آشنایی با زبانهای ایرانی (۱)
🔸زبانهای ایرانیِ باستان
زبانهای ایرانی، به گروهی از زبانهای همخانواده گفته میشود، که به لحاظ زبانشناختی، با زبانهای هندوآریایی، رایج در هند و پاکستان، از اصلی مشترک سرچشمه گرفتهاند. زبانهای ایرانی و هندوآریایی، که «هندوایرانی» نیز خوانده میشوند، شاخهای از خانوادۀ زبانهای هندواروپاییاند و با زبانهای اَرمنی، آلبانیایی، یونانی، لاتینی، ژِرمنی، سیلتی، بالتی، اِسلاوی و تُخاری پیوستگی دارند. از زبان ایرانیِ باستان، که از شاخۀ ایرانی زبانهای «هندوایرانی» منشعب شده، و از قرن دهم تا هفتم پیش از میلاد رایج بودهاست، اثری در دست نیست. این زبان، پس از مهاجرت اقوام ایرانی و استقرارِ آنان در فلات ایران، به صورتهای مختلفی تحوّل پیدا کرد. زبانهای اَوستایی، فارسیِ باستان، مادی و سَکایی، زبانهایی هستند، که براساس مدارک موجود، از زبان ایرانی باستان، منشعب شدهاند.
@theapll
🔸زبانهای ایرانیِ باستان
زبانهای ایرانی، به گروهی از زبانهای همخانواده گفته میشود، که به لحاظ زبانشناختی، با زبانهای هندوآریایی، رایج در هند و پاکستان، از اصلی مشترک سرچشمه گرفتهاند. زبانهای ایرانی و هندوآریایی، که «هندوایرانی» نیز خوانده میشوند، شاخهای از خانوادۀ زبانهای هندواروپاییاند و با زبانهای اَرمنی، آلبانیایی، یونانی، لاتینی، ژِرمنی، سیلتی، بالتی، اِسلاوی و تُخاری پیوستگی دارند. از زبان ایرانیِ باستان، که از شاخۀ ایرانی زبانهای «هندوایرانی» منشعب شده، و از قرن دهم تا هفتم پیش از میلاد رایج بودهاست، اثری در دست نیست. این زبان، پس از مهاجرت اقوام ایرانی و استقرارِ آنان در فلات ایران، به صورتهای مختلفی تحوّل پیدا کرد. زبانهای اَوستایی، فارسیِ باستان، مادی و سَکایی، زبانهایی هستند، که براساس مدارک موجود، از زبان ایرانی باستان، منشعب شدهاند.
@theapll
نکتههایی از فرهنگ املایی خطّ فارسی
🔺 املای ترکیبهای عطفی بدون واو
برخی از ترکیبهای عطفی بدون «واو» نیز به کار میروند. این ترکیبها در هر دو گونۀ کاربرد با نیمفاصله یا بدون فاصله نوشته میشوند.
@theapll
🔺 املای ترکیبهای عطفی بدون واو
برخی از ترکیبهای عطفی بدون «واو» نیز به کار میروند. این ترکیبها در هر دو گونۀ کاربرد با نیمفاصله یا بدون فاصله نوشته میشوند.
@theapll
یکم اردیبهشت، سالگرد درگذشت ملکالشعراء بهار (۱۲۶۵-۱۳۳۰)
سعدی نتیجۀ تعالیم فردوسی و سنایی، زبدۀ سخنان حکمتآموز و تعالیم روحپرور و لطیف ادبای یونان، ایران، هند، عرب و عجم [است]. روح سعدی در کتاب سعدی (بوستان) دیده میشود. میتوان گفت تاکنون در فارسی کتابی به این کاملی و تمامی و متانت و سادگی نوشته نشده و برای درس معاشرت و تدبیر زندگی منحصربهفرد است. اما در کتاب گلستان و سایر کتب سعدی، جنبۀ ادبی و صناعتش بر معانی و منزلت اجتماعیاش غلبه داشته و در همان کتب نیز حقایق عریان در نهایت سادگی و زیبایی جلوهگر شده... سعدی یک شاعر پرتجربت و یک مرد سیاسیاجتماعی بوده و از فلسفه و عرفان تا حدی دور و نگارشاتش صاف و ساده و اخلاق معاشرت را به دنیا درس میدهد.
