تفاوت «جزء» با «جزو» چیست؟
کدام درست است و چرا؟
#املا_رسم‌الخط #واژه‌شناسی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

در دو سه کارگاه دیگر هم شرکت کرده بودم، ولی...

نظرات و نتایج شما:
@Matnook_01

«زغال» یا «ذغال»؟
واژه‌های دواملایی را چگونه بنویسیم؟
#املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

«زغال» یا «ذغال»؟
واژه‌های دواملایی را چگونه بنویسیم؟
#املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com

شیوۀ نگارش «ـ‌ام، ـ‌ای، ـ‌است، ـ‌ایم، ـ‌اید، ـ‌اند» (۲)
(براساس ویراست پنجم شیوه‌نامۀ گروه متنوک)

در فارسی گفتاری و شکسته، رسم‌الخط فعل‌های ربطیِ «ـ‌ام، ـ‌ای، ـ‌است، ـ‌ایم، ـ‌اید، ـ‌اند» (مضارع اِخباری فعل «بودن») در پیوند با انواع واژه‌ها به شرح زیر است:
۱) واژه‌های پایا‌ن‌یافته به حروف پیوسته (مانند «ب» و «ه» و «یِ») و حروف جدا (مانند «د»):
- خوبم، خوبی، خوبه، خوبیم، خوبید/ خوبین*، خوبن
- متوجهم، متوجهی، متوجهه، متوجهیم، متوجهید/ متوجهین، متوجهن
- صاحب‌رأیم، صاحب‌رأیی، صاحب‌رأیه، صاحب‌رأییم، صاحب‌رأیید/ صاحب‌رأیین، صاحب‌رأیَن
- شادم، شادی، شاده، شادیم، شادید/ شادین، شادن
★ «خوبین» نسبت‌به «خوبید» صمیمانه‌تر و خودمانی‌تر است. تفاوت «ـ‌ین» با «ـ‌ید» در دیگر مثال‌ها نیز همین است.

۲) واژه‌های پایان‌یافته به همزه (مانند «مبدأ» و «جزء»):
- مبدأم، مبدئی، مبدئه، مبدئیم، مبدئید/ مبدئین، مبدأن
- جزئم، جزئی، جزئه، جزئیم، جزئید/ جزئین، جزئن

۳) واژه‌های پایان‌یافته به صدای e (های بیان حرکت):
ساده‌م، ساده‌ای، ساده‌س، ساده‌ایم، ساده‌اید/ ساده‌این، ساده‌ن

۴) واژه‌های پایان‌یافته به صدای ey:
راست‌پی‌ام، راست‌پی‌ای، راست‌پِیِه، راست‌پی‌ایم، راست‌پی‌اید/ راست‌پی‌این، راست‌پی‌ان

۵) واژه‌های پایان‌یافته به صدای i:
- کُره‌ای‌ام، کره‌ای‌ای، کره‌ایه، کره‌ای‌ایم، کره‌ای‌اید/ کره‌ای‌این، کره‌ای‌ان
- مانتویی‌ام، مانتویی‌ای، مانتوییه، مانتویی‌ایم، مانتویی‌اید/ مانتویی‌این، مانتویی‌ان
- ناجی‌ام، ناجی‌ای، ناجیه، ناجی‌ایم، ناجی‌اید/ ناجی‌این، ناجی‌ان

۶) واژه‌های پایان‌یافته به صدای o:
تواَم، تویی، توئه، توایم، (شما صاحبِ) مانتواید/ مانتواین*، تواَن
★ چون «تواید» و «تواین» بی‌معنی است، «مانتواید» و «مانتواین» آورده شد.

۷) واژه‌های پایان‌یافته به صدای ow:
تیزرواَم، تیزرویی، تیزروئه، تیزروایم، تیزرواید/ تیزرواین، تیزرو‌اَن

۸) واژه‌های پایان‌یافته به صدای u:
سخنگواَم، سخنگویی، سخنگوئه، سخنگوییم، سخنگویید/ سخنگویین، سخنگواَن

۹) واژه‌های پایان‌یافته به صدای â:
دانام، دانایی، دانائه/ داناس، داناییم، دانایید/ دانایین، دانان/ دانائن

۱۰)‌ واژه‌های پایان‌یافته به «یٰ» (مانند «کبریٰ»):
کبرام، کبرایی، کبرائه/ کبراس، کبراییم، کبرایید/ کبرایین، کبران/ کبرائن

این را هم ببینید: شیوۀ نگارش فعل‌های ربطی در فارسی رسمی و غیرشکسته.
#املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

✍️نکاتی در این کارگاه آموختم که به هیچ وجه حتی در دانشگاه هم آموزش داده نشد!

