نهم اردیبهشت، سالروز درگذشت ذبیح‌الله صفا (۱۲۹۰-۱۳۷۸)

زبان فارسی در طول زمان بار فرهنگ ایران را حمل کرده و بین اجداد و اعقاب ایجاد وحدت کرده است، یعنی من و شما خودمان را از فردوسی جدا نمی‌بینیم و او را مال خودمان و خودمان را از او می‌دانیم درحالی که نه ناحیۀ ما یکی است و نه لهجۀ محلی ما و شاید نه فرهنگ ما کاملاً یکی است. برای اینکه فی‌المثل من فرهنگ طبری مازندرانی دارم و او فرهنگ خراسانی آن وقت را داشت که این‌ها از همدیگر به‌کلی جدا بودند.
پس این زبان فارسی است که فرهنگ کهن ایران را از اجداد ما به ما منتقل کرده و از آنها به ما رسیده است و ما اینک خودمان را با دقیقی و‌ فردوسی و سعدی و حافظ در ارتباط می‌دانیم. با رودکی که زادگاهش امروز در دست ما نیست و با آن ارتباطی نداریم روحاً مربوطیم، او‌ مال ماست و ما مال او هستیم، زیرا یک دست آداب و رسوم را با همدیگر داشتیم و داریم و این آداب و رسوم را زبان فارسی به ما انتقال داده است.
برگرفته از: «زبان فارسی و وحدت ملی»، ای زبان پارسی، به کوشش میلاد عظیمی، ج ۱، انتشارات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۰، ص ۴۳۷.
@theapll

روز خلیج فارس گرامی باد!
@theapll

دهم اردیبهشت، زادروز یدالله ثمره (۱۳۱۱-۱۳۹۷)
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
(تاریخ عضویت پیوسته: ۱۳۸۲/۷/۱۴)

برخی آثار: آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوائی هجا؛ زبان‌های خاموش (ترجمه با همکاری بدرالزّمان قریب)؛ دورۀ پنج جلدی آموزش زبان فارسی، آزفا؛ نظام آوایی زبان، لاری. ام. هایمن (ترجمه)؛ دریچه‌ای به زبان فارسی؛ راهنمای زبان فارسی؛ راهنمای تدریس زبان فارسی؛ همکاری در تهیه و تدوین فرهنگ فارسی؛ تهیه و تدوین بخشی از حرف «ﮬ» لغت‌نامۀ دهخدا.
@theapll

آشنایی با زبان‌های ایرانی (۳)

زبان‌های ایرانی میانۀ غربی

۱ـ پارتی یا پهلوی اشکانی، که زبانِ قوم «پارت» بوده و در نواحی شمال شرقی ایران، عمدتاً در خراسان، گرگان و بخشی از ترکمنستان رواج داشته و زبان رسمی شاهان «اشکانی» بوده ‌است.

۲ـ پهلوی یا فارسی میانه، که دنبالۀ زبان فارسی باستان به شمار می‌رود، در نواحی جنوب غربی ایران، به‌ویژه در ناحیۀ فارس، رواج داشته‌ است.

برگرفته از: فرهنگ تطبیقی_موضوعی زبان و گویش‌های ایرانی نو، محمد حسن‌دوست، انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ۱۳۸۹، ص چهارده.
@theapll

نکته‌هایی از دستور خطّ فارسی

فاصله‌گذاری «هم» با جزء پیش و پس‌از خود

🔸هم از واژۀ پیش‌از خود همواره با فاصلۀ کامل نوشته می‌شود:
با هم آمدند، در هم پیچیدند، به هم رسیدند، از هم گذشتند