برگرفته از: «سعدی کیست؟»، ملکالشعراء بهار، بهار و ادب فارسی، به کوشش محمد گلبن، شرکت سهامی کتابهای جیبی، ۱۳۵۵، ص ۱۴۳-۱۵۹.
@theapll
سعدی نتیجۀ تعالیم فردوسی و سنایی، زبدۀ سخنان حکمتآموز و تعالیم روحپرور و لطیف ادبای یونان، ایران، هند، عرب و عجم [است]. روح سعدی در کتاب سعدی (بوستان) دیده میشود. میتوان گفت تاکنون در فارسی کتابی به این کاملی و تمامی و متانت و سادگی نوشته نشده و برای درس معاشرت و تدبیر زندگی منحصربهفرد است. اما در کتاب گلستان و سایر کتب سعدی، جنبۀ ادبی و صناعتش بر معانی و منزلت اجتماعیاش غلبه داشته و در همان کتب نیز حقایق عریان در نهایت سادگی و زیبایی جلوهگر شده... سعدی یک شاعر پرتجربت و یک مرد سیاسیاجتماعی بوده و از فلسفه و عرفان تا حدی دور و نگارشاتش صاف و ساده و اخلاق معاشرت را به دنیا درس میدهد.
برگرفته از: «سعدی کیست؟»، ملکالشعراء بهار، بهار و ادب فارسی، به کوشش محمد گلبن، شرکت سهامی کتابهای جیبی، ۱۳۵۵، ص ۱۴۳-۱۵۹.
@theapll
اول اردیبهشت، سالگرد درگذشت سهراب سپهری (۱۳۰۷ - ۱۳۵۹)
سفر مرا به زمینهای استوایی برد
و زیر سایهٔ آن «بانیان» سبز تنومند
چه خوب یادم هست
عبارتی که به ییلاق ذهن وارد شد:
وسیع باش، و تنها، و سربهزیر، و سخت.
من از مصاحبت آفتاب میآیم
کجاست سایه؟
@theapll
سفر مرا به زمینهای استوایی برد
و زیر سایهٔ آن «بانیان» سبز تنومند
چه خوب یادم هست
عبارتی که به ییلاق ذهن وارد شد:
وسیع باش، و تنها، و سربهزیر، و سخت.
من از مصاحبت آفتاب میآیم
کجاست سایه؟
@theapll
Media is too big
VIEW IN TELEGRAM
دوم اردیبهشت، زادروز قیصر امینپور (۱۳۳۸-۱۳۸۶)
عضو پیوستهٔ زبان و ادب فارسی
(تاریخ عضویت: ۱۳۸۲/۸/۱۴)
برخی از آثار: تنفّس صبح؛ در کوچۀ آفتاب؛ طوفان در پرانتز؛ ظهر روز دهم؛ مثل چشمه مثل رود؛ بی بال پریدن؛ آینههای ناگهان؛ به قول پرستو؛ گلها همه آفتابگرداناند؛ دستور زبان عشق؛ سنّت و نوآوری در شعر معاصر.
@theapll
عضو پیوستهٔ زبان و ادب فارسی
(تاریخ عضویت: ۱۳۸۲/۸/۱۴)
برخی از آثار: تنفّس صبح؛ در کوچۀ آفتاب؛ طوفان در پرانتز؛ ظهر روز دهم؛ مثل چشمه مثل رود؛ بی بال پریدن؛ آینههای ناگهان؛ به قول پرستو؛ گلها همه آفتابگرداناند؛ دستور زبان عشق؛ سنّت و نوآوری در شعر معاصر.
