⚜️رقابت آزاد⚜️
رقابت آزاد، مایل است به نیروی کار همان چیزی را بدهد که نیروی کار می‌آفریند، به سرمایه‌دار آنچه سرمایه می‌آفریند، و به کارآفرینان، آنچه تعاون و همکاری می‌آفریند. رقابت آزاد مایل است به هر تولیدکننده، میزانی از ثروت را بدهد که خودش ایجاد کرده است.
⚜️جان بِیْتس کلارک⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
رقابت آزاد، مایل است به نیروی کار همان چیزی را بدهد که نیروی کار می‌آفریند، به سرمایه‌دار آنچه سرمایه می‌آفریند، و به کارآفرینان، آنچه تعاون و همکاری می‌آفریند. رقابت آزاد مایل است به هر تولیدکننده، میزانی از ثروت را بدهد که خودش ایجاد کرده است.
⚜️جان بِیْتس کلارک⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
اینکه جهان در شر فرورفته؛ شکوه‌ای است به قدمت تاریخ.
⚜️ایمانوئل کانت⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️ایمانوئل کانت⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
مالکیّت عمومی تولید، چیزی جز سوسیالیسم یا کمونیسم نیست.
⚜️لودویگ فون میزس⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️لودویگ فون میزس⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️نیروی کار به مثابهٔ کالا⚜️
غالباً این اتهام زده می‌شود كه اقتصاد بازار متكی بر منش شرورانه‌ای است كه «با نیروی كار به مثابهٔ كالا رفتار می‌کند». اما واقعیت این است که خدمات نیروی کار به واقع کالا است، زیرا، درست مانند دارایی‌های مشهود، خدمات نیروی کار قابل فروش و قابل مبادله با کالا و خدمات دیگر است. کار یک فرد قابل فروش است اما ارادهٔ او اینگونه نیست.
✍🏼 موری نیوتن راتبارد
📚 اخلاق آزادی
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
غالباً این اتهام زده می‌شود كه اقتصاد بازار متكی بر منش شرورانه‌ای است كه «با نیروی كار به مثابهٔ كالا رفتار می‌کند». اما واقعیت این است که خدمات نیروی کار به واقع کالا است، زیرا، درست مانند دارایی‌های مشهود، خدمات نیروی کار قابل فروش و قابل مبادله با کالا و خدمات دیگر است. کار یک فرد قابل فروش است اما ارادهٔ او اینگونه نیست.
✍🏼 موری نیوتن راتبارد
📚 اخلاق آزادی
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️طلیعهٔ رهایی از فقر⚜️
یکی از بزرگ‌ترین دروغ‌های تاریخ این داستان قدیمی و تکراری است که کارخانه‌ها در مراحل آغازین پدید آمدن سرمایه‌داری، زنان و کودکانی را به کار می‌گرفتند که پیش از آن زندگی‌هایی رضایت‌بخش داشتند. مادرانی که برای کار به کارخانه‌ها رفتند چیزی برای پخت و پز نداشتند. آنها از خانه و آشپزخانه خود راهی کارخانه‌ها نشدند، بلکه بدان جهت به کارخانه‌ها رفتند که آشپزخانه‌ای نداشتند و اگر آشپزخانه داشتند، چیزی نداشتند که در آن بپزند. کودکان هم از آغوش گرم خانواده‌ها به کارخانه نرفتند. کودکانی که به کارخانه رفتند گرسنه و در حال مرگ بودند. همهٔ حرف‌هایی که درباره «دهشت وصف‌ناپذیر» سرمایه‌داری زده شده است، با همین یک مورد ابطال می‌شود: دقیقاً همان سال‌هایی که سرمایه‌داری انگلستان پدید آمد، دقیقاً در عصری که انقلاب صنعتی خوانده می‌شود، یعنی سالهای ۱۷۶۰ تا ۱۸۳۰ و دقیقاً در همان سال‌ها، جمعیت انگلستان دوبرابر شد و معنای این ارقام این است که صدها کودکی که در دوره‌های قبل از سرمایه‌داری می‌مردند، در این دوران زنده ماندند و مردان و زنان شدند.
✍🏼 لودویگ فون میزس
📚 سیاست اقتصادی: شش گفتار دربارهٔ سوسیالیسم، کاپیتالیسم، اقتصاد و سیاست.