🔸هم- در ترکیب همواره با نیم‌فاصله از واژۀ پس‌از خود نوشته می‌شود:
هم‌‏اتاق، هم‏‌بازی، هم‏‌پایه، هم‏‌قدم، هم‌‏گروه، هم‌‏نسل، هم‌‏نگاشت، هم‌‏مخرج، هم‌‏وطن
🔸استثنا: هماره، همان، هماورد، هماهنگ، همایش، همباز، همتا، همچنان، همچنین، همچو، همچون، همدل، همدم، همدیگر، همراه، همزن، همسان، همسایه، همسر، همشهری، همشیره، همکار، همکرد، همکف، همگن، همگون، همو، هموار، همواره، هموند، همیدون، همین
@theapll

چهاردهم اردیبهشت، زادروز علی‌محمد حق‌شناس (۱۳۱۹-۱۳۸۹)

پانزدهم اردیبهشت، زادروز عبدالمحمّد آیتی (۱۳۰۵-۱۳۹۲)
عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی
(تاریخ عضویت پیوسته: ۱۳۷۰/۲/۱۷)

برخی آثار: کشتی شکسته، رابیندرانات تاگور (ترجمه)؛ تحریر تاریخ وصّاف؛ آمرزش، ابوالعلاء معری (ترجمه)؛ گزیده و شرح خمسۀ نظامی؛ تاریخ ابن‌خلدون؛ شکوه قصیده؛ تاریخ دولت اسلامی در اندلس، محمّد عبداللّٰه عنان (ترجمه)؛ قرآن مجید (ترجمه)؛ شکوه سعدی در غزل؛ شرح و ترجمۀ معلّقات سبع؛ الغارات در حوادث سال‌های معدود خلافت علی(ع)؛ گنجور پنج گنج؛ شرح منظومۀ مانلی و پانزده قطعۀ دیگر؛ بسی رنج بردم، بازنویسی‌شده از فردوسی؛ قصّۀ باربد و بیست قصّۀ دیگر از شاهنامه؛ معجم الأدبا، یاقوت حموی (ترجمه)؛ داوری حیوانات نزد پادشاه پریان (ترجمه)؛ گزیدۀ شرح مقامات حمیدی؛ در تمام طول شب، شرح چهار شعر بلند نیما؛ دربارۀ فلسفۀ اسلامی، روش و تطبیق آن، ابراهیم مدکور (ترجمه)؛ وقایع‌نگاری خلیج فارس، جان گوردون لوریمر (ترجمه)؛ ایران در کتاب نزهۀ المشتاق، محمد بن محمد ادریسی (ترجمه).
@theapll

پانزدهم اردیبهشت، سالگرد درگذشت نجف دریابندری (۱۳۰۸-۱۳۹۹)

@theapll

شانزدهم اردیبهشت، سالگرد درگذشت بدیع‌الزمان فروزانفر (۱۲۷۶-۱۳۴۹)

بی‌گمان بالاترین پایگاه فروزانفر در قلمرو تحقیقات ادبی و عرفانی است و در این پهنه، هیچ‌کسی را همتای او نداشته‌ایم. شاید کسانی بوده‌اند که بیش از او کتاب خوانده‌اند، یا بیشتر از او نسخۀ خطی و عکسی دیده‌اند؛ اما او در روشنای هوش سرشار خویش، در حوزۀ تحقیقات، توانست به آفاقی دست یابد که دیگران یکسره از آن محروم بوده‌اند. به همین دلیل، تحقیقات فروزانفر در زبان فارسی، هیچ‌گاه کهنه نخواهد شد. بارقۀ هوش او به کشف نکته‌ها و جست‌و‌جوی روابط بسیار پیچیدۀ مسائلی پرداخته است که جز با گونه‌ای نبوغ، بدان مسائل نمی‌توان دست یافت. سخن و سخنوران او هنوز هم بزرگ‌ترین تاریخ انتقادی شعر فارسی است که معاصران ما، از نوشتن یک فصل مانند آن هنوز عاجزند.

برگرفته از: «فروزانفر و شعر»، محمدرضا شفیعی کدکنی، با چراغ و آینه، سخن، ۱۳۹۰، صص ۴۳۸-۴۵۰.