@theapll
معرفی کتاب متن پنهان اشعار قیصر امینپور
🔸منتقدان در برابر اصطلاح «بینامتنیّت (Intertextuality) ترکیب «متن پنهان» را نیز بهکار بردهاند و هدف از آن را نشان دادن آثاری دانستهاند که در آفرینش یک متن قابل جستوجو باشند. علی سلطانیزاده در کتاب «متن پنهان اشعار قیصر امینپور» کوشیده است ارجاعها، تلمیحها و اشارتهای سرودههای زندهیاد امینپور را در متون پیش از او بیابد و به یاری این اشارتها، فارغ از پسندها و ناپسندهای باورداشتی این و آن، تفسیرهایی روشن از آثار او به دست بدهد.
🔸فرهنگستان زبان و ادب فارسی، بهمنماه ۱۴۰، این کتاب را بهمنماه ۱۴۰۲ در ۲۶۷ صفحه و با قیمت ۲۰۰ هزار تومان منتشر کرده است.
@theapll
🔸منتقدان در برابر اصطلاح «بینامتنیّت (Intertextuality) ترکیب «متن پنهان» را نیز بهکار بردهاند و هدف از آن را نشان دادن آثاری دانستهاند که در آفرینش یک متن قابل جستوجو باشند. علی سلطانیزاده در کتاب «متن پنهان اشعار قیصر امینپور» کوشیده است ارجاعها، تلمیحها و اشارتهای سرودههای زندهیاد امینپور را در متون پیش از او بیابد و به یاری این اشارتها، فارغ از پسندها و ناپسندهای باورداشتی این و آن، تفسیرهایی روشن از آثار او به دست بدهد.
🔸فرهنگستان زبان و ادب فارسی، بهمنماه ۱۴۰، این کتاب را بهمنماه ۱۴۰۲ در ۲۶۷ صفحه و با قیمت ۲۰۰ هزار تومان منتشر کرده است.
@theapll
بزرگداشت سعدی
سخنرانان:
🔹دکتر سید مهدی زرقانی
🔹دکتر سید جواد مرتضایی
🔸سهشنبه ۴ اردیبهشتماه ۱۴۰۳
🔸 ساعت ۱۲ تا ۱۴
🔸 دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی، تالار دکتر شریعتی
🔹 برگزارکنندگان:
شورای فرهنگی دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی،
نمایندگی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دانشگاه فردوسی
@theapll
سخنرانان:
🔹دکتر سید مهدی زرقانی
🔹دکتر سید جواد مرتضایی
🔸سهشنبه ۴ اردیبهشتماه ۱۴۰۳
🔸 ساعت ۱۲ تا ۱۴
🔸 دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی، تالار دکتر شریعتی
🔹 برگزارکنندگان:
شورای فرهنگی دانشکدهٔ ادبیات و علوم انسانی،
نمایندگی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دانشگاه فردوسی
@theapll
بهمناسبت سوم اردیبهشت، روز معماری، با چند واژۀ مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی آشنا شویم:
🏠معمار (architect)
هنرمندی که به طراحی بنا میپردازد.
🏠آهون (Vault)
مسیری افقی برای عبور لولهها و بافههای تأسیسات ساختمان.
🏠 افراز (rise, pitch)
فاصلۀ عمودی خطّ پاکار تا بالاترین نقطۀ کمان زیرین قوس یا چفته.
🏠 پاکار (impost, springing, springer)
محل شروع انحنا در قوس و چفته و طاق.
🏠سنگ پاکار (Springer, abacus, springing stone)
نخستین قطعۀ سنگ یا ساختمایهای که بر روی پاکار هر یک از دو طرف قوس قرار میگیرد.
🏠 پاطاق (impost, springing)
پاکاری که برای طاق به کار میرود.
🏠 طاق (arch)
مجموعۀ یک چَفته و پایههای آن.
🏠 چَفتۀ آجری (brick arch)
چفتهای که از آجر ساخته شده باشد.