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
یکی از بزرگ‌ترین دروغ‌های تاریخ این داستان قدیمی و تکراری است که کارخانه‌ها در مراحل آغازین پدید آمدن سرمایه‌داری، زنان و کودکانی را به کار می‌گرفتند که پیش از آن زندگی‌هایی رضایت‌بخش داشتند. مادرانی که برای کار به کارخانه‌ها رفتند چیزی برای پخت و پز نداشتند. آنها از خانه و آشپزخانه خود راهی کارخانه‌ها نشدند، بلکه بدان جهت به کارخانه‌ها رفتند که آشپزخانه‌ای نداشتند و اگر آشپزخانه داشتند، چیزی نداشتند که در آن بپزند. کودکان هم از آغوش گرم خانواده‌ها به کارخانه نرفتند. کودکانی که به کارخانه رفتند گرسنه و در حال مرگ بودند. همهٔ حرف‌هایی که درباره «دهشت وصف‌ناپذیر» سرمایه‌داری زده شده است، با همین یک مورد ابطال می‌شود: دقیقاً همان سال‌هایی که سرمایه‌داری انگلستان پدید آمد، دقیقاً در عصری که انقلاب صنعتی خوانده می‌شود، یعنی سالهای ۱۷۶۰ تا ۱۸۳۰ و دقیقاً در همان سال‌ها، جمعیت انگلستان دوبرابر شد و معنای این ارقام این است که صدها کودکی که در دوره‌های قبل از سرمایه‌داری می‌مردند، در این دوران زنده ماندند و مردان و زنان شدند.
✍🏼 لودویگ فون میزس
📚 سیاست اقتصادی: شش گفتار دربارهٔ سوسیالیسم، کاپیتالیسم، اقتصاد و سیاست.
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
کسانی ظاهراً آزادی را دوست دارند ولی باطناً فقط از اربابان خود متنفرند.
⚜️الکسی دو توکویل⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️الکسی دو توکویل⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️عدالت اجتماعی⚜️
در خصوص «عدالت اجتماعی» آنچه ناگزیر با آن سر و کار داریم صرفاً خرافه‌ای شبه‌دینی است از آن نوع که مادامی‌که فقط موجب خرسندی کسانی می‌شود که به آنها اعتقاد دارند، باید آن‌را با احترام به حال خود واگذاریم. ولی وقتی که بهانه‌ای جهت استفاده از زور علیه انسان‌های دیگر می‌شود باید با آن مبارزه کنیم. و اعتقاد رایج به عدالت اجتماعی در حال حاضر احتمالاً جدی‌ترین تهدید علیه غالب ارزش‌های یک تمدن آزاد است.
✍🏼 فریدریش فون هایک
📚 قانون، قانون‌گذاری و آزادی
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
در خصوص «عدالت اجتماعی» آنچه ناگزیر با آن سر و کار داریم صرفاً خرافه‌ای شبه‌دینی است از آن نوع که مادامی‌که فقط موجب خرسندی کسانی می‌شود که به آنها اعتقاد دارند، باید آن‌را با احترام به حال خود واگذاریم. ولی وقتی که بهانه‌ای جهت استفاده از زور علیه انسان‌های دیگر می‌شود باید با آن مبارزه کنیم. و اعتقاد رایج به عدالت اجتماعی در حال حاضر احتمالاً جدی‌ترین تهدید علیه غالب ارزش‌های یک تمدن آزاد است.
✍🏼 فریدریش فون هایک
📚 قانون، قانون‌گذاری و آزادی
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
شگرف‌ترین فرصتی که تاکنون به جهان داده شده، دور انداخته شد، زیرا شوق برابری، امید به آزادی را عبث نمود.
⚜️لُرد اکتون⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️لُرد اکتون⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️منشأ درآمد دولت⚜️
دولت درآمد خود را با استفاده از زورگویی بدست می‌آورد. اگر تهدید به مجازات‌های شدید نباشد درآمدی برای دولت حاصل نمی‌شود. این زورگویی به‌عنوان «مالیات» شناخته می‌شود، همان چیزی که در دوره‌هایی با نظم‌یافتگی کمتر، اغلب به عنوان «خراج» شناخته می‌شد. مالیات نوعی سرقت است، یک سرقت ناب و ساده، اگر چه این سرقت در چنان مقیاس عظیم و غول‌آسایی انجام می‌شود که هیچ مجرم شناخته شده‌ای نمی‌تواند امیدوار باشد که در آن ابعاد دست به سرقت بزند. مالیات توقیف اجباری اموال ساکنان قلمرو حکومت یا افراد است.