🔰سجاد کاشی‌پور، از مشهد، کارشناسی زبان و ادبیات فارسی، از ویرایش‌آموزان کارگاه‌های متنوک
📣نظرات و نتایج شما: 👇
@Matnook_01

۳ اشکال، ۳ نکته!

۱) «چشم‌به‌راه» یک واژه است و کاملاً با نیم‌فاصله نوشته می‌شود. الگوی آن و ۶۰ نمونۀ دیگر: اینجا.

۲) کسرۀ واژۀ «غیرممکن» خفیف است و بی‌فاصله نوشته می‌شود. این دو ویدیو را حتماً ببینید:
- ۲ نکته دربارۀ «کسرۀ خفیف» که شاید ندانید!؛
- ۷ نکته دربارۀ «غیر» در ۷ دقیقه!.

۳) پیش از نام مترجم، باید بنویسیم «مترجم: ...»، نه «ترجمه: ...» یا «ترجمۀ: ...». بنابراین «مترجم: مجتبی نهانی» درست است. همچنین برای نویسنده یا ویراستار اثر باید بنویسیم «نویسنده: ...» یا «ویراستار: ...». توضیح بیشتر و تکمیلی: اینجا.
#تمرین_ویرایش #فاصله‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

چگونه تمام اعداد انگلیسی یا عربی متن را فقط با یک دستور فارسی کنیم؟
#ورد
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

چگونه تمام فاصله‌های اضافهٔ متن را فقط با یک دستور به یک فاصله تبدیل کنیم؟
#ورد
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

«می‌باشد» غلط نمی‌باشد!

۱) مضارع اِخباری فعل «بودن» سه صورت صرفی دارد:
- -‌َم، -ی، -‌َست، -یم، -ید، -‌َند؛
- هستم، هستی، هست، هستیم،‌ هستید، هستند؛
- می‌باشم، می‌باشی، می‌باشد، می‌باشیم، می‌باشید، می‌باشند.

۲)‌ صورت اول و دوم به‌اصطلاح «بی‌نشان‌»‌اند (یعنی متعارف و رایج‌‌اند و در زبان گفتار و نوشتارِ معیار به‌کار می‌روند)، ولی صورت سوم «نشان‌دار» است (یعنی در گفتار مردم و نوشتار معیار به‌ندرت به‌کار می‌رود). بنابراین هر سه صورتِ صرفی «درست»‌اند و فقط تفاوت «سبکی» و «کاربردی» دارند.

۳) در متون قدیم فارسی، کمابیش فعل «می‌باشد» به‌کار رفته‌است:

- «پیرزنِ درویشی بود و معاش او از آن گاو بودی و آن گاو را ازو بخواستند. گفت: من این گاو را نفروشم، که معاش من و عیالگان ازین گاو می‌باشد.» (ترجمۀ تفسیر طبری، ج ۱، ص ۸۴)
- «در شهر مسجدی می‌باشد.» (غزالی، کیمیای سعادت، ج ۲، ص ۵۴۸)
- «مرا در پایْ فتوری می‌باشد.» (نظامی عروضی، چهار مقاله، ص ۱۳۰)
- «ما آسوده می‌باشیم. ایشان مدتی بر سر دره می‌باشند.» (سمک عیار، ج ۵، ص ۵۳۵)
- «مریدی گفت پیر را: چه کنم کز خلایق به رنج اندرم، از بس که به زیارت من همی‌ آیند و اوقات مرا از تردد ایشان تشویش می‌باشد.» (گلستان)
- موشکافی هنر نمی‌باشد/ چشم از عیب دوختن هنر است (صائب)

۴) گاهی، برای پرهیز از تکرارِ «است» یا رسمیت بیشتر،‌ از «می‌باشد» استفاده می‌شود. از آنجا که تکرار فعل همیشه ناپسند نیست و «می‌باشد» نیز صورت نشان‌دار و نامتعارف فعل «بودن» در فارسی امروز ایران است، بهتر است آن را به‌کار نبریم و همه‌جا «است» بنویسیم. بنابراین،
ننویسیم:
همسر اینجانب کارمند شهرداری بوده و متقاضی یک وام ده‌میلیون‌تومانی می‌باشد.
بنویسیم:
همسر اینجانب کارمند شهرداری‌ و متقاضی‌ یک وام ده‌میلیون‌تومانی است.
ننویسیم:
دانشجویانی که متقاضی حذف نیم‌سال تحصیلی می‌باشند.
بنویسیم:
دانشجویانی که متقاضی حذف نیم‌سال تحصیلی هستند.
نگوییم:
مخاطب در دسترس نمی‌باشد.
بگوییم:
مخاطب در دسترس نیست.