اعضای کارگروه تخصصی مهندسی معماری و شهرسازی واژهگزینی:
مهندس سید محمد بهشتی، دکتر زهره تفضلی، دکتر محمدرضا رحیمزاده، دکتر نیلوفر رضوی، مهندس بابک زیرک، مهندس سینا سلطانی، دکتر مهرداد قیومی بیدهندی، دکتر فرهاد نظری، دکتر ناصر نوروززادۀ چگینی، مهندس مهنام نجفی (دبیر)
@theapll
🏠معمار (architect)
هنرمندی که به طراحی بنا میپردازد.
🏠آهون (Vault)
مسیری افقی برای عبور لولهها و بافههای تأسیسات ساختمان.
🏠 افراز (rise, pitch)
فاصلۀ عمودی خطّ پاکار تا بالاترین نقطۀ کمان زیرین قوس یا چفته.
🏠 پاکار (impost, springing, springer)
محل شروع انحنا در قوس و چفته و طاق.
🏠سنگ پاکار (Springer, abacus, springing stone)
نخستین قطعۀ سنگ یا ساختمایهای که بر روی پاکار هر یک از دو طرف قوس قرار میگیرد.
🏠 پاطاق (impost, springing)
پاکاری که برای طاق به کار میرود.
🏠 طاق (arch)
مجموعۀ یک چَفته و پایههای آن.
🏠 چَفتۀ آجری (brick arch)
چفتهای که از آجر ساخته شده باشد.
اعضای کارگروه تخصصی مهندسی معماری و شهرسازی واژهگزینی:
مهندس سید محمد بهشتی، دکتر زهره تفضلی، دکتر محمدرضا رحیمزاده، دکتر نیلوفر رضوی، مهندس بابک زیرک، مهندس سینا سلطانی، دکتر مهرداد قیومی بیدهندی، دکتر فرهاد نظری، دکتر ناصر نوروززادۀ چگینی، مهندس مهنام نجفی (دبیر)
@theapll
آشنایی با زبانهای ایرانی (۲)
زبانهای ایرانی میانه
زبانهای ایرانی میانه، حدّ فاصل زبانهای دورۀ باستان و جدیدند. بهلحاظ تاریخی، تعيين زمانِ فاصل میان زبانهای دورۀ باستان و میانه دشوار است. اما بهلحاظ زبانشناختی، عموماً، سادهتر شدن ویژگیهای زبانی و متروک شدن زبان کهنتر، ملاک تشخیص تحوّل یک زبان به زبانی دیگر به شمار میرود. دورۀ میانۀ زبانهای ایرانی را، غالباً، از زمان فروپاشی هخامنشیان (حدوداً میانۀ سدۀ چهارم پیش از میلاد) تا به قدرت رسيدن يعقوب ليثِ صَفّار (حدوداً میانۀ سدۀ نهم میلادی) دانستهاند. زبانهای ایرانی دورۀ میانه را، براساس موقعیّت جغرافیایی و موازین زبانشناختی، به دو گروه تقسیم کردهاند:
الف) گروه ایرانی میانۀ غربی، شامل پارتی و پهلوی؛
ب) گروه ایرانی میانۀ شرقی؛ شامل سُغدی، خُتَنى (یا سَکایی)، خوارزمی و بَلخی.
@theapll
زبانهای ایرانی میانه
زبانهای ایرانی میانه، حدّ فاصل زبانهای دورۀ باستان و جدیدند. بهلحاظ تاریخی، تعيين زمانِ فاصل میان زبانهای دورۀ باستان و میانه دشوار است. اما بهلحاظ زبانشناختی، عموماً، سادهتر شدن ویژگیهای زبانی و متروک شدن زبان کهنتر، ملاک تشخیص تحوّل یک زبان به زبانی دیگر به شمار میرود. دورۀ میانۀ زبانهای ایرانی را، غالباً، از زمان فروپاشی هخامنشیان (حدوداً میانۀ سدۀ چهارم پیش از میلاد) تا به قدرت رسيدن يعقوب ليثِ صَفّار (حدوداً میانۀ سدۀ نهم میلادی) دانستهاند. زبانهای ایرانی دورۀ میانه را، براساس موقعیّت جغرافیایی و موازین زبانشناختی، به دو گروه تقسیم کردهاند:
الف) گروه ایرانی میانۀ غربی، شامل پارتی و پهلوی؛
ب) گروه ایرانی میانۀ شرقی؛ شامل سُغدی، خُتَنى (یا سَکایی)، خوارزمی و بَلخی.