@theapll

هفدهم اردیبهشت، سالگرد درگذشت مهرداد اوستا (۱۳۰۸-۱۳۷۰)

وفا نکردی و کردم، خطا ندیدی و دیدم
شکستی و نشکستم، بُریدی و نبریدم

اگر ز خلق ملامت، و گر ز کرده ندامت
کشیدم از تو کشیدم، شنیدم از تو شنیدم

کی‌ام؟ شکوفهٔ اشکی که در هوای تو هر شب
ز چشم ناله شکفتم، به روی شکوه دویدم

مرا نصیب غم آمد، به شادی همه عالم
چرا که از همه عالم، محبت تو گزیدم

چو شمع خنده نکردی، مگر به روز سیاهم
چو بخت جلوه نکردی، مگر ز موی سپیدم

به‌جز وفا و عنایت، نماند در همه عالم
ندامتی که نبردم، ملامتی که ندیدم

نبود از تو گریزی چنین که بار غم دل
ز دست شکوه گرفتم، بدوش ناله کشیدم

جوانی‌ام به سمند شتاب می‌شد و از پی
چو گرد در قدم او، دویدم و نرسیدم

به روی بخت ز دیده، ز چهر عمر به گردون
گهی چو اشک نشستم، گهی چو رنگ پریدم

وفا نکردی و کردم، بسر نبردی و بردم
ثبات عهد مرا دیدی ای فروغ امیدم؟
@theapll

استاد علیرضا ذکاوتی قراگوزلو عضو افتخاری فرهنگستان زبان و ادب فارسی شد

🔸 آیین بزرگداشت استاد ذکاوتی قراگوزلو در سومین همایش زبان‌شناسی نقشگرا روز دوشنبه هفدهم اردیبهشت در دانشگاه بوعلی همدان برگزار شد.

🔸 در سومین همایش زبان‌شناسی نقشگرا از خدمات علمی و فرهنگی استاد علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، نویسنده و پژوهشگر زبان و ادب فارسی قدردانی شد. همچنین در این آیین دکتر سید مجتبی حسینی، دبیر فرهنگستان، حکم عضویت افتخاری ایشان را در فرهنگستان زبان و ادب فارسی به وی اهدا کرد.

🔴 متن کامل خبر را در وبگاه فرهنگستان به نشانی زیر بخوانید:
🌐 https://apll.ir/?p=15825

🔴 گزارش تصویری آیین بزرگداشت استاد ذکاوتی قراگوزلو:
🌐 https://apll.ir/?p=15848

هیجدهم اردیبهشت، سالگرد درگذشت غلامرضا رشید یاسمی (۱۲۷۵-۱۳۳۰)

مقاله‌ای از دانشنامۀ زبان و ادب فارسی
به قلم عبدالحسین آذرنگ

🔸 غلامرضا رشید یاسمی، شاعر، منتقد، پژوهشگر حوزه‌هاى ادب و تاریخ، مترجم و از نخستین استادان دانشگاه تهران. در سال ۱۲۷۳ش.، در خانواده‌اى از سران ایل کرد گوران، در قصبۀ گهواره (تلفّظ محلّى آن: گاواره)، در استان کرمانشاهان، به دنیا آمد. پدرش، محمّد ولى‌خان میرپنج، «مردى با سواد و خوش‌خط و در لباس جنگ و سوارى ادب‌دوست و شاعرپیشه بود». مادرش، نورتاج خانم، دختر خسروى کرمانشاهى بود. رشید یاسمى در مقاله‌اى با عنوان «چگونه شاعر و نویسنده شدم»، زندگینامه‌اى از خود به اختصار نوشته و پدر و مادر، محیط و فضاى دوره کودکى و زمینه‌هاى شکل گرفتن تعلیم و تربیت خود را وصف کرده است و این زندگینامه سرچشمۀ همه اطّلاعاتى است که در منابع مختلف و به روایت‌ها و اشکال گوناگون دربارۀ او ذکر کرده‌اند.