یادآوری:
در فارسیِ تاجیکی و افغانستانی، «می‌باشد» و دیگر صیغه‌های «باشیدن» در زبان مردم رایج است و بنابراین در آنجا و در میان آنان صورتی بی‌نشان (= متعارف) به‌شمار می‌آید و کاربرد آن نیز بی‌اشکال است.
#دستورزبان #ویرایش_زبانی
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

چگونه فقط با یک کلید هر متنی را بدون انتقال لینک‌ها و فرمت‌های آن در ورد کپی کنیم؟
#ورد
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

چگونه سریع و بدون به‌هم‌ریختگی به شعر کشیدگی دهیم؟
#ورد
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

با نیم‌فاصله:
هیچ‌کس از دل هیچ‌کس خبر ندارد.
هیچ‌چیز از هیچ‌کس بعید نیست.

بافاصله:
او شبیه هیچ کسِ دیگری نیست.
شعر آن چیزی است که روی می‌دهد وقتی هیچ چیزِ دیگری نمی‌تواند روی دهد.
#فاصله‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

چگونه بدون خطا و اتلاف وقت در جدول خود شماره‌ردیف خودکار درج کنیم؟
#ورد
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

عدد توزیعی و فاصله‌گذاری آن

«عدد توزیعی» عددی است که یک عدد اصلی در آن تکرار می‌شود و معدود (= اسم) را به بخش‌های برابر تقسیم می‌کند. عدد توزیعی دو ساخت رایج‌ دارد که هردو کاملاً با نیم‌فاصله نوشته می‌شوند.

ساخت اول:
عدد + واحدواژه + همان عدد و واحدواژه:
- «همسایه‌ها هنوز دوتادوتا و سه‌تاسه‌تا گُله‌به‌گُله ایستاده یا نشسته‌ بودند.» (احمد محمود، آدم زنده، ص ۱۴۶)
- «کبوترها تک‌تک یا چندتاچندتا بر بام خانه‌ای دوطبقه در آن‌سوی خیابان می‌نشینند.» (بهنام دیانی، هیچکاک و آغاباجی، ص ۲۴)

ساخت دوم:
عدد + «به» + همان عدد:
- «صفحات چهارگانۀ این ساعت ده‌به‌ده دارای پنجاه علامت است.» (محمدعلی جمال‌زاده، صحرای محشر، ص ۴۶)
- دوبه‌دو با حریف جان بنشین/ یک‌به‌یک غدر آسمان برگیر (خاقانی)

یادآوری:
۱) عدد (یا چند تا عدد) + واحدواژه + معدود بافاصله نوشته می‌شوند:
«جانی هم دو سه‌ تا فحشِ آب‌نکشیده به میان‌دار می‌دهد.» (رضا امیرخانی، بیوتن، ص ۳۴۷)

۲) «دوتایکی» و «دودوتاچهارتا» با نیم‌فاصله نوشته می‌شوند:
- «پله‌ها را دوتایکی آمده‌ بود پایین.» (هوشنگ گلشیری، شازده احتجاب، ص ۶۰)
- «مادرم [...] کاری به طبیعت و حساب دودوتاچهارتا ندارد.» (گلی ترقی، من هم چه‌گوارا هستم، ص ۱۲۱)
- «نشستیم کنار جدولِ خیابان و بین خودمان دودوتاچهارتا کردیم.» (محمدعلی جعفری، کالک‌های خاکی، ص ۱۴۷)
#دستورزبان #فاصله‌گذاری
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

چگونه فقط با یک کلیک اعداد متن را در یک راستا و زیر هم قرار دهیم؟
#ورد
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com

یک بار برای همیشه:
املا و تلفظ فرانسوی: لئون تولستوی
املا و تلفظ روسی: لِف تالستوی
کدام ترجیح دارد؟ املا و تلفظ روسی.
چرا؟ چون مطابق با ملیت نویسنده است.
پس «لئون تالستوی»، که نیمی فرانسوی و نیمی روسی است، درست نیست.
#املا_رسم‌الخط
سید محمد بصام
@Matnook_com
www.matnook.com
instagram.com/matnook_com