یک نکته‌ات بگویم!

«این جانب»، به‌ معنای «این طرف»، یک گروه اسمی است و بافاصله نوشته می‌شود،‌ اما «اینجانب/ این‌جانب»، به‌ معنای «من (بنده)»، یک واژه است که می‌توان آن را به‌صورت پیوسته یا نیم‌فاصله نوشت (صورتِ پیوسته رایج‌تر است). جمعِ «اینجانب» نیز «اینجانبان» است که بیشتر در متن‌های اداری کاربرد دارد و درست است.

سید محمد بصام
@Matnook_com

#تمرین_ویرایش
ویراسته:
بعدِ رفتنم، دلتنگی کوچکت را در گلدانی بزرگ خواهی کاشت، چراکه رشد خواهد کرد، چراکه بزرگ خواهد شد.

نکته‌ها:
۱) پس از گروه‌های حرف‌اضافه‌ای در نقش قید، که در آغاز جمله می‌آیند، ویرگول‌‌ می‌گذاریم.
۲) پیش از حرف‌های ربطی که در آغاز جمله‌های پیرو می‌آیند، مانند «برای این‌که، به‌خاطر این‌که، چراکه، چون، چون‌که، زیرا» و مانند این‌ها، ویرگول‌‌ می‌گذاریم.
۳) «چراکه» حرف ربط مرکب است و بی‌فاصله نوشته می‌شود.
۴) نشانه‌گذاریِ درست و بی‌دغدغه، به‌ویژه ویرگول‌گذاری، مستلزم درک دقیقی از دستورزبان و هویت دستوری واژه‌ها و نقش آن‌ها در جمله است. پس ویرگول‌‌‌گذاری «نحوبنیاد» است و ویرگول نیز مرزنمای نحوی است، نه «درنگ‌نما».
۱۴‌۰۰‌/‌۰۹‌/۱‌‌‌۷‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته در نامه‌نگاری (۲)

در نامه‌های اداری و متن‌های دیوانی، گاهی نویسندگان،‌ به نشانۀ فروتنی یا برای رسمیت بیشتر، فعل جمله‌شان را به‌ صیغۀ سوم‌شخصِ مفرد می‌آورند. مثال:
خواهشمند است (به‌جای «خواهشمندم») دستور فرمایید با پرداخت حقوق کارمندان موافقت کنند.

این شیوه از قدیم نیز در فارسی مرسوم بوده‌است. بنگرید:
«چون سخن در مشورت افکنده آمد، "بنده" آنچه "داند بگوید".» (تاریخ بیهقی، چاپ فیاض، ص ۳۷۵)
اینجا به‌‌شیوۀ معمول باید می‌نوشت «آنچه دانم بگویم»، اما فعل را برای «بنده»، به نشانۀ فروتنی و احترام، به‌صورت سوم‌شخص آورده‌است.

یادآوری:
می‌دانیم که در زبانِ علم معمولاً ساختِ مجهول به‌کار می‌رود، زیرا فعل مجهول از صراحت سخن و قاطعیتِ نظرِ گوینده یا پژوهشگر می‌کاهد و به‌نوعی نشانۀ فروتنی است. برای همین،‌ در کتاب‌ها و مقاله‌های علمی ــ پژوهشی،‌ به‌جای فعل معلوم، از فعل مجهول استفاده می‌کنند. مثال:
این پژوهش با هدف اثبات این مسئله انجام گرفته و برای دانشجویان مقطع ... نگاشته شده‌‌است (نه «آن را با هدف ... انجام داده‌ام/ داده‌ایم و برای ... نگاشته‌ام/ نگاشته‌ایم»).
اینجا را هم بخوانید.
۱‌۴‌‌‌۰۰‌‌/‌۰‌‌‌۶‌/‌۲‌۱‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺گزیدۀ قوانین و مقررات مشاوران املاک

ناشر: خصوصی
این کتاب در مؤسسۀ متنوک و به کوشش ویراستارانِ مؤسسه ویرایش و ص.آرایی شده‌است.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

#تمرین_ویرایش
ویراسته:
هرجور که فکر کنی، زندگی جهنم است. ولی اگر چیزی باشد که بتوانی از آن لذت ببری و این کار را نکنی، احمقی! (ویلیام سامِرسِت مُوم، لبۀ تیغ)

