризаларини қаноатлантириш рад қилиниб, Қўмита Махсус комиссиясининг қарори ва кўрсатмаси ўз кучида қолдирилиб, ортиқча олинган маблағларни қайтариши ва молиявий жарима тўлаши белгилани ҳақида маълум қилмоқда.

Албатта, биз истеъмолчилар учун бу қувончли қарор. Ҳеч бўлмаганда, монополистлар диктати ва ўзбошимчалиги остида яшаётган Янги Ўзбекистонда уларни тийиш ва жазолаш мумкинлиги таскин ва умид беради.

Айни пайтда, савол туғиладики, қарийб 800 минг истеъмолчининг 1,3 млрд.сўмлик ҳақи қандай қайтарилади? Ўртача ҳисобласа, ҳар бир ҳақдорга 1 640 сўмдан тўғри келмоқда, бу рўйхатда (агар бўлса) жабрдийда сиз, мен, қўшнингиз ё дўстингиз бўлиши мумкин. Шундай жуда кичик суммаларни юзминглаб истеъмолчиларга қайтариш механизми ё назорати борми ўзи? Маъмурчилиги қандай?

Айни пайтда, мана шунақа кейсларда юзминглаб ҳақдорларнинг жуда кичик суммадаги ундирилган ҳақларини балки алоҳида ва шаффоф жамғармага тушириш тўғри ва осон бўлар? Балки бу маблағлар хусусан, енгиш осон бўлмаган очофат монополистлар ва ўғри олигархларга қарши очилган антимонополия ишларида фойдаланилар? Балки мактабларга, шифохоналарга ўтказилар?

Орзудаги Ўзбекистон бунёдкорлари қандай пайдо бўлади?

Давлат раҳбарининг Ёшлар куни муносабати билан ўтказилган учрашувда эълон қилган таклифларидан бу саволга жавоб олиш мумкин.

Хусусан, энди “Эл-юрт умиди” жамғармаси томонидан “ТОП-300”талик олийгоҳга кирганларнинг ўқиш ва яшаш харажатини қоплаш тизими янги тартибда ишлай бошлайди. Банклар “ТОП-300” талик олийгоҳга кирган ёшларга 20 минг долларгача имтиёзли кредит беради.

Шунингдек, нуфузли хорижий олийгоҳларга кираётган барча ёшлар ҳам 100 фоизлик грант олиш имкониятига эга эмаслиги туфайли “Эл-юрт умиди” жамғармаси томонидан “ТОП-300”талик олийгоҳга кирганларнинг ўқиш ва яшаш харажатини қоплаш тизими янги тартибда ишлай бошлайди.

Бундан ташқари тармоқ раҳбарлари ҳар йили ўз тизимидаги 100 нафар ёшни селекция қилиб, хорижий стажировкага юборишни йўлга қўяди.

Бугун ёшларга қарата “сизлар - янги тарих яратадиган олтин авлод” дея бекорга мурожаат қилинмади. Мана шу авлод, хорижда, энг нуфузли университетларда таҳсил оладиган, эркин жамият қадриятларини ўзига сингдирадиган, ҳуқуқий-демократик давлат қандай бўлишини ўз кўзи билан кўрадиган олтин авлод, агар йўқотиб қўйилмаса, Орзудаги Ўзбекистонни бунёд этади.

“Кўчат индекси” – янги агролойиҳа умид уйғотяпти
AgroInVitro (Жиззах) — янги марказ, миллионлаб инвестиция жалб қилиб вируссиз мевали кўчатлар етиштиряпти. 2030 йилгача 10 млн дона сифатли кўчатлар ишлаб чиқариш режада.

Ўзбекистонда ҳар йили 200 млн донага яқин кўчат эҳтиёжи бор. Шундан тахминан 40%и — импорт.

Яъни, бу лойиҳа тўлиқ ишга тушса, $12–15 млн импорт ўрни тўлдирилиши мумкин, ички бозорда эса ҳосилдорлик 35–40%га ошиши мумкин.

Илмий ёндашув билан етиштирилган кўчатлар - бу шунчаки оддий мевали дарахтлар эмас. Бу — валюта тежамаси, экспорт салоҳияти ва ички нархлар барқарорлиги. Ички бозорни сифатли, хосилдор кўчатлар билан тўлдирса маҳсулотлардан олинаётган даромадлар каррасига ошиши мумкин.

Гўшт ва пропан қанчага қимматлади?

Июнь ойи давомида мол ва қўй гўшти қимматлашишдан тўхтамагани, пропан нархи юқори даражада ошишда давом этганига қарамай, инфляция ҳисоботида бу ҳақда маълумот келтирилмаган.

Демак, июнда 0,2 фоизлик ойлик мавсумий дефляция қайд этилган. Бунда озиқ-овқатлар 1,1%га арзонлаган бўлса, ноозиқ-овқатлар 0,2%, хизматлар 0,8% қимматлаган. Йиллик инфляция 8,7% даражасида ўзгаришсиз сақланган.

