गटकार्याचा दुहेरी उद्देश असतो. पहिला, गटाच्या अनुभवातून व्यक्तीची वाढ आणि विकास करणे आणि दुसरा, या सक्षम व्यक्तींना समाजाचे जबाबदार घटक बनवून सामाजिक विकासात आणि बदलांमध्ये योगदान देण्यास मदत करणे.

सामाजिक गटकार्याचा पाया हा प्रत्येक व्यक्तीचा सन्मान, सर्वांना समान संधी (सामाजिक न्याय) आणि निर्णय प्रक्रियेत सर्वांचा सहभाग (लोकशाही) यांसारख्या मानवी मूल्यांवर आधारित आहे.

अनैच्छिक गट (Involuntary Group) म्हणजे :

अनैच्छिक गट म्हणजे असे सामाजिक गट किंवा समूह, ज्यात व्यक्ती स्वतःच्या इच्छेने, निवडीने किंवा निर्णयाने सहभागी होत नाही, तर जन्म, परिस्थिती किंवा बाह्य घटकांमुळे त्या गटाचा भाग बनते.

मुख्य वैशिष्ट्ये:

1.  निवडीचा अभाव: व्यक्तीला त्या गटात सामील होण्याची किंवा न होण्याची मुभा नसते.

2.  जन्मजात किंवा बाह्य नियुक्ती: बहुतेक वेळा हे गट जन्मापासून (जात, वंश, लिंग, कुटुंब) किंवा समाज/परिस्थितीने लादलेले असतात.

3.  स्वतःहून बदलता येणार नाहीत: व्यक्तीच्या इच्छेइतक्या सहजतेने तो त्या गटातून बाहेर पडू शकत नाही.

उदाहरणे:

*   कुटुंब: एखाद्या विशिष्ट कुटुंबात जन्म घेणे - हे व्यक्तीच्या निवडीवर अवलंबून नसते.

*   जात: भारतीय सामाजिक संदर्भात, एखाद्याची जात ही जन्माने ठरते, ती निवडता येत नाही.

*   वंश/राष्ट्रीयता: एखाद्या विशिष्ट वंशाचा किंवा राष्ट्राचा भाग असणे हे जन्माने निश्चित होते.

*   वयोगट: लहान मुले किंवा वृद्ध यांचा समूह - वय हे नैसर्गिकरित्या वाढते, ते निवडता येत नाही.

*   लिंग: पुरुष किंवा स्त्री म्हणून जन्म घेणे - ही एक जैविक वास्तविकता आहे, निवड नाही.

*   भौगोलिक स्थान: एखाद्या विशिष्ट गावात, शहरात किंवा देशात जन्म घेणे - हेही व्यक्तीच्या नियंत्रणाबाहेरचे असते.

*   काही सामाजिक-आर्थिक वर्ग: गरिबीत किंवा संपन्नता येथे जन्म घेणे - हेही व्यक्तीच्या हातात नसते.

समाजकल्याण प्रशासन MCQ.

सामाजिक गटकार्य.