@theapll
پنجم اردیبهشت، سالگرد درگذشت محمدعلی اسلامی ندوشن (۱۳۰۳-۱۴۰۱)
ایران سرزمین شگفتآوری است. تاریخ او از نظر رنگارنگی و گوناگونی کمنظیر است. ایران، شاید سختجانترین کشورهای دنیاست. بهرغم تلخکامیها، ما حق داریم که به کشور خود بنازیم. کمر ما در زیر بار تاریخ خم شده است، ولی همین تاریخ به ما نیرو میدهد و ما را بازمیدارد که از پای درافتیم. تراژدی، همواره در شأن سرنوشتهای بزرگ بوده است. ملتها نیز چنیناند. آنچه ملتی را آبدیده و پخته و شایستۀ احترام میکند، تنها فیروزیها و گردنافرازیهای او نیست، مصیبتها و نامرادیهای او نیز هست. از حاصل دورانهای خوش و ناخوش زندگی است که ملتی شکیبایی و فرزانگی میآموزد. قوم ایرانی در سراسر تاریخ خود از اندیشیدن و چاره جستن باز نایستاده. دلیل زنده بودن ملتی نیز همین است. آن همه مردان غیرتمند، آن همه گوینده و نویسنده و حکیم و عارف، آن همه سرهای ناآرام، پروردۀ این آب و خاکاند و به تولّای نام اینان است که ما به ایرانی بودن افتخار میکنیم.
برگرفته از: ایران را از یاد نبریم، محمدعلی اسلامی ندوشن، انتشارات توس، ۱۳۵۱، صص ۱۹-۲۴.
@theapll
ایران سرزمین شگفتآوری است. تاریخ او از نظر رنگارنگی و گوناگونی کمنظیر است. ایران، شاید سختجانترین کشورهای دنیاست. بهرغم تلخکامیها، ما حق داریم که به کشور خود بنازیم. کمر ما در زیر بار تاریخ خم شده است، ولی همین تاریخ به ما نیرو میدهد و ما را بازمیدارد که از پای درافتیم. تراژدی، همواره در شأن سرنوشتهای بزرگ بوده است. ملتها نیز چنیناند. آنچه ملتی را آبدیده و پخته و شایستۀ احترام میکند، تنها فیروزیها و گردنافرازیهای او نیست، مصیبتها و نامرادیهای او نیز هست. از حاصل دورانهای خوش و ناخوش زندگی است که ملتی شکیبایی و فرزانگی میآموزد. قوم ایرانی در سراسر تاریخ خود از اندیشیدن و چاره جستن باز نایستاده. دلیل زنده بودن ملتی نیز همین است. آن همه مردان غیرتمند، آن همه گوینده و نویسنده و حکیم و عارف، آن همه سرهای ناآرام، پروردۀ این آب و خاکاند و به تولّای نام اینان است که ما به ایرانی بودن افتخار میکنیم.
برگرفته از: ایران را از یاد نبریم، محمدعلی اسلامی ندوشن، انتشارات توس، ۱۳۵۱، صص ۱۹-۲۴.
@theapll
نکتههایی از فرهنگ املایی خط فارسی
🔺 املای ترکیبهای عطفی در معنای مجازی یا اصطلاحی
ترکیبهای عطفی بیفاصله یا با نیمفاصله نوشته میشوند.
@theapll
🔺 املای ترکیبهای عطفی در معنای مجازی یا اصطلاحی
ترکیبهای عطفی بیفاصله یا با نیمفاصله نوشته میشوند.