نکته‌ها:
۱) «هرجور»، مانند «هرطور» و «هرگونه»، قید است و بی‌فاصله نوشته می‌شود.
۲) جملۀ «هرجور که فکر کنی» نوعی جملۀ پیرو قیدی است و پس از این‌ جمله‌ها ویرگول گذاشته می‌شود.
۳) «ولی» اینجا حرف ربط نیست و نقش قیدی دارد. در این کاربرد، پیش از آن می‌توان نقطه یا نقطه‌ویرگول گذاشت.
۴) یا «لبۀ» یا «لبه‌ی». «لبه ی» غلط است. سریا (= ۀ) همیشه ترجیح دارد.
۵) املای نام «ویلیام سامِرسِت مُوم» (William Somerset Maugham)، مطابق با تلفظ اصلی‌اش، به همین صورت است، نه «موآم».
۱۴‌۰۰‌/‌۰‌۹‌/‌‌۲‌۳
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

«هم ... (و) هم ...» نوعی پیوند هم‌پایگی است که دو یا چند جمله را هم‌پایه می‌کند. اگر این پیوند پس از نهاد بیاید، گاهی اولین «همِ» آن قید (به معنی «نیز») تلقی می‌شود. برای نمونه، جملۀ «من هم درس می‌خوانم و هم ...» ممکن است به این صورت خوانده شود: /من‌هم درس می‌خوانم و هم .../. ولی هنگامی که خواننده به «همِ» دوم می‌رسد متوجه اشتباهش می‌شود و برمی‌گردد و پس از نهاد کاملاً درنگ می‌‌کند و «هم» را با تکیۀ مستقل، و جمله را با آهنگی متفاوت می‌خواند. برای رفع این مشکل پیشنهاد می‌شود پس از نهاد، ویرگول یا آپاستروف («'») بگذاریم تا اولین «همِ» این پیوند با تکیهٔ مستقل و درست خوانده شود. بنابراین جمله‌های زیر را این‌گونه نشانه‌گذاری می‌کنیم:
- تو، هم عشقی هم رفیق.
- من' هم درس می‌خوانم و هم کار می‌کنم.
بدیهی است گذاشتنِ ویرگول یا آپاستروف، با آن‌که ویرگول رایج‌تر است، به انتخاب و اختیارِ نویسنده یا ویراستار است. نگارنده، در این جایگاه، ویرگول را ترجیح می‌دهد.
۱۴‌۰۰‌/‌۰‌۹‌/‌‌۲‌۵‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

مرا یلداترین یلداست آن شب
که در آن سینه‌ای را غم نباشد
در آن یلدا حراج چشم یاران
محبت باشد و ماتم نباشد

واژۀ «یلدا» از ریشه‌ای سامی و به معنای «زایش و تولد» است و گویا از طریق زبان سُریانی به فارسی راه یافته‌است. در سریانی، «یلدا» به همان معنای «میلاد» در عربی است، زیرا شب یلدا را با میلاد حضرت عیسی مطابقت می‌داده‌ و هم‌زمان می‌دانسته‌اند‌.
منبع: محمد حسن‌دوست، فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی، سرواژۀ «یلدا»
۱۴‌۰۰‌/‌۰‌۹‌/‌‌۳‌۰‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🎼یلدا

آهنگساز: پیمان سلطانی
شاعر: محسن حسینی
خوانندگان: نگار گرجیان، پدیده نادری
سنتور: نکیسا علی‌حیدری
صدا: حامی حقیقی
کارگردان: معین هاشمی‌نسب
۱۴‌۰۰‌/‌۰‌۹‌/‌‌۳‌۰‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺جهان‌بین
سیمای جغرافیایی، تاریخی و گردشگری شهر هفشجان

ناشر: خصوصی
این کتاب در مؤسسۀ متنوک و به کوشش ویراستارانِ مؤسسه ویرایش و ص.آرایی شده‌است.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

ویرایش و زبان‌شناسی

به‌مناسبتِ هفتۀ پژوهش (۳۰ آذر ۱۴۰۰)
سخنران: امید طبیب‌زاده (زبان‌شناس)
برگزارکننده: انجمن علمی ــ دانشجویی زبان‌شناسی دانشگاه الزهرا

گروه متنوک محتوای این ویدئو را نه تأیید و نه رد می‌کند.
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌۲
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

مجتبی مینُوی، «دستور زبان فارسی»، مجلهٔ یغما، سال دهم (دی‌ماه ۱۳‌۳۶)، ش ۱۰، ص ۴۳۳ـ۴۴۶

«مگو که طبیبم یا مهندسم و احتیاجی به زبان ندارم. آدمِ زنده زبان می‌خواهد و باید آن را خوب بداند.» (مجتبی مینوی)
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌‌۳‌
سید محمد بصام
@Matnook_com

یک نکته‌ات بگویم!

در متن‌های غیرریاضی، عددهای بی‌واو، از یک تا بیست و مانند این‌ها، حروفی نوشته می‌شوند. پس:
- «عده‌ای باید سه چهار بچه داشته باشند.»

