زیرکی را گفتم: «این احوال بین»، خندید و گفت:
«صعب‌روزی، بوالعجب‌کاری، پریشان‌عالمی»

۷۰۰ سال گذشته است و توصیفی بغایت روشن‌تر و پیچیده‌تر از روزگار کنونی نیافتیم!

۲۰ مهر ماه است و روز بزرگداشت خواجه شمس‌الدین محمد بن بهاءالدین محمد
‎#حافظ_شیرازی
‎#لسان_الغیب (۷۰۵ – ۷۶۸ خورشیدی)


@Iran_simorgh

نظامی شدن ایران ساسانی: صف‌آرایی سرداران در برابر پادشاهان
بهرام چوبین از خاندان مهران سردار سپاه ساسانی بود که در مقابل ترکان درخشان ظاهر شد و موفقیت‌های چشمگیری به دست آورد اما سپس با شکست در برابر رومیان با واکنش تحقیرآمیز هرمزد چهارم(579-590 م) شاهنشاه وقت مواجه شد و به همراه سپاهیان خود سر به شورش برآورد. با لشکرکشی او به سوی پایتخت هرمزد چهارم از سلطنت خلع و خسرو پرویز(591-628 م) جانشین او متواری و به روم پناهنده شد و بهرام تاج بر سر گذاشت.
خسرو پرویز با پشتیبانی رومیان دوباره به سلطنت بازگشت و بهرام چوبین از صفحه روزگار محو شد اما او میراثی سرنوشت‌ساز برای سرداران بعد از خود به یادگار گذاشت: می‌توان بر خاندان ساسانی شورید و با تکیه بر قدرت نظامی سلطنت را به دست گرفت. می‌توان گفت با تکیه بر میراث او بود که بزرگان علیه خسروپرویز کودتا کردند و او را از تخت به زیر کشیدند، شهربراز سردار خسروپرویز، که مورد غضب او واقع شده بود، به روم پناهنده شد و سپس برای برانداختن شاهنشاه ساسانی به ایران لشکر کشید؛ و در اواخر دوران ساسانی تحت تاثیر همین  کودتاها و شورش‌ها نهاد سلطنت به بازیچه دست سرداران و امرای سپاه بدل شد و حکومتی که سالیان دراز در برابر قدرت‌های بزرگ شرق و غرب مقاومت کرده بود و پایدار بود، به قدری نحیف شد که با حمله عرب‌ها برای همیشه فروپاشید و به تاریخ پیوست.
 
نشست "ایران ساسانی و قدرت اقتصادی" در گفت‌و‌گو با دکتر تورج دریایی

✔️ مدرسه آنلاین سیمرغ

🆔 @simorghonlineschool

آینده جایگاه ابرقدرتیِ آمریکا در کنار گستره، شیوه و تاثیرگذاریِ آن در اعمال قدرت فرامرزی، بیش از پیش به سه متغیر کلیدی وابسته شده است:

۱. مدیریت شکافِ درونی جامعه

۲. مدیریت رقابت ِبیرونی با اتحاد قدرت‌های ‎#هارتلند روسیه و ‎#کراسلند چین

۳. مدیریت رقابت در عرصه ‎#هوش_مصنوعی با چین

https://x.com/arashreisi/status/1979978688947998995?t=dEDwE1dPB_2ioW5PfISTtA&s=19

@Iran_simorgh

تابستان ۱۹۴۴ بود. جهان هنوز در آتش جنگ جهانی دوم می‌سوخت، گرچه دورنمای شکست آلمان نازی و متحدانش آشکار شده بود.

در این میان، در دل کوه‌های سرسبز نیوهمپشایر آمریکا، در شهری کوچک به نام بِرِتون وودز، اتفاقی افتاد که مسیر اقتصاد جهانی را برای همیشه تغییر داد.

در هتلی به نام Mount Washington Hotel، بیش از ۷۳۰ نماینده از ۴۴ کشور گرد هم آمدند تا درباره‌ی نظم مالی پس از جنگ تصمیم بگیرند و آینده‌ی اقتصاد جهان را بازسازی کنند.

هدف ساده بود اما بلندپروازانه:

«چطور می‌توانیم اقتصادی جهانی بسازیم که دیگر هرگز به ورطه‌ی فروپاشی و جنگ ارزی نیفتد؟»

در آن نشست تاریخی، پایه‌های نظامی گذاشته شد که به نام سیستم برتون وودز (Bretton Woods System) شناخته می‌شود.

از آنجا که بیش از دو سوم طلای جهان در آمریکا اندوخته شده بود، این سیستم بر محوریت دلار بنا گشت بدین گونه که:

«دلار آمریکا» محور همه ارزها گردد؛ ارزی که ارزش آن با طلا گره خورد (هر اونس = ۳۵ دلار).

از دل آن نشست تاریخی نهادهایی برپا شدند که هنوز هم سرنوشت اقتصاد جهان را رقم می‌زنند:

صندوق بین‌المللی پول (IMF): برای حفظ ثبات ارزی.
بانک جهانی (World Bank): برای بازسازی و توسعه کشورها.

در نتیجه، جهان به نظم تازه‌ای از ثبات مالی وارد شد. برای نخستین بار پس از سده‌ها، پول، طلا، و قدرت سیاسی در معادله‌ای واحد گره خوردند.

از برافروخته شدن جنگ‌های جهانی، قدرت‌های بزرگ آموخته بودند که همسایگانشان را فقیر نکنند. بر خلاف دوران پس از جنگ جهانی نخست که این قدرت‌ها٬ به ویژه٬ فرانسه٬ می‌خواستند که همسایگانش را فقیر نگه دا٬ ایده برتون وودز بر این نگاه استوار بود که با رشد همسایگان همگی رشد می‌کنیم. از این رو٬ سیستم برتون وودز مکمل طرح مارشال بود; طرحی برای بازسازی جهانی.

تلاش برای کنترل سرمایه جهان از طریق سه‌گانه طرح مارشال٬ صندوق بین المللی پول و بانک جهانی با حفظ برتری ویژه سیاسی-نظامی از طریق ناتو٬ شورای امنیت و درهم‌تنیده گشت.

نزدیک به سه دهه، این سیستم ستون فقرات اقتصاد جهانی بود. در دهه‌ی ۱۹۶۰ اما امریکا بیش از آنکه طلا داشته باشد، دلار چاپ می‌کرد. کشورها خواستار تبدیل دلارهایشان به طلا شدند تا سرانجام، در ۱۵ اوت ۱۹۷۱، ریچارد نیکسون با شوک نیکسون اعلام کرد که دلار قابل تبدیل به طلا نیست و بدین ترتیب، نظم برتون وودز فروپاشید.

از آن روز به بعد، جهان وارد عصر پول‌های بی‌پشتوانه (Fiat Money) شد؛ پول‌هایی که دیگر نه بر پایه‌ی طلا، بلکه بر پایه‌ی «اعتماد» و «قدرت دولت‌ها» ارزش می‌گیرند.⁩

@Iran_simorgh

‏۳ سال پیش، از برآمدن دال «ایران» و گفتمان ‎#ایران_دوستی گفته شد. عرض شده بود که نزاع گفتمانی بر سر درک «ایران»، و نه خوانش‌های متفاوت از «اسلام»، خواهد بود.

امروز اما رقابتی سهمگین در میان نیروهای سیاسی سربرآورده؛ رقابتی برای «پرچمداری» واقعیِ «ایران»!

کیست که نماد «ایران» گردد؟

https://x.com/arashreisi/status/1596469377620054016?t=nFZKcAICimckuBYKjb1iYQ&s=19

@Iran_simorgh

۱۰۶ سال پیش٬ در روزی همچو دیروز، محمدرضا شاه پهلوی چشم به جهان گشود. ۴۸ سال بعدتر نیز٬ همزمان با زادروزش٬ در تالار سلام کاخ گلستان تاجگذاری کرد.

شاه پس از اشغال ایران بدست نیروهای متفقین در شهریور ۱۳۲۰ در مجلس شورای ملی سوگند یاد کرده و رسماً بر تخت سلطنت نشست. با این حال٬ بدلیل شرایط سیاسی اضطراری کشور، برگزاری مراسم تاج‌گذاری را به زمان دیگری موکول کرده بود. این مراسم سرانجام ۲۶ سال پس از آغاز پادشاهی وی برگزار گردید.

تاجگذاری مردی که کشورش در شهریور ۱۳۲۰ اشغال شد، در کنار نخست وزیر احمد قوام در برابر غائله تجزیه کردستان و آذربایجان ایستاد، جنبش ملی‌شدن نفت به رهبری نخست‌وزیر محمد مصدق و روزهای پرتلاطم مرداد ۳۲ را پشت سر گذارد٬ از چندین ترور جان به در برد، و با فرمانروایی اقتدارگرایانه‌اش، مسیر کشور را به سوی توسعه هموار بخشید و ایران را به نیرومندترین کشور خاورمیانه تبدیل کرد.

دربارهٔ شیوه حکمرانی شاه، توسعه اقتصادی ایران عصر پهلوی، نهضت ملی شدن نفت، و روزهای منتهی به انقلاب ۱۳۵۷ کتاب‌های فراوانی نوشته شده است. اما هنوز وجوهی تاثیرگذار از پادشاهی او کمتر دیده شده؛ به‌ویژه در حوزه سیاست خارجی و البته نبوغ ژئوپولیتیکی‌اش.

هفت سال پیش در کتاب «The Shah of Iran, the Iraqi Kurds and the Lebanese Shia (Palgrave-MacMilan. 2018)» کوشیدم این چهره کمتر دیده‌شده از شاه و ایران پهلوی را نشان دهم؛ روایتی از چگونگی ساخت شبکه‌های نفوذ منطقه‌ای ایرانِ پیش از انقلاب برای مهار کمونیسم و پان‌عربیسم و البته حفظ یکپارچگی سرزمینی.

کتابی که نسخه فارسی آن با عنوان «شاه و شطرنج قدرت در خاورمیانه» در آستانه چاپ پنجم٬ آن هم در کمتر از ۱۶ ماه٬ قرار گرفته; نسخه کُردی آن پیش از این چاپ شده و نسخه عربی آن نیز در راه است.

@Iran_simorgh