✍🏼موری نیوتن راتبارد
📚اخلاق آزادی
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
دولت درآمد خود را با استفاده از زورگویی بدست می‌آورد. اگر تهدید به مجازات‌های شدید نباشد درآمدی برای دولت حاصل نمی‌شود. این زورگویی به‌عنوان «مالیات» شناخته می‌شود، همان چیزی که در دوره‌هایی با نظم‌یافتگی کمتر، اغلب به عنوان «خراج» شناخته می‌شد. مالیات نوعی سرقت است، یک سرقت ناب و ساده، اگر چه این سرقت در چنان مقیاس عظیم و غول‌آسایی انجام می‌شود که هیچ مجرم شناخته شده‌ای نمی‌تواند امیدوار باشد که در آن ابعاد دست به سرقت بزند. مالیات توقیف اجباری اموال ساکنان قلمرو حکومت یا افراد است.
✍🏼موری نیوتن راتبارد
📚اخلاق آزادی
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
رمزریال به تهران رسید.
در صورت اجرای تام و تمام رمزریال(ریال دیجیتال) مانعی مقابل تکمیل حلقهٔ محاصرهٔ کامل آزادی توسط دولت، و بردگی کامل با‌قی نخواهد ماند.
🔶 @IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
در صورت اجرای تام و تمام رمزریال(ریال دیجیتال) مانعی مقابل تکمیل حلقهٔ محاصرهٔ کامل آزادی توسط دولت، و بردگی کامل با‌قی نخواهد ماند.
🔶 @IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️رمزریال(CBDC): یک کابوس دیستوپیایی⚜️
دولت تمایل دارد تا آنجایی که می‌تواند از شهروندان خود اطلاعات جمع‌آوری کند. این امر تحت پوشش امنیت اتفاق می‌افتد، مانند فرمان فرماندار ایالت میشیگان مبنی بر مستندسازی اطلاعات شخصی هر مشتری برای جلوگیری از انتشار کووید-۱۹، یا به بهانه تشویق مردم برای تبدیل شدن به شهروندان نمونه در چین. یک سیستم امتیازدهی اعتبار اجتماعی همراه با CBDC(ارز دیجیتال بانک مرکزی)* را تصور کنید. تمام تصمیمات خرید شما می‌تواند بر امتیاز شما تأثیر بگذارد. به سازمان غیرانتفاعی «اشتباهی» مانند ویکی‌لیکس کمک مالی می‌کنید؟ اوه، شما دیگر نمی‌توانید بلیط قطار بخرید. چیزی که شبیه یک کابوس دور از ذهن به نظر می‌رسد در چین یک واقعیت است. اگر با گروه نامناسبی معاشرت کنید، امتیاز شهروندی شما که برای خرید، شغل، مسافرت و موارد دیگر بسیار مهم است، کاهش می‌یابد. این سطح از نظارت را با توانایی ردیابی هر تصمیم خریدی که می‌گیرید ترکیب کنید.
✍🏼 وُلف فون لائر
📜 حریم‌خصوصی، قدرت، سیاست‌مالی و فقر، چهار عامل نگرانی دربارهٔ CBDCها
🔶 @IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
دولت تمایل دارد تا آنجایی که می‌تواند از شهروندان خود اطلاعات جمع‌آوری کند. این امر تحت پوشش امنیت اتفاق می‌افتد، مانند فرمان فرماندار ایالت میشیگان مبنی بر مستندسازی اطلاعات شخصی هر مشتری برای جلوگیری از انتشار کووید-۱۹، یا به بهانه تشویق مردم برای تبدیل شدن به شهروندان نمونه در چین. یک سیستم امتیازدهی اعتبار اجتماعی همراه با CBDC(ارز دیجیتال بانک مرکزی)* را تصور کنید. تمام تصمیمات خرید شما می‌تواند بر امتیاز شما تأثیر بگذارد. به سازمان غیرانتفاعی «اشتباهی» مانند ویکی‌لیکس کمک مالی می‌کنید؟ اوه، شما دیگر نمی‌توانید بلیط قطار بخرید. چیزی که شبیه یک کابوس دور از ذهن به نظر می‌رسد در چین یک واقعیت است. اگر با گروه نامناسبی معاشرت کنید، امتیاز شهروندی شما که برای خرید، شغل، مسافرت و موارد دیگر بسیار مهم است، کاهش می‌یابد. این سطح از نظارت را با توانایی ردیابی هر تصمیم خریدی که می‌گیرید ترکیب کنید.