یادآوری:
اگر دو عدد همراه با معدود بیایند، می‌توان آن‌ها را نیم‌فاصله کرد. مثال: می و چنگ و کنج خلوت «سه‌چهار یار» همدم/ به از این دگر چه باشد ز نعیم این‌جهانی (نِزاری قُهستانی)

اگر ضرورتی داشته باشد که عددها را رقمی بنویسیم، از راست به چپ و از کوچک به بزرگ می‌نویسیم و میان آن‌ها تیرۀ‌ روی زمینه می‌گذاریم. پس:
- «عده‌ای باید ۳ـ۴ بچه داشته باشند.»
اینجا را هم ببینید.
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌‌۴‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

شست‌وشوی مغزی

۱) در علم زبان‌شناسی و فن ویرایش زبانی، «گرده‌برداری» (یا به یک اعتبار، «ترجمۀ قرضی») یکی از فرایندهای رایج واژه‌سازی برای بیان مفاهیم جدید در زبان است که از رهگذر آن، هریک از بخش‌های یک واژه یا عبارت از زبان مبدأ به زبان مقصد ترجمه می‌شود. گرده‌برداری لزوماً ناپسند و نادرست نیست و معمولاً موجب غنای واژگانی زبان می‌شود.

۲) در فارسی، هزاران واژۀ گرده‌برداری‌شده وجود دارد که یکی از آن‌ها «شست‌وشوی مغزی» (brainwashing) است. این اصطلاح به معنای «کوشش سازمان‌یافته برای از میان بردن باورهای شخص و جایگزینی باورهای دیگر از راه جدا کردن او از محیط فکری‌اش و ایجاد محیطی متفاوت با آن» است و درست است:
«امروزه شستشوی مغزی به‌سادگی صورت می‌گیرد و [...] تجربه اثبات کرده‌است کسانی که شستشوی مغزی می‌شوند از عقاید خود تا پای جان دفاع می‌کنند.» (جلال‌الدین قیاسی، مبانی سیاست جنایی حکومت اسلامی، ص ۳۰۴)
«باید شما را شست‌وشوی مغزی داد. باید این افکار منجمدِ مبتذل را از مغزتان بیرون کرد.» (امیرحسن چهل‌تن، دخیل بر پنجرۀ فولاد، ص ۱۲۲، به نقل از فرهنگ بزرگ سخن، ذیل سرواژۀ «شُست»)
«مردم رو شستشوی مغزی می‌ده و نمی‌ذاره حرف‌هام رو باور کنن.» (مهناز کریمی، سنج و صنوبر، ص ۱۱۱)

۳) سخن پایانی (the last word): اگر ترجمۀ آزاد (free translation) کردیم یا برای مثال (for example) کتابی بازچاپ (reprint) شد، با آغوش باز (with open arms) به پیشواز هرگونه ترجمۀ قرضیِ (loan translation) مفید برویم و البته غلط‌‌های املایی (spelling mistake) را هم بگیریم، زیرا کسانی که تحصیلات دانشگاهی (university education) دارند، در کشورهای جهان‌ سوم (the Third World) و درحال‌ توسعه (developing country)، با آسایش خاطر (peace of mind) گرده‌برداری‌ها را به‌کار می‌برند و ‌آن‌ها را بیشتر موجب آزادی بیان (freedom of speech) می‌دانند تا تهدیدی (threat) برای زبان. این فرسته (post) صرفاً جهت شست‌وشوی مغزی (brainwashing) شماست! 😊
#زبان‌شناسی #گرده‌برداری
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌‌۵‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

🔺آمریکا مهد دموکراسی و آزادی

ناشر: انتشارات معارف
متنِ این کتاب در مؤسسۀ متنوک و به کوشش ویراستارانِ مؤسسه ویرایش شده‌است.
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

به‌مناسبت ۸ دی، زادروز فروغ فرخزاد

ناگفته‌ها و خاطره‌هایی از زندگی و زمانۀ فروغ فرخزاد، از زبان ابراهیم گلستان (فیلم‌ساز و نویسنده)، در برنامۀ پرگار با عنوان «فروغ در یاد ابراهیم گلستان»
#منهای_ویرایش
۱۴‌۰۰‌/‌۱‌۰‌/‌‌۰‌‌‌۸‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com

چگونه خط پاورقی را در ورد از چپ به راست ببریم یا از راست به چپ؟

بخشی از کارگاه‌های آنلاین ویرایش مؤسسهٔ متنوک
۱۴‌۰۰‌/‌۱۰/‌۱۰‌
سید محمد بصام
@Matnook_com
instagram.com/matnook_com