@theapll
هفتم اردیبهشت، سالگرد درگذشت عباس حرّی (۱۳۱۵-۱۳۹۲)
ضرورت نگارش علمی
دیدگاهها و آرای هر فرد تا زمانی که آزادانه در اختیار دیگران قرار نگیرد ارزیابی نخواهد شد و تا ارزیابی نشود هوّیت علمی نخواهد یافت و در شبکۀ علمی جایگاهی کسب نخواهد کرد؛ و این همه، جز از طریق نوشتن تحقّق نمییابد. آنچه در خلوت ذهنی فرد روی میدهد نه شایستۀ قبول است و نه سزاوار رد. حتی صاحب اندیشه نیز خود نمیتواند بهطور دقیق و علمی به داوری آن بنشیند. بیرون کشیدن آن از ذهن و «مقید» کردن آن با استفاده از قوالب شناخته شدۀ ارتباطی نهتنها صاحب اندیشه را ناگزیر از «نظم بخشیدن» به ذهنیاتش میکند، بلکه باب داوری و ارزیابی را نیز بر دیگران میگشاید.
برگرفته از: آیین نگارش علمی، عباس حرّی، دبیرخانۀ هیئت امنای کتابخانههای عمومی کشور، ۱۳۷۸، ص ۲.
@theapll
ضرورت نگارش علمی
دیدگاهها و آرای هر فرد تا زمانی که آزادانه در اختیار دیگران قرار نگیرد ارزیابی نخواهد شد و تا ارزیابی نشود هوّیت علمی نخواهد یافت و در شبکۀ علمی جایگاهی کسب نخواهد کرد؛ و این همه، جز از طریق نوشتن تحقّق نمییابد. آنچه در خلوت ذهنی فرد روی میدهد نه شایستۀ قبول است و نه سزاوار رد. حتی صاحب اندیشه نیز خود نمیتواند بهطور دقیق و علمی به داوری آن بنشیند. بیرون کشیدن آن از ذهن و «مقید» کردن آن با استفاده از قوالب شناخته شدۀ ارتباطی نهتنها صاحب اندیشه را ناگزیر از «نظم بخشیدن» به ذهنیاتش میکند، بلکه باب داوری و ارزیابی را نیز بر دیگران میگشاید.
برگرفته از: آیین نگارش علمی، عباس حرّی، دبیرخانۀ هیئت امنای کتابخانههای عمومی کشور، ۱۳۷۸، ص ۲.
@theapll
This media is not supported in your browser
VIEW IN TELEGRAM
🔸 پایانه یا ترمینال؟
گفتاری از دکتر علی شیوا، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دربارهٔ چندوچون گزینش نوواژۀ پایانه بهجای واژهٔ ترمینال.
@theapll
گفتاری از دکتر علی شیوا، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دربارهٔ چندوچون گزینش نوواژۀ پایانه بهجای واژهٔ ترمینال.
@theapll
نکتههایی از دستور خطّ فارسی
فاصلهگذاری پیشوندها و پیشوندوارهها (۳)
ترکیبهای ساختهشده با پیشوندوارههایی (مانند سوءِ، ضدِّ، غیرِ) که به کسره ختم میشوند و امکان پیوستن به جزء پساز خود را ندارند بیفاصله نوشته میشوند:
سوءِاستفاده، ضدِّزنگ، غیرِاصولی
پیشوندوارههای پاره-، نصفه- و نیمه- که به های ناملفوظ ختم میشوند، در ترکیبهایی مانند: پارهوقت، نصفهکاره، نیمهکاره، نیمهتمام، نیمهتعطیل، از همین قاعده پیروی میکنند.
@theapll
فاصلهگذاری پیشوندها و پیشوندوارهها (۳)
ترکیبهای ساختهشده با پیشوندوارههایی (مانند سوءِ، ضدِّ، غیرِ) که به کسره ختم میشوند و امکان پیوستن به جزء پساز خود را ندارند بیفاصله نوشته میشوند:
سوءِاستفاده، ضدِّزنگ، غیرِاصولی
پیشوندوارههای پاره-، نصفه- و نیمه- که به های ناملفوظ ختم میشوند، در ترکیبهایی مانند: پارهوقت، نصفهکاره، نیمهکاره، نیمهتمام، نیمهتعطیل، از همین قاعده پیروی میکنند.
@theapll