✍🏼 وُلف فون لائر
📜 حریم‌خصوصی، قدرت، سیاست‌مالی و فقر، چهار عامل نگرانی دربارهٔ CBDCها
🔶 @IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
در کشوری که کارفرمای یگانه دولت است، مخالفت به معنای مرگ با گرسنگی آرام است.
⚜️لئون تروتسکی⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️لئون تروتسکی⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
لیبرالیسم بر فرض‌های اخلاقی برآمده از مسیحیت مبتنی است و وجودشناسی مسیحی را بدون متافیزیک رستگاری حفظ می‌کند.
⚜️لری سیدنتاپ⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️لری سیدنتاپ⚜️
🔶@IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️مشق آزادی⚜️
یک انسان آزاد وقتی می‌بیند اَعمال و زندگی هم‌نوعانش به روشی غیر از آنچه او صحیح می‌داند است، باید بتواند تحمل کند. او باید خیلی سریع خود را از عادت صدا کردن پلیس هنگام مشاهدهٔ هر آنچه که او را ناخشنود می‌سازد رها کند.
✍🏼لودویگ فون میزس
📚لیبرالیسم
🔶 @IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
یک انسان آزاد وقتی می‌بیند اَعمال و زندگی هم‌نوعانش به روشی غیر از آنچه او صحیح می‌داند است، باید بتواند تحمل کند. او باید خیلی سریع خود را از عادت صدا کردن پلیس هنگام مشاهدهٔ هر آنچه که او را ناخشنود می‌سازد رها کند.
✍🏼لودویگ فون میزس
📚لیبرالیسم
🔶 @IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️بازار و عدالت⚜️
با توجه به اینکه بازار رقابتی نوعی نظم خودجوش و غیرشخصی است [نه یک سازمان]، صفات عادلانه یا ناعادلانه را دربارهٔ آن نمی‌توان به کار برد. نتایج بازار، همانند نتایج رقابت در یک «بازی» از قبل معلوم نیست. عدالت تنها به نحوهٔ انجام بازی مربوط می‌شود، یعنی اگر کسی قواعد بازی را رعایت نکند، عمل وی نادرست و غیرعادلانه است و به تبع آن نتیجهٔ بازی را نیز می‌توان ناعادلانه دانست. اگر تمام بازیکنان به قواعد بازی پایبند باشند، نتیجهٔ بازی را هرچند نامنتظر و ناخوشایند باشد، نمی‌توان ناعادلانه توصیف کرد. دراین‌صورت هیچ بازیکن منصف درستکاری متعرض نتیجه بازی نمی‌شود.
عدالت ذاتاً خصیصهٔ رفتار فردی است و ارتباطی به وضعیت رویدادها و پدیدارها ندارد. در مورد نظم بازار نیز عدالت به نحوهٔ رفتار شرکت‌کنندگان در رقابت و نیز بی‌طرفی داور (دولت) ناظر بر رعایت قواعد بازی مربوط است. توزیع درآمد و ثروت ناشی از بازار، ممکن است برای بعضی کسان بسیار ناگوار بیاید، اما اگر از قواعد تخلفی صورت نگرفته باشد، این وضع را نمی‌توان ناعادلانه خواند، چون هیچ رفتار ناعادلانه‌ای آن را به وجود نیاورده است.