🔴برای دیدن متن مقاله به نشانی زیر در وبگاه فرهنگستان مراجعه کنید:
🌐 https://apll.ir/?p=15873

نوزدهم اردیبهشت، زادروز جمال میرصادقی (۱۳۱۲)

آیین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی برگزار می‌شود

🔸«آیین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی»‌ به همت فرهنگستان زبان و ادب فارسی روز سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت در کتابخانۀ ملی برگزار می‌شود.

🔸در این نشست غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رودرا گائوراو شرست، سفیر کبیر جمهوری هند در تهران، محمدجعفر یاحقی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی سخنرانی خواهند داشت.

🔸از دیگر برنامه‌های «آیین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی» برگزاری نشست‌های تخصصی در روزهای ۲۵ و ۲۶ اردیبهشت است که در زمان صبح و عصر برگزار می‌شود.

🔸شرکت در این مراسم و نشست‌های تخصصی آن برای علاقه‌مندان آزاد است.

🔴پیوند خبر در وبگاه فرهنگستان:
🌐 https://apll.ir/?p=15878

حضور فرهنگستان زبان و ادب فارسی با هجده عنوان جدید در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران

🔸 به گزارش روابط عمومی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، انتشارات فرهنگستان در سی‌ و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با هجده عنوان کتاب که به‌تازگی منتشر شده و ۱۹ عنوان کتاب که امسال تجدید چاپ شده است، از نوزدهم تا بیست و نهم اردیبهشت امسال در مصلای امام خمینی (ره)، میزبان اهالی فرهنگ و هنر است.

🔸 سی‌وپنجمین دورۀ نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از نوزدهم تا بیست و نهم اردیبهشت در مصلای امام خمینی(ره) برگزار می‌شود و انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی در شبستان، بخش ناشران عمومی، راهرو ۱۹ غرفۀ ۴۲۵ پذیرای علاقه‌مندان است.

🔸 گفتنی است آثار انتشارات فرهنگستان در نمایشگاه کتاب با بیست درصد تخفیف به فروش می‌رسد.
@theapll

آیین پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی

سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت
کتابخانهٔ ملی، تالار قلم، ساعت ۱۰

@theapll

بیست و یکم اردیبهشت، سالگرد درگذشت محمدعلی سپانلو (۱۳۱۹-۱۳۹۴)

امّا دلیل تهران
تهرانی از دلایل پنهان است:

مجموعه‌های تنهایی
تاریخ این دیارند؛
پستویی از حقیقت تاریکخانه‌ها
انبیقی از عصارهٔ جمعیت
-گنجینهٔ چهارنژاد زمان ما-
زنبیلی از جدیدترین میوه‌های فکر
ارکستری از ترّنم قحطی و آرزو
تحریر زخمه‌های هزاران سیم
با پنجهٔ عصب‌ها؛
برج مراقبتی
با چار چشم
در هشت سوی آفاق
که دیده‌بان دورترین قریه‌های ماست؛
از ارتفاع بلند البرز -زندان اژدها-
تا احتمال زلزله -اندیشه‌های دیو-
هر روز خاطرات زمین در خیال اوست
پیغام هفت رنگ فضا را
گیرنده‌های اوست که می‌گیرد
چون پلک می‌زند
از برق بیست میلیون چشم
آیینه‌ای برایر خورشید می‌‌نهد:
«هر فرد -فرد تنها_
زیر هوای آلوده
آواز عشق گمشده می‌خواند
ای آسمان به دوشِ خوش‌اخلاق
این جا بهشت باختگان است…»
خورشید پلک می‌زند:
«عجبا!
تهرانی از دلایل انکارناپذیر»

بنیاد شادمانهٔ این شهر
مخلوق یک ارادهٔ جمعی است.
@theapll

بیست و یکم اردیبهشت‌ماه، سالگرد درگذشت محمدرضا باطنی (۱۳۱۳-۱۴۰۰)
@theapll