Ҳудудлар қирқимида Сурхондарё (0,4%), Қорақалпоғистон (0,2%) ва Хоразмда (0,1%) ўтган ойда нархлар ўсиши давом этган. Йиллик ҳисобда энг юқори инфляция Фарғона вилоятида сақланмоқда (10,0%).

Муҳим озиқ-овқатлардан сабзи 12,4%га, тухум 5,3%га, товуқ гўшти 1,8%гача қимматлагани қайд этилган.

Совуқ сув ва канализация хизматларининг ҳудудлар бўйлаб кетма-кет қимматлашиши тўхтагани йўқ. Умумий ҳисобда 6,1%лик нарх ўсиши кузатилган.

Ҳатто кафолатланган давлат секторида ҳам тижорийлашув авж олаётган тиббий хизматларда нархлар 1,3%гача ошган.

Ўзбекистоннинг суверен рейтинги оширилиши муносабати билан мамлакатдаги бир нечта банкларнинг рейтинги ҳам қайта таҳлил қилинди.

Жумладан, “Fitch Ratings” агентлиги Халқ банкининг кредит рейтингини "BB" даражага кўтариб, истиқболини "Барқарор" деб баҳолади.

Сўнгги йилларда банк трасформацияси доирасида ижобий ишлар амалга оширляпти. Активлар сифати, даромад кўрсаткичларининг ошиши кузатиляпти.

Халқ банки рейтингининг юқорилаши банкка хорижий кредит линияларини жалб қилиш, мижозларнинг лойиҳалари учун молиялаштириш манбаларини ошириш имкониятларини беради.

Гўшт июнда қанчага қимматлади?

Одатда иссиқ мавсум бошланиши билан қимматлашишдан тўхтайдиган гўшт нархи бу йил иссиқ июнда ҳам ошишда давом этган.

Иқтисодиёт ва молия вазирлиги юритадиган кунлик ҳисоботга кўра, 2 июндан (31 май ва 1 июнь дам олиш кунларида маълумотлар эълон қилинмаган) 30 июнга қадар мол ва қўй гўшти қуйидаги тенденциялар кузатилган:

Совутилган импорт мол гўшти нархи 79/85 минг сўмдан 80/88 минг сўмгача (+3,5%) қимматлаган.

Қўйнинг бўйин қисми 85/90 минг сўмдан 90/95 минг сўмгача (+5,9%), қовурға қисми 82/90 минг сўмдан 85/92 минг сўмгача (+3,7%), совутилган импорт қўй гўшти 94/96 минг сўмдан 100/105 минг сўмгача (+9,4%) қимматлаган.

Статистика қўмитасининг июнь ҳисоботида мол ва қўй гўшти нархи ошган ва тушгани алоҳида кўрсатиладиган маҳсулотлар қаторига қўшилмаган.

Пропан июнда қанчага қимматлади?

Июнь ойи давомида биржа савдоларида пропан тоннаси 1 661,4 минг сўмга ёки 32,5%га қимматлади.

Кузатувларга кўра, бир ой аввал чакана савдода литри 4,0-4,2 минг сўмдан сотилган пропан охирги кунларда 5 2-5,5 минг сўмгача кўтарилган.

Пропан учун ўринбосар ёқилғи ўлароқ 80 шиптир лақабли бензин нархи эса ой давомида тоннасига 545,4 минг сўмга ёки 5,9%га ошган.

Статистика қўмитасининг июнь ҳисоботида пропан ва 80 бензин нархи ошган ва тушгани алоҳида кўрсатиладиган маҳсулотлар қаторига қўшилмаган.

Янгилик йўқ. Яна Сағбон ва яна Тошкент тумани светсиз

Тошкент туманининг ярми олтинчи соатдирки, яна светсиз ўтирипти. Бу машҳур Сағбон подстанциясидаги охирги 10 кундаги камида 5- авария. Авария бўлаверади, таъмирлашаверади. Ҳеч ким сўрамайди, ўтган сафар таъмирлаган бўлсанг, нега яна авария бўлди? Нега Сағбонда йилига 50 марта авария бўлади?

Энергетика вазирлиги пойтахтнинг айтайлик, катталар ва бойлар яшайдиган Мирзо Улуғбекида ёки Қибрай мавзеларида свет ўчса, дарҳол хабар беради, чора кўради, свет тикланади. Тошкент тумани ҳар икки куннинг бирида 6-7 соатлаб светсиз ўтиришига эътибор бермасаям бўлади. Доимгидек, хабар берилмаса, муаммоям йўқ.

Эртадан ҳарорат яна 40га яқинлашади. Сиз нима деб ўйлайсиз, яқин 5 кунда Сағбонда яна неча марта авария бўлади?

Сағбонни номлаш керак

Машҳур Сағбон подстанциясига машҳур энергетик номини қўйиш керакми, дейман. Балки шунда нимадир ўзгарар?
Сизнинг-ча, фамилиясини Сағбонга беришга ким кўпроқ муносиб?