✍🏼 موسیٰ غنی‌نژاد
📚 معرفت‌شناسی علم اقتصاد
🔶 @IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
با توجه به اینکه بازار رقابتی نوعی نظم خودجوش و غیرشخصی است [نه یک سازمان]، صفات عادلانه یا ناعادلانه را دربارهٔ آن نمی‌توان به کار برد. نتایج بازار، همانند نتایج رقابت در یک «بازی» از قبل معلوم نیست. عدالت تنها به نحوهٔ انجام بازی مربوط می‌شود، یعنی اگر کسی قواعد بازی را رعایت نکند، عمل وی نادرست و غیرعادلانه است و به تبع آن نتیجهٔ بازی را نیز می‌توان ناعادلانه دانست. اگر تمام بازیکنان به قواعد بازی پایبند باشند، نتیجهٔ بازی را هرچند نامنتظر و ناخوشایند باشد، نمی‌توان ناعادلانه توصیف کرد. دراین‌صورت هیچ بازیکن منصف درستکاری متعرض نتیجه بازی نمی‌شود.
عدالت ذاتاً خصیصهٔ رفتار فردی است و ارتباطی به وضعیت رویدادها و پدیدارها ندارد. در مورد نظم بازار نیز عدالت به نحوهٔ رفتار شرکت‌کنندگان در رقابت و نیز بی‌طرفی داور (دولت) ناظر بر رعایت قواعد بازی مربوط است. توزیع درآمد و ثروت ناشی از بازار، ممکن است برای بعضی کسان بسیار ناگوار بیاید، اما اگر از قواعد تخلفی صورت نگرفته باشد، این وضع را نمی‌توان ناعادلانه خواند، چون هیچ رفتار ناعادلانه‌ای آن را به وجود نیاورده است.
✍🏼 موسیٰ غنی‌نژاد
📚 معرفت‌شناسی علم اقتصاد
🔶 @IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
⚜️پیمان آخال⚜️
سایهٔ سنگین قاجارستیزی و توهم بر تاریخ‌نگری
پیمان آخال در ۲۱ سپتامبر ۱۸۸۱ برابر با ۳۰ شهریور ۱۲۶۰ مابین ایران و روسیهٔ تزاری به امضاء رسید. با وجود آنکه متن عهدنامه به فارسی و روسی در دسترس است اما بسیاری از پژوهشگران، بدون مطالعه دقیق آن، نتایجی خارج از واقعیت تاریخی می گیرند. هرکس که مختصر مطالعه‌ای در تاریخ ایران از بعد از تیموریان و روی کارآمدن صفویان کرده باشد نیک می‌داند که بیشتر این مناطق با قدرت‌گیری ازبکان و بیرون راندن شاهزادگان تیموری از فرارود(ماوراء‌النهر) به سلطهٔ خانات شیبانی و جانشینان آنها رسید و در خوارزم نیز خان‌نشین مستقلی از ایران شکل گرفت. همه منابع صفوی و اسناد و مکاتبات بازمانده از آن دوره گویای استقلال این خانات از دولت صفوی و آمودریا به عنوان مرز طرفین است. اما بعد از مرگ شاه‌عباس بزرگ و به‌ویژه با سقوط صفویان مرز ایران با خانات آسیای مرکزی (خیوه و بخارا) از سرخس فراتر نرفت. تنها در دورهٔ نادرشاه افشار بود که سربازان ایرانی چونان گردبادی خوارزم و بخارا را هم درنوردیدند اما این گرباد به همان سرعت فرونشست و از لحظهٔ مرگ او و بعد آن در دورهٔ زندیان همه این مناطق و حتی شهر مرو هم عملاً از دست رفت. از آن روز و روزگار روستاییان و شهرنشینان مرزی در سرخس، قوچان، گنبد و حتی مشهد و نیشابور و سبزوار به دلیل حملات گاه‌و‌بیگاه ترکمانان به تیرگی تمام گراییده بود. به قدری اوضاع تیره‌وتار بود که اسرا و بردگان ایرانی مهم‌ترین منبع درامد بازار برده‌فروشان خیوه بودند. آقامحمدشاه قاجار و بعداً شاهزاده باکفایت عباس‌میرزا نیز نتوانستند مرزهای ایران را فراتر از سرخس پیش ببرند. همزمان، روسیه تزاری شروع به تصرف آسیای مرکزی کرد و در نهایت با شکست ترکمانان تکه در نبرد گوک‌تپه در ۱۸۸۱ به مرزهای ایران رسید. در واقع پیمان آخال یک قرارداد تعیین دقیق مرزی بین دو کشور بود نه چیزی فراتر از آن. دست بر قضا از این تاریخ به بعد، روستانشینان و شهرنشینان مرزی ایران نفس راحتی کشیده، از ایلغار ترکمانان در امان ماندند و از کنترل و سلطهٔ روس‌ها بر مرزها رضایت کامل داشتند. شاید اگر دولت قاجار قدرت نظامی کافی داشت و اگر پیش از روس‌ها می‌توانست مرو را در اختیار بگیرد وضعیت تعیین مرز مقداری تغییر می‌کرد و این شهر بخشی از ولایت خراسان می‌شد.
