✍«سبئوس»،‌ مورخ ارمنی سده هفتم میلادی که سقوط ساسانی و برآمدن خلافت اسلامی را به چشم دیده بود، درمورد وضعیت شاهنشاهی ساسانی پس از مرگ خسروپرویز چنین روایت می‌کند:

📜روزی خُرئام (نام ارمنیِ شهربراز) جامه‌ی شاهی بر تن کرد و سوار بر اسب، برای نمایش شکوه خود در میان سپاه به گردش پرداخت. ناگهان از پشت بر او یورش بردند، بر زمینش زدند و کشتند.

🔸پس از او، بور (بوراندخت)، دختر خسرو و همسر خُرئام، را به پادشاهی برگزیدند؛ و خوروخ اُرمزد (فرخ‌هرمز)، شاهزاده‌ی ناحیه‌ی آترپاتاکان (آذربایجان)، را به‌عنوان وزیر اعظم دربار منصوب کردند.

🔸اندکی بعد، خوروخ اُرمزد پیغامی برای ملکه فرستاد و گفت: «با من ازدواج کن.»
ملکه پذیرفت و پاسخ داد: «نیمه‌شب با یک نفر بیا، تا خواسته‌ات را برآورم.»

خوروخ نیمه‌شب، تنها با یک ملازم به دربار رفت؛ اما نگهبانان قصر بر او تاختند، او را زدند و کشتند.

🔸بوراندخت دو سال بر تخت پادشاهی نشست و سپس درگذشت. پس از او، خسرو از خاندان ساسان به تخت نشست؛ سپس آذرمیدخت، دختر خسرو، و پس از او اورمزد (هرمز)، نوه‌ی خسرو. پس از آنان، یزدگرد، پسر قباد و نوه‌ی خسرو، پادشاه شد.

🔸یزدگرد با بیم و هراس بر کشور فرمان می‌راند، چرا که سپاه ایران به سه بخش تقسیم شده بود:

یک بخش در فارس و سرزمین‌های شرقی،
بخشی در آشورستان،
و بخشی در آترپاتاکان (آذربایجان).

اما تخت و پایتخت در تیسفون بود، و همگان هنوز با یک‌دلی شاه را گرامی می‌داشتند.


📚منبع
📗Sebeos, trans. Thomson, R. W., eds. Howard-Johnston, J., & Greenwood, T. (1998). The Armenian History Attributed to Sebeos. Liverpool University Press,
📄P. 89.


▪️ @HistoriumClub ▪️

#خبر
#باستان‌شناسی


🔺آغاز فصل تازه کاوش‌ها در شهر باستانی اَنشان🔺


✍پس از سه دهه، باستان‌شناسان بار دیگر کاوش در محوطه‌ی تاریخی شهر کهن اَنشان، در نزدیکی روستای ملیان بیضا را آغاز کردند. هدف از این کاوش‌ها، شناسایی دقیق‌تر ساختار و لایه‌های باستانی این شهر بزرگ ۲۰۰ هکتاری است که از مهم‌ترین مراکز تمدن‌های پیشاهخامنشی ایران به‌شمار می‌رود.

🔸به گفته‌ی رئیس اداره میراث فرهنگی بیضا، اَنشان از حدود ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد به‌طور پیوسته مسکونی بوده و در دوران باستان با حکومت‌های ایلامی در شوش و تمدن‌های میان‌رودان ارتباط سیاسی و فرهنگی داشته است. مکان دقیق این شهر تا دهه‌ی ۱۹۷۰ ناشناخته بود تا آنکه یافته‌های حفاری در «تپه‌ی ملیان» جایگاه آن را آشکار کرد.

🔸از دل این محوطه تاکنون لوح‌های گِلی ایلامی مربوط به ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ سال پیش از میلاد به‌دست آمده که بخش زیادی از آن‌ها اکنون در دانشگاه پنسیلوانیا نگهداری می‌شود. محوطه‌ی ملیان با شماره‌ی ثبت ۱۰۴۶ در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و آغاز دوباره‌ی کاوش‌ها می‌تواند فصل تازه‌ای در شناخت تاریخ ایلام و ریشه‌های شکل‌گیری شاهنشاهی هخامنشی بگشاید.


▪️ @HistoriumClub ▪️

🔺اسرائیل اوری؛ پیشگام اندیشهٔ ملی‌گرایی ارمنی در قرن هفدهم🔺

🔴اسرائیل اوری (۱۶۵۸–۱۷۱۱ م) یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های سیاسی و ملی ارمنی در سدهٔ هفدهم میلادی بود که برای نخستین بار ایدهٔ استقلال ارمنستان را در عرصهٔ بین‌المللی مطرح کرد. وی در پی کسب حمایت قدرت‌های اروپایی و روسیه برای رهایی ارمنستان از سلطهٔ ایران صفوی و امپراتوری عثمانی، سفرهای گسترده‌ای به قسطنطنیه، وین، فرانسه، آلمان و روسیه انجام داد. هرچند تلاش‌های او به نتیجهٔ عملی نرسید، اما اندیشه‌هایش الهام‌بخش جنبش‌های بعدی ملی‌گرایی در میان ارمنیان شد.

🔵در قرن هفدهم میلادی، ارمنستان به دو بخش تحت سلطهٔ ایران صفوی و امپراتوری عثمانی تقسیم شده بود. در این دوران، برخی از نخبگان و روحانیان ارمنی در پی بازیابی هویت ملی و استقلال سیاسی خود برآمدند. در این میان، اسرائیل اوری به عنوان یکی از نخستین شخصیت‌های دیپلمات و ملی‌گرای ارمنی شناخته می‌شود که کوشید با تکیه بر قدرت‌های اروپایی، طرح آزادی ارمنستان را محقق سازد.

🟠اسرائیل اوری در سال ۱۶۵۸ میلادی در روستای سیسیان از ناحیهٔ سیونیک در ارمنستان به دنیا آمد. پدر او، ملیک هایکازیان، از اشراف محلی بود. در سال ۱۶۷۸ میلادی، اوری در رأس هیئتی از هفت ارمنی برای جلب حمایت سیاسی از دولت‌های اروپایی عازم قسطنطنیه شد. پس از درگذشت کاتیلوس یعقوب چهارم، رهبر مذهبی هیئت، سایر اعضا بازگشتند و تنها اوری به تنهایی مسیر خود را ادامه داد.

🔴او از ونیز و وین گذشت و در دوران لویی چهاردهم وارد فرانسه شد. در فرانسه ضمن خدمت در ارتش سلطنتی، تلاش کرد توجه دربار را به موضوع ارمنستان جلب کند، اما این کوشش به نتیجه نرسید.

⚪️در سال ۱۶۹۵ میلادی، اوری به دوسلدورف آلمان رفت و با یوهان ویلهلم، شاهزادهٔ آلمانی، دیدار کرد. سپس در ۱۶۹۹ میلادی به ارمنستان بازگشت و به همراه ملیک صفرس و یازده ملیک دیگر در شهر آنگخاکوت (سیونیک) نشست محرمانه‌ای برای سازمان‌دهی جنبش آزادی‌خواهی برگزار کرد.

🟣در ۱۷۰۱ میلادی، وی با تزار پتر کبیر در روسیه دیدار نمود و طرح نظامی خود را برای آزادسازی ارمنستان ارائه داد. پتر کبیر قول مساعد داد که پس از پایان جنگ روسیه با سوئد، از این طرح پشتیبانی کند. اوری همچنین در ۱۷۰۴ میلادی با پاپ کلمنت یازدهم در رم دیدار کرد و حمایت معنوی کلیسای کاتولیک را به دست آورد.

🔵در ۱۷۰۷ میلادی، اوری با درجهٔ سرهنگ ارتش روسیه به عنوان نمایندهٔ پاپ رم به ایران فرستاده شد. مأموریت اصلی او جمع‌آوری اطلاعات سیاسی و نظامی برای دربار روسیه بود. وی در مسیر خود از شماخی عبور کرد و در ۱۷۰۹ میلادی وارد اصفهان شد. در آنجا با اشراف ارمنی و گرجی دیدار و مذاکره کرد. با این حال، نفوذ مبلغان فرانسوی در دربار صفوی مانع از تحقق اهداف او شد.

🟠اوری در بازگشت از ایران، در سال ۱۷۱۱ میلادی در شهر آستاراخان درگذشت. طبق گزارش ژان آنتوان دو سرسو ، برای او مراسم تدفینی به سبک کاتولیکی برگزار شد که موجب ناخشنودی روحانیان ارمنی گردید. با مرگ او، تلاش‌ها برای احیای پادشاهی ارمنستان ناکام ماند، اما اندیشه‌هایش الهام‌بخش روشنفکرانی چون جوزف امین (Joseph Emin) در قرن هجدهم شد.

🔴اسرائیل اوری را می‌توان یکی از بنیان‌گذاران اندیشهٔ ملی‌گرایی سیاسی ارمنیان دانست. او نخستین کسی بود که موضوع استقلال ارمنستان را به سطح سیاست بین‌المللی کشاند و میان شرق و غرب پیوند برقرار کرد. هرچند مأموریت‌های او به نتیجه نرسید، اما نقش او در بیداری سیاسی و ملی ارمنیان انکارناپذیر است و میراث فکری‌اش مسیر جنبش‌های آزادی‌خواهانهٔ بعدی را هموار کرد.

📚منابع
Bournoutian, George A. (1994). A
History of armenian people : 1500 Ad. to the presen,page 63

Bournoutian, George A. (2001).
Armenians and Russia 1626-1796 A documentary record,
Page 43 and 383, Mazda Publishers

علل سقوط شاه سلطان حسین به نویسندگی ژان آنتوان دو سرسو، مترجم ولی الله شادان ،صفحه 113

کتاب ملوک خمسه (قره باغ و پنج ملیک ارمنی آن از فروپاشی صفویه تا جنگ های ایران و روس) نویسنده رافی(هاکوپیان) /آرا در استپانیان از صفحه 15 تا 17
(و دیگر منابع)

▪️ @HistoriumClub ▪️

🔸«صوفیا آندرسون»، کارشناس آثار باستانی، گفته است: «احتمالا این یکی از بزرگ‌ترین گنجینه‌های نقره‌ای از اوایل قرون وسطی در سوئد است. هنوز دقیق نمی‌دانیم چند سکه وجود دارد، اما احتمال دارد بیش از بیست‌هزار عدد باشد.»

🔹تحلیل اولیه نشان می‌دهد بیشتر سکه‌ها به قرن دوازدهم میلادی تعلق دارند و برخی با نام لاتین KANUTUS ضرب شده‌اند؛ یعنی در دوران پادشاهی کنوت اریکسون (۱۱۷۳ تا حدود ۱۱۹۵). در میان آن‌ها چند سکه کمیاب نیز وجود دارد که توسط اسقف‌های بانفوذ ضرب شده و تصویر اسقفی با عصای شبانی را نشان می‌دهند.

🔹«لین آنربک»، مدیر موزه قرون وسطی استکهلم، این کشف را «کاملاً منحصربه‌فرد» دانست و گفت: «از استکهلم هیچ گنجینه قرون وسطایی دیگری نداریم، و به‌نظر می‌رسد این یکی بسیار بزرگ است؛ واقعا هیجان‌انگیز است.» او افزود که در پایان قرن دوازدهم شهر استکهلم هنوز تأسیس نشده بود و بعدها در سال ۱۲۵۲ پایه‌گذاری شد.

🔹به گفته‌ی آنربک، پایان قرن دوازدهم دوران پرآشوبی بود، زیرا سوئدی‌ها در تلاش برای گسترش قلمرو خود در فنلاند بودند. به همین دلیل، مردم معمولا دارایی‌های خود را برای حفظ آن، دفن می‌کردند. ترکیب نقره با مروارید و زیورآلات نشان می‌دهد این گنج، ثروت شخصی فردی بوده که آن را پنهان کرده است.

🔹بررسی‌ها درباره‌ این گنجینه همچنان ادامه دارد و قرار است اداره ناحیه‌ای استکهلم یافته را به سازمان ملی میراث فرهنگی گزارش دهد تا درباره‌ی پرداخت پاداش به یابنده تصمیم‌گیری شود. آندرسون در پایان تأکید کرد: «یابنده به‌درستی کشف خود را گزارش کرده است. براساس قانون میراث فرهنگی، هرکس گنجینه‌ای از نقره یا اشیای باستانی بیابد، موظف است آن را برای ارزیابی و پرداخت احتمالی پاداش، به دولت ارائه دهد.»


منبع: Live Science
ترجمه خبر توسط نیما شیخ‌سعدی


▪️ @HistoriumClub ▪️

#کتاب
#معرفی_کتاب
#یونانی


🔺انتشار کتاب «دستور زبان مقدماتی یونانی باستان»🔺


✍«فرهاد صولت»، پژوهشگر زبان یونانی باستان، در صفحهٔ خود در سایت Academia از انتشار ترجمه‌اش از کتاب Streamlined Greek اثر «رابرت چارلز باس» خبر داده است. این اثر با عنوان «دستور زبان مقدماتی یونانی باستان» به‌تازگی توسط انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری منتشر شده است.

🔹او در توضیح انگیزه‌اش از ترجمه می‌نویسد که از آغاز یادگیری زبان یونانی باستان، همواره خلأ وجود یک دستور زبان و واژه‌نامه یونانی-فارسی را احساس می‌کرده است. او پس از سال‌ها مطالعه منابع انگلیسی و یادداشت‌برداری، تصمیم گرفت نخستین گام را برای رفع این کمبود بردارد و اثری آموزشی را به فارسی در دسترس علاقه‌مندان قرار دهد.

🔹این کتاب می‌تواند راهنمایی ارزشمند برای دانشجویان رشته‌های زبان‌های باستانی، تاریخ، فلسفه، زبان‌شناسی، ادیان و حتی علوم پزشکی باشد؛ آنانی که در مسیر پژوهش خود نیازمند درک و تحلیل متون یونانی هستند.


▪️ @HistoriumClub ▪️

💠نعمت ایلدیریم مترجم شاهنامه به زبان ترکی استانبولی درباره شعر و ادب پارسی در آناتولی 💠


✨کشور ما آناتولی و نام جدیدش ترکیه از قدیم الایام از مهدهای زبان و ادب فارسی بوده است.

💥علاقه ما به زبان فارسی خیلی دیرین است‌.


🌹@HistoriumClub🌹

🔺از قیام تا سقوط سید احمد خان مرعشی صفوی🔺

🟢در آغاز قرن هجدهم و در بحبوحه‌ی نابسامانی‌های ناشی از اشغال ایران به‌دست افغان‌ها، شخصی به نام سید احمد خان در صحنه‌ی سیاسی و نظامی کشور ظهور کرد. او که ابتدا از یاران طهماسب میرزا (بعدها شاه طهماسب دوم صفوی) بود، با همراهی وی موفق شد محاصره‌ی اصفهان را بشکند. اما بی‌کفایتی، عیاشی و بی‌توجهی طهماسب میرزا به امور کشور باعث شد که احمد خان از او جدا شود.

⚪️احمد خان پس از جدایی، به شهر ابرکوه رفت و در آنجا فرمانی جعلی به نام طهماسب میرزا تهیه کرد که به موجب آن خود را به لقب «خان» و مقام سپهسالار فارس مفتخر می‌ساخت. در این فرمان، مردم مأمور شده بودند از سید احمد خان همچون شخص شاهزاده اطاعت کنند. در نتیجه، بسیاری از مردم به او پیوستند و قدرتش رو به فزونی گذاشت.

🔴از آنجا که ابرکوه در نزدیکی اصفهان قرار داشت و خطر حمله‌ی افغان‌ها وجود داشت، احمد خان به سوی جنوب ایران رفت و در پایان سال ۱۷۲۴ میلادی به جهرم رسید. مردم و حاکم محلی آنجا، عبدالغنی بیگ، از او استقبال کرده و به وی پیوستند. در پی آن، حاکم افغانی شیراز با ۹۰۰ سرباز برای بیرون راندن احمد خان به جهرم حمله کرد، اما پس از شش ماه محاصره ناکام ماند.

🟢در سال ۱۷۲۵، احمد خان برای گردآوری نیرو از جهرم خارج شد و مردم شهرهای داراب، نیریز، فسا، اصطهبانات و خفر به سپاهش پیوستند. اما فعالیت‌های او از سوی شاه طهماسب دوم خیانت‌آمیز تلقی شد و طی فرمانی، احمد خان شورشی و غاصب شناخته شد.

⚪️در همین دوران، احمد خان وارد کرمان شد و مردم آن شهر با استقبال فراوان از او پذیرایی کردند. وی بیگلربیگی کرمان را زندانی کرد و عملاً قدرت را به دست گرفت. در ژانویه‌ی ۱۷۲۶، احمد خان خود را شاه خواند، به نام خود سکه زد و تشکیلاتی درباری با تمام مظاهر سلطنت برپا نمود.

🔹مقام‌های دربار او شامل : محمدجعفر خان (قوللر آقاسی و سپهسالار)، محمد حسین خان (ایشک آغاسی‌باشی)، عنایت خان (تفنگچی‌باشی)، حسنعلی خان (قورچی‌باشی) و محمد مؤمن خان (ناظر بیوتات) بودند🔹

🔴هلندیان و انگلیسیان مقیم جنوب ایران نیز اخبار و گزارش‌هایی از دربار تازه‌تأسیس احمد شاه (لقب جدید او) ارسال کردند. بر اساس گزارش‌های آنان، احمد شاه مردی دادگر، شجاع و میانه‌رو توصیف می‌شد که می‌توانست امنیت و نظم را به کرمان بازگرداند. گفته می‌شد وی دو بار بلوچ‌ها را شکست داده و خانواده‌اش را پنهانی به کرمان آورده است. با این حال، در اواخر حکومتش، گزارش‌هایی از می‌گساری و فساد مالی در دربار او نیز منتشر شد.

🟢در سال ۱۷۲۷ میلادی، نیروهای شاه طهماسب دوم به فرمان میرزا فخرالدین برای سرکوب احمد شاه به کرمان حمله کردند. پس از نبردی سخت، احمد خان شکست خورد و همراه با کلانتر کرمان به قلعه‌ی شهر پناه برد. قلعه مدت کوتاهی در محاصره بود تا سرانجام احمد خان تسلیم شد و به دربار طهماسب دوم فرستاده شد.

⚪️هلندیان در گزارش پایانی خود از او چنین یاد کردند:
«سید احمد یکی از بهترین جنگجویان خانه‌به‌دوش بود که دست‌کم دو بار کوشید حکومت افغانان را در جنوب ایران از درون متلاشی کند تا پایه‌های قدرتشان در اصفهان سست گردد.»

🔴به این ترتیب، زندگی سیاسی و نظامی سید احمد خان ، که با شور و جسارت آغاز شده بود، پس از سه سال تلاش برای استقلال و بازسازی قدرت ایرانی در برابر افغانان، با شکست و تسلیم پایان یافت. اما او در تاریخ ایران به عنوان یکی از شجاع‌ترین و مستقل‌ترین سرداران عصر فروپاشی صفویان شناخته می‌شود.

📚 منبع : کتاب اشرف افغان در تختگاه اصفهان (به روایت شاهدان هلندی) دکتر ویلم فلور ترجمه دکتر ابولقاسم سری، از صفحه ‌35 تا 50

🌹@HistoriumClub🌹

🏛️دوره‌های آموزشی بنیاد فرهنگی ایران و انیران باستان
کارگاه آنلاین خط و زبان‌ پهلوی‌ساسانی‌کتابی(دورهٔ مقدماتی)
آموزگار: دکتر پریسا پورمحمدی
زمان: شنبه‌ها ساعت ۲۰
آغاز دوره: ۳ آبان‌ماه ۱۴۰۴
هزینهٔ نام‌نویسی: ۷۰۰ هزار تومان

برای نام‌نویسی به شمارهٔ زیر در تلگرام و واتساپ، پیام ارسال کنید:
📱 09300794789

🌏با ما باشید، تا
جهان باستان در خانه‌هایتان باشد.

🏛️بنیاد فرهنگی ایران و انیران باستان

💠معرفی کتاب جاودان خرد دوره ساسانی(بخش یکم)💠



🔴جاودان خرد از کتب مهم در موضوع حکمت عملی از زبان پهلوی به عربی ترجمه شده و ابوعلیمسکویه آن را در آغاز کتاب خود نقل کرده و به همین سبب کتاب وی هم به جاودان خرد معروف گردیده است. راجع به زمان تألیف و مؤلف این کتاب هم مانند بسیاری دیگر از کتابهای پهلوی معلومات صحیحی در دست نداریم این جاودان خرد مجموعه ای از حکمتهای عملی و اندرزها و تعالیم اخلاقی زردشتی بوده که ظاهراً در ادبیات پهلوی به دیده تجلیل و تقدیر در آن می نگریسته اند و این نظر در ادبیات عرب نیز انعکاس یافته به طوری که درباره اصل و منشأ و همچنین کیفیت ترجمه آن حکایت افسانه مانندی روایت کرده اند.


🟠در آغاز نسخه خطی ای که از کتاب جاودان خرد مسكويه يا ادب العرب والفرس، در کتابخانه شرقی بیروت موجود است عبارتی است که چنین ترجمه می شود: کتاب جاودان خرد که هوشنگ شاه آن را برای جانشینش به یادگار گذاشت و گنجور پسر اسفندیار وزیر پادشاه ایران آن را از زبان باستانی به فارسی نقل نمود و حسن پسر سهل برادر ذوالریاستین آن را به عربی برگردانید و احمد پسر مسکویه با افزودن حکم ایران و هند و عرب و روم به تکمیلش کوشید.


🟢 برای این که نمونه ای از اینگونه روایات در دست باشد و ضمناً معلوم گردد که ایرانیان تا چه اندازه به این گونه کتابهای اخلاقی قیمت می نهاده اند و چگونه این نظر به محیط اسلامی نیز سرایت کرده و اعراب را هم به احترام این آثار واداشته است.حکایت زیر را که در کتاب مسکویه نقل شده و طرطوسی هم در سراج الملوک از قول فضل بن سهل روایت کرده خلاصه میکنیم:


📚منبع


📘فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی، محمد محمدی ملایری، ۱۳۹۶، ص ۲۷۹


🌹@Historiumclub🌹

💠معرفی کتاب جاودان خرد دوره ساسانی(بخش دوم)💠



🔴بنا به گفته فضل پسر سهل هنگامی که مأمون در خراسان به خلافت نشسته بود هر یک از پادشاهان و امرای اطراف برای اظهار دوستی تحف و هدایایی نزد او می فرستادند. پادشاه کابلستان هم در عوض پیر دانشمندی را که در سراج الملوک به نام ذوبان خوانده شده است. ذوبان مدتها در دربار مأمون بماند و خلیفه هم پیوسته از رای و تدبیر او بهره مند میشد تا وقتی که در موضوع نزاعی که بین مأمون و برادرش امین در گرفته بود و ذوبان راهنمائی های ذی قیمتی به مأمون نمود.


🟠 مأمون برای پاداش صدهزار درهم به وی عطا کرد، لیکن او نپذیرفت و گفت من چیزی میخواهم که از حیث قدر و قیمت از این مال افزون تر باشد؛ مأمون پرسید آن چیست؟ گفت کتابی است تألیف یکی از بزرگان ایران که در آن مکارم اخلاق و علوم آفاق جمع است و پس از شرح مفصلی که در تعریف و توصیف این کتاب بیان کرد گفت این کتاب اکنون در ایوان مدائن موجود است. مأمون کس فرستاد تا وسط ایوان را بشکافتند و صندوق کوچکی از شیشه در آن یافتند و به نزد مأمون آوردند.


🟢مأمون آن را به ذوبان داد آنگاه از میان آن بسته ای از دیبا بیرون آورده بگسترد و در میان آن اوراقی پراکنده یافتند که چون بشمردند صد برگ بود. ذوبان آنها را برداشته به منزلش بازگشت.باز فضل پسر سهل گوید: پس از رفتن ذوبان من به خانه او رفتم و درباره آن کتاب سؤالهایی از او کردم گفت این کتاب جاودان خرد تألیف گنجور وزیر پادشاه ایرانشهر است. من از آن کتاب چند ورق بگرفتم و خضر بن علی آنها را ترجمه کرد. وقتی که خبر به مأمون رسید آن ترجمه را خواست و چون آن را بخواند گفت سوگند به خدا که سخن این است نه آن چه ما داریم.


📚منبع


📘فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی، محمد محمدی ملایری، ۱۳۹۶، ص ۲۸۰


🌹@Historiumclub🌹

🔺این یافته که در محوطه‌ باستانی «سان خرونیمو سوم» در نزدیکی شهر امروزی «نوگالس» آریزونا به‌دست آمد، در پژوهشی منتشرشده در مجله‌ی International Journal of Historical Archaeology معرفی شد. نویسندگان مقاله تأکید کرده‌اند که این سلاح، نخستین تفنگ مرتبط با سفر کرونادو و قدیمی‌ترین سلاح آتشین کشف‌شده در قاره‌ی آمریکا به‌شمار می‌رود.

🔸تفنگ یادشده که بیشتر به «توپ دستی» یا «توپ دیواری» شباهت دارد، ۱۰۶ سانتی‌متر طول و حدود ۱۸ کیلوگرم وزن دارد؛ ابزاری سنگین که احتمالاً نیاز به دو نفر برای استفاده داشته است. با این حال، بررسی‌ها نشان داد که این سلاح هرگز استفاده نشده است، چرا که نه گلوله‌ای در اطراف آن یافت شد و نه اثری از سوختگی یا دوده در لوله‌ آن دیده می‌شود.

🔸«دِنی سیمور»، باستان‌شناس و نویسنده‌ اصلی این پژوهش، درباره‌ لحظه‌ کشف می‌گوید: «وقتی دیدمش شوکه شدم. حس عجیبی بود که خیلی کم پیش می‌آید تجربه‌اش کنم.» او توضیح می‌دهد که چنین سلاح‌هایی معمولاً در دیوار قلعه‌ها یا بر لبه‌ کشتی‌ها نصب می‌شده و به‌دلیل ساختار لوله‌ی صاف خود، گاهی به عنوان توپ نیز شناخته می‌شوند.

🔸سیمور در ادامه افزود: «چنین آثار باستانی می‌توانند مردم را به گذشته و تاریخ پیوند دهند و تخیل‌شان را برانگیزند.» او همچنین اشاره کرده که از زمان کشف اولیه در سال ۲۰۲۰، یک توپ مشابه دیگر نیز در همان منطقه یافته است. به گفته‌ی او: «هر شئ تازه‌ای که پیدا می‌کنیم، بخشی از داستان فراموش‌شده‌ آن دوران را بازگو می‌کند. همین است که ما را شیفته‌ ادامه‌ کاوش‌ها می‌سازد.»


منبع: Popular Mechanics
ترجمه توسط نیما شیخ‌سعدی


▪️ @HistoriumClub ▪️

🔴فتنه قزلباشان در نخستین قرن تشکیل دولت صفویه🔴

▪️ @HistoriumClub ▪️

🔺فتنه قزلباشان در نخستین قرن تشکیل دولت صفویه🔺

🟢در دوران شاه طهماسب یکم، که پادشاهی دانا و دیندار بود، اوضاع کشور پس از سال‌ها جنگ و شورش قزلباشان به آرامش رسید. اما در اواخر عمر شاه، پس از بیماری‌اش، قزلباشان دوباره به اختلاف افتادند، پس از مرگ شاه طهماسب، او پسرش حیدر میرزا را جانشین خود کرده بود، ولی قزلباشان فرمان او را نپذیرفتند و برای به‌دست گرفتن قدرت با یکدیگر جنگیدند. در این میان، حتی جسد شاه طهماسب نیز چند ماه بدون دفن ماند.

🟡سرانجام، قزلباشان با بی‌احترامی وارد حرم شاه شدند، حیدر میرزا را از میان زنان بیرون کشیدند و او را کشتند. سپس اسماعیل میرزا را از قلعه قهقهه بیرون آورده و به‌عنوان شاه اسماعیل دوم بر تخت نشاندند.

🔴شاه اسماعیل دوم مردی قوی و جنگجو بود، اما چون در برابر قزلباشان ایستادگی کرد، به نظر می‌رسد که آنان او را با زهر در مواد مخدرش مسموم کردند و کشتند. پس از مرگ او، برادرش شاه محمد خدابنده به سلطنت رسید. او مردی ضعیف و کم‌بینا بود و بیشتر قدرت در دست همسرش، خیرالنساء بیگم (مادر شاه عباس بزرگ) قرار گرفت.

🟣رفتار تند و خودرأی او باعث خشم قزلباشان شد. آنان بار دیگر وارد حرم شدند، خیرالنساء بیگم را از کنار شوهرش بیرون کشیدند و خفه کردند.

🔵بعد از این، مدتی قزلباشان بر همه امور مسلط شدند. ولی حمزه میرزا، پسر شجاع شاه محمد، در برابرشان ایستاد. قزلباشان که از نفوذ او بیم داشتند، با توطئه او را به دست دلاک مخصوصش کشتند. پس از این قتل، قزلباشان برای سلطنت میان فرزندان شاه اختلاف پیدا کردند، تا سرانجام عباس میرزا در خراسان به قدرت رسید و به عنوان شاه عباس یکم تاج‌گذاری کرد.

🟠شاه عباس با تدبیر و زیرکی، قدرت نظامی قزلباشان را کاهش داد و برای جلوگیری از تکرار شورش‌ها، سپاهی تازه به نام غلامان خاصه از میان گرجی‌ها، چرکس‌ها و ارمنی‌ها تشکیل داد که تنها از شاه فرمان می‌گرفتند. او همچنین منصب‌های قدیمی قزلباشان را لغو کرد و نظام جدیدی از فرماندهان وفادار به خود پدید آورد. با این اصلاحات، نفوذ قزلباشان برای همیشه کم‌رنگ شد، هرچند هنوز از نظر جایگاه اجتماعی، در میان اشراف به شمار می‌رفتند.

🟢پس از مرگ شاه عباس اول، دوره‌ی طلایی صفویه با کشتاری خونین به پایان رسید. در حرمسرا حدود چهل زن کشته شدند و بیشتر نوادگان شاه عباس از میان رفتند. گروهی از غلامان خاص شاه که در دوران او قدرت گرفته بودند، شاخه‌ای از خاندان صفوی را نابود کردند. قزلباشان (طایفه‌ی شیخاوند)، صاحب‌منصبان ایرانی (مرعشی‌ها) و دامادهای شاه از قدرت کنار گذاشته شدند
.
⚪️میان خویشاوندان او برای تصاحب تاج و تخت درگیری شدیدی درگرفت و سرانجام در سال ۱۰۴۲ قمری (۱۶۳۲ میلادی) با کشتاری گسترده این درگیری‌ها پایان یافت و قدرت در دست شاه صفی اول، نوه‌ی شاه عباس، تثبیت شد. برای تحکیم حکومت او، بیشتر خویشاوندان مادری و سببی (از جمله شاهزاده‌خانم‌ها، دایی‌زاده‌ها و خاله‌ها) نیز کشته شدند. پس از این پاکسازی، خاندان صفوی دوباره بر اساس نسل پدری شاه اسماعیل بازسازی شد و روحانیت شیعه با مشروعیت بخشیدن به این بازتعریف، غلامان خاص را پشتیبانی کرد.

🔴این کشتار، ساختار سیاسی و اجتماعی دربار را به‌کلی تغییر داد؛ حرمسرا به مرکز اصلی قدرت تبدیل شد و زنان در سیاست نقش پررنگ‌تری یافتند. در همین زمان، قزلباشان که زمانی صاحبان قدرت نظامی و سیاسی بودند، موقعیت خود را از دست دادند. شاه عباس با اصلاحات خود، بسیاری از مناصب ایالتی را به غلامان خاصه سپرد و آنان را بر طوایف قزلباش مسلط کرد.

🔶اسکندر بیگ منشی، تاریخ‌نگار دربار، می‌نویسد که پس از مرگ برخی از امیران قزلباش، در میان طایفه‌شان کسی شایستگی جانشینی نداشت و به جای آنان، غلامان شایسته و وفادار شاه به حکومت ولایات و فرماندهی سپاه منصوب می‌شدند.🔶

📚 کتاب آن روی سکه (پژوهشی در تاریخ نگاری ایران) نویسنده عباسقلی غفاری فرد، صفحه 138 الی 141
و کتاب، غلامان خاصه نخبگان نو خواسته دوران صفوی، ترجمه حسن افشار
صفحه 39 تا 40

▪️ @HistoriumClub ▪️