✍🏼 دکتر گودرز رشتیانی
استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران، تاریخ‌پژوه حوزهٔ جغرافیای آسیای مرکزی و قفقاز
🔶 @IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co
سایهٔ سنگین قاجارستیزی و توهم بر تاریخ‌نگری
پیمان آخال در ۲۱ سپتامبر ۱۸۸۱ برابر با ۳۰ شهریور ۱۲۶۰ مابین ایران و روسیهٔ تزاری به امضاء رسید. با وجود آنکه متن عهدنامه به فارسی و روسی در دسترس است اما بسیاری از پژوهشگران، بدون مطالعه دقیق آن، نتایجی خارج از واقعیت تاریخی می گیرند. هرکس که مختصر مطالعه‌ای در تاریخ ایران از بعد از تیموریان و روی کارآمدن صفویان کرده باشد نیک می‌داند که بیشتر این مناطق با قدرت‌گیری ازبکان و بیرون راندن شاهزادگان تیموری از فرارود(ماوراء‌النهر) به سلطهٔ خانات شیبانی و جانشینان آنها رسید و در خوارزم نیز خان‌نشین مستقلی از ایران شکل گرفت. همه منابع صفوی و اسناد و مکاتبات بازمانده از آن دوره گویای استقلال این خانات از دولت صفوی و آمودریا به عنوان مرز طرفین است. اما بعد از مرگ شاه‌عباس بزرگ و به‌ویژه با سقوط صفویان مرز ایران با خانات آسیای مرکزی (خیوه و بخارا) از سرخس فراتر نرفت. تنها در دورهٔ نادرشاه افشار بود که سربازان ایرانی چونان گردبادی خوارزم و بخارا را هم درنوردیدند اما این گرباد به همان سرعت فرونشست و از لحظهٔ مرگ او و بعد آن در دورهٔ زندیان همه این مناطق و حتی شهر مرو هم عملاً از دست رفت. از آن روز و روزگار روستاییان و شهرنشینان مرزی در سرخس، قوچان، گنبد و حتی مشهد و نیشابور و سبزوار به دلیل حملات گاه‌و‌بیگاه ترکمانان به تیرگی تمام گراییده بود. به قدری اوضاع تیره‌وتار بود که اسرا و بردگان ایرانی مهم‌ترین منبع درامد بازار برده‌فروشان خیوه بودند. آقامحمدشاه قاجار و بعداً شاهزاده باکفایت عباس‌میرزا نیز نتوانستند مرزهای ایران را فراتر از سرخس پیش ببرند. همزمان، روسیه تزاری شروع به تصرف آسیای مرکزی کرد و در نهایت با شکست ترکمانان تکه در نبرد گوک‌تپه در ۱۸۸۱ به مرزهای ایران رسید. در واقع پیمان آخال یک قرارداد تعیین دقیق مرزی بین دو کشور بود نه چیزی فراتر از آن. دست بر قضا از این تاریخ به بعد، روستانشینان و شهرنشینان مرزی ایران نفس راحتی کشیده، از ایلغار ترکمانان در امان ماندند و از کنترل و سلطهٔ روس‌ها بر مرزها رضایت کامل داشتند. شاید اگر دولت قاجار قدرت نظامی کافی داشت و اگر پیش از روس‌ها می‌توانست مرو را در اختیار بگیرد وضعیت تعیین مرز مقداری تغییر می‌کرد و این شهر بخشی از ولایت خراسان می‌شد.
✍🏼 دکتر گودرز رشتیانی
استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران، تاریخ‌پژوه حوزهٔ جغرافیای آسیای مرکزی و قفقاز
🔶 @IIFOM_CO
🌐 iifom.com
⚫️ instagram.